Ramon DJV, Steinerscholen.

com, 02/01/2012

De impuls van prof. dr. Bernard Lievegoed of de uitwerking van een gedachtegoed. Bestuurder van Zonnehuizen, Frans Broekhuizen, genspireerd
door Lievegoed.[1] Nu Zonnehuizen, de grootste antroposofische instelling in de Lage Landen, de 'meubelen' niet heeft weten te redden, kunnen haar medewerkers zich misschien bezinnen over de redding van de ziel. Overigens een oproep van Bernard Lievegoed, stichter en bezieler van tal van antroposofische instellingen, waaronder de Zonnehuizen, het NPI en de Vrije Hogeschool (Bernard Lievegoed College For Liberal Arts). Inspirator van een monsterinstelling Lievegoed, die zich op zijn sterfbed zorgen maakte over de redding van de ziel, liet zijn bezorgdheid optekenen in een gelijknamig boekje dat zijn geestelijk testament mag worden genoemd. Degene die het heeft opgetekend, Jelle van der Meulen, schrijft in het voorwoord: Bernard Lievegoed was er zich van bewust dat Over de redding van de ziel niet zomaar een boek is. De inhoud, zo meende hij, moest niet slechts voor kennisgeving worden aangenomen, maar intensief verwerkt door personen, ledengroepen en instituten. p.15 Als je weet welke godenstatus iemand als Lievegoed binnen de antroposofie heeft, hoeft er geen tekeningetje bij te worden gemaakt om duidelijk te maken welke waarde Over de redding van de ziel[2] voor antroposofen heeft. Zeker als je weet dat het 'de geest' bevat van iemand die zo goed als 'naar gene zijde' was vertrokken. Gestorvenen hebben heel wat in de antroposofische biologisch-dynamische pap te brokken. Of zoals Jelle van der Meulen in het voorwoord zegt: Het boek wordt dan ook niet alleen gelezen door de levenden hier op aarde, maar ook door de gestorvenen en ongeboren zielen in de geestelijke wereld. Het boek kan mijn inziens dan ook worden gezien als een innerlijke werkplaats die open staat voor alle zielen - ongeboren, levend of gestorven - en waar geestelijke samenwerking kan ontstaan. p. 17 Open staan voor alle zielen, ongeboren, levend of gestorven? Waar hebben we het over? Het volgende zal misschien wat cryptisch en moeilijk te volgen worden, maar ik waag het er toch op om enkelefragmenten uit het boek weer te geven. Lievegoed hoopte pers slot van rekening dat zijn boek intensief zou worden 'verwerkt door personen, ledengroepen en instituten'. Daar gaan we dan. Mensheidsleiders Volgens Lievegoed zijn er drie mensheidsleiders die samen aan de ontwikkeling van de aarde werken (Steiner, Rosenkreuz en Manoe). In zijn geestelijk testament geeft de inspirator van de Zonnehuizen te verstaan wat deze drie stromen betekenen voor de wereld en hoe die drie stromen aanwezig zijn binnen de antroposofische beweging. Want Lievegoed meent dat ze alle drie nodig zijn en blijkbaar zijn ze (cf. Lievegoed) in een antroposoof alle drie aanwezig. Mijn antroposofische vrienden en ik kregen meer en meer het idee dat het thema van de geestesstromingen met deze mensheidsleiders samenhangt. Rudolf Steiner spreekt in dit verband wel van de Zonnenloge, of ook wel de Witte Loge. Ook in het hart

Ramon DJV, Steinerscholen.com, 02/01/2012

van deze kring staat Christus, als dertiende. Om de beurt of groepsgewijs zijn deze mensheidsleiders actief in de ontwikkeling van de mensheid. Het is nu onze taak om te zoeken naar de mensheidsleiders die in onze tijd de belangrijkste impulsen brengen. Wij hebben inzicht in hun wezen en werkwijze nodig om de duistere krachten te weerstaan, die volgens Rudolf Steiner rond het jaar 2000 en daarna volop werkzaam zullen zijn. p.23 Er zou een' Zonneloge' zijn van twaalf (geestelijke) mensheidsleiders die inwerken op de mensheid. Inzicht hierin is nodig! Waar dat inzicht vandaan moet komen, laat zich raden: de antroposofie is volgens Lievegoed 'een weg van inzicht'. Wat is de grote taak van de antroposofie? De geest in de materie zucht naar verlossing door het inzicht van de mens. Dus gaat het in de antroposofie om de Erkenntnis met betreking tot het wezen van de materie, van de natuur, van de kosmos, van de mens... Dat is wat Rudolf Steiner heeft gebracht. De Michalschool hoort dan ook geheel tot de stroming van de antroposofie. Deze impuls uit zich ook in alles wat te maken heeft met onderwijs, met cursussen, met werkgroepen en studiegroepen en dergelijke. p.40 De antroposofie als verlosser van de geest door middel van het inzicht, aldus Lievegoed. En dit uit zich in onderwijs, cursussen en wat nog meer dat met studie te maken heeft. Maar er is meer nodig dan inzicht: er moet ook gehandeld worden. Zo komt Lievegoed bij Christian Rosenkreuz terecht. De rozenkruiserstroom (zuivere zonnestroom) betitelt hij als een weg 'van het handelen in en met de wereld'. Bijna alle mensen die op de antroposofie afkomen, komen binnen via deze stroming [antroposofische stroming, rdjv]. Maar veel van hen gaan na verloop van tijd beleven dat ze nog iets anders willen dan alleen maar inzicht. Het eerste wat opvalt is dat er mensen zijn die willen doen. Dat zijn mensen die met hun handen de wereld willen veranderen, willen veredelen, tot een kunstwerk willen maken. Rudolf Steiner heeft eens gezegd dat het de taak van de Rozenkruisersstroming is om de aarde om te vormen tot een kunstwerk, zodat het als kiem kan dienen voor een toekomstige incarnatie van de aarde, de zogenaamde Jupiterfase. (...) Zo kun je zeggen dat de Rozenkruisersstroom een zuivere zonnestroom is, die wordt gedragen door de Kansmensen. Het woord Kan betekent: hij die het kan. Niet hij die het weet, maar hij die het kan... In al het optreden van deze individualiteit zien wij dat hij zich tot taak stelt de aarde te veredelen. p.40-41 Laat ons Herr Doktor Steiner niet vergeten. Ook hij 'wandelde' met Christian Rosenkreuz. Belangrijk is in dit verband nog te wijzen op het feit dat Rudolf Steiner, ook al stond hij in de stroom van de Erkenntnis, zijn scholingsweg (zoals beschreven in De weg tot inzicht in hogere werelden en De wetenschap van de geheimen der ziel) een Rozenkruisersweg noemde. Waarom deed hij dat? Omdat Christian Rosenkreutz de blik opent voor de werkelijkheid van de fysieke wereld.' (...) Om nu duidelijk te maken dat hij zich niet orinteerde op de traditie van het oosten, maar op die van het westen, noemde hij Christian Rosenkreutz als de inspirator van de antroposofische scholingsweg. p.72 Er is niks mis mee om antroposoof te zijn en ook nog eens rozenkruiser. En om helemaal compleet te zijn, neem je ook nog het manichesme erbij, de derde stroming waarover Lievegoed

Ramon DJV, Steinerscholen.com, 02/01/2012

het heeft. De mensheidsleider die volgens Lievegoed aan de wieg van het manichesme stond, is de uit de mythologie bekende Manoe, voor antroposofen een historisch figuur. De oprichter van deze oude religie, de Perzische profeet Mani, zou een rencarnatie van Manoe zijn geweest. Volgt u nog? Manoe heeft de mensheid begeleid vanaf midden-Lemuri en alles meegemaakt wat de mensheid vanaf die tijd aan ontwikkeling heeft gekend. Steeds was het zijn taak de mensen te helpen bij het laveren tussen goed en kwaad. Hij was de stichter van de centrale zonnemysterin op Atlantis. (...) p. 83 Aan de ene kant is er het inzicht van de antroposofie, aan de andere kant het concrete handelen van de Rozenkruisers. Toen meende ik: er moet ook een midden zijn, een stroming die balans brengt in die polariteit. Die derde stroming, dacht ik toen, moet een stroming zijn die zich bezig houdt met de ziel, of beter gezegd: met de redding van de ziel. (...) Lang heb ik geworsteld met de vraag: om welke stroming gaat het hier? Maar op een dag werd ik wakker en zei tegen mijzelf: hoe is het mogelijk dat je zo blind bent geweest! De alleroudste mensheidsleider is Manoe. Vanaf Lemuri heeft hij alles meegemaakt wat de mensheid heeft doorgemaakt. In de Atlantische tijd was hij de stichter van de centrale zonnemysterin. Zarathoestra en Hermes zijn zijn leerlingen. Manoe is ook degene die aan het begin van de na-Atlantische tijd de mensen om zich heen verzamelde die al een begin van een ik-bewustzijn hadden ontwikkeld; met die mensen trekt hij naar het oosten om daar de Indische cultuur te stichten. (...) Deze Manoe vormt het midden! Hij houdt zich bezig met de ontwikkeling van de menselijke ziel. (...) En in een vroege voordracht over Atlantis zei Rudolf Steiner dat de goddelijke Manoe eens een menselijke Manoe zou worden. In de huidige tijd, zei hij, zijn we in de ontwikkeling zover gekomen dat de menselijke Manoe zich kan openbaren. (18) p.43-45 Het stemt tot nadenken dat Lievegoed veel verwachtte van het manichesme en dat zowel zijn Zonnehuizen als zijn NPI uiteindelijk een flink aantal manicheers over de vloer kregen. Werken met Lievegoed Volgens de antroposofische dogma's is Lievegoed (geestelijk) nog aanwezig (en werkzaam). Het zou kunnen dat men bij de Zonnehuizen heeft geprobeerd de zorgwekkende situatie recht te laten trekken door een of andere persoonlijkheid die veel affectie heeft met het rozenkruiserdom. Want rozenkruisers zijn volgens Lievegoed (cf. Steiner) 'Kansmensen die de zuivere zonnestroom (rozenkruiserstroom) dragen'. En ook dat 'het woord Kan betekent: hij die het kan. Niet hij die het weet'. In hetzelfde boek zegt Lievegoed: In de antroposofisch-medische beweging zijn artsen te vinden die echte Rozenkruisers zijn. De arts Frans Broekhuizen is er zonder twijfel eentje waarvan men dacht dat hij het wel zou kunnen. Maar was Frans Broekhuizen een antroposoof die in de rozenkruiserstroom stond, de rozenkruisersweg ging? Of was hij een rozenkruiser die, indachtig Lievegoeds geestelijk testament, vanwege de verwantschap van het rozenkruiserdom met de antroposofie, de Zonnehuizen mocht besturen? Broekhuizen houdt erin ieder geval een bijzondere visie op

Ramon DJV, Steinerscholen.com, 02/01/2012

organiseren op na. Dit blijkt uit het Horizonproject waarbij hij betrokken was, samen met andere medewerkers van de Zonnehuizen. Een van de bewegingen die te noemen zijn, is de bewustwording en explicitering van het verlangen om meer te werken vanuit innerlijke drijfveren. Is dit een nieuwe impuls? Nee, dat zeker niet. Hij is in feite zo oud als de Zonnehuizen zelf, en in het DNA van de Zonnehuizen verankerd door Lievegoed zelf bij zijn oprichting van de Zonnehuizen. Tegelijkertijd heeft het Horizonproject wel aangesloten bij deze impuls en die impuls op bepaalde momenten opnieuw gevitaliseerd. Een voorbeeld daarvan is de workshop rondom hirarchie, communicatie en autonomie. In die workshop heeft Frans Broekhuizen het als volgt verwoord: Elk mens is een zon. In elk mens straalt een innerlijk licht. Wij willen dat de Zonnehuizen een organisatie is die doet wat nodig is om dat licht te ontketenen. (Zonnestelsels, Geest, Project Horizon 2008) Project Horizon was een project dat de Emet Group samen met de betrokkenen van het Kind- en Jeugdpsychiatrisch ziekenhuis van Zonnehuizen heeft uitgevoerd. Dit om tot een meer efficinte werking te komen. Tot zover dit zijpaadje. Laat ons terugkeren naar het geestelijk driestromenland van Bernard Lievegoed, in het bijzonder de relatie antroposofie/ rozenkruiserdom. Intieme relaties Adriaan Bekman, nog een prominent antroposoof die het (vooral) over besturen heeft, zegt in zijn boek 'Besturen in antroposofische organisaties' het volgende: Bernard Lievegoed laat ons in zijn laatste boek De redding van de ziel zien hoe de antroposofie een intieme relatie beoogt met het rozenkruiserdom (...) Het doordringen van de materie, het vrij maken van de krachten van de materie om deze te kunnen aanwenden tot genezing en heling van de mensheid is hun opgave. Christiaan Rozenkruis representeert deze impuls in zijn vele incarnaties... (p.28) Adriaan Bekman zat samen met John Luijten, die andere 'gevlogen bestuurder van Zonnehuizen', in het eveneens failliet gegane NPI van Lievegoed (en nu samen in IMO). De missie van het Instituut IMO is verbonden met de mens en organisatieontwikkelingimpuls van Bernard Lievegoed, een pionier op dit gebied. De ideen van Bernard zijn nog altijd stringent aanwezig: ze verplaatsen zich van de ene failliet gegane organisatie naar de andere. Maakt niet uit of dat een stichting, een instelling of een fonds is. De antroposofische enclave Als we alleen al even bekijken wie zoal in de buurt van de Zonnehuizen vertoeven, krijgen we een heel lijstje. Stichting Zonnehuizen is gedomicilieerd op de Utrechtseweg 69 in Zeist. Op de Utrechtseweg 60, rechtover de Stichting Zonnehuizen bevindt zich Triodos Investment Management, onderdeel van de Triodos Bank van de antroposofen. Daarachter bevindt zich Triodos Bank Internationaal. Dit is op de Nieuweroordweg 1, een zijstraatje van de

Ramon DJV, Steinerscholen.com, 02/01/2012

Utrechtseweg tussen nr. 60 en nr. 62 dat voornamelijk een parkeerterrein is voor de Triodos Bank en de daarnaast gelegen antroposofische instellingen. Aan de Nieuweroordweg, met domicilie Utrechtseweg 62, bevinden zich enkele centra van de Zonnehuizen: Orthopedagogisch Kinderdagcentrum De Zonnering, Poliklinisch Therapeutisch Centrum Trialis, Ambulante hulpverlening Heliant, Dagbehandeling Aventurijn, Orthopedagogisch Behandelcentrum. Op hetzelfde adres vinden we eveneens een aantal andere antroposofische organisaties: Europees Samenwerkingsverbond vanAntroposofische Heilpedagogie en Sociaaltherapie Europese Gehandicaptenzorg (ECCE), Nederlandse Vereniging Kunstzinnige Therapien op Antroposofische Grondslag, Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders NVAZ, Stichting Birgitta Rogmans Fonds, Stichting Cultureel Fonds Suriname, Stichting Edith Maryon College, Stichting ter Bevordering van de Heilpedagogie, Daarnaast, op het adres Utrechtseweg 60, vinden we: Triodos Investment Management. Op de Nieuweroordweg 1, dat is het aangrenzende perceel: Stichting Prof. Dr. Lievegoed Fonds , Triodos Bank International, Ampere Equity Fund B.V., Ampere Wind Farms Apollo Germany B.V., Puglia Solar Portfolio 1 LP C.V., Stichting Hivos-Triodos Fonds, Stichting Triodos Sustainable Trade Fund, Stichting v. Lippe-Biesterfeld Foundation (Natuurcollege), Triodos Real Estate Investment Management B.V., Windpark Anderstein XXX B.V., Men zal in die stichtingen en instellingen vaak dezelfde namen tegenkomen. De rozenkruisersstroom, de weg van het handelen, vindt ruim doorgang in besturen en bankwezen. Om het met Lievegoed te zeggen: Wie zijn de moderne Rozenkruisers? Dat zijn zij die werken aan de veredeling van de materie. p.68 Wat is meer materieel dan geld, het slijk der aarde? Een geloofsoffer Het zou de antroposofen en de leer van Steiner goed uitkomen mocht blijken dat Frans Broekhuizen, die toch al kop van jut is, een rozenkruiser zou blijken te zijn. Om hun achterban te sussen hebben ze dan het excuus dat het aan de rozenkruisersweg ligt dat de Zonnehuizen failliet zijn gegaan. Wel makkelijk om de aandacht van de antroposofie af te leiden, want die blijft zo buiten schot. Want er niks erger voor een bedrijf dat het moet hebben van mensen die op idealisme afkomen om toe te geven dat de idealen niet werken. Dan is het helemaal einde verhaal. Noten: [1] Frans Broekhuizen, bestuurder van Zonnehuizen Veldheim Stenia, schetste kort hoe Lievegoed hem inspireerde cf. Verbinding nr.84, januari 2005 [2] Bernard Lievegoed - Over de redding van de ziel, de samenwerking van drie grote mensheidsleiders - Vrij Geestesleven 1993