4/30/2014

(1) Blendle

ZATERDAG 26 APRIL 2014

500+ vriendenen toch....alleen

RELATIES / Vrienden maken lukt de meeste jongeren wel. Maar

vrienden houden gaat ze soms lastig af. Op zoek naar het moderne eenzaamheidsgevoel.
Jenny Velthuys
Tom Verstappen (26) zit aan het raam in caf Het Paardje aan een druk pleintje in De Pijp, een Amsterdamse yuppenwijk. Om de haverklap lopen kennissen langs naar wie hij zijn hand opsteekt. Op andere momenten frutselt hij aan een kartonnen viltje op tafel. Als dj en organisator van technofeesten in Amsterdam kende Verstappen veel mensen. Maar toen het niet goed meer met hem ging, kwam hij erachter dat hij eigenlijk niemand had met wie hij het daarover kon hebben. Niemand van wie ik wist waar hij vandaan kwam, of hoe zijn moeder heette. Op een gegeven moment ging ik begrijpen waarom mensen zelfmoord plegen. Ik wilde alleen nog maar slapen. Rosa Dijk (26; om privacyredenen wil ze haar echte naam niet vermeld zien ) woont drie jaar in Amsterdam. In het uitgaansleven bouwde ze een uitgebreide vriendenkring op. Op zeker moment kreeg Rosa een vriend. Toen we drie maanden wat met elkaar hadden, vertelde hij dat ik die nacht dronken aan de telefoon heel gemene dingen had gezegd. Ik kon me er niets van herinneren. Rosa schrok zo erg dat ze besloot niet meer te drinken. Sindsdien heeft ze haar feestmaatjes niet meer gezien. Soms krijgt ze om zeven uur s ochtends nog een telefoontje. Of ze wil langskomen. Dan weet je: ze zitten aan de drugs en ze hebben een stimulans nodig. Rosa kon een gangmaker zijn, gezellig, brutaal. Het grappige is dat ik ze eigenlijk niet kende. Ik wist niet wat er in ze omging. We hebben nooit eens een hapje gegeten zonder dat er voortdurend flessen wijn op tafel kwamen. Maar dat besefte ik pas achteraf. Lieve mensen, zet een jongen op Facebook, zoals jullie weten ben ik morgen jarig. Ik was daarom van plan me bday vanaf vanavond al te gaan vieren in studio 80 en wie mee wilt is welkom. Daarnaast zou ik vanaf morgen tot

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

1/9

4/30/2014

(1) Blendle

zondag me bday bij mij thuis gaan vieren maar velen kunnen niet en degenen die wel kunnen laten niets horen dus ik heb bedacht om me bday te starten op Strafwerk en ik zal dan na dit festival bij mij verder gaan tot zondag of tot het gezellig is dus iedereen die zaterdag kan of wil komen is welkom. Mocht je toch je planning op vrijdag hebben laat dan nu ff weten dan kan ik het nog op de vrijdag houden. Netwerk Hebben jongeren van nu er moeite mee diepgaande vriendschap te sluiten? Op het eerste gezicht lijkt de vraag absurd. Dankzij sociale media als Facebook en Twitter kan iedereen een groot netwerk opbouwen. Het is gebruikelijk om zon vijfhonderd Facebookvrienden te hebben. Dating-apps als Tinder maken het sinds kort mogelijk dat netwerk met een paar simpele handelingen uit te breiden. Je bladert door fotos van onbekenden, je besluit wie je interessant lijkt, en als de betreffende persoon jouw foto ook heeft goedgekeurd, kun je een mobiel gesprek beginnen. Ook in de echte wereld is het makkelijk om contact te leggen. Als je vaak naar feestjes gaat, tenminste. En die zijn er elke week, zeker in steden als Amsterdam, Groningen, Rotterdam en Utrecht. Corpsleden, hipstermeisjes en Marokkaanse jongens dansen saamhorig op dezelfde muziek. Je hebt er zo een openhartig gesprek of een innige omhelzing te pakken. En als je niet zo van uitgaan houdt, kun je je altijd nog aanmelden bij initiatieven als nieuwemensenlerenkennen.nl, een platform voor twintigers en dertigers waarop allerlei activiteiten worden georganiseerd, varirend van theaterbezoekjes tot grote sneeuwbalgevechten of een picknick in de duinen. De site heeft bijna vijftienduizend deelnemers. Toch voelt meer dan eenderde van de Nederlandse bevolking zich eenzaam, zegt hoogleraar sociologie aan de Universiteit Utrecht Beate Vlker (50), die empirisch onderzoek doet naar vriendschappen en sociale netwerken. Gemiddeld hebben mensen drie tot vier goede vrienden die zon zestien jaar kennen. Maar veel mensen hebben tegelijkertijd het gevoel dat sociale contacten oppervlakkiger worden en ze steeds minder aan elkaar hebben. Verder worden vooral jongeren overspoeld door de mogelijkheden van de nieuwe sociale media en de toename van zwakke bindingen: de meeste contacten op internet zijn immers geen sterke en betrouwbare relaties. Als je erg veel tijd doorbrengt met deze contacten kun je het gevoel krijgen dat je iets mist, namelijk hechtere relaties. Jan Latten (61) is als demograaf verbonden aan het Centraal Bureau voor de

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

2/9

4/30/2014

(1) Blendle

Statistiek (CBS). Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar demografie aan de Universiteit van Amsterdam. Als we iets kunnen leren uit de cijfers over verbroken intieme of arbeidsrelaties, zegt hij, dan is het wel dat het aantal levenslange verbintenissen, zoals we die vroeger hadden, in de toekomt steeds verder zal afkalven. Harde cijfers over vriendschap heeft hij niet. Vriendschap is demografisch lastig te meten, omdat vriendschappen geen duidelijk begin- en eindpunt hebben. Bovendien is de kwaliteit van vriendschap moeilijk te objectiveren. Maar op zijn bureau op de Universiteit van Amsterdam liggen stapeltjes geprinte onderzoeksrapporten met cijfers van het CBS, die volgens Latten laten zien dat de mentaliteit van de Nederlandse bevolking de afgelopen decennia ingrijpend is veranderd. De cijfers en woorden die Latten belangrijk acht, heeft hij van tevoren omcirkeld en van aantekeningen voorzien. Ze zeggen iets wezenlijks over moderne relaties waaronder vriendschappen. Latten, met zacht Limburgs accent: Er is een prachtig onderzoek naar de belangrijkste waarden onder de bevolking. Genieten is steeds belangrijker geworden. In de jaren tachtig was dat voor de meeste mensen nog niet zo. Maar per generatie is de fixatie op plezier en genot toegenomen. Nu blijkt het de meest gedeelde waarde te zijn. Die fixatie op plezier kan volgens hem stabiele relaties in de weg staan. Genieten is voor sommige mensen gelijk aan overmatig consumeren. Aan een zekere compromisloosheid. Van feestje naar feestje, pilletje erbij, dan nog naar de afteren daarna de Himalaya beklimmen. Voor sommigen wordt dat een valkuil. Diepgaande persoonlijke relaties zijn namelijk gebaseerd op compromissen sluiten. Afkalving Met iets opbouwen hebben de meeste mensen niet zo veel moeite. Maar de cijfers over het groeiende aantal alleenstaanden en echtscheidingen illustreren volgens Jan Latten dat Nederlanders steeds minder goed in staat zijn om een relatie langdurig in stand te houden. Latten, bedachtzaam: Een generatie die niet heeft geleerd compromissen te sluiten, gaat bij elk probleem in de relatie naar een ander toe. Die houding heeft effect op de stabiliteit van onze vriendschappen, hoewel vriendschap vrijblijvender is. Ik vind dat treurig voor de mensen die het treft. Het is niet zo gek dat plezier maken zo belangrijk is geworden. Sinds de jaren zestig onderging de levenshouding van de gemiddelde Nederlander ingrijpende veranderingen. Dat begon in de jaren vijftig met de afkalving van het geloof.

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

3/9

4/30/2014

(1) Blendle

Gelovig zijn brengt over het algemeen mee dat je gelooft in goed gedrag en slecht gedrag. Belangrijk in het christendom is altrusme: zorgen voor de ander. Inmiddels is de helft van de Nederlandse bevolking ongelovig. Wie niet religieus is, gelooft waarschijnlijk ook niet meer in een leven na de dood. Dat betekent dat alles in het hier en nu moet gebeuren. Vanaf de jaren zestig leek dat ook steeds beter mogelijk. In sommige jaren was sprake van een inkomensstijging van wel 10 procent, zegt Latten. Nederlanders konden opeens gaan consumeren. Exotisch eten, modieuze kleren kopen, een snelle auto, een gloednieuw interieur. De twintigers van nu hebben veel minder te maken met de sociale verplichtingen waarmee twintigers in de jaren vijftig rekening moesten houden. Dat heeft iets prettigs. Het klinkt goed dat Nederlanders nu de vrijheid hebben om contact te hebben met wie ze willen en op de manier waarop ze dat willen. Maar Latten kan zich voorstellen dat de moderne obsessie met het idee dat alles leuk moet zijn, het opbouwen van een hechte band met anderen in de weg staat. Latten: In de jaren vijftig was het positief als iemand zich voor een ander kon wegcijferen. Nu zegt iemand dan: Ik raak mezelf kwijt. Ik vind dat nogal typisch. Blijkbaar gaat men uit van een soort recht op zichzelf. Maar om een band met iemand anders op te kunnen bouwen, moet je nou eenmaal een deel van jezelf inleveren.Latten vertegenwoordigt daarmee een levenshouding die inmiddels ouderwets klinkt. Blijf bij jezelf recht op jezelf, zoals Latten zegt is het moderne levensmotto. Ook dat is ergens wel begrijpelijk. Want het is maar de vraag hoe verstandig het tegenwoordig is je levensloop te veel door anderen te laten bepalen. De kans dat je uiteindelijk met lege handen komt te staan, is groot. Twee op de drie relaties worden verbroken. En dan zijn de niet-huwelijkse relaties nog daarbij nog niet eens meegeteld. Ook levenslang blijven werken bij een en hetzelfde bedrijf is tegenwoordig iets uitzonderlijks. Vrolijke mensen Wat in de plaats komt van vanzelfsprekende langdurige verbintenissen als een huwelijk en een vaste baan, zijn verbintenissen die mensen makkelijker verbreken. Vrienden zullen daardoor een belangrijker rol krijgen in een gemiddelde levensloop dan ze vroeger hadden. Vriendschap lijkt ht compromis tussen saamhorigheid en vrijheid. Je bent in contact met elkaar omdat je dat wilt en niet omdat je dat verplicht bent. Maar dat heeft ook een schaduwkant: het kan tot gevolg hebben dat mensen in de

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

4/9

4/30/2014

(1) Blendle

praktijk, als het erop aankomt, op zichzelf zijn aangewezen. De Nederlandse uitgaanswereld is een afspiegeling van deze harde kant van de moderne vriendschap. De formule op de meeste feesten is in grote lijnen dezelfde: muziek, drugs en heel veel jonge, vrolijke mensen. Iedereen is open, iedereen geniet. Feesten doe je samen. Maar het is opvallend hoe sterk veel feestgangers op zichzelf zijn gericht. Op festivals zit de EHBO-post vol schuimbekkende jongens en meisjes die op campingstoeltjes wachten tot ze zich wat beter voelen, terwijl de mensen met wie ze zijn gekomen zich vermaken in de feesttent. Af en toe droppen vriendengroepen iemand bij de EHBO-post. Want het is prima als iemand zich niet goed voelt, maar dat moet natuurlijk niet ten koste gaan van degenen die zich wl vermaken. Toen Tom Verstappen nog dj en organisator was, kon hij op een gegeven moment op zijn feestjes aanwijzen met wie het later op de avond zou misgaan. Dan wist ik bij binnenkomst: die ligt straks in een hoekje te kotsen, die gaat straks out en die gaat zo huilen. Omdat ik ze kende. Het zijn mensen die ogenschijnlijk bevriend zijn met de hele zaal. Maar als het misgaat, haalt iedereen zijn of haar schouders op. De schakels blijken broos als n van de partijen op een lagere frequentie dreigt te raken. Zelf had hij er via het uitgaansleven zo dertig nieuwe vrienden bij. Hij maakte van alles met ze mee, kon onder invloed hand in hand over een festivalterrein rennen en een diepe band ervaren. Alsof je in een film leeft. Het gaf me een goed gevoel als ik na een feestje om half acht s ochtends in de metro stond terwijl iedereen netjes in pak naar zijn werk ging. Ik dacht: wie doet het nou verkeerd? Zij of ik? Maar toen het even wat minder lekker met hem ging, bleek dat hij niemand had met wie hij dat kon delen. Hij bleef uitgaan, want een alternatief zag hij niet. Pas toen hij zijn huidige vriendin ontmoette, zag hij een mogelijkheid om het wat rustiger aan te doen zonder gesoleerd te raken. Inmiddels geeft Verstappen drugsvoorlichting op middelbare scholen onder de noemer Generatie Z en heeft hij tijdens een studie nieuwe mensen leren kennen. Hij weet dat zijn huidige vrienden voor hem klaar staan. Toch zegt hij iets wat typerend is voor de houding van veel twintigers: ze willen geen levenslange relaties meer. Ik hoef niet te weten of ik over tien jaar nog steeds bevriend met ze ben. Ik zie het leven opgedeeld in verschillende fasen. Mensen moeten daarbij passen. Hechting Terwijl Jan Latten deze houding egocentrisch vindt, ziet relatie-socioloog Iteke

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

5/9

4/30/2014

(1) Blendle

Weeda (71) er juist wel wat in. Mensen vinden de kern van het leven vaker in zichzelf. In de jaren zeventig werd zij bekend door haar onderzoek naar echtscheiding, een fenomeen dat toen net een enorme vlucht had genomen door soepeler wetgeving. Een modeverschijnsel, werd even gedacht. Weeda concludeerde dat dit niet zo was. Bovendien beweerde zij dat echtscheiding helemaal niet zo erg is. Het werd haar niet in dank afgenomen. Maar haar visie is helder: alle persoonlijke relaties worden minder hecht, en dat is maar goed ook. Want hechting neemt vrijheid weg. Zelf scheidde Weeda in de jaren zeventig van haar echtgenoot na een huwelijk van tien jaar. Ze hebben nog steeds goed contact. Weeda heeft alweer 35 jaar een vriend, maar is nooit meer gaan samenwonen. We hebben allebei ons eigen leven, zegt ze aan de keukentafel in haar grote huis in Wageningen. Dat zul je ook bij steeds meer anderen zien. Ze heeft de jeugdige houding die veel vrouwen van haar generatie typeert. Haar partner noemt ze consequent mijn vriendje. Weeda: Nederlanders zijn een individualiseringsproces ingegaan. Vr de industrile revolutie moest je zien te overleven. Nu is in Nederland geen echte bestaansonzekerheid meer. En de oude Grieken zeiden het al: als je zeker bent van je bestaan kun je je innerlijk ontwikkelen. Net als Latten signaleert zij dat dit individualiseringsproces invloed heeft op de mate waarin mensen zich binden. Maar in tegenstelling tot Latten beschouwt zij dat als een kans. Weeda: Ik zal je de feestformule van de jaren vijftig geven. In een kamer in een kring zitten. Drie, vier, vijf uur lang. Tussen dezelfde twee personen. Dan heb je ook een feestformule van niks. In de jaren zestig kwamen de zelfbewuste mensen, zelfontplooiing, zelf-dit, zelf-dat. We hadden die fase nodig om los te komen van de strenge regels van vroeger. Er zijn nu geen opgelegde waarden meer. Kom voor jezelf op. Dus nee, ik wil niet naar die verjaardag. We gaan op dit moment door een periode waarin mensen steeds meer voor zichzelf bepalen wat ze belangrijk vinden. De volgende stap is om te leren andermans keuzes niet tot ons eigen verdriet te maken. Weeda schetst de toekomstige wereld als een waarin de meeste mensen een kosmopolitisch leven leiden. Je bent ergens nodig en daar maak je dan vrienden. Vervolgens moet je ergens anders naartoe. Op de nieuwe plek waar je je vestigt, maak je nieuwe vrienden. De herinnering aan oude vrienden draag je mee. Liefdevol loslaten, noem ik dat. Deze visie zal veel mensen aanspreken. Maar er is wel een kanttekening bij te maken. In tegenstelling tot Latten gaat Weeda niet uit van de vraag wat mensen

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

6/9

4/30/2014

(1) Blendle

het gelukkigst maakt. Geluk is saai, zegt ze. We zijn helemaal niet op aarde om gelukkig te worden. We zijn hier om te leren. Zelfontplooiing staat inderdaad bij de meeste mensen hoog op de prioriteitenlijst. Maar wie gelukkig wil worden, kan waarschijnlijk beter naar de aanbevelingen van Latten luisteren. Vanuit de psychologie is bekend dat mensen het meest tevreden zijn als het ze is gelukt een vanzelfsprekende band op te bouwen met iemand anders. Daarmee kun je beter niet te laat beginnen, zegt Latten. De psychologie gaat uit van opgang en neergang. Als je zo flexibel leeft dat je nooit ergens bij hoort, dan kun je tien jaar leven of honderd jaar, dat maakt dan eigenlijk niets uit. Een zestiger die het gelukt is om een diepgaande relatie met een levensgezel op te bouwen, kijkt met meer tevredenheid terug dan een zestiger die een aantal relaties heeft gehad, en met iedere partner misschien wel genoten heeft, maar niet weet wie uiteindelijk het beste was. Ik vind het persoonlijk treurig als mensen hun hele leven denken dat ze het toppunt nog moeten bereiken. Nu er geen vanzelfsprekende sociale verbanden meer zijn, is het extra belangrijk geworden de vaardigheden te ontwikkelen om relaties te onderhouden. Ik denk dat vriendschappen niet iets zijn waarvan je kunt profiteren zonder er iets voor te doen, zegt Latten. Vriendschappen moet je verdienen. Dat wil zeggen dat je soms op korte termijn belangeloos moet investeren. Dat investeren geldt dan bij vriendschap voor emotionele uitwisseling: aandacht geven en aandacht krijgen. Gezelschap Vele vrienden maken de vriendschap dun, schreef de Nederlandse dichter en letterkundige Jan Greshoff (1888-1971). Daar lijkt wel iets in te zitten. Onze sociale netwerken zijn groter dan ooit, maar wellicht is dat juist een manier om ervoor te zorgen dat we niet te afhankelijk worden van elkaar. Wat je bij de een niet krijgt, heeft de ander misschien. Het lijkt erop dat vriendschap een mooi woord is geworden voor gezelschap. Wat is het verschil eigenlijk? Relaties en vriendschappen worden vaker gestuurd vanuit een narcistische klik, zegt hoogleraar klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Brussel Jan Derksen (61), die in 2009 Het narcistisch ideaalpubliceerde. In plaats van dat ze zijn gericht op wederzijdse hechting. We raken steeds meer op onszelf gefocust. De gevolgen ziet Derksen om zich heen. Een narcistische vriendschap draait om de connectie die je in het hier en nu met iemand hebt. Daardoor zullen mensen ook sneller irritatie bij elkaar opwekken; die klik kan teleurstellen.

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

7/9

4/30/2014

(1) Blendle

Inmiddels houden twee op de drie langdurige liefdesrelaties op te bestaan. Ook vriendschappen zijn minder vaak voor het leven. Volgens Derksen verleren moderne mensen het om direct met een ander te communiceren. Wat daarvoor in de plaats komt, is een vluchtige uitwisseling, het is eenrichtingsverkeer. Hij verwacht dat die ontwikkeling zichzelf zal blijven versterken. Derksen: Een wereldburger studeert in Londen, reist een jaar door Australi, gaat werken in Sjanghai en scheidt in Parijs. Die mensen kunnen er geen diepe vriendschappen bij hebben, net zomin als diepgang in een relatie. Diepe verbondenheid veronderstelt dat je je leven aanpast aan de ander. Voor iemand die kosmopolitisch in het leven staat, is dat alleen maar lastig. Niet dat moderne mensen ziekelijke narcisten zijn, zegt hij, maar wel stellen ze zichzelf meer centraal dan mensen vroeger deden; ze zijn ook impulsiever en hebben minder oog voor anderen. Het massale gebruik van chemische drugs is een product van deze tijdgeest, zegt hij. Mensen proberen zo veel mogelijk lustgevoelens op te wekken in het hier en nu. Hechten Derksen ziet bij jongere generaties wel veel zelfvertrouwen, maar hun vermogen om zich te hechten, is niet meegegroeid. En hechting is juist cruciaal voor het ontwikkelen van echte vriendschap. Derksen: Hechting is belangrijk voor de ontwikkeling van je geweten en zorgt ervoor dat je oog hebt voor de gevoelens van anderen en dat je daarmee rekening houdt. Hechting heeft niet zozeer met verwachtingen te maken, maar met de waardering van een gedeeld verleden. Daardoor lopen relaties waarin wederzijdse gehechtheid een grote rol speelt ook minder snel op de klippen. Kenmerkend voor vriendschap is dat het over echtheid gaat. Echte vriendschap betekent dat mensen het ook durven te zeggen als ze vinden dat de ander niet goed bezig is. Daarnaast is vriendschap net als alle relaties gebaseerd op wederkerigheid. Op geven en nemen. Een kenmerk van vriendschap is dat je niet direct iets terug hoeft te krijgen voor iets wat je voor de ander hebt gedaan; daar kan rustig een half jaar of een jaar tussen zitten. Je gedrag is namelijk gebaseerd op een positief gevoel voor de ander, niet op berekening. Met vrienden maken hebben de meeste mensen niet zo veel moeite. Vrienden met elkaar blijven is lastiger. Niet per se omdat er ruzie in het spel is, maar omdat ze het gevoel hebben uit elkaar te zijn gegroeid. Omdat interesses of levensstijl toch te ver uiteen zijn gaan lopen. Dat dit jammer is, ontdekken

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

8/9

4/30/2014

(1) Blendle

mensen als de nood aan de man is. Dan blijkt hoe waardevol echte vriendschap is. Het geeft je een anker. Rosa Dijk heeft nu minder vrienden dan een jaar geleden. Totdat ze het contact met haar feestmaatjes verbrak, had ze twee vriendengroepen. Met haar feestmaatjes maakte ze plezier, haar andere vrienden kende ze van school, studie en werk. Bij een psycholoog leerde ze opener te worden, eerlijker aan te geven wat er in haar omgaat. Ook als dat kritiek betekent op hoe een ander iets aanpakt. Vroeger wilde ze iedereen vermaken en ging alles altijd goed. Wat ze niet had verwacht, is dat haar vriendschappen nu hechter zijn geworden, het contact heeft zich verdiept. Met n vriendin ben ik opgegroeid, we hebben samen in de zandbak gespeeld. Maar pas sinds een paar maanden leer ik haar echt kennen. Hoewel ze zich ervoor schaamt het te erkennen, geeft het Rosa eigenlijk een heel warm gevoel.

https://beta.blendle.nl/#item/bnl-elsevier-20140426-1044_500_vriendenen_toch_alleen

9/9