You are on page 1of 3

Tempelvrees

Een stukje typisch hollands cultureel erfgoed1 is in gevaar. De vaderlandse


poppodia, in de jaren ‘70 ontstaan vanuit de kraakbeweging, ondergingen de
afgelopen jaren bijna allemaal een extreme make-over – en niet alleen aan de
buitenkant. Omdat dat in een aantal gevallen slechts om een laagje klatergoud
bleek te handelen zodat ze inmiddels onder hun eigen gewicht zijn ingestort, ligt
deze hele ontwikkeling nu onder vuur.

Het was in de sector al enige tijd bekend dat het schizofrene cultuurbeleid zich enerzijds uitte in een
manische bouwwoede, maar anderzijds in plankenkoorts op het terrein van het beleid zelf – en dat dat wel ‘s
misging. Maar een recent artikel2 in de Volkskrant ter promotie van een fotoboek over podiumarchitectuur
deed de politieke balans doorslaan naar de rand van een inzinking. Enige bezinning zou niet verkeerd zijn,
mits het maar tot hernieuwde durf leidt om beslissingen te nemen – en dit keer graag de juiste.

Dat boek, ‘Hey ho, let’s go!3 Poppodia in Nederland’, portretteert 17 (bijna) gerealiseerde poppodia in den
lande, met vermelding van alle projectgegevens. En met name omdat ook de stad Leiden zo’n ding in de
pijpleiding heeft zitten, is het nuttig om eens te kijken hoe men het elders heeft aangepakt. Gelukkig voor
ons is men daarnaast ook druk doende de opgedane ervaring landelijk te bundelen. (Zie ook de dossiers van
VPRO’s 3voor124 en de Volkskrant5.) Overigens komt hier geen typische ‘poptempel’, maar een
verzamelgebouw met een zéér breed muziekpalet en ook met oefenruimtes e.d.

cultuur-omslag

De bestaande podia zitten qua ontwikkelingsfase zo’n beetje tussen tafellaken en servet. Ze hebben om te
beginnen hun illegale oorsprong al lang geleden achter zich gelaten, maar het daarop volgende proces van
overheveling van Welzijn naar Cultuur6 is van recenter datum en nog niet op alle plekken voltooid. Meestal
was/is dat een wens vanuit de organisaties, slechts ten dele ingegeven door de ontmanteling van het
welzijnswerk. Cultuur, dat was gewoon een logischer plek. En een stukje professionalisering in de zin van
betere spullen om mee te werken, wie zou dat afslaan? Voor ambtenaren en politici was het vaak toch even
wennen.

Een volgende, veel ingrijpender verandering werd vnl. ingegeven door externe omstandigheden. Ten eerste
schijnt het zo te zijn dat de moderne bezoeker veeleisender is: die verlangt een proper, liefst modieus urinoir
aan te treffen. Dat bracht een scribent op internet ertoe zich af te vragen waarom daar dan zo’n designbunker
omheen gebouwd moet worden. (Op sommige pagina’s van Hey Ho! slaat de schrik je als muziekliefhebber
inderdaad om het hart, bij het zien van spannende doorkijkjes en arty-farty materiaalgebruik. Had iemand die
architect niet wat meer in toom c.q. bij de les kunnen houden?)

De werkelijke noodzaak werd echter gevormd door veranderde regelgeving: arbo- en brandveiligheidseisen,
milieuwetgeving (geluid), etc. Gaandeweg de jaren ’90 is men toen begonnen met grootscheepse
verbouwingen danwel nieuwbouw. Vaak een maatje groter – mede om straks de lasten op te kunnen hoesten.
Dat brengt ook een nieuwe organisatievorm met zich mee – en daarbij is nogal wat fout gegaan. Zo leggen
gemeentes vaak een beheerstructuur op die niet bij (de) cultuur past. Ook een nieuw hotel of ander groot
bedrijf gaat vaak meerdere keren over de kop voordat de formule werkt – wat dit soort projecten extra
gevoelig maakt, is het feit dat het hier om projecten ten aanzien van gesubsidieerde instellingen gaat, en een
faillissement gelijk ook een duidelijk zichtbare politieke strop betekent.

hop till you drop

1
De Nederlandse moderne popzaal is uniek in de wereld: http://3voor12.vpro.nl/artikelen/artikel/32534650
2
Wankele Tempels: http://www.volkskrant.nl/kunst/article411570.ece/Wankele_tempels
3
De Nederlandse moderne popzaal is uniek in de wereld: http://3voor12.vpro.nl/artikelen/artikel/32534650
4
Discussie poppodia: http://3voor12.vpro.nl/dossiers/dossier/33790298
5
Poppodia in nood: http://www.volkskrant.nl/achtergrond/kunst/poppodia/
6
'De laatste podia wagen de overstap van welzijn naar cultuur' http://3voor12.vpro.nl/artikelen/artikel/33767501
Veel gemeentes hebben ooit wildenthousiast de schouders eronder gezet, maar kwamen ergens onderweg
met de handen in het haar te zitten. Want wat is wijsheid – hoe breng je iets dergelijks tot een goed einde?
Mag je van een marktconforme huur uitgaan? Nee, natuurlijk niet. Ook niet als je een ietsepietsie commercie
toevoegt? Nee, natuurlijk niet. Maar hoe moet dat dan met de afschrijvingen? Vaak vraagt men zich pas af of
men de juiste volgorde heeft aangehouden op het moment dat de projectontwikkelaar zijn eerste claims
indient, of zelfs pas als het paradepaardje struikelt tijdens z’n eerste wankele schreden.

Gelukkig maar dat er adviesbureau’s zijn … Maar dan kom je erachter dat goede raad weliswaar duur is,
maar dure raad lang niet altijd goed. Voor je het weet word je overspoeld door een ware plaag aan Jan des
Bouvrie-klonen, die na afloop van de maaltijd vaak evengoed een kale vlakte achterlaten. Het is een zwierig,
maar incestueus wereldje, vol losse contacten met marketing- en architecten-vriendjes, waardoor je er gelijk
al een vies gevoel bij krijgt. Ik wil niet zeggen dat er geen gelukkige kruisbestuiving mogelijk is, maar stel
toch meer vertrouwen in iemand die zich, komende vanuit het veld, als adviseur opwerpt dan in iemand die
in tegenovergestelde richting manouvreert.

Al jobhoppend vervullen ze interim-directiefuncties bij de diverse podia, tot ze ergens neerstrijken waar het
hartstikke goed gaat – en dan roepen ze zichzelf uit tot popdokter. Zonder een leuke bruidsschat zijn ze vaak
niet eens bereid te vinden hun wonderwerk te verrichten. Om een idee te geven:
Leon Zwaans bureau Signo&S plus Tagrijn, Hilversum
Paul van Oort Culturele Zaken plus Hedon, Zwolle (en vh. Waterfront, Rotterdam)
Frans Vreeke Berenschot, vh. Doornroosje, de Oosterpoort, het Paard van Troje, 013, Waterfront en de
Boerderij (bij drie van die podia was hij interim-directeur) en sinds dec. Patronaat, Haarlem
Carolien Gehrels vh. Berenschot, nu wethouder Amsterdam
Lineke Kortekaas vh. Rijksfonds FPPM, nu Luxor, Arnhem

Fons van Iersel vh. Noorderligt, Tilburg (voorloper van 013), nu Signo&S
Martin v Ginkel vh. 013, Tilburg, nu FPPM
Peter Koppen vh. Patronaat, Haarlem, nu LAGroup

ho ho, no go?

Maar als je ze naar het ei van columbus vraagt, moeten ze allemaal het antwoord
schuldig blijven. Leon Zwaans heeft nogal wat stof doen opwaaien door in eerder
genoemd artikel de beschuldigende vinger richting de podia uit te steken. Die zouden
gekenmerkt worden door amateurisme: ‘de vaak van oudsher plat georganiseerde
poporganisaties, waar iedereen meebeslist, vergaderd wordt bij een kratje bier, waar
geen specialismen bestaan als publiciteit of administratie, en waar de ene vrijwilliger
nog meer persoonlijk betrokken is bij 'zijn podium' dan de andere. Veel goede
bedoelingen, en weinig ervaring.' Ik denk dat dat laatste eerder voor de h.h. adviseurs
geldt, en dat-ie dat handje beter in zijn o zo professionele boezem kan steken.

In een uitzending van VPRO’s De Gevestigde Orde7 moest hij vervolgens dan ook toegeven dat het
knelpuntenrapport8 dat hij samen met van Oort schreef, voornamelijk aangeeft hoe het niet moet. Toch is dat
geen somber rapport, en ook uit de ‘case’ die men in het programma onder de loep nam, het Muzinq9-
debacle, vallen veel lessen te trekken – mede dankzij de wijze woorden van Willem Venema, die nog aan de
wieg van de popmuziek gestaan heeft.

Ga dus gerust door met bouwen – al zou het van mij wel een pietsje minder modernistisch mogen – maar doe
iets aan die wildgroei tijdens het planproces en de daaruit voortvloeiende babylonische spraakverwarring.
Projecten gaan er, als je niet uitkijkt, met zichzelf vandoor. Er wordt meestal wel aan de bel getrokken, maar
nooit aan de noodrem. Maar bovenal: doe alles in nauwe samenspraak met de (toekomstige) gebruikers. Die
beschikken vaak over meer kennis en ervaring dan je zou verwachten, ook op het gebied van exploitatie en
zaken als (verzadiging van) de markt, te verwachten bezoekersaantallen en de ideale grootte van de zaal.

7
uitzending ‘De Gevestigde Orde’: http://3voor12.vpro.nl/programmas/afleveringen/33963853
8
knelpunten-rapport: http://3voor12.vpro.nl/attachment.db/33882467
9
Muzinq was bij voorbaat kansloos: http://3voor12.vpro.nl/artikelen/artikel/34100719
in de klauwen van de commercie

Maar hoe komt het nou eigenlijk dat popmuziek na bijna 50 jaar nog steeds zo wankel op d’r benen staat?
Omdat het nog steeds niet als een volwassen kunstvorm wordt gezien, wat je terugziet in de budgetten, die
slechts een zakcentje zijn vergeleken met die van bv. schouwburgen. De overheveling door het Rijk naar
lagere overheden maakte haar nog afhankelijker van aalmoezen.

“Er is niet één poppodium dat subsidie ontvangt voor programmering. Gemeentesubsidie is voldoende voor
een klein deel van de organisatiekosten. De programmering bij poppodia moet dus niet alleen alle
programmakosten terugverdienen, maar ook het grootste deel van de organisatiekosten. Dat geeft spanning
met de inhoudelijke en culturele doelstelling van poppodia. Dit brengt de oorspronkelijkheid van de
programmering in gevaar en remt de ontwikkelingen van nieuw talent.” (‘Poppodia zijn te redden’10.)

Een flirt met de commercie werd maar al te vaak aangemoedigd, maar inmiddels waait de wind alweer uit
een andere hoek, klinkt een ander soort wanklank (kwestie van smaak, ik weet het): probeer je het hoofd
boven water te houden met (para)commerciële nevenactiviteiten, dan gaat voortaan ijskoud je kop eraf, want
dan ben je immers vlees noch vis. Een reden te meer om daar niet aan te beginnen.

De Amsterdamse wethouder Gehrels dreigde het Muziekgebouw aan het IJ met verkoop11 bij een
programmering van onvoldoende niveau. Volgens haar wordt het gebouw vnl. gebruikt om congressen te
organiseren. Deze redenering heeft veel weg van: nu we zoveel geld in de stenen geïnvesteerd hebben, willen
we er ook 100% pure cultuur uitpersen. Men komt niet over de brug, hier is geen redding te verwachten – je
moet maar leren zwemmen zonder bandjes.

En het Bureau Eerlijke Mededinging beschuldigt het Patronaat, waar het net weer iets beter mee gaat, van
oneerlijke concurrentie12: ‘Met een nagenoeg te verwaarlozen huur van het 10 miljoen euro kostende nieuwe
Patronaat, de inzet van 70 vrijwilligers en de honderdduizenden euro’s subsidie is het niet zo moeilijk de
reguliere horeca de loef af te steken met het “discotheekje spelen” ‘.

10
Poppodia zijn te redden: http://www.volkskrant.nl/kunst/article409267.ece/Poppodia_zijn_te_redden
11
'Het Muziekgebouw dan maar weg': http://www.parool.nl/nieuws/2007/MRT/27/p2.html
12
'Beste Nederlandse club bedrijft illegale horeca':
http://www.zibb.nl/horeca/cafe/nieuws_start/asp/artnr/1379497/versie/1/

You might also like