Professional Documents
Culture Documents
wordtver volgd
INHOUD
Nova Holanda
Het is niet het trainingskamp van Oranje tijdens het WK Voetbal van volgend jaar nee Nova Holanda is een favela in het grijze noorden van de stad ooit gebouwd als heropvoedingskamp voor sloppenwijkbewoners. Het zijn rechte rijen houten huisjes in een stinkende polder aangelegd in de baai van Rio de Janeiro. De militaire heersers tijdens de dictatuur (1964-1984) vonden Nieuw Holland dan ook een toepasselijke naam. Ik kom hier vaak. Niet omdat het allemaal nog zo strak oogt maar juist omdat het er gezellig is vol uitbouwsels muziek en straatverkopers. Ik groet de gewapende jongens van de drugsbaas zoals je je buren groet. Gisteren was het hier weer bang bang vertellen de bezoekers van een barretje verderop. Ontspannen praten ze over de schietpartij. Dat ze onrecht z gewoon vinden wil bij mij maar niet wennen. Ik heb veel geluk gehad zegt een jongen op krukken. Bij de laatste politie-inval werd hij beschoten door een tank. De kogel kwam in zijn heup niet in zijn hart. Kogels kennen geen richting zegt een vrouw lachend. Maar God wel reageert de jongen. Zes andere bewoners werden wl doodgeschoten. Als trofeen werden ze aan de pers getoond. Drugshandelaren zei de politie. En dat was voldoende. Geen onderzoek geen straf. Niet eens een berisping wegens roekeloos handelen. Begin november werd bekend dat de Braziliaanse politie het afgelopen jaar gemiddeld vijf mensen per dag heeft gedood. En dat in het prachtige tropische voetballand dat geen doodstraf kent. De kogel als enige opvoeder. Mooier wil het vandaag in Nieuw Holland even niet worden.
4 11 14 16 32 35 36
Cover: Gorilla
VierVijf Column Grunberg Mooier kan ik het niet maken Directeur over Amnestys bezuinigingen Ik wil niet naar school Strijd tegen kinderarbeid in Nepal Een lang bevochten tekst 65 jaar Universele Verklaring De Zaak Kenan Evren KijkenLezen Boeken- lm tv- en webtips
groeten uit...
18
AI
Inga Powilleit
12 30 44
Het is er nu te gevaarlijk ook voor mij Donatella Rovera was tien keer voor Amnesty in Syri
26
38 43 46 48 52 54 59
Gestolen bruiden Beelden uit Kirgizi Column Polman Pozie De energie van het Taksimplein is niet weg Turkse schrijfster Ece Temelkuran Een etmaal brieven schrijven 10 decemberactie Amnesty in 2013 Wat de organisatie bezielde Puzzel
De redactie van Wordt Vervolgd werkt op grondslag van een onafhankelijk redactiestatuut. Toezicht op naleving ervan berust bij de redactieraad. Wordt Vervolgd vraagt aandacht voor mensenrechten en wil debat over dit onderwerp stimuleren. Ingenomen standpunten vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs die van Amnesty International. Overname van artikelen in overleg met de redactie.
VIER
vijf
Tyler Hicks NYT
Het zou een primeur kunnen worden op 11 december als in Amsterdam de Prins Claus-prijzen worden uitgereikt. Voor het eerst in de zeventien jaar van het bestaan van de prijzen hebben alle elf prijswinnaars toegezegd te komen. Alleen de aanwezigheid van fotograaf Lu Guang was half november nog onzeker. Peking verhinderde vorig jaar de komst van de Tibetaans-Chinese blogger Tsering Woeser winnares van de Grote Prins Claus Prijs door haar huisarrest op te leggen. Het is mogelijk dat Lu vermaard om zijn onthullende werk over milieuvervuiling evenmin toestemming krijgt zijn prijs op te halen. De Grote Prijs van dit jaar gaat naar de Egyptische dichter en oud-gewetensgevangene Ahmed Fouad Negm (83). Decennialang bekritiseerde Negm in volkstaal alle autoriteiten in Egypte inclusief de in juli afgezette president Mohammed Morsi van de Moslimbroederschap. Zijn teksten over vrijheid en democratie stonden begin 2011 geciteerd op spandoeken op het Tahrirplein in Caro. Opvallend genoeg gedoogt Negm de militairen die nu de macht hebben als de minste van alle kwaden.
Waar zijn de 71 anderen? Een gewonde zelfmoordterrorist in Pakistan zoekt de hem beloofde maagden als hij bijkomt en een verpleegster ziet
Danilo Maldonado
Reuters
Verzwegen straling
Sinds kort is bekend hoe gevaarlijk het werk is van de slopers van de kerncentrale in Fukushima die in 2011 onherstelbaar beschadigd raakte na een zeebeving. Oud-werknemers vertelden Japanse en Britse media begin november dat schimmige onderaannemers laks omgaan met veiligheidsmaatregelen en geld achterover drukken. De duizenden laaggeschoolde werknemers vrezen ontslag als ze te veel straling hebben opgelopen. Dus maskeren ze de gemeten radioactiviteit. Na de onthullingen kwam de Japanse regering in actie. Om de gezondheid van de slopers te waarborgen? Niet echt. Zij diende een wetsvoorstel in om meer zaken tot staatsgeheim te bestempelen en onthullingen strenger te bestraffen.
Gevaarlijke kunstenaars
De vermaarde schrijver Julio Cortzar en de zangeres Mercedes Sosa (zie foto) waren een gevaar voor de Argentijnse samenleving. Althans zo werden ze bestempeld door de militaire junta tijdens de Vuile Oorlog (1976-1983) blijkt uit zes archiefmappen die begin november bij toeval zijn gevonden in de kelder van de Argentijnse luchtmacht. Cortzar en Sosa stonden op een lijst van 331 ongewenste personen onder wie veel journalisten en schrijvers. De in totaal vijftienhonderd documenten bevatten verder notulen van de junta die verantwoordelijk is voor de arrestatie marteling moord en verdwijning van tienduizenden politieke tegenstanders. Sinds 2009 worden massaprocessen gevoerd tegen verdachten van deze terreur. Mogelijk kunnen de nieuw ontdekte documenten daar een rol in spelen zei minister Rossi van Defensie begin november bij de presentatie van de vondst.
Reporters
Links: 26 april 2013: Pussy Riot-lid Nadezjda Tolokonnikova doet begin dit jaar bij de rechtbank van Zubova Polyana vergeefs een verzoek om vervroegde vrijlating. Rechts: Leraar Ilja Farber eind september in de rechtszaal van Ostasjkov: Ik schaam me voor het parket voor de politiecommissaris en voor onze staat.
s de veroordeelde het correcte pad op gegaan? Die vraag wordt gesteld bij overweging van de mogelijkheid tot vervroegde voorwaardelijke vrijlating. Ik zou willen dat wij vandaag nog een volgende vraag stellen: en wat is dat dan voor pad het correcte pad? Ik ben er volledig van overtuigd dat het enige juiste pad dt pad is waarop een mens eerlijk is tegenover zijn omgeving en zichzelf. Ik volg dit pad en ik zal er niet van afwijken waar het lot mij ook brengt. Ik heb vastgehouden aan dit pad toen ik nog vrij was. Ik ben er niet vanaf gestapt toen ik in Moskou in voorarrest zat en niets kan mij leren het principe van eerlijk-
heid te verloochenen. Zelfs de Mordovische werkkampen niet waar de machthebbers politieke gevangenen sinds de Sovjetjaren zo graag heen sturen. Zo had Nadezjda Tolokonnikova van het Russische punkcollectief Pussy Riot dit voorjaar haar laatste woord willen beginnen in een vergeefse tussentijdse rechtszaak om vervroegde vrijlating te bedingen. Elke Russische verdachte heeft recht op een laatste woord formeel. (Tolokonnikova kreeg dit keer geen spreektijd; de tekst verscheen later op internet.) In de bedompte rechtszalen waar rechters zich vaak mompelend door de
dossiers heen werken om hun stembanden te sparen is dit het moment waarop de verdachte zich nog n keer ongelimiteerd kan uitspreken vaak vanuit een kooi van glas of traliewerk. Daarna trekken de rechters zich terug om de strafmaat te bepalen. Wie in zijn laatste woord overtuigend schuld bekent kan voor strafvermindering in aanmerking komen. Maar voor Tolokonnikova in 2012 tot twee jaar cel veroordeeld nadat zij een punkgebed had opgevoerd in Ruslands grootste kathedraal was dat geen optie: Doordat het penitentiaire systeem mij dwingt schuld te bekennen omwille van ver-
Het laatste woord in Russische strafzaken | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december 13/januari 14 |
HH
Overal ter wereld zitten mensen in de cel die daar volgens mensenrechtennormen niet horen. Omdat ze slechts hun mening gaven geen eerlijk proces kregen ter dood zijn veroordeeld of zoals in Nederland omdat ze in vreemdelingendetentie zitten terwijl ze geen criminelen zijn. Wat ze gemeen hebben zijn de lange dagen die ze in verveling doorbrengen. Soms onderbroken door recreatie soms door werk maar altijd door de dagelijkse maaltijden. In dit kerstnummer ook op pagina 30 en 44 aandacht voor het voedsel dat de gevangenen op vijf continenten krijgen voorgeschoteld. Meestal weinig gevarieerd en weinig vullend. Ook is duidelijk dat het de autoriteiten niet te veel mag kosten: zuivel of vlees is op veel plekken een zeldzaamheid.
13
Ware mensenrechten
Wie in Nederland maakt zich sterk voor mensenrechten? Wie zijn nu de ware mensenrechtenmensen? Met die vragen in gedachten selecteerde Wordt Vervolgd met het oog op 2014 veertien prominente voorvechters onder wie bewust geen politici of Amnesty-medewerkers. Vanuit het besef dat velen ongenoemd blijven vroeg de redactie hun een minder bekende geestverwant te noemen. Het resultaat: een eregalerij met 28 klinkende namen.
Kinderombudsman
Met staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker presenteerde Kinderombudsman Marc Dullaert (1963) in maart een anti-pestwet die scholen verplicht om pesten aan te pakken. Want pesten is een vorm van geweld die grote littekens achter kan laten aldus Dullaert. Hij zei de kinderen en ouders die vastlopen met klachten over pesten te zullen helpen. Als Nederlands eerste Kinderombudsman onderzoekt Dullaert sinds 2011 klachten van kinderen en controleert hij zelf steekproefsgewijs het regeringsbeleid. Daarbij uit hij geregeld felle kritiek op de regering. Zoals afgelopen zomer. De strenge eisen die Nederland stelt aan asielkinderen die zich willen voegen bij hun ouders die al een verblijfsvergunning hebben gekregen noemt hij n van de grootste kinderrechtenschendingen uit de naoorlogse geschiedenis. Hij beschreef hoe kinderen worden behandeld op Nederlandse ambassades: Een meisje van veertien werd gevraagd: Vertel eens hoe ging je moeder dood?
nmensen
Anoek Steketee
Hoogleraar vreemdelingenrecht
Toen de Tilburgse hoogleraar straf- en vreemdelingenrecht Anton van Kalmthout (1945) twee jaar geleden met emeritaat ging beloofde hij de rol van luis in de pels te zullen blijven vervullen. Als lid van het anti-martelcomit van de Raad van Europa reist hij jaarlijks het continent af om onaangekondigd gevangenissen en asieldetentiecentra te bezoeken. Daarnaast maakt hij zich in eigen land hard voor een humaner asielbeleid. Hij vindt dat Nederland met conservatief en bang beleid zichzelf in de vingers snijdt. We hebben honderdduizend mensen zonder geldige papieren in Nederland zei hij in maart tegen Trouw. We zijn dertig jaar bezig om die mensen tegen heel veel geld het land uit te zetten.
19
Donatella Rovera deed de afgelopen anderhalf jaar zeker tien keer onderzoek voor Amnesty in Syri. Ze ziet geen goede oplossingen meer voor het land dat ze inmiddels te gevaarlijk vindt om nog heen te gaan. Moedeloos werd ze echter nooit. De onderlinge solidariteit in Syri die ik aantrof laadde steeds mijn batterij op.
Tekst: Marnix de Bruyne Fotograe: AI
onden Kijk zo ging ik gekleed in Syri. Donatella Rovera na twintig jaar missies in conictgebieden de meest ervaren researcher van Amnesty International diept in haar rijtjeshuis in Londen een pasfoto op uit haar handtas. Strak omlijst door een zwarte hoofddoek als in een medaillon kijkt haar gezicht de lens in. Ik ging conservatief gekleed in een lange zwarte jilbad vertelt ze. Eronder droeg ik een combat-broek met in de zakken mijn kleine laptop camera en satelliettelefoon. Zodat niemand iets bijzonders in mijn tas zou vinden. Sinds april 2012 ging Rovera zeker tien keer naar Syri. De eerste maanden via gaten in het hek langs de Syrisch-Turkse grens soms letterlijk wegrennend voor de Turkse grenswachten. Later kon ze legaal de grens over. Vanaf begin dit jaar liet ze zich door kennissen ophalen. De situatie was met de komst van buitenlandse strijders veel gevaarlijker geworden. Naar regeringsgebied in Syri ging ze zolang dat nog kon per taxi. Bij de checkpoints ondervroegen ze de chauffeurs mij niet: als vrouw was ik een pakketje op de achterbank. De enkele keer dat ze me aanspraken deed ik alsof ik stom was. Ze trekt haar mond scheef en stoot diepe keelklanken uit. Met een gezicht vol walging wuifde de militair ons door. Ook bij de rebellen kwam de machocultuur haar van pas zeker nadat de buitenlandse strijders de milities gingen domineren en steeds achterdochtiger werden. Want vrouwen kunnen in hun ogen geen CIA-agenten zijn. Het zijn details die je niet tegenkomt in Roveras talloze rapporten en blogs over Syri. Daarin valt naast het gedegen feitenonderzoek haar oog voor het menselijke detail op maar ook de ingehouden woede over het spectaculaire falen van de internationale gemeenschap. Tijdens een urenlang gesprek erover grijpt ze steeds terug op andere missies in oorlogsgebieden om een en ander in context te zetten. Zoals die in Libi in 2011 waar ze met twee paar sokken en twee
T-shirts voor enkele weken heen ging om er vier maanden te blijven. Of in Somali eerder dit jaar een nachtmerrie om te werken waar het optimisme van een jaar terug nu totaal misplaatst is. Of in ZuidSudan waar ze de ochtend van het gesprek net van is teruggekomen. In deze nog maar twee jaar onafhankelijke staat is in de deelstaat Jonglei een rebellengroep actief mogelijk gesteund door Sudan. Het leger reageerde daarop met een offensief dat mogelijk enkele honderden burgers het leven kostte. Dorpen en stadjes zijn ontvolkt hulporganisaties hebben het gebied verlaten hun klinieken zijn geplunderd en vernield zag Rovera op haar missie. Ze bezocht dorpen op drie uur lopen door gras hoger dan ik ben van het stadje Boma waar ze verbleef. En ze sprak de autoriteiten aan. Het leger deed het geweld af als incidenten de ofcier van justitie zei dat hem geen enkele klacht over het leger had bereikt. Toen ik hem erop wees dat dit niet vreemd was gezien de angst van burgers en zei dat hij zelf ook onderzoek kan initiren werd hij erg onvriendelijk. De internationale gemeenschap intussen doet niets. Rovera: De wereld ziet het jonge land z graag slagen ze wil het zo graag zien als good guy dat ze alles door de vingers ziet. Ik begrijp die wens wel. Maar als je van Zuid-Sudan een succes wil maken moet je juist n druk uitoefenen zodat het land mensenrechten respecteert. De vergelijking met Syri dringt zich direct op. De internationale gemeenschap doet het zelden goed maar in Syri heeft ze het wel heel erg verknald. Met verschrikkelijke gevolgen begint ze haar analyse. Begin 2011 toen de eerste demonstraties plaatshadden had je Tunesi gehad Egypte en Bahrein. De wereldleiders moesten een pingpongbal volgen het is begrijpelijk wellicht dat ze de opstand in Syri niet meteen konden duiden.
De internationale gemeenschap faalt vaker maar in Syri heeft ze het wel heel erg verknald
Al snel was duidelijk dat de Syrirs niet uit waren op de val van het regime. Ze wilden wat hervormingen een beetje meer vrijheid niet eens zo veel. Dit was ook niet Tunesi Egypte of Libi waar een dictator al tientallen jaren de dienst uitmaakte; hier zat een redelijk nieuwe vent Bashar al-Assad die een geolied systeem van onderdrukking leidde dat wel. Toen hij het vuur liet openen op vreedzame demonstranten had daarop moeten worden gereageerd. De EU en de VS hadden een VNresolutie kunnen opstellen waarin ze dat veroordeelden. Waarin ze dreigden met economische sancties. Wellicht had het regime een stap terug gedaan. Hadden Rusland en China dat tegengehouden? We zullen het nooit weten. Want het is niet eens geprobeerd. >
Het Interview | Wordt Vervolgd | nr. 12/1 - december 13/januari 14 |
27
iet alle tradities moeten in ere worden gehouden denk je als je het verhaal achter deze fotos kent. De Kirgizische meisjes Aitilek en Dinara werden vorig jaar ontvoerd door mannen met wie ze enkele dagen later moesten trouwen. De Japanse fotografe Noriko Hayashi (1983) fotografeerde hen voor de reportage Unholy Matrimony in Kyrgyzstan waarvoor ze vier maanden in het land verbleef. Bruiden kidnappen was een eeuwenoude traditie in Kirgizi tot de communisten er in de Sovjettijd een eind aan maakten. Maar sinds een jaar of vijftien worden in het onafhankelijke land weer naar hartenlust vrouwen ontvoerd zon 11 duizend per jaar. De daders zijn meestal jonge jongens van het arme platteland. Zij staan onder zware druk van hun familie om een vrouw te kapen: een snelle en goedkope (geen bruidsschat) manier om te trouwen en een extra paar handen te krijgen voor het werk op het land. >
39
wordtvervolgd
Gratis voor leden
Wist u dat u recht heeft op een gratis abonnement op Wordt Vervolgd als u minstens 30 euro per jaar doneert aan Amnesty?
Nieuwe abonnees krijgen als welkomstgeschenk een gesigneerde versie van Eleanors Thee Het ontstaan van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van Daan Bronkhorst. Zie ook de voorpublicatie op pagina 32. Meld u aan via www.amnesty.nl/abo
www.wordtvervolgdmagazine.nl