Film: De nuloptie - Over Stadjers & de maakbaarheid van het Groninger Forum kozen daarmee ook meteen Een andere manier waarop voor het Forum.’ de kosten, volgens ingewij- De machtstechnologie van den, op papier gelijk gehou- de selectieve raadpleging is den worden is door deze ook effectief gebruikt bij de elders te boeken. Een ambte- keuze voor een van de zeven naar van RO/EZ: ‘Als je de maquettes voor het gebouw. kosten zet op een plek waar Er was geen nuloptie. Dan ze niet thuishoren dan zie je hadden stadjes daar mis- ze niet meer terug in de schien voor gekozen en dan kosten. Snap je? Dus soms had het proces weer op zijn brengen we kosten onder gat gelegen. andere posten of boeken we Liesbeth, ‘een goed geïnfor- ze op posten die eigenlijk meerde stadjer’: ‘Alsof je een pas later moeten worden café in loopt en vraagt om uitgegeven. (…) Dat heet een biertje en dan krijg je de creatief rekenen.’ keuze uit zes soorten koffie.’ Overschatten Legitimatie Niet alleen de kosten Ondanks Ondanks datdat de de stadjers stadjers worden reëel en virtueel slechts ‘selectief’ konden in toom gehouden om de meedenken en beslissen, politieke eisen niet met de werd de democratische voeten te treden, ook de legitimiteit benadrukt. Op opbrengsten worden volgens de website van de gemeente sommige tegenstanders is te lezen dat er ‘nauwelijks hoger voorgesteld dan dat een ander project in Neder- ze in de toekomst waar- land te bedenken is waarbij schijnlijk zullen zijn. De commissie van drie wijze mannen is net de reden Björn Eerkes van het Gro- liegen. De interesse is ge- de burger meer betrokken is Duineveld haalt Betty de ningse BE Media, roept wekt en de onderzoeker dan bij de plannen voor het Boer aan, oud-gemeente- waarom de burger het gehad heeft met de politiek. vragen op over door de over- Groninger Forum. (…) Bijna reist naar Groningen en raadslid voor de VVD: ‘Neem De commissie Terlouw, die voor 30 april met een heid gestuurde stedenbouw spreekt met twintig voor- en veertig procent van de kies- de bezoekersaantallen die visie op het Forum komt, is het voorlopige slotstuk in tijden van groeiend wan- tegenstanders. Dat gebeurt gerechtigde Stadjers is op 29 ze voorspellen. Die worden trouwen, crisis en opko- helaas vooral anoniem. juni 2005 bij het referendum geraamd op 1.7 miljoen. Dat van zes jaar machinaties achter de schermen. mend populisme. Ambtenaren, politici en over dit plan naar de stem- is zeven keer zoveel als het Dat blijkt uit film en rapport Uit het door Duineveld opge- Duineveld benadrukt dat het personeel van het Forum bus gegaan. (…) Een ruime museum! Dat hadden ze De nuloptie – Over Stadjers & de voerde rapport Hoe Het Refe- geen film over het Gronin- staan in het rapport, als ‘een meerderheid – 53,4 procent geraamd op 90 duizend maakbaarheid van het Gronin- rendum Werd ‘Gewonnen’ van ger Forum is. “Het is slechts politicus uit de oppositie’, – heeft in 2005 voor het plan maar dat werden er 250 ger Forum van Martijn Duine- M. Boogers en P.W. Tops de casus die een inkijkje ‘een bijna kale ambtenaar’ gestemd en is daarmee voor- duizend. Maar zeven keer veld. Duineveld: “In de afge- (Pijnenburg Uitgevers, 2005) geeft in de vaak paradoxale en ‘Sjaak, een belangrijk stander van het Groninger zoveel, hoe ga je dat halen?’ lopen periode hebben hon- blijkt al dat de gemeente relatie tussen overheid en figuur in de culturele sector’. Forum, een onlosmakelijk (…) Een onwaarschijnlijk derden stadjers argumenten Groningen in 2005 er voor burger. Ik ben ook niet voor Dat is jammer, want de uit- deel van het voorstel.’ hoog aantal. Het Groninger tegen het Forum aangedra- koos campagne te voeren. of tegen.” spraken zijn daardoor niet Dat het referendum ongel- Forum wordt hiermee een gen. Die worden allemaal De zogeheten ‘zorgplicht’ De film wordt op 8 mei in te toetsen. dig is verklaard door een van de drukstbezochte terzijde geschoven, terwijl werd opgevat als middel om ForumImages vertoont (half gebrek aan opkomst wordt attracties van Nederland wat de commissie zegt een de burgers te overtuigen van vijf ), met discussie na. Bij de Slim Slim in het bericht weggelaten. en trekt meer bezoekers soort Laatste Oordeel is. de plannen en niet, zoals de film maakte Duineveld een Duineveld distilleert niette- De geschiedenis is een beet- dan het Van Gogh museum Alleen al door de samen- gedachte achter de zorg- achtergrondrapport. Zijn min de ‘slimme machtstech- je herschreven om de demo- dat 1,3 miljoen bezoekers stelling is weinig kritiek te plicht voorschrijft, als een insteek was de machtstech- nologieën’ die verborgen cratische legitimiteit te per jaar heeft. (…) verwachten. De directeur middel om de burgers een zo nologieën blootleggen die zitten in ‘de wijze waarop benadrukken. Dat ïllustreert van de Openbare Biblio- goed mogelijk overzicht te achter een belangrijke en een aantal beslismomenten Duineveld met fragmenten Depolitiseren theek in Amsterdam zegt geven in de argumenten van omstreden stedenbouwkun- democratisch is gelegiti- uit een interview met de Zowel voor de aanleg van de natuurlijk niet dat de biblio- de voor- en tegenstanders. dige opgave in de stad schuil meerd’. fractievoorzitter van de SP, tram als voor het Forum is theek als publiekstrekker Dit sloot aan op een conclu- gaan. Tot het tegendeel is Een aantal keren zijn de Eelco Eikenaar (op de websi- een projectorganisatie in het in Groningen niet werkt.” sie van De landelijke Com- bewezen zegt Duineveld dat stadjers gevraagd mee te te van de SP). leven geroepen die buiten de Dr. ir. Martijn Duineveld, missie Toekomst Overheids- film en rapport als fictie zijn denken of te beslissen over ‘Het toenmalige college van Dienst RO/EZ kan opereren. verbonden aan de Wagenin- communicatie, die, onder te beschouwen. de plannen. Deze participa- PvdA, VVD, CDA en Groen- Duineveld in het rapport: gen University, komt in zijn voorzitterschap van de tieve momenten waren Links zag er wel heil in en ‘Dat voorstanders een pro- film en rapport tot opmerke- toenmalige Groningse bur- Lente echter zo georganiseerd dat ook ChristenUnie en D66 ject buiten de politiek en de lijke bevindingen over de gemeester Wallage, vond dat Wanneer Duineveld in de altijd sprake was van selec- stemden vóór. Wij hebben ambtenarij plaatsen en daar- totstandkoming van het de overheid de bevolking lente van 2010 van GRAS een tieve invloed. vervolgens het comité Meer mee depolitiseren om zo de Groninger Forum: Eenzijdig mag beïnvloeden om het mapje met ambitieuze pro- Bij het tweede referendum doen met 40 miljoen opgericht voortgang van een project te campagne voeren, de opposi- vertrouwen te winnen. jecten meekrijgt, wordt zijn konden mensen stemmen dat aan de slag ging om het versoepelen lijkt mij evi- tie inkapselen en de stadjers Dat heet ‘een slimme aandacht meteen getrokken op plannen voor de oost- plan in een referendum dent. Een mooi voorbeeld vragen mee te denken en te machtstechnologie’: burgers door een ‘beetje vreemd’ wand en formeel voor een weggestemd te krijgen. Het van deze depolitisering vond beslissen, terwijl in werke- overtuigen van hun ongelijk gebouw dat vlak achter de gebouw daarachter. Dat is referendum kwam er ook, ik de inzet van de directeur lijkheid sprake was van met het belastinggeld dat zij Grote Markt moet verrijzen. echter niet duidelijk gecom- maar wij verloren het.’ van het Forum tijdens de selectieve invloed. zelf hebben betaald. Kosten: 170 miljoen. Daar- municeerd. VVD en CDA zijn nu heel erg verkiezingen. Hij ging met Volgens ‘een oud SP’er’ van betaalt de gemeente Een ‘hoge ambtenaar’: ‘We tegen het Forum. Maar het plande oppositie in debat over de kregen tegenstanders bij het GRAS 31,25 miljoen. 35 Miljoen is wilden een nieuw gebouw kwam dus uit hun eigen koker? Forum-plannen.’ tweede referendum voor de Het Groningse Architectuur Zuiderzeelijngelden en 10 en een nieuwe wand. We ’Inderdaad. Het kwam van Niet de politieke voorstan- ontwikkeling van de Oost- platform GRAS nodigt sinds miljoen komt van het Euro- hebben dat gebouw toen een college waar zij in zaten,ders die verantwoordelijk wand geen gemeentelijke 2009 ieder jaar een architec- pees Fonds Regionale Ont- opzettelijk een beetje vaag ze hebben er zonder enige kunnen worden gesteld ondersteuning. De lokale tuurcentrum uit voor een wikkeling’. gehouden omdat we bij de kritiek mee ingestemd en gingen in debat met de overheid steunde alleen de project in Groningen. Afge- Wat een mazzel hebben de noordwand te snel van sta- sterker nog: toen het er echt politieke tegenstanders voorstanders. lopen jaar werd CASA, Cen- Groningers, denkt Duine- pel waren gegaan en toen om ging, in het referendum, maar de directie van een trum voor Architectuur en veld. Een groot stedenbouw- iedereen tegen kregen.’ hebben ze er fanatiek cam- stichting die door de politiek Slim Stedenbouw Arnhem ge- kundig plan dat deels wordt Een gemeenteraadslid die pagne voor gevoerd.’ in het leven was geroepen. Een RO/EZ-ambtenaar beves- vraagd. CASA benaderde betaald door compensatie- tegen was herinnert zich: ‘Ik Wel het debat, niet de poli- tigde die aanpak: ‘Inderdaad! Duineveld omdat hij onder- gelden. Maar hij herinnert weet dat er nauwelijks werd Budgetten tieke verantwoordelijkheid. We hebben het de tweede zoek doet naar de politiek zich de ophef rond de op- gesproken over de hoogte Het college garandeert dat Op de vraag of het gebouw ja keer slim aangepakt. Met van ruimtelijke ordening en knapbeurt voor de noord- van het nieuwe gebouw. Die de financiën verzekerd zijn dan nee de uitkomst is van het eerste referendum, de de machtsrelaties tussen wand. Het referendum daar- werd gewoon niet genoemd. en dat er geen overschrijdin- open debatten of een trans- Geen gat in de Grote Markt- overheden en burgers. Het over werd overtuigend ge- Ik heb dat nog aan Wallage gen zullen plaatsvinden. Een parant democratisch proces, campagne, heeft de gemeen- resultaat is de documentaire wonnen door de tegenstan- gevraagd en na enig aandrin- ambtenaar: ‘Duurder? Na- kan Duineveld echter geen te zich nauwelijks bemoeid. De nuloptie, waarin het ont- ders: ‘Nu is daar het Forum. gen heeft hij toegegeven dat tuurlijk wordt het duurder! antwoord geven: ‘Het is al Nou daar hebben we wel staansproces van het Gro- Zijn de Groningers het daar het 45 meter hoog zou wor- Het wordt nooit goedkoper’. moeilijk genoeg om er ach- spijt van gekregen. Bij het ninger Forum onder de loep wel mee eens?’ den. (…) Het gebouw dat Achter de schermen wordt ter te komen hoe steden- tweede referendum heeft wordt genomen. Stadjers, Een paar uur googelen leert heden Forum heet werd hard gewerkt om de kosten bouwkundige processen de gemeente veel geld in politici en experts komen dat ook dit plan niet onom- nauwelijks genoemd. Veel zowel op papier als in de echt werken.’ de eigen campagne gestoken aan het woord. streden is. Duineveld leest mensen dachten te kiezen communicatie zo laag moge- en het heel slim gespeeld.’ De film, vormgegeven door meningen die er niet om voor de oostwand maar lijk voor te stellen.’ S Herman Sandman