Futuro Aanpak Overlast

Futuro Aanpak Overlast
een inhoudgestuurde integrale aanpak
drs. Otto Schildknegt

een inhoudgestuurde integrale aanpak
Inhoud
Proloog 5
Samenvatting: de Futuro Aanpak Overlast
7
DEEL I De werkwijze
Inleiding hoe gaan we om met overlast?
:
1. Uitgangspunten 14

1.1 Wat is ons doel?

1.2 Doelgroep en context

1.3 Werkzame bestanddelen

1.4 Theorie achter de praktijk

2. Effectiviteit van de aanpak 19

2.1 Te verwachten effecten

2.2 Effecten meten

2.3 Bewijs en onderzoek

2.4 Duurzaam investeren
3. De aanpak toepassen 21

3.1 Doet iedereen mee?

3.2 Mensen en middelen en mandaat

3.3 Het bejegeningsprotocol

DEEL II De praktijk
4. Casus

Waalwijk 23
4.1. Sprang Capelle; een probleemschets
4.2. Start van de aanpak
4.3. Ketenpartners
4.4. Integrale aanpak op groep, individu en omgeving
4.5. Directe interventie
4.6 Duurzame inbedding
4.7 Resultaten
5. Casus

Dordrecht 26
5.1 De Cokelijnstraat: een probleemschets
5.2 Achtergronden problematiek overlast gevende groep
5.3 Start van de Futuro Aanpak Overlast
5.4 Groep pellen

5.5 Methodiekoverdracht en cultuuromslag
5.6 Prioriteren
5.7 Handhaving
Literatuur 39
Bijlage 1 artikel binnenlands bestuur
Bijlage 2 overzicht van overige projecten van Futuro
Proloog
Een jongere weet na twee seconden of je verhaal echt is en of je het meent.

Daarom moet je doen wat je zegt. En nooit iets beloven wat je niet kan waarmaken. Door authentiek en oprecht te zijn in de aanpak van overlast en jeugdcriminaliteit kun je mensen verbinden. Dat is de rode draad in de projecten
voor jongeren die Futuro heeft opgezet.
Wij hebben geleerd om professionals n jongeren te lezen. In de jeugdzorg,
binnen penitentiaire inrichtingen, in het onderwijs en op straat. Ik heb Futuro in
1999 opgericht met Inge Schonagen, naar aanleiding van diverse vragen vanuit
Jeugdzorg, politie en sociale dienst om projecten voor jongeren op te zetten. Futuro ondersteunt sindsdien vele
organisaties zoals gemeenten en onderwijsinstellingen bij uiteenlopende nieuwe ontwikkelingen en transities.
De praktijkervaring leverde de Futuro Aanpak Overlast op corrigeren en opvoeden in de vrije ruimte.
:
Met risicojeugd omgaan valt niet mee in dit tijdperk van snelle ontwikkelingen, zoals die van de sociale media.
Jongeren zijn bovendien mobieler dan ooit. Het is belangrijk dat de aanpak van overlast meebeweegt. De oude
en vertrouwde vorm van groepsoverlast is hangen op de hoek van de straat, maar dit verandert snel. Een deel van
de groepsdynamiek verplaatst zich naar sociale media. Jongeren doen sneller inzichten op wat ze moeten doen
om handhavers voor te blijven. Ondertussen blijven ze voor overlast zorgen en delicten plegen. Sommige jongeren
verdwijnen hierdoor verder in de anonimiteit. Groepen lijken onzichtbaar of ongrijpbaar.
Organisaties zijn hier niet op ingespeeld. Ze kijken helaas zelden naar de gemeenschappelijke mogelijkheden
om de jongeren te helpen, maar meestal alleen naar het eigen organisatiebelang. Jongeren voelen zich in systemen
geperst. Ze missen de betrokkenheid die zij nodig hebben in hun ondersteuning. Het aanbod, de systematiek
van hulpverlening en sancties, dit alles lijkt belangrijker dan de kwestie wat de jongere echt nodig heeft om een
ommekeer te maken.
Maar hoe krijg je grip op probleemjeugd? Een deel van ons antwoord is een aanpak op twee niveaus: je leest
jeugdgroepen en werkt met individuele jongeren. Om beleid te maken moet je niet alleen weten hoe de hazen
lopen, maar je moet ook kunnen verbinden. Dat is het andere deel van ons antwoord. We stimuleren dat organisaties
samenwerken en elkaar versterken. Want de Futuro Aanpak Overlast werkt integraal. We opereren op verschillende domeinen zorg, hulpverlening, welzijn, lichamelijke gezondheid, onderwijs, arbeid, veiligheid, leefbaarheid
:
en zinvolle vrijetijdsbesteding.
In deze publicatie maken we de vertaalslag van praktijk naar theorie en beleid. Hiermee hebben we in vijftien jaar
tijd veel ervaring opgedaan. We zien het liefst dat die praktijkkennis en onze succesvolle aanpak landt in beleid.
Zodat iedereen in het veld de aanpak van overlast het best laat aansluiten bij de realiteit. Het is daarom tijd onze
inzichten met u te delen!
Otto Schildknegt
Oprichter van Futuro
Samenvatting de Futuro Aanpak Overlast

:
De Futuro Aanpak Overlast is ontstaan in

de praktijk. We combineren een sociale aanpak met een repressieve aanpak. Preventie
is het startpunt. Groepen overlastplegers
bieden we hulpverlening aan. Blijft resultaat
toch uit, dan kunnen we eenvoudig en snel
opschalen naar een repressieve aanpak.
Een succesvolle weg, met motivatie als rode
draad en tegelijk met een duidelijke stok
achter de deur.
Een van de recente successen behaalden
we in Dordrecht. Er was grote overlast in de
Colijnstraat. De hele buurt leed onder groepen
overlastplegers. De Futuro Aanpak Overlast
herstelde de rust. Het resultaat
:
Van code rood naar code groen

We richten ons eerst op de fysieke en sociale
omgeving van de groep overlastplegers. Zijn er
aanpassingen in de openbare ruimte mogelijk,
zoals het afsluiten van straten? Helpt het om
groepsgerichte maatregelen in te zetten?
Zo hebben wij in Dordrecht in het buurthuis de
overlastgevers aangepakt en tegelijkertijd een
nieuw beleid met vernieuwend programma neergezet. Dit programma trok nieuwe doelgroepen,
met een positieve uitstraling naar de buurt.
Daarna richten we ons op de groep. We inventariseren de kenmerken en de structuur. Hierna
volgt aandacht voor de individuele groepsleden.
Ze krijgen een gericht aanpak: een alomvattend
sociaal aanbod op de leefgebieden waar zij hulp
nodig hebben. We kijken naar werk, scholing,
gezin, sociale omgeving, huisvesting, financin,
(psychische) gezondheid, vrijetijdsbesteding
en of er contacten met politie en justitie zijn.
6
We brengen de verschillende organisaties

die betrokken zijn bij deze leefgebieden bij
elkaar. Dit brengt vaak de systeemfouten
naar voren, maar ook de mogelijkheden tot
een integrale aanpak.
Blijft resultaat van het aanbod uit en houdt
de overlast aan? Dan begint direct de repressie.
Een multidisciplinair handhavingteam start met
huisbezoeken. Het handhavingteam bezoekt
de overlastpleger, maar ook zijn familie- en
vriendenkring. Het motto daarbij is
:
We komen niet om koffie te drinken

en doen niet onze schoenen uit.
Repressie is geen doel op zich. Het is de voet
tussen de deur om overlastplegers alsnog over
te halen hulp te accepteren. Het toepassen
en overdragen van de Futuro Aanpak Overlast
is telkens weer maatwerk. We geven hiervoor
training on the job aan de verschillende
professionals zodat de aanpak ingebed wordt
in de bestaande structuur. Futuro is bij deze
training hands on als adviseur of kwartiermaker
:
leggen we huisbezoeken af en nemen we deel
in de aanpak.
Onze aanpak is sluitend. We lossen overlastproblemen stapsgewijs, effectief en duurzaam
op. We kijken naar wat er werkelijk speelt in
en rondom de groep overlastplegers.
Op het niveau van de overlastgever zelf en zijn
familie- en vriendenkring. Op het niveau van
netwerkorganisaties zoals het onderwijs en
buurthuizen. En op het niveau van het
gemeentelijk beleid. De aanpak is onderbouwd
met fundamentele theorie.
Samenvatting de Futuro Aanpak Overlast

:
We gebruiken inzichten over groepsdruk, het

ontmantelen van problematische groepen
en het ingrijpen in diverse leefgebieden.
We bouwen voldoende evaluatiemomenten in.
Dat is een sterk punt van onze methode.
Zo ziet elke betrokkene op tijd waar we staan
en dragen we bij aan monitoring van de ontwikkelingen. We dragen bij aan een oplossing op
de langere duur door voortdurend stil te staan
bij werkwijzen en resultaten. De effectiviteit
van onze aanpak is meermaals bewezen in de
praktijk. Overlast nam af, bewoners kregen hun
veilige buurt weer terug.

:
Inleiding hoe gaan we om

:
met overlast?
Een subjectief verschijnsel
De kans op klachten is klein als een groep
jongeren op scooters scheurt op een leeg
bedrijventerrein. Hetzelfde gedrag in een rustige
woonwijk ervaren mensen veel eerder als
problematisch. Dan is er sprake van intimidatie,
geluidsoverlast en hinder op de openbare weg.
De sociale en fysieke context is dus bepalend
voor de mate van overlast.
Overlast is een subjectieve term. Het is op basis
van gedeelde maatschappelijke waarden en
normen onwenselijk of zelfs onaanvaardbaar
gedrag waar burgers last van hebben. Sommige
vormen van overlast zijn wettelijk strafbaar.
Andere vormen van overlast zijn vooral
sociaal niet acceptabel. Rondhangen op straat,
het lastig vallen van voorbijgangers. Met name
deze laatste vorm van overlast is moeilijk te
objectiveren en in de meeste gevallen niet
strafbaar. Soms voelen mensen zich simpelweg
bedreigd door iemands aanwezigheid en
houding. Kinderen die eerst gezellig voor de
deur voetbalden, kunnen in een later stadium
een hinderlijk en overlast gevende groep jongeren vormen. Bij sommige jongeren van de groep
speelt zwaardere problematiek of soms verbergt
de overlastgevende groep ook zwaardere
problematiek. Jongeren die overlastgevend
gedrag vertonen, kunnen bekend zijn bij de
politie. Andere jongeren weten slim op de grens
van strafbare feiten te balanceren en blijven
buiten het zicht van de politie. Overlast is geen
eendimensionaal verschijnsel. Bewoners in
een voorheen rustige woonstraat kunnen de
groep hangjongeren voor hun deur missen als
kiespijn. Terwijl dezelfde jongeren in zekere zin

onmisbaar zijn. Jongeren maken deel uit van de
economie, van de samenleving. Zonder jeugd
geen toekomst!
De Futuro Aanpak Overlast is een effectieve
manier om het gedrag van overlastgevende
jongeren in te dammen. We bieden perspectief
op een vruchtbare ontwikkeling en schrijven
jongeren niet af. Ze krijgen een stevige correctie
en een nieuwe kans om op een positieve manier
te participeren in onze maatschappij.
Overlastgevend groepsgedrag en de Futuro
Aanpak Overlast
De aanpak van problematische jeugdgroepen
staat al een aantal jaar prominent op de politieke
agenda. Jeugdcriminaliteit krijgt prioriteit in het
Regeerakkoord van oktober 2012. De aanpak
van overlast is daarbij ingekaderd als een veiligheidsfenomeen. Het is een frame de oorlog
:
tegen asociaal gedrag. Het aanpakken van
problematische jeugdgroepen draagt volgens
de overheid bij aan een veilige samenleving het
:
vergroot de objectieve veiligheid en ook
het subjectieve veiligheidsgevoel onder burgers
(Koemans, 2011).
Maar hoe pak je jeugdoverlast het beste aan?
Wat is effectief en duurzaam? Deze vragen
leven in veel gemeenten. Futuro beantwoordt
deze vraag met de ontwikkeling van een
probleemgerichte, integrale en inhoudgestuurde
overlastaanpak. Deze is inmiddels met succes
in een aantal gemeenten toegepast. Onder meer
in Dordrecht en Waalwijk is de aanpak uitgebreid
gevalueerd. De geregistreerde overlast nam
duidelijk af, terwijl onder buurtbewoners het
gevoel van veiligheid sterk toenam.
Futuro Aanpak Overlast / DEEL I De werkwijze

:
In elke gemeente zoeken groepen jongeren

elkaar in hun vrije tijd op. Jongeren maken
zich in deze fase van hun identiteitsontwikkeling
langzamerhand los van hun ouders.
Ze zoeken eerder en vaker sociale steun bij hun
leeftijdsgenoten, dit vaak in groepsverband.
Dit hoeft niet problematisch te zijn. Veel jongeren
weten zich prima te gedragen en dragen bij aan
het beeld van een levendige, gezonde maatschappij. Soms is er echter iets anders aan
de hand er is sprake van overlast van jeugd in
:
groepsverband. Zulke overlast kan de buurt op
scherp zetten.
Binnen een jeugdgroep kunnen jongeren
normoverschrijdend gedrag vertonen.
Ze besluiten dit zelf of anderen halen hen over.
Groepsdruk is een heel belangrijke factor ( an
V
Gemert en De Jong, 2010 . Bij de aanpak van
)
wangedrag door groepen staat groepsdynamiek
centraal: het krachtenspel binnen een groep of
tussen een groep en (een of meer groepen uit)
de sociale omgeving.
Individuen in een groep vertonen vooral gedrag
dat andere groepsleden accepteren en waarderen.
Het is het gedrag dat in de praktijk effectief is
gebleken om doelen te bereiken, erbij te horen
en status te vergaren. Een jeugdig persoon kan
er voor kiezen zich steeds meer te conformeren
aan de geldende normen van de groep en de
bijbehorende gedragingen te vertonen. Daarmee
keert het individu zich dus af van de reguliere
sociale normen. De groep bepaalt zijn identiteit
steeds sterker. Er ontstaat een duidelijke wij-zijverhouding, die almaar sterker wordt. Tussen de
groep en de omgeving en soms ook het gezin
of de familie. Het wij-gevoel is bepalend voor
het ( an gedrag van de individuele groepsleden.
w )
10
Dynamische groepsverbanden
Jeugdoverlast verandert van karakter. Nog niet
zo lang geleden hingen groepen jongeren altijd
op dezelfde straathoeken rond. Tegenwoordig
manifesteren ze zich eerder als een flude en
dynamisch netwerk. Jongeren gaan veelvuldig
met elkaar om via sociale media of komen
samen in kelderboxen of op wisselende parkeerplaatsen. Ze manifesteren zich niet alleen als
groep, maar opereren als tijdelijke en veranderlijke coalities binnen onderlinge netwerken.
Daarom spreken wij binnen de Futuro Aanpak
Overlast liever over groepsverbanden. Binnen
een netwerk is er een constant veranderend
samenspel van ontmoetingen en handelingen.
Niet alle gemeenten koppelen deze groepsverbanden aan jeugdoverlast, maar vanuit ons
oogpunt is deze dynamiek wel degelijk relevant.
Een belangrijk startpunt van de aanpak van
een groep jongeren is het pellen ervan
( childknegt, 2002 . Jongeren ervaren dat ze
S
)
vooral sterk staan in een groep ( an Gemert en
V
Fleisher, 2002 . Om hun gedrag te veranderen,
)
is het belangrijk de greep van de groep op te
heffen. Bij het pellen ontkoppel je als het ware
een hechte kern binnen een groep.
Bij de start worden bestaande methodieken
en verzamelde data gentegreerd in de aanpak.
Een voorbeeld hiervan is de Shortlistmethodiek
( eke, 2004 . Met dit instrument brengt de politie
B
)
de problematische jeugdgroepen in beeld.
Welke groepen zijn hinderlijk, overlastgevend
of crimineel? Twee kanttekeningen de meting
:
is een momentopname en de uitkomst is deels
afhankelijk van wie de meting doet. Meestal vindt
de meting plaats in april, gevolgd door een
update in oktober.
11

:
De politie combineert de eigen straatinformatie

met informatie vanuit onder meer het jongerenwerk. Gemeenten, politie en justitie gebruiken
de shortlist om te bepalen welke problematische
jeugdgroepen ze zullen aanpakken. In de Futuro
Aanpak Overlast is de Shortlistmethodiek niet
allesbepalend, maar veel meer een tool
om verder op door te pakken.
Waar de shortlist stopt gaan

wij verder. De ervaring leert dat
organisaties binnen een keten
vaak over tools beschikken, maar
deze niet altijd goed functioneel
weten in te zetten. We zoomen
in op waar het in de praktijk fout
gaat en koppelen dan tools en
praktijkgerichte aanpak.
Directeur Futuro
Wat heeft effect: een groep- of
persoonsgerichte aanpak?
Hoe kijkt de samenleving aan tegen groepen
jongeren en overlast? Het is belangrijk dit te
analyseren: hoe de samenleving het probleem
benoemt en in een frame plaatst, bepaalt de
oplossingsrichting. ( aad voor Maatschappelijke
R
Ontwikkeling, 2008 . Meestal lijken mensen
)
het vraagstuk van overlast door hangjongeren
primair te beschouwen als een probleem van
de jongeren zelf. De media scheppen een vrijwel
onverdeeld negatief beeld van hangjongeren.
Incidenten worden breed uitgemeten, vaak met
een directe verwijzing naar de etnische afkomst
van de jongeren. Ook als dit niets toevoegt.
Denk bijvoorbeeld aan de verschillende incidenten
in Gouda en Culemborg. Een groep reljongeren
12
van Marokkaanse komaf heeft in

Gouda een bus op stelten gezet,
schrijft de Telegraaf bijvoorbeeld
op 21 oktober 2008. Andere
berichten gaan over Marokkaanse
straatjongeren die ambulancepersoneel belagen en jongeren
uit Marokkaanse gezinnen die
Culemborg al jarenlang terroriseren.
Deze berichtgeving benvloedt ons allemaal.
In de maatschappelijke discussie horen we
een steeds luidere roep om een harde aanpak,
gericht op de individuele probleemjongeren.
Het jeugdstrafrecht verdient aanscherping.
Hier en daar klinken zelfs geluiden over het
noodzakelijk vernederen van deze jongeren
voor hun eigen groep of gemeenschap, om via
de weg van de schaamte normalisering van het
gedrag te bewerkstelligen (nterview met
i
PvdA-kamerlid Hans Spekman in Vrij Nederland
14 oktober 2008 .
)
Aandacht voor de sociale context
Toch wijst de wetenschap al jaren uit dat
straffen alleen niet voldoende is. De Raad voor
Maatschappelijke Ontwikkeling constateert
daarnaast dat de oorzaken niet alleen zijn te
vinden bij de jongeren zelf. Ook de sociale
context speelt een rol. Daarin ontstaan de
problemen met de jongeren. Al in 2007 kreeg
deze gedachte verder vorm. Aandacht voor
omstandigheden kreeg een plek in de doelstellingen van het veiligheidsbeleid van kabinet
Balkenende IV:
nent bevat. Het is juist die combinatie die effectief is gebleken straf krijgt alleen meerwaarde
:
als we daarnaast omstandigheden scheppen
om tot nieuw gedrag te komen.
Deze gedachtegang is verder doorontwikkeld
door minister Opstelten in het Actieprogramma
Risicojeugd en Jeugdgroepen ( P RJ&JG .
A
)
De naamswijziging kenmerkt de nieuwe weg
die hij voor ogen heeft; naast hard en stevig
optreden ook meer aandacht voor vroegtijdig
ingrijpen en het verbinden van straf en zorg,
onderwijs en werk.
De visie van Futuro sluit hier bij aan. De weg
naar succes is een effectieve en duurzame
methode. Die een repressieve en sociale
aanpak combineert. In de sociale aanpak
hebben we volle aandacht voor de verschillende
domeinen als zorg, welzijn, onderwijs, justitie
en sociale omgeving. De Futuro Aanpak Overlast
brengt deze vorm van maatwerk. Met een afgemeten mix van een harde en een softe aanpak
binnen de specifieke lokale context. Belangrijke
elementen in deze benadering zijn toezicht
houden, grenzen stellen en straffen. Maar
ook perspectief, steun en ruimte bieden aan
jongeren. We kiezen ervoor om te investeren in
betrokkenheid, participatie en eigen verantwoordelijkheid van deze jongeren. In het volgende
hoofdstuk beschrijven we de uitgangspunten
van onze aanpak.
Met name de zichtbare criminaliteit wordt

bestreden met een persoonsgerichte aanpak,
die naast repressie een stevige preventiecompoFuturo Aanpak Overlast / DEEL I De werkwijze
13
1. Uitgangspunten
Soft als het kan, stevig als het moet! Een sociale aanpak, gecombineerd met repressie.
Dat maakt de Futuro Aanpak Overlast onderscheidend. Deze aanpak op problematische
groepsverbanden zetten we in voor diverse doelgroepen. Of het nu veelplegers,
woninginbrekers of drugsdealers zijn.
Verder brengen we in kaart op welke leefgebieden individuele groepsleden problemen

hebben. Dit is de indeling in leefgebieden die Futuro hanteert
:
1.1 Wat is ons doel?

Onze aanpak heeft een drieledig doel
:

Op de korte termijn het terugdringen van de overlast in de wijk,

Op de middellange termijn het vergroten van het gevoel van veiligheid onder

buurtbewoners. Burgers zijn weer baas in eigen buurt. Voormalige overlast
gevers dragen als normaal participerende burgers bij aan de leefbaarheid in

plaats van daar afbreuk aan te doen,

Op de lange termijn zorgen we voor borging. De methodiek wordt ingebed in de werkwijze

van ketenpartners. Het gevolg een cultuuromslag binnen deze betrokken organisaties.
:

Dat maakt een effectieve aanpak duurzaam en ook overdraagbaar naar andere

probleemgebieden in de gemeente.
1.2 Kader
De Futuro Aanpak Overlast is gericht op groepsverbanden die overlast veroorzaken. Dit kunnen licht
overlast gevende groepen zijn tot en met zwaar overlast gevende groepen. Overlast of signalen
hiervan sbeslaan een breed spectrum: bijvoorbeeld geluidsoverlast, verloedering, intimidatie,
criminaliteit, drugs dealen, prostitutie, huiselijk geweld. De aanpak van Futuro is tot dusver
getoetst bij middelgrote gemeenten. De ervaring leert dat de aanpak breed toepasbaar is op
;
alle type wijken, straten, hotspots en binnen buurt-, jongeren- of opvangcentra. De doorlooptijd
varieert, net als de intensiteit. Dit hangt af van de kenmerken van het groepsverband. De aanpak
kenmerkt zich door bestaande initiatieven en krachten in te bedden, uit te bouwen en te borgen
waardoor het een aanvulling is op bestaand beleid. Ketenpartners formeren een kerngroep,
een team van betrokken professionals.
1.3 Werkzame bestanddelen
De Futuro Aanpak Overlast kent drie fasen
:

de groep pellen,

het sociale aanbod,

indien nodig handhaving.
Scholing
Gezin /
familie
Financin
Sociale
omgeving
Wonen
Jongere
Vrije tijd
Arbeid
Criminaliteit
Gezondheid
De groep pellen
De kern van het groepen pellen bestaat uit informatie verzamelen en analyseren, een uitvoeringsplan maken, het plan uitvoeren, evalueren en terugkoppelen. We verzamelen gegevens over
bepaalde karakteristieken van de groep, over groepsdruk en benvloeding van buiten de groep.
14
15
1. Uitgangspunten
Harde informatie van de ketenpartners, zoals politie en justitie , dient als basis. Deze informatie
vullen we aan met meer informele en zachte informatie vanuit bijvoorbeeld het jongerenwerk,
jongerenprojecten en jeugdhulpverlening vrijwillig kader. En daar waar informatie niet bekend is
gaan we het halen door bijvoorbeeld een huisbezoek af te leggen. Zo verzamelen we informatie
over de leefgebieden die ondersteuning behoeven. Daarnaast verzamelen we informatie over de
fysieke omgeving. Alle data samen zijn waardevol voor de groepsanalyse en voor aanbevelingen
rondom de groepsgerichte maatregelen. Ook kan de informatie nuttig zijn om eventuele fysieke
ingrepen in de omgeving in kaart te brengen.
Sociaal aanbod
De informatie uit het pellen van de groep levert per overlastgever een uitgebreide analyse op.
Deze analyse dient voor het ontwikkelen, integreren en vormgeven van het sociaal aanbod aan de
overlastgever. De kerngroep van ketenpartners bepaalt of bemiddeling nodig is naar hulpverlening,
scholing of werk. Ze bekijken ook of de hulpverlening die overlastgevers al eerder aangeboden
hebben gekregen, uitgebreid of verfijnd dient te worden. Het sociaal aanbod is vrijwillig, maar niet
vrijblijvend. Het is integraal op alle leefgebieden. Daarom doen de partijen die betrokken zijn, het
aanbod gezamenlijk. Om dit te realiseren, maken ze samenwerkingsafspraken.
Het kan zijn dat een betrokkene het aanbod weigert of onvoldoende coperatief is. Voor deze
niet-willers zetten we per omgaande repressie in: het handhavingsinstrument.
Handhaving
Als repressiemiddel wordt handhaving ingezet. De kern van de handhaving is drang en dwang.
Er volgen huisbezoeken van het handhavingteam bij de niet willers en bij hun familieleden
en vrienden. Zo mobiliseer je de steun van familie en vrienden om het overlastgedrag van de
niet-willer te beindigen.
Een holistische visie en integrale aanpak vormt de basis. We hebben

aandacht voor de mens en voor al zijn leefgebieden. Hoe functioneert
de jongere, hoe is zijn beleving en de verhouding met de omgeving?
Onze zienswijze gaat uit van het biopsychosociaal model: biologische,
psychische en sociale factoren spelen een voorbeschikkende, uitlokkende,
onderhoudende of versterkende rol bij de problemen van het individu.
Of het nu psychische, sociale of lichamelijke problematiek betreft. Het
werken met negen leefgebieden is de praktische vertaling van deze integrale
kijk op de mens. Het is een manier om niet alleen de problemen van de
jongeren, maar juist hun kracht of zelfherstellend vermogen naar voren te brengen.
De aanpak houdt ook rekening met verschillen in de cultuur van gemeenschappen. Die kunnen
sociaal-economisch, geografisch, etnisch en religieus van aard zijn. Deze cultuurverschillen
vormen vaak de achtergrond van veel misverstanden en conflicten. Hofstede ( 005 stelt dat vijf
2
)
dimensies deze cultuurverschillen bepalen:

de manier van omgaan met ongelijkheid,

de mate waarin mensen gentegreerd zijn in groepsverbanden,

het verschil in sociale rollen tussen mannen en vrouwen,

de mate van tolerantie voor het onbekende,

de bereidheid tot opofferingen op de korte termijn ten bate van een beloning op de

lange termijn.
De inventarisatie van deze dimensies levert een belangrijke bijdrage aan een betere samenwerking tussen organisaties die betrokken zijn bij de aanpak. Daarnaast maken we gebruik van
verschillende aanvullende theorien en methodieken. Waaronder inzichten in groepsdynamische
processen ( an Gemert en de Jong, 2010 en het principe van bonding and bridging
V
)
(Putnam, 2000).
De handhavers zijn medewerkers van de gemeente, sociale dienst, Belastingdienst en politie.

Deze hebben van hun organisatie het mandaat om tijdens het huisbezoek handelend op te treden.
Ze kunnen dus doorzetten. De aanpak laat ruimte voor upgrading en downgrading op de lijn van
sociale aanpak en handhaving.
1.4 Theorie achter de praktijk
De Futuro Aanpak Overlast is maatwerk en veelomvattend. De aanpak behelst uiteenlopende
strategien die we tegelijkertijd toepassen: preventie, regulering van de activiteiten van problematische groepsverbanden en justitile maatregelen zoals gedragsprogrammas of reclassering
( ong et al., 2012 .
W
)
16
17
2. Effectiviteit van de aanpak
Samenwerken maakt de toekomst
2.1 Te verwachten effecten

De effecten van de Futuro Aanpak Overlast zijn
te onderscheiden op korte, middellange en
lange termijn, in lijn met de doelen uit het vorige
hoofdstuk. Een afname van de overlast in de
wijk is een effect op de korte termijn.
Het middellange termijn effect is een vergroting
van het gevoel van veiligheid onder buurtbewoners.
Burgers zijn weer baas in eigen buurt.
De overlastgevers hebben een aangeboden
alternatief geaccepteerd en zijn weer normaal
participerende burgers geworden. Het lange
termijn effect is dat de methodiek is ingebed
in de werkwijze van de betrokken partijen.
De benodigde cultuuromslag is bereikt.
De aanpak is duurzaam door deze borging en
overdraagbaar naar andere probleemgebieden
in de stad. In verschillende gemeenten heeft
Futuro deze aanpak inmiddels met succes
mogen uitvoeren en implementeren, zoals in
Dordrecht, Veenendaal en Waalwijk.
We hebben in deze gemeentes ook ervaren dat
er bijkomende positieve effecten zijn.
Zo is gebleken dat de gemeentelijke opdrachtgever en partners samenwerking als essentieel
gingen opvatten. De deelnemers aan de Futuro
Aanpak Overlast zijn kritischer gaan kijken
naar hun eigen organisatie en naar die van hun
partner(s), bijvoorbeeld op het punt van ineffectiviteit of onduidelijke taakstellingen.
De methodiek stimuleert professionals om bij
elkaar in de keuken te kijken, met elkaar mee
te denken, belemmeringen te benoemen en
na te gaan hoe een en ander effectiever kan.
2.2 Effecten meten
Hoe meet je of de aanpak doel treft? In de aanpak worden onder andere de overlastmeldingen
18
bij de politie geanalyseerd. Er wordt gestart met

een nulmeting. Met behulp van een veiligheidsmonitor en interviews met buurtbewoners is het
daarnaast mogelijk om subjectieve doelen te
meten. Zoals: is het veiligheidsgevoel van
omwonenden toegenomen?
Op individueel niveau doen we ook een nulmeting. Een netwerkanalyse brengt bijvoorbeeld
in kaart welke problemen er op verschillende
leefgebieden spelen in de harde kern van overlastplegers. De partners stemmen interventies
af: wie neemt welke stappen naar de jongeren
en de groep? Ze formuleren doelstellingen die
helder zijn en gericht op resultaat.
De partners evalueren regelmatig om te zien of
de aanpak effect heeft. Bij de evaluatie benoemen
de samenwerkingspartners de werkwijze van de
aanpak, het verloop van de samenwerking,
de beoogde doelen en de bereikte effecten.
Een formele evaluatie vindt ieder half jaar
plaats. Daarnaast is de voortgang iedere maand
een vast onderwerp in het kernoverleg.
De aanpak is niet statisch: het doorvoeren
van verbeteringen kan altijd tussentijds. Waar
mogelijk op uitvoeringsniveau (n de kerngroep
i
)
en waar nodig op managementniveau ( e
d
regiegroep . De gemeente en Futuro kunnen
)
zon evaluatie zelf uitvoeren met input van
de betrokken organisaties, of ze schakelen
een extern onderzoeksbureau in.
2.3 Bewijs en onderzoek
De praktijk heeft uitgewezen dat de aanpak
werkt. We schetsen in deel II twee voorbeelden
:
in Waalwijk en Dordrecht. In Dordrecht liepen
de daadwerkelijke overlast en de beleefde
overlast al in het eerste jaar aanzienlijk terug.
19
2. Effectiviteit van de aanpak
3. De aanpak toepassen
Het aantal overlastmeldingen dat nu bij de

politie binnenkomt, is minimaal. De meldingen
betreffen nog zelden groepgerelateerde overlast.
In Waalwijk is de overlast ook geminimaliseerd.
Het merendeel van de overlastgevers heeft een
sociaal aanbod geaccepteerd.
3.1 Doet iedereen mee?

Alle neuzen dezelfde kant op! Dat is bij de Futuro Aanpak Overlast essentieel. Het kost in het begin
tijd om alle organisaties mee te krijgen. Zien de betrokkenen in dat hun deelname ook voor hen
een belangwekkend, positief effect zal hebben? Met name die cultuuromslag is complex.
De resultaten in Dordrecht zijn zelfs beter dan

verwacht: ze overstijgen de vooraf afgesproken
streefwaarden en doelstellingen. Vanwege dit
succes is een aantal onderdelen van de aanpak
in omringende buurten opgestart. Ook daar
blijken de resultaten positief. De resultaten zien
we terug in politiecijfers en rapportages van de
Gemeente Dordrecht, het onderzoeksbureau
OCD, Aanpak Overlast en de Taskforce Overlast.
2.4 Duurzaam investeren
In het verleden heeft aanpak van overlast op
de ene plek soms geleid tot verplaatsing ervan
naar een andere plek in de buurt of gemeente
:
het zogenaamde waterbed-effect. Bij de Futuro
Aanpak Overlast treedt dit effect niet op. De
aanpak is niet zo zeer gebiedsgericht. De focus
ligt op het overlastgevende individu. De aanpak
achtervolgt de overlastgever, ook als deze zich
verplaatst, omdat alle partners informatie met
elkaar uitwisselen. Ze investeren duurzaam in
de aanpak van overlast, los van de plek waar
de overlastplegers wonen.
Het eerste effect van de Futuro Aanpak Overlast
is meestal snel zichtbaar: de overlast neemt
af. Een nadelig neveneffect kan zijn dat een
gemeente hierop minder financile middelen
inzet. Maar voor het slagen van de aanpak, en
het duurzaam borgen ervan, is een lange adem
van groot belang.
20
3.2 Mensen, middelen en mandaat

De Futuro Aanpak Overlast stelt voorwaarden aan in te zetten mensen, middelen en mandaat.
Ten eerste zijn er eisen waaraan de projectcordinator van de gemeente moet voldoen. Dit is een
professional die open minded is, de aanpak begrijpt en goed aanvoelt wat er gebeuren moet.
De projectcordinator neemt initiatief wanneer dat nodig is en draagt zorg voor de randvoorwaarden.
In de aanpak coacht Futuro de ketenregisseur en de professionals via training on the job.
Ook moet de gemeente toegang verstrekken tot de keuken. In die keuken mogen alle betrokken
professionals meer dan een kijkje nemen. Ze mogen bij wijze van spreken meehelpen met koken
en ook nieuwe recepten en ingredinten uitproberen.
Een andere voorwaarde is dat alle organisaties bereid zijn om mee te werken en te investeren,
met inzet van uren. Het is cruciaal dat afgevaardigden van de betrokken organisaties het mandaat
hebben om snel te kunnen doorpakken.
Buurtbewoners betrekken bij de aanpak is essentieel. Participatie van de mensen in de wijk en
buurt is een belangrijk onderdeel van de aanpak. Zo kunnen zij een rol spelen als ogen en oren
van de aanpak en bij het geven van buurtgerichte kennis. Ze spelen een actieve rol in het terug
veroveren van het sociale domein.
3.3 Het bejegeningsprotocol
Alle ketenpartners maken afspraken met elkaar over de communicatie en bejegening naar overlastplegers. De bejegening verwijst naar de manier waarop overlastplegers worden aangesproken
door de medewerkers van de verschillende ketenpartners in de Futuro Aanpak Overlast. In een
bejegeningsprotocol liggen deze afspraken vast.
In dit protocol gaat het om procesbewaking, onderlinge taakverdeling en de bejegening van de
overlastpleger door professionals. Het gaat niet zozeer om algemeen aanvaarde uitgangspunten
als respect tonen en geen agressief gedrag vertonen of accepteren. Het doel van het bejegeningsprotocol is te komen tot een uniforme werkwijze: een gezamenlijke werkwijze voor een
collectief probleem en n lijn trekken tegenover de betrokken. Zo voorkomen we het uitspelen
van partners. Het protocol helpt netwerkpartners het vraagstuk gezamenlijk aan te pakken,
door overlastgevers een eenduidige boodschap over te brengen.
21
4. Casus Waalwijk
Normaal
Overlast
Handhaving
In het protocol zijn drie fasen te onderscheiden

:

De eerste fase is die van het normale contact met bijvoorbeeld wijkagenten, jongerenwerkers en hulpverleners. Zulk contact is er vaak geweest voordat er sprake was
van overlast.
De tweede fase gaat in wanneer een groep overlast begint te geven. De aanpak start
:
iedere overlastpleger krijgt een sociaal aanbod.
We komen in fase drie wanneer overlastplegers het sociaal aanbod weigeren.
Het handhavingteam komt in actie en gaat bij de overlastpleger en de familie- en
vriendenkring op huisbezoek.
In grote lijnen houden alle ketenpartners dezelfde taak in de normale fase en in de fase van
het sociale aanbod. De manier waarop zij jongeren actief benaderen en aanspreken, verandert
in principe niet.
In fase drie verandert die bejegening wel. In deze fase hebben de gemeente, politie, sociale dienst,
wooncorporatie en de Belastingdienst een nadrukkelijke opdracht. In deze fase trekken alle
andere partners zich terug. Ze benaderen de jongeren niet meer actief. Wanneer de overlastgever
hen probeert te benaderen, verwijzen zij door naar het handhavingteam.
Elke fase is erop gericht de situatie weer terug te leiden naar de voorgaande fase. Zodat elke
ketenpartner zijn oorspronkelijke rol weer kan oppakken. De ervaring leert dat er onder professionals in eerste instantie enige discussie kan ontstaan over het (tijdelijk) stoppen van het sociale
aanbod. Ook wanneer overlast op straat aanhoudt en de overlastpleger is overgedragen aan het
handhavingteam. Mensen uit de zorg en hulpverlening benadrukken vaak dat het tegen hun
beroepsethiek indruist om een clint het recht op zorg te ontzeggen door te stoppen met het
sociale aanbod. Voor behandeling vanuit de GGZ hebben we daarom een hardheidsclausule
vastgesteld. Deze betreft drie situaties waarin - in overleg met het handhavingteam - afwijking van
het protocol mogelijk is. Hulpverleners zetten de zorg voort wanneer de betrokkene sucidaal is,
een gevaar voor zichzelf of anderen vormt en wanneer er sprake is van psychotische decompensatie.
3.4. Informatiesysteem
Het is essentieel om het inzamelen van alle informatie goed te regelen. Een goed digitaal systeem
kan een hulpmiddel zijn om gegevens efficint te vergaren en te delen. In dit systeem moet het wel
mogelijk zijn om gevoelige informatie voor bepaalde partners af te schermen.
22
Hieronder beschrijven we twee voorbeelden

van de Futuro Aanpak Overlast, toegepast in
de praktijk. In Waalwijk lag de nadruk op
het sociale met een lichte vorm van repressie.
De casus van Dordrecht beschrijven we uitgebreid omdat we hier alle stappen binnen de
aanpak hebben doorlopen. De aanpak is altijd
maatwerk. Afhankelijk van vraag, middelen en
aard van de overlast.
4.1. Sprang Capelle; een probleemschets
In Sprang Capelle, een kern in de gemeente
Waalwijk, waren jaarlijks terugkerende overlastmeldingen over het Raadhuisplein. Die werden
veroorzaakt door jongeren in de leeftijd van
16 tot 25 jaar. De jongeren opereerden in
groepsverband. Het gedrag bestond vooral uit
intimidatie, bedreigingen, drank- en drugsgebruik, openlijke geweldpleging en vandalisme.
Aanleiding om de aanpak op te starten waren
diverse incidenten en aandacht vanuit de
media. Daarnaast was er sprake van gezinsproblematiek, waaronder een zorgwekkend gezin in
dit gebied. Communicatie tussen verschillende
partijen verliep moeizaam. Reguliere aanpakken
boekten geen structureel succes.
4.2. Start van de aanpak
Er is gestart met een zorgvuldige analyse.
De analyse werd gemaakt op grond van
bestaande gegevens. Veel informatie was al
beschikbaar. De politie zorgde voor harde data,
het jeugd- en jongerenwerk vulde deze informatie aan met softe gegevens als groepskenmerken en informatie over de achtergrond
van de jongeren. Op deze wijze brachten we de
jeugdgroep in kaart. Er is ook een analyse van
de fysieke omgeving gemaakt.
We hebben een organisatiestructuur neergezet

om de aanpak goed te monitoren waaronder
een kerngroep.
4.3. Ketenpartners
In de kerngroep zaten partners die essentieel
waren voor een integrale ketenaanpak.
Dit waren vooral professionals die in de dagelijkse
praktijk werkten met jeugd en gezinnen.
We kozen voor dit niveau omdat deze mensen
direct informatie konden leveren op straatniveau. Ook konden ze een rol spelen in de
uitvoering. Deze betrokkenen van de ketenpartners hadden mandaat om te handelen. Door
deze korte lijnen was inzet van interventies
direct mogelijk. De partners in de groep konden
elkaar meteen aanspreken op handelen en
actie. En dus ook wanneer het niet goed liep.
Systeemkansen en -problemen kwamen aan de
oppervlakte. Om het proces te versnellen is een
training gegeven gericht op samenwerking en er
vonden trainingen on the job plaats om kennis
over de groep te ontwikkelen. Er ontstond een
effectieve samenwerking. Partners in de
Kerngroep waren: de betrokken wijkagent
(politie), leefbaarheidsconsulente wooncorporatie (Casade), jeugdpreventiemedewerker
(Juvans) en het jongerenwerk (Tavenu).
4.4. Integrale aanpak op groep,
individu en omgeving
Een taak van de kerngroep was om te beoordelen
of er naast persoonsgerichte maatregelen
ook groepsgerichte maatregelen nodig waren.
Ze keken daarnaast naar openbare ruimtes
waar de jongeren zich ophielden, zoals de
straat, sportclubs en jongerencentrum.
Er volgden voorstellen voor aanpassingen
in deze ruimte.
Futuro Aanpak Overlast / DEEL II De praktijk
23
4. Casus Waalwijk
Een voorbeeld voortaan was de toegang tot

:
het jongerencentrum gereguleerd, deelname aan
activiteiten kon alleen nog onder voorwaarden.
We wilden ook de participatie van de samenleving bevorderen. In dit kader keken we niet
alleen naar de reguliere organisaties. Uit analyse bleek dat veel jongeren op voetbal zaten.
Met deze voetvalverenigingen zijn gesprekken
aangegaan om een gezamenlijk beleid te voeren
tegen wangedrag. Ondernemers op het
Raadhuisplein hebben bijgedragen aan een
oplossing. Onder meer via het aanbieden
van stage- en leerwerkplekken.
Bovendien waren ook de jongeren zelf betrokken.
Zij kwamen met voorstellen die eenvoudig te
realiseren waren. De groep voelde zich serieus
genomen. Er ontstond een proces waarin de
jongeren elkaar corrigeerden.
4.5. Directe interventie
Tegelijkertijd startte ook de aanpak van individuele overlastgevers. Er volgden huisbezoeken
sociaal in zijn eigen woning kreeg de overlast:
gever te horen dat de overlast moest stoppen.
Tijdens het gesprek werd een sociaal aanbod
gedaan. Bijvoorbeeld een vrijwilligersplek,
opleiding of een leer/werktraject. Voorafgaand
aan deze sociale aanpak vond een gedegen
netwerkanalyse plaats. Bij deze analyse ontrafelden
ketenpartners gezamenlijk het gezinssysteem.
De betrokken partners stelden mogelijke
interventies op.
4.6 Duurzame inbedding
Het netwerk maakte sluitende afspraken om
de aanpak te borgen. Samenwerkingsverbanden
zijn gentensiveerd.
24
Er is een systematische handleiding opgesteld,

gebaseerd op de Futuro Aanpak Overlast. Hierin
staan de maatregelen en stappen beschreven
voor het aanpakken van eventuele toekomstige
situaties. Met de netwerkpartners stelden we
een unaniem gedragen bejegeningsprotocol op.
De boodschap is collectief, het doel ook. Naast
deze sociale aanpak is de repressie geborgd: er
zijn afspraken gemaakt met de woningbouwcorporatie, de gemeente en de politie. Dit maakt
het mogelijk repressiemaatregelen in te zetten.
4.7 Resultaten
Door de brede integrale inzet en verbeterde
samenwerking tussen partijen waren de interventies succesvol. De overlast werd beheersbaar
en de inzet van verdere repressie instrumenten
was niet meer noodzakelijk.
brabants dagblad
zaterdag 2 febrauri 2014
Aanpak overlast slaat aan

Het is kiezen of delen
voor jongeren die overlast
veroorzaken in de gemeente
Waalwijk. Die aanpak
lijkt succesvol.
door Sjaak Koolen WAALWIJK/ SPRANGCAPELLE - De Waalwijkse aanpak van jongerenoverlast lijkt goed te werken. Maar dat is
voor de gemeente geen reden om zich rijk te
rekenen. Het uitbannen van jongerenoverlast,
al zal dat nooit helemaal lukken, blijft ook
de komende jaren volgens het college van
B en W een uitdaging.
Het Raadhuisplein in Sprang- Capelle was
jarenlang een belangrijke haard van jongerenoverlast. De gemeente zette camaras
gebiedsverboden en extra politiecontroles in
om die overlast in te dammen. Dat zette niet
veel zoden aan de dijk.
B en W besloten daarop tot een veel hardere aanpak. Het gespecialiseerde bureau
Futuro werd daarvoor in de arm genomen.
De overlast veroorzakende jongeren werden
vol op de huid gezeten. Ook hun familie werd
hierbij betrokken. Het was kiezen of delen.
Wie niet in het gareel wilde, kreeg te maken
met een straffe aanpak. Degenen die hun goede
wil toonden, konden rekenen op persoonlijke
ondersteuning. Ze werden bijvoorbeeld begeleid naar een baan of een opleiding.
Foto Futuro
De PvdA stelde onlangs schriftelijk vragen

over de stand van zaken in Sprang- Capelle
en andere delen van de gemeente. In hun
reactie hierop zeggen B en W onder meer dat
de structurele overlast op het Raadhuisplein
weggenomen is. Er is volgens hen nog wel
sprake van een naijl-effect in de buurt dat de
komende jaren zal moeten slijten. De buurtbewoners zijn, aldus het college, overwegend
positief over de resultaten van de aanpak.
Gezien het positieve effect op het Raadhuisplein past de gemeente in samenwerking met
een aantal partners ( aaronder politie en
w
jongerenwerk de daar gehanteerde

)
methode ook elders toe. Hiervoor is een
speciale handleiding gemaakt waarin volgens
B en W duidelijk staat wie wat moet
doen en welke maatregelen getroffen moeten worden. Die systematische handleiding is gebaseerd op de Futuro- aanpak.
B en W schrijven in hun antwoord aan de
PvdA dat op verschillende plekken de jongerenoverlast beheersbaar is geworden.
Een incidentele melding van jeugdoverlast is
echter niet te voorkomen, melden zij. Daarom
is het volgens het college zaak om de gekozen
aanpak de komende jaren vol te houden.
25
5. Casus Dordrecht
5.1 De Cokelijnstraat: een probleemschets

De bijnaam Cokelijnstraat verwijst naar slechts n van de fenomenen die de Colijnstraat
en directe omgeving in Dordrecht een slecht imago bezorgde. Behalve drugsoverlast zorgden
geluidsoverlast, criminaliteit en prostitutie voor een groot gevoel van onveiligheid. Een grote
groep jongeren en volwassenen met Antilliaanse achtergrond was verantwoordelijk voor zeer veel
overlast. Veel omwonenden durfden de straat niet meer op. De zogenaamde magic mix in de Foyer
Crabbehof, een sociale woonvoorziening van de lokale wooncorporatie, droeg nog eens bij aan
concentratie van de problemen. Losse acties boden geen oplossing.
Er ontstaat een hoge concentratie van probleemgevallen en gezinnen in een beperkt aantal
Antillianen-gemeenten en daarbinnen weer in een aantal buurten. Dit gaat gepaard met ernstige
en hardnekkige overlast voor andere bewoners en grote kosten voor de maatschappij.
Je kon hier niet in je eentje naar buiten als agent.

Er werden straten gemeden. Er ging een dreiging vanuit.
In een jaar tijd waren er 12 schietincidenten.
De gemeente Dordrecht had behoefte aan stevige repressie, maar met een afgestemd hulpaanbod. Er bleek een samenhang te bestaan tussen problemen op diverse leefgebieden, zoals
opleiding, werk en sociale omgeving. Een aanpak van problemen van Antilliaanse Nederlanders
had alleen succes als de politie en het Openbaar Ministerie zich maximaal verbonden aan een
repressieve aanpak. Inzet van stevige repressieve, zonder terughoudendheid, kan alleen als
plegers van overlast of crimineel gedrag perspectief hebben op een reel alternatief. In de praktijk
moet daarvoor voldoende hulpaanbod zijn op de verschillende leefgebieden, zoals huisvesting,
schuldhulpverlening, scholing en werkaanbod. Met andere woorden: er was drang en dwang nodig
op deze overlastgevende en criminele groep. Een sterk repressieve druk zou hen bewegen ook
daadwerkelijk van de aangeboden hulp gebruik te maken.
Projectleider overlast vanuit de politie
De Futuro Aanpak Overlast is gericht ingezet op de kern van alle problemen 140 overlastgevenden
:
en criminelen. De willers kregen een sociaal aanbod aangeboden en accepteerden dat.
Als je echt wilt veranderen, dan helpen wij jou, was de boodschap. De niet-willers zijn keihard
aangepakt. De combinatie van een sociaal aanbod n drang en dwang, de kern van de Futuro
methodiek, maakte de aanpak zo effectief.
Op Youtube zijn clips te vinden die een idee geven van het overlastgevende en criminele gedrag
van de groepsleden (bijvoorbeeld Saluteer en Hoe we doen). De videos zijn geschoten in de
Colijnstraat en laten zien hoe de overlastplegers drugsdealen en onder de radar blijven. In de clip
zijn ook rondscheurende quads te zien en scooters die wheelies maken. Deze vorm van overlast
kwam veel voor op de Colijnstraat. De clip Ben op de T van groepsleden uit de Schildersbuurt
moest na een rechtszaak van de wijkagent worden aangepast omdat deze zeer grove uitlatingen
jegens hem bevatte.
5.2 Achtergronden problematiek overlast gevende groep
Een van de kenmerken van de overlastgevende groep in Dordrecht was dat veel leden een culturele
achtergrond hebben vanuit de Antillen. Vanaf 1995 is er een trendbreuk in het migratiemotief van
nieuwkomers uit de Antillen. Voorheen kwamen ze voor een opleiding naar Nederland. Nu stroomden vooral kansarme Antillianen uit Curaao toe die uit sociaal-economische motieven hun geluk
zoeken. Velen hebben een grote achterstand qua armoede en opleidingsniveau.
Deze groep blijkt niet of nauwelijks aansluiting te vinden in de samenleving. Een specifieke
straatcultuur, gecombineerd met een aantal onwenselijke gewoonten en machogedrag maakt de
integratie nog ingewikkelder.
26
Het voormalig doelgroepenbeleid van het Rijk omvatte een etnisch-specifieke aanpak voor de zes
belangrijkste Antillianen gemeenten Hier was Dordrecht er een van. Een essentieel zwak punt van
het beleid rondom deze groep bleek echter te bestaan uit een gesprek aan focus, samenhang,
structurele inbedding en verbinding.
Onder de radar
Een probleem hierbij bleek wel dat de doelgroep relatief onzichtbaar was. Veel overlastgevers
stonden niet geregistreerd op het adres waar ze verbleven of zelfs niet in de gemeentelijke
basisadministratie ( BA van Dordrecht. In een aantal gevallen was er geen enkele administratieve
G )
binding met de stad. De overlastgevers kwamen vaak recentelijk van de Antillen, woonden eerst
elders in het land, en waren thuisloos. Of ze registreerden zich bewust niet om op die manier
onder de radar te blijven. Deze mensen merken we ook wel aan als spookburgers. Voor een
deel van deze groep was inschrijving in de gemeente Dordrecht vanwege het ontbreken van die
stadsbinding ook niet mogelijk. Mogelijkheden voor een postadres zijn beperkt vanwege de voorwaarden die hieraan verbonden. Voor een aanvraag van een uitkering geldt bijvoorbeeld dat het
GBA-adres ook het daadwerkelijke woonadres moet zijn. De spookburgers zijn niet dakloos, maar
thuisloos. Ze hebben slechts hun eigen, informele opvang bij familie, vrienden of vriendinnen.
5.3 Start van de Futuro Aanpak Overlast
In 2009 startten we met de Futuro Aanpak Overlast in de Colijnstraat. Het beginstadium van de
aanpak bestond uit gesprekken met alle betrokken ketenpartners. Zo creerden we draagvlak
onder alle betrokkenen. Aan de hand van deze gesprekken is bepaald welke organisaties deel
moeten uitmaken van de kerngroep. De doorslaggevende criteria waren betrokkenheid op
uitvoeringsniveau en de aanwezigheid van straatinformatie in de organisatie.
27
5. Casus Dordrecht
De kerngroep bestond uit

:

de wijkagent en andere medewerkers van de politie zoals de DAT cordinator

(Districtlijk Allochtonen Team)

de werkmakelaar

professionals van het thuislozenteam

ambulante woonbegeleiders

hulpverlening gericht op Arubanen en Antillianen

de woningcorporatie (beheerder van woonvoorziening de Foyer in de Colijnstraat,

van Woonbron)

de GGD.
5.4 Groep pellen
We pelden de groep met hulp van een lijst met overlastmeldingen per betrokkene, aangeleverd
door de politie. We gebruikten de pelmethode die Otto Schildknegt in 2000 ontwikkelde. Aan de
hand van die lijst brachten we in de kerngroep het problematische groepsverband in kaart, met
alle relevante informatie. Hoe vollediger de informatie, hoe effectiever de aanpak. Bij deze stap in
het proces hoort ook het verzamelen van casusgerichte informatie uit dossiers van onder andere
de reclassering, politie, jongerenwerk en zelforganisaties.
Voorafgaand aan de aanpak stelde de gemeente Dordrecht een samenwerkingsconvenant op om
informatie goed te kunnen delen. Daarin is onder meer opgenomen dat het bespreken van overlastplegers alleen mocht als deze twee of meer keer voorkwamen in overlastmeldingen.
Kenschets van de groepsdynamiek
De kerngroep zette bij het groepen pellen in op casusgerichte informatie. Maar ook de rol die
groepsleden hebben binnen de problematische groepsverbanden had aandacht in dit proces.
De groepsdynamiek in de Colijnstraat was voornamelijk gericht op de locatie. De Colijnstraat
en de daarbij behorende straten waren een hotspot en berucht in de buurt. Een van de partners
gaf aan dat de Colijnstraat voor de groep vergelijkbaar is met een Antilliaanse boom, een plek
om samen te komen.
De overlastmeldingen betroffen daarom bijna altijd activiteiten die zich daar op straat afspelen.
Er was een soort drive-in ontstaan voor drugsdealers, die op straat handelden. Drugsgebruikers
wisten de Colijnstraat goed te vinden. Daarnaast was er een groep van kwetsbare meiden, veelal
wonend in de Foyer, die verweven waren met de groep overlastplegers. De mannen speelden
domino op straat, maar stuntten er ook met quads en scooters. Dit straatbeeld joeg andere
omwonenden angst aan. Er was een onhoudbare situatie ontstaan, met zelfs schietincidenten.
Bij een ander incident raakt de wijkagent door een kopstoot bewusteloos.
28
Binnen de groep in de Colijnstraat bestond geen duidelijke en vaste rangorde. Een aantal zware
jongens in de groep had weliswaar veel aanzien, maar hirarchische leiders waren niet als zodanig
erkend. Een gedeelte van de groep bleek niet oorspronkelijk uit Dordrecht of omgeving te komen
en stond hier ook niet officieel geregistreerd. Via kwetsbare personen (vaak vriendinnetjes) in de
Foyer verschaften zij zichzelf een plek in de omgeving. Veelal uit pragmatische overwegingen. Vervolgens eigenden ze zich het gebied toe door zich openlijk en op een dominante manier te
manifesteren in de publieke ruimte. Vriendschap in de betekenis van het samen doorbrengen
van vrije tijd - was een belangrijke gemene deler. De gedeelde achtergrond en interesses
verbonden de groep. Er waren echter ook veel conflicten binnen de groep.
Fysieke en groepsgerichte maatregelen onder regie van de gemeente zijn belangrijk om te komen
tot sociale herovering van de publieke ruimte. ( ngbersen & Snel, 2005 . Na het pellen van de
E
)
groep zijn de volgende maatregelen getroffen in de Colijnstraat.
Fysieke

maatregelen
Wegafsluitingen
Inzet op schoon, heel en veilig
Herijking van het woningstoewijzigingbeleid voor de Foyer en verbouwing en verkleining
van het gebouw
Cameratoezicht en surveillance door het gemeentelijke team toezicht
Crabbehof Noord en delen van Oud Krispijn zijn aangewezen als veiligheidsrisicogebied.
Hierdoor werd het mogelijk preventief te fouilleren.
Groepsgerichte maatregelen

Panduitzetting, uitzetting uit de Foyer

Aanbod in Punt de Wereld ( uurtvoorziening
b
)
Werkmakelaar (nzet op de overlastgevende groep
i
)
Persoonsgerichte maatregelen

Gebiedsverbod

Sociaal aanbod
5.5 Methodiekoverdracht en cultuuromslag
De werkwijze van de Futuro Aanpak Overlast en het coachingstraject daaromheen focussen op de
samenwerking tussen organisaties op het niveau van werkvloer en veldwerker. Hier is soms een
ware cultuuromslag nodig. De ketenpartner(s) diende(n) zich de methodiek eigen te maken.
Hiertoe is een Training on the job door Futuro ingezet. Er waren trainingen voor de start van de
aanpak en met de professionals namen we het werkproces door. Verder organiseerden we specifieke bijeenkomsten rondom empowerment van tienermoeders en vrouwen.
29
5. Casus Dordrecht
Algemeen Dagblad
DORDRECHT 14/3/2012
Brok legt eerste

gebiedsverbod op
De Dordtse burgemeester Arno Brok heeft
voor het eerst een gebiedsverbod opgelegd aan een overlastpleger. Een 20-jarige
Zwijndrechter kreeg de twijfelachtige eer.
Hij mag zich de komende drie maanden niet
vertonen in Oud-Krispijn of Crabbehof. Doet
hij dat toch, dan geldt dat als een misdrijf.
De Zwijndrechtse lastpak hing rond op
de Colijnstraat. Hij gaf niet alleen overlast,
maar vertoonde ook crimineel gedrag,
zegt de gemeente. Juist in de Colijn heeft
Dordrecht fel de strijd aangebonden met
overlast. Zoals alle lastpakken kreeg de
Zwijndrechter eerst het aanbod om te gaan
werken of leren. ,,Maar dat wilde hij niet,
aldus de gemeente. Brok maakt voor het
gebiedsverbod gebruik van de voetbalwet.
,,Dit is een verregaande maatregel, die we
niet zomaar opleggen, zegt Brok. ,,Hier is
sprake van iemand die veel overlast veroorzaakt en zich niets aantrekt van de aanwijzingen van de politie en het handhavingteam
Colijnstraat.
Het ondertekende convenant was de basis om ( oms gevoelige gegevens met elkaar uit te
s
)
wisselen. Voor de betrokken ketenpartners betekende het opereren als n team vaak echt een
cultuuromslag. Op het moment dat een ketenpartner zijn afspraken niet nakomt, vertraagt dit het
werkproces. Daarmee kwam een efficinte aanpak van de problematische groep in gevaar. Voor
we de Futuro Aanpak Overlast inzetten, richtten de betrokken organisaties zich op targets die de
moederorganisatie vaststelde. Regelmatig leek het alsof het systeem belangrijker was dan de
klanten. Training on the job leerde de ketenpartners dat de gezamenlijke taak het uitgangspunt
was. In de aanpak zijn regels, systemen en procedures belangrijk. Maar wel in relatie tot de
persoonlijke relaties en het onderlinge vertrouwen. Dit bepaalt immers of een netwerk effectief
en daadkrachtig opereert. Ze raakten gewend bij elkaar over de schutting te kijken. Met een
succesvolle werkwijze als gevolg!
5.6 Prioriteren
Na het pellen van de groep volgde het opbouwen van de dossiers. Aan de hand van de informatie
van organisaties en straatinformatie maakten we een schifting naar:

overlastplegers die in aanmerking komen voor een sociale insteek (de willers),

overlastplegers die worden aangemeld bij het handhavingteam (de niet-willers).
De laatste groep betrof vaak veelplegers. Bij hen was vooraf duidelijk dat een sociale insteek in de
vorm van een sociaal aanbod onhaalbaar of niet effectief zou zijn. Er was uitgebreide documentatie
van het al uitgevoerde sociale aanbod van hulpverleningsinstanties.
Deze manier van werken is niet alleen confronterend voor de overlastgevers, maar ook voor de instellingen. Want die moeten hun huiswerk doen.
De ketensamenwerking geeft inzicht in de systeemfouten. Maar iedereen
is er in Dordrecht vol voor gegaan. Het commitment onder de professionals
was hoog.
De groep willers deelden we in twee afzonderlijke groepen in
:

overlastplegers die al hulpverlening ontvangen hebben,

overlastplegers die geen hulpverlening hebben.
In het geval van de eerste groep zocht de projectleider samenwerking en afstemming met de
betrokken hulpverleningspartijen. Ze stelden een gezamenlijk en effectief plan van aanpak op.
De projectleider of de GGD legde een sociaal huisbezoek af bij de tweede groep. Tijdens dit bezoek
werd aan de hand van een intakeformulier een leefgebiedenanalyse gemaakt.
30
31
5. Casus Dordrecht
Traditioneel is er geen koppeling tussen zorg en repressie, ook niet bij

de aanpak van veelplegers. We hadden ze in beeld. Maar zolang er geen
zorgmelding was, kwam er geen zorgtraject. Nu is dat anders: als er geen
zorgtraject is, dan komt er een zorgtraject. Als je er niet aan meewerkt,
dan hebben wij een team klaarstaan dat zorgt dat je er wel aan mee gaat
werken. Dat is een gouden greep.
Regisseur aanpak overlast in de openbare ruimte bij gemeente Dordrecht
De reacties van de overlastplegers waren over het algemeen positief. Veel van hen stonden welwillend tegenover het hulpaanbod. Ze kregen steun van hun familie. Maar natuurlijk waren er ook
overlastgevers in de categorie ja zeggen, nee doen.
Na het sociale huisbezoek startte na een warme overdracht passende hulpverlening. De samenwerkende partijen in deze fase waren veelal ook vertegenwoordigd in de kerngroep. Hoewel alle
partijen betrokken waren, bijvoorbeeld bij overleg, was steeds n van de partijen casuseigenaar
(casemanager).
Sommige deelnemers zijn van etterbak tot model-werknemer omgeslagen

Werkmakelaar Crabbehof
Het samenvoegen van informatie heeft een synergetisch effect, waardoor nieuwe, bredere
inzichten ontstaan. Dit vergroot de effectiviteit van het handelen, zowel in de richting van
de overlastplegers, als richting hun familie- en vriendenkring.
Soms krijgt de inzet voor het handhavingteam een vervolg in acties van sociale dienst,
Belastingdienst en politie, al of niet in combinatie met elkaar.
Bijzondere rol van de Belastingdienst
Bijzonder binnen het handhavingteam is de rol van de Belastingdienst. De medewerker van de
Belastingdienst is in de positie om lastige vragen te stellen over de inkomenssituatie van de overlastpleger. Hierdoor blijkt in de praktijk dat het innen van schulden sneller gaat en dat beoordeling
van de thuissituatie beter mogelijk is. Bovendien is er interessante bijvangst, zoals bijvoorbeeld
fraude met persoonsgebonden budgetten of studiefinanciering. In Dordrecht ging een grote
fraudezaak rollen door toedoen van de Belastingdienst.
Perspectief
De inzet van het handhavingteam is niet los te zien van de hulp en begeleiding die overlastplegers individueel krijgen aangeboden. De overlastgever krijgt een perspectief geboden door
bijvoorbeeld begeleiding naar werk, scholing of hulpverlening. Sinds 2011 zijn meer dan 600
huisbezoeken afgelegd. Het handhavingteam is inmiddels ook ingezet in andere gebieden en
bij andere doelgroepen.
Er zijn voorbeelden van overlastgevers die zeggen: dankjewel, die schop

onder mijn kont had ik echt nodig.
Wijkagent Schildersbuurt
5.7 Handhaving
Handhaving is het sluitstuk van de Futuro Aanpak Overlast. Het primaire doel van het handhavingteam was bijdragen aan het verminderen van de overlast in de Colijnstraat en omgeving.
Het uiteindelijke doel van het handhavingteam is om het gedrag van de overlastpleger zodanig te
benvloeden dat het overlastgevende gedrag stopt. Tegelijkertijd willen we de overlastgever
perspectief bieden op volwaardige participatie in de samenleving.
Futuro voegt bestuurlijke handhaving aan de Aanpak Overlast toe in de vorm van een handhavingteam. Dit team bestaat uit de gemeente als regisseur, sociale dienst, Belastingdienst,
politie en woningbouwcorporatie.
32
33
5. Casus Dordrecht
6. Resultaten in Dordrecht
Dordts stel opgepakt

om grote pgb-fraude
Door Sebastian Schramm
DORDRECHT, woensdag
Een man en een vrouw uit
Dordrecht zijn gisterochtend
op verdenking van omvangrijke
fraude met persoonsgebonden
budgetten bestemd voor zorg
aan clinten van hun bedrijf.
Het gaat om de 39-jarige
Ishmael r. en zijn 26-jarige part-
ner, die gisteren in hun woning

aan de Reseda in de Dordste
buurt Zuidhoven van hun bed
werden gelicht. Bij de doorzoeking van de woning vonden
agenten een vuurwapen.
Ook zijn drie dure autos, drie
scooters en diverse waardevolle
goederen in beslag genomen.
Tegelijkertijd werden ook
vier bedrijfspanden doorzocht:
drie (op de Singel en de Sint
Jorisweg) in Dordrecht en een
34
in Alphen aan den Rijn. Het

betreft vestigingen van AAA
Scenario Zorg & Advies waar
R. de scepter zwaaide. Het
maandenlange onderzoek onder
leiding van het functioneel parket is uitgevoerd dor het vorig
jaar opgerichte team van de inspectie SZW dat zich speciaal
richt op pgb-fraude.
Het bedrijf, dat hulp
zou bieden aan voornamelijk kwetsbare groepen zoals psychiatrische
patinten en daklozen,
ligt al langer onder
vuur. Uit onderzoek
van de Inspectie voor de
Gezondsheidszorg 2012
bleek dat de onderneming een groot aantal zaken
niet op orde had. Zo ontbraken
onder meer klachtenregelingen
en opleidingsprogrammas voor
het personeel.
AAA Scenario & Advies
biedt pgb-gefinancierde zorg
in Zuid-Holland-Zuid en doet
ook de financin en schuldhulpverlening voor clinten. Vorig
jaar werd er al gewaarschuwd
dat dit bedrijf direct het maximale persoonsgebonden budget
aanvraagt, maar vervolgens de

rekeningen voor de clinten niet
zou betalen.
Aangiften
Een woordvoerder van de
Inspectie SZW liet gisteren in
een reactie weten dat R. en zijn
partner worden verdacht van
stelselmatige fraude met pgbgelden. Het vermoeden is dat
clinten niet de zorg hebben
gekregen waar zij recht op hadden. Er zijn diverse aangiften
tegen het stel gedaan.
Bij bewoners van het doorgaans rustige Zuidhoven was
de politie-inval gisteren het
gesprek van de dag. Het was
duidelijk te zien dat ze op erg
grote voet leefden. Als je dan
vroeg hoe ze aan al die dure autos kwamen, werd gezegd dat
deze weer werden doorverkocht
aan het personeel, vertelt een
omwonende.
Een andere buurtgenoot zegt
weinig medelijden met het stel
te hebben. Maar er zijn ook
drie kinderen het spel. Daar heb
ik wel mee te doen.
6.2 Uitkomsten van het sociale aanbod

De willers onder de overlastplegers kregen
een aanbod voor scholing of werk. Zij stonden
open voor hulpverlening en kwamen hierdoor
uit de anonimiteit. Ze nemen een hulpaanbod
daadwerkelijk aan, omdat ze voelen dat ze zelf
de ruimte krijgen om hun verhaal te doen.
6.1 Succesvolle Aanpak Overlast

Onze aanpak heeft zijn succes inmiddels
bewezen. Het aantal overlastmeldingen
( bjectieve overlast is in drie jaar tijd significant
o
)
gedaald: van 748 meldingen in 2010 tot 319
in 2013. Daarmee is de overlast gereduceerd
tot het niveau van een gemiddelde buurt in
Dordrecht. De overlastbeleving onder de buurtbewoners (subjectieve overlast) is in diezelfde
periode gedaald van 4,2 tot 1,5, op een schaal
van 1 tot 10. Dit betekent een verschuiving
van code Rood naar code Groen, ver voorbij de
streefwaarde. Van de 263 overlastgevers zijn er
nu 247 afgeboekt. Overlastgevers zijn verhuisd,
hebben een zinvolle dagbesteding en mogelijk
ook inkomen uit werk. Ze veroorzaken geen
overlast meer ( actsheet onderzoekscentrum
F
Drechtsteden, 2014 . Het handhavingteam blijft
)
niet-willers ( ok wel onaantastbaren
o
genoemd onder de overlastplegers aanpakken.
)
Meer dan veertig overlastplegers zijn inmiddels

aan het werk.
3,2
Kasperpad e.o.
2,1
Beverwijckplein
2013
1,5
Colijnstraat
2012
rest Binnenstad
3,3
Dordrecht
2011
2,4
10
Toelichting: ipv hoger de score, hoe meer overlast bewoners in de buurt ervaren
35
Succesvolle aanpak overlast wordt uitgebreid

17 april 2013
(Dordrecht.net)
De aanpak van de overlast in het centrum en de

Colijnstraat is een succes. Ook in 2012 is het
aantal meldingen van overlast in deze gebieden gedaald. Naast de succesvolle aanpak van
de veelal verslaafde dak- en thuislozen in het
centrum komt er ook aandacht voor andere overlastgevende groepen, zoals mogelijke criminele
personen en overlastgevende jeugd. Voor de
eerste groep zet Dordrecht de handhavingaanpak
in die in de Colijnstraat goede resultaten geeft.
Sinds de zomer van 2010 is er in Dordrecht een
Taskforce overlast openbare ruimte actief. Uit
het jaarverslag van de Taskforce blijkt dat de
doelstellingen voor 2012 zijn behaald. Het aantal
meldingen van overlast is in het centrum gedaald
tot 176 (46 procent minder dan in 2010) en in
de Colijnstraat en omgeving tot 383 (een daling
van 49 procent sinds 2010). In oktober bleek al
uit onderzoek dat ook de overlastbeleving is afgenomen. Om de resultaten vast te houden en de
overlast verder terug te dringen, is het volgens
het college van burgemeester en wethouders
noodzakelijk de aanpak door te zetten en waar
mogelijk uit te breiden.
Centrum
Zo is in het centrum ruimte gekomen om
naast de oorspronkelijke groep van 108
dak- en thuislozen die overlast veroorzaakten
33 nieuwe clinten toe te leiden naar de zorg. Toch
ervaren bewoners nog steeds overlast en is er
sprake van toename van overlast door drugs en
verloedering. Daarom wil het college nu in de
binnenstad dynamischer werken, door de aanpak op die (wisselende) plekken in te zetten waar
overlast wordt ervaren. Ook is er aandacht voor
andere overlastgevende groepen. De cleanteams
van Leger des Heils en Yulius (die de buurt
schoonmaken) gaan door en er komen mogelijk
cleanteams bij.
36
handhavingteam
Voor de mogelijk criminele overlastgevers wordt
een groeps- en individuele aanpak ingezet zoals
in de Colijnstraat. Dat wil zeggen dat personen
eerst een aanbod van zorg, hulpverlening, werk
en scholing krijgen. Wie hier niet op ingaan
krijgt te maken met handhaving, zoals de huisbezoeken van het handhavingteam.
Colijnstraat
In de Colijnstraat en omgeving gaat het vooral
om het doorzetten van de huidige lijn. De afgelopen tijd zijn hier diverse maatregelen ingezet,
zoals preventief fouilleren, cameratoezicht,
wegafsluitingen en zero tolerance bij woonoverlast. Met Woonbron zijn afspraken gemaakt over
de beindiging van de Foyer voor jongeren. In de
Taskforce werkt de gemeente nauw samen met
politie, justitie en zorginstellingen.
De wijkagenten denken door de

aanpak steeds meer mee. Je kan
overlastgevers redelijk vlot doorverwijzen naar partners en instanties
Projectleider overlast, politie
Bewoners en andere bezoekers ervaren het

buurtcentrum Punt de Wereld weer als veilig.
Burgers zijn meer betrokken: ze krijgen informatie over de aanpak en merken dat ze kunnen
participeren door bijvoorbeeld vragen te stellen,
adviezen te geven en ze hebben een signaalfunctie. Het aantal meldingen van overlast is
door die betrokkenheid zichtbaar afgenomen.
Bovendien is de aard van de meldingen veranderd. Voorheen waren het klachten over overlast
buiten de woning. Nu hebben ze vooral te
maken met overlast in de woning, zoals geluidsoverlast. Wooncorporaties houden spreekuren
en er zijn schouwrondes om dit soort problematiek nader te bekijken.
De Colijnstraat is op dit moment in

sociaal opzicht de veiligste straat
van Dordrecht.
Onze rol is veranderd. Onze professionalisering is doorgezet. De wijkagent was vroeger wat solistisch.
Door de gezamenlijke aanpak heb
ik mn partners leren kennen.
Nu zit ik als wijkagent veel steviger
in mijn rol.
Wijkagent, Schildersbuurt Dordrecht
6.3 Succesfactoren
We sommen de factoren nog een keer op die
hebben bijgedragen aan het succes in de
gemeente Dordrecht:

Combinatie van sociaal en repressie.

De integrale aanpak: groepen pellen,

sociaal aanbod en handhaving

als sluitstuk

De gemeente geeft prioriteit aan de

Aanpak Overlast. Dit uit zich bijvoor-

beeld in een goed sociaal aanbod.

Goede organisatiestructuur met de

juiste mensen. De aanpak zorgt voor

een cultuuromslag bij betrokken
organisaties.

Heldere en inzichtelijke evaluaties

waardoor er een constant proces

is van feedback, leren en ontwikkelen.
Regisseur aanpak overlast in de openbare ruimte, gemeente

Dordrecht
Ook bij de politie is er veel veranderd door de

inzet van de Futuro Aanpak Overlast.
Niet alle organisaties zagen meteen heil in de

aanpak en dachten dat ze de overlastproblematiek zelf konden oplossen. Nu staan ze achter
de aanpak. Deze organisaties maken zelfs zeer
actief deel uit van de kerngroep.
Sinds 2013 valt de gemeente Dordrecht niet
meer onder de regeling Antillianengemeente.
Deze regeling was specifiek voor gemeenten
waar veel problematiek was gerelateerd aan
37
mensen met een Antilliaanse achtergrond.

De gemeentes kregen extra middelen ter
beschikking om de problematiek op te lossen.
Dit is niet meer van toepassing op de gemeente
Dordrecht.
Literatuurlijst
Bruinsma, G., Huisman, W. & Swaaningen, R. van (red.) ( 005 . Basisteksten in de criminologie deel II.
2
)
Gevolgen en reacties. Den Haag: BoomJu.
Dijk, J.J.M. Van, Junger, M. en Sagel-Grande, H.I., ( 011 . Actuele criminologie ( e herziene druk . Den Haag
2
)
7
)
:
Sdu Uitgevers.
Engbersen, G., Snel, E. ( 005 . Sociale herovering in Amsterdam en Rotterdam. Amsterdam University Press.
2
)
Medio 2014 zijn er 600 huisbezoeken

uitgevoerd, zijn er stedelijke convenanten
ontwikkeld en is de aanpak ook succesvol
toegepast in andere gebieden.
Het is uniek dat we in Dordrecht

de Futuro Aanpak Overlast van
A tot Z hebben kunnen neerzetten.
De aanpak vergt een lange adem en
de gemeente Dordrecht nam hier de
tijd voor. Met bewezen succes: van
code rood naar code groen.
Gemert, F. van & J.D.A. de Jong ( 005 . ( roepsdynamiek binnen een jeugdbende; Een casus van verzet
2
) G
tegen de politie . Tijdschrift voor Veiligheid en Veiligheidszorg, 4 ( , p. 46-56.
)
2)
Gemert, F. van & J.D.A. de Jong ( 010 . ( Migrant boyz n the hood. Over transnationale en buurtgebonden
2
)
jeugdbendes. . In: Bovenkerk, F., M. Easton, L.G. Moor & P. Ponsaers ( ds. Policing multiple communities.
)
e )
Apeldoorn: Maklu/Cahier Politiestudies, p. 197-214
Gemert, F. van ( 009 . (Cultuur op den duur. Een repliek op de kanttekeningen. b en m .
2
)
)
Tijdschrift voor Beleid, Politiek en Maatschappij), 36( , p. 77-78.
1)
Giltay Veth, D. ( 009 . Het rendement van zalmgedrag. De projectencarrousel ontleed. Nicis Instituut,
2
)
p. 75-88.
Hoffman, E. (2002). Interculturele gespreksvoering. Houten: Bohn Stafleu van Loghurn.
Hofstede, G. & Hofstede, G. J. ( 005 . Allemaal andersdenkenden. Omgaan met cultuurverschillen. Contact.
2
)
Jong, J.D.A. de ( 007 . Kapot moeilijk. Een etnografisch onderzoek naar opvallend delinquent groepsgedrag
2
)
van Marokkaanse jongens. Amsterdam: Aksant.
Jong, J.D.A. de & Haan, W.J.M. de ( 010 . ( oezo typisch Marokkaans? Een groepsdynamische verklaring
2
) H
van overlastgevend en crimineel gedrag . In: Althoff M.& Nijboer J. ( ed. . Zoeklicht op geweld. Sociale
)
r )
conflicten in het publieke domein. Den Haag: Boom Juridische uitgevers, p. 163-173.
Jong, J.D.A. de. ( 012 . ( ores leren of moeilijk zijn .Tijdschrift voor Criminologie.
2
) M
)
Kalidien, S.N. en , N.E de Lange. ( 011 , Criminaliteit en Rechtshandhaving 2010. Den Haag Boom
2
)
:
Juridische Uitgevers.
Koemans, M. ( 011 . The War on Anti-social behaviour, Rationales underlying antisocial behaviour politics.
2
)
Leiden University.
38
39
Literatuurlijst
Krantenartikelen
Koolen, S. Aanpak overlast slaat aan. Brabants Dagblad, 8-2-2014.
Laan, P. van der, & M. Smit, ( 000 . (Criminaliteitsanalyse in Nederland) in: H. Moerland en B. Rovers,
2
)
Evaluatie van op preventie gerichte criminaliteitsbestrijding. s Graven hage: Elsevier bedrijfsinformatie,
p. 175-187.
Lieshout, M. van. Geen straf voor bedreigers ambulance, Volkskrant, 10 september 2008.
Joosse, B. Dordrecht dringt overlast 263 mensen terug. Binnenlands Bestuur, 24 jan 2014.
Laan, P. H. van der ( 004 . (Over straffen, effectiviteit en erkenning. De wetenschappelijke onderbouwing
2
)
van preventie en strafrechtelijke interventie). Justitile Verkenningen, 5, p. 31- 48.
Noorda, J., R. Veenbaas. ( 000 . Hangplekken, een nieuwe rage? handleiding voor jongerenontmoetings2
)
plaatsen en jeugdbeleid. Amsterdam: VU Uitgeverij.
Putnam, R.D. (2000). Bowling alone. New York: Simon & Schuster.
San, M. van ( 008 . (Het is de schuld van de samenleving! Of toch niet? Groepsgedrag van Marokkaanse
2
)
jongens in Slotervaart). Tijdschrift voor Criminologie, 50( , p. 290-294.
3)
Redactie. (2012). Brok legt eerste gebiedsverbod op. Algemeen Dagblad. 14-3-2012.
Redactie Dordrecht.net. Succesvolle aanpak overlast wordt uitgebreid, Dordrecht.net. 17 april 2013.
Scheffer, P. (2007). Al die chickies hiero? Ik play hun allemaal!. NRC Handelsblad. 7 december 2007,
Boeken, p. 6-7.
Schramm, S. (2014). Dordts stel opgepakt om grote pgb-fraude. Algemeen Dagblad, 18-3-2014.
Spekman, H. We moeten Marokkaanse straatjongeren vernederen. Vrij Nederland, 14 oktober 2008.
Schildknegt, O. (2000). Basis groepsaanpak werkboek van Futuro. Uitgave in eigen beheer.
Zijden, J. van der. Weer incident straatjongeren in Goudse bus. Telegraaf, 21 oktober 2008.
Schildnegt O. (2002). Groepenpellen. Uitgave in eigen beheer.
Schuyt, C.J.M. (1993). Jeugdcriminaliteit in groepsverband, Delict en Delinkwent, nr. 23.
Internetbronnen:
Twenge, J.M., Baumeister, R.F., Tice, D.M. & Stucke, T.S. ( 001 . ( f you cant join them, beat them. Effects of
2
) I
social exclusion on aggressive behavior . Journal of Personality and Social Psychology, p. 1058-1069.
)
Ebook 4 sleutels voor een succesvolle aanpak jeugdgroepen http://www.wegwijzerjeugdenveiligheid.nl/e-book

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. ( 012 . Futuro aanpak overlast.
2
)
Verwers, C. & Bogaerts, S. ( 005 . Strafrechtelijke aanpak van jongvolwassenen. Een verkenning. Den Haag:
2
)
WODC.
http://www.wegwijzerjeugdenveiligheid.nl/doc/database/Futuro.pdf
Gemeente Dordrecht. (2013). Handhavingteam op twitter.

Weerman, F. ( 008 . ( et belang van straatcultuur voor delinquent groepsgedrag. Bespreking van: J.D.
2
) H
de Jong, Kapot moeilijk . Delikt en Delinkwent, 38(9), p. 984-992.
)
http://cms.dordrecht.nl/dordt/aanpak-overlast/nieuws/nieuws/handhavingteam-op-twitter?waxtrapp=wocdorBsHaKlPtBJWbBEmC
Gemeente Dordrecht. (2012). Futuro aanpak overlast is effectief.

Wong, J., Gravel, J., Bouchard, M., Morselli, C., & Descormiers, K. ( 012 . Effectiveness of street gang control
2
)
strategies: A systematic review and meta-analysis of evaluation studies. Research and National Coordination
Organized Crime Division, Law Enforcement and Policy Branch Public Safety Canada.
http://cms.dordrecht.nl/dordt/aanpak-overlast/nieuws/nieuws/futuro-aanpak-overlast-is-effectief?waxtrapp=pcnhupBsHaKlPtBJSXEoC
Gemeente Dordrecht. (2011). Niewsbrief taskforce overlast in de openbare ruimte.

https://cms.dordrecht.nl/dordt/aanpak-overlast/nieuwsbrief-taskforce-overlast-in-de-openbare-ruimte/archief/june-2011/de-250-woorden-van-
Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling ( MO, 2008 , Tussen flaneren en schofferen.

R
)
Een constructieve aanpak van het fenomeen hangjongere ( dvies 43 .
a
)
40
nane-akpa?waxtrapp=wmvltaBsHaKlPtBJWZUCqywWlzwW
41
Literatuurlijst
Rebond. (2012).
http://rebond.nl/wp-content/uploads/2012/07/TVV-Groepsdynamiek-binnen-een-jeugdbende-Van-Gemert-De-Jong-2005.pdf
Youtube video. (2010). Hoe we doen. http://www.youtube.com/watch?v=EvIjcNb-LoU

Youtube video. (2011). Ben op de T http://www.youtube.com/watch?v=-M2VBAWdyXU
Youtube video. ( 010 . Saluteer. https://www.youtube.com/watch?v=ImxDnmR8I70
2
)
Wijken Dordrecht. (2011). http://www.wijkendordrecht.nl/binnenstad/aanpak-overlast/archief/december-2011/werkmakelaar-helptvoormalige-overlastgevers-aan-werk
Bijlage 1 artikel binnenlands bestuur
Dordrecht dringt
overlast 263
mensen terug
Bas Joosse
Binnenlands Bestuur, 24 jan 2014
Veel gemeenten worstelen met de aanpak van
overlast van onder meer verslaafden en dak- en
thuislozen. Dordrecht wist met een taskforce
het aantal overlastgevers van 263 drie jaar
geleden naar zestien nu.
Onveilig
De overlast kwam vooral van dak- en thuislozen en drugsverslaafden en concentreerde
zich in de Colijnstraat en het centrum van de
Zuid-Hollandse gemeente. De overlast bestond uit allerlei vormen van overlast, zegt
een woordvoerder van de gemeente. Mensen
voelden zich ook onveilig.
Behoefte
Bij de aanpak werd in eerste instantie gekeken
naar hoe de overlastgevers het beste geholpen
konden worden. Voor dak- en thuislozen
zijn huizen gebouwd, er zijn mensen die een
opleiding zijn gaan volgen., De taskforce
richtte zich vooral op zorg, onderwijs, werk en
huisvesting. Mensen die criminele activiteiten
ontplooiden of niet wilden, werden echter hard
aangepakt. De doelgroep van de taskforce bestond uit 263 mensen. Drie jaar geleden werd
gestart met 240, daar kwamen gaandeweg nog
wat mensen bij.
Handhavingteam
We hadden hen, maar ook hun netwerk goed
in kaart, aldus de zegsman. Door deze aanpak
kon ook het netwerk worden ingezet als een
persoon zelf niet te vinden was. Dan ging het
handhavingteam bijvoorbeeld ook bij de vrien
42
din van die meneer langs omdat ie daar vaak

zat. Op die manier werd er van twee kante druk
uitgeoefend; vanuit het handhavingteam en het
eigen netwerk.
Samenwerking
Van de 263 overlastgevers zijn er drie jaar
later 247 afgeboekt, zoals de woordvoerder
dat noemt. Die personen hebben nu een huis,
een baan, zijn verhuisd of zitten vast. Voor de
overige zestien is nog geen oplossing gevonden. Daar wordt nog aan gewerkt. We hebben ze allemaal op de korrel, verzekert de
woordvoerder. De taskforce wordt binnenkort
opgeheven, maar de woordvoerder verwacht
dat de samenwerking wel doorgaat in n of
andere vorm. We hebben nu, met alle partijen,
iedereen in beeld. We gaan wel kijken hoe we
dit kunnen continueren, zegt hij.
Succes
Het succes van de aanpak schrijft de gemeente
toe aan de politieke omslag na de vorige
verkiezingen. De lokale partij Beter voor
Dordt boekte een monsterzege, van 6 naar 13
zetels. Het veiligheidsbeleid waar de partij op
hamerde werd ook overgenomen door de andere partijen in het college. Voor de aanpak is
belangstelling in andere gemeenten in de regio.
We denken dat dit een goede aanpak kan zijn,
waarin de harde en zachte benaderingen het
verschil maken, reageert de woordvoerder.
43
Bijlage 2 overzicht van overige projecten van Futuro
Overige projecten van Futuro

Voorbeelden van advies:

Aanpak Overlast cvc erkende methodiek

Ontwikkelen van vernieuwende onderwijsconcepten

Wijkontwikkeling

Inbedding van outreachende psychiatrische hulpverlening

Vrouwen empowerment

Antillianen aanpak

Analyse witte vlekken sociaal aanbod jeugd

Ontwikkelen ondersteuningstrajecten jeugd

Regisseurschap sluitende aanpak

Kwartiermaker bij opstartende projecten als handhaving en Nieuwe Kans

Ontwikkelen, binnen het jeugdbeleid, van wijkscholen voor jongeren van 16-23 jaar
Welzijn- en zorgactiviteiten:

Ontwikkeling en uitvoering van het Jongeren Service Punt. Jongeren tussen de 16

en 23 jaar kunnen hier terecht voor advies en hulp op het gebied van werk, scholing

en stage. Dit project is een succesformule met hoge instroom en resultaat. Jongeren

en partners weten het JSP te vinden doordat de verborgen hulpvraag en belemmering

tot school en werk opgepakt wordt.

Opzet en ontwikkeling van GAAF, staat voor Gezamenlijke Aansturing Aanpak Feijenoord

en richt zich op probleemgezinnen in achterstandswijken.

Intensief Casemanagement, Intensieve individuele, outreachende begeleiding

van Multi-probleemjongeren.

Stage/werkmakelaar, ontwikkelen van binding tussen werkzoekenden in de wijk

en bedrijven in de regio.

Diverse activeringstrajecten voor mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt.

Werkervaringsplaatsen, kleinschalige projecten op het gebied van horeca, schoonmaak,

administratie en bouw waar mensen werkervaring op konden doen in een beschermde

omgeving.

Programmering van activiteiten in jeugdcentra.

Ontwikkelen VSV voorziening, Herorintatievoorziening voor voortijdig schoolverlaters.
44
Onderwijsactiviteiten voor problematische jeugd:

Reboundcentre, een bijzonder project opgezet voor jongeren die uitvallen op school

of moeilijk lerend zijn. De doelstelling van dit project was om jongeren terug te laten

stromen naar school of werk, bij 89% van de deelnemers lukte dit. We hebben onderwijs

en psychosociale zorg gecombineerd met gedragstraining.

Verschillende vormen van gedragstrainingen als Sociale Vaardigheden, Maatschappelijke

Culturele Vorming, Agressietraining, Sport en Spel, Voedingsadvies, Sollicitatievaardig
heden en Werknemersvaardigheden. Voor diverse doelgroepen in diverse settingen.

Altijd op maat en aangepast aan de doelgroep.

Aangepaste MBO gecertificeerde trajecten zoals beveiliging, administratie en zorg.
Partijen waar wij opdrachten voor hebben uitgevoerd

:
Gemeente Dordrecht, Gemeente Schiedam, Gemeente Zeist, Gemeente Dordrecht,
Gemeente Amstelveen, Gemeente Roermond, Gemeente Hellevoetsluis, Gemeente Veenendaal,
Gemeente Venlo, Gemeente Waalwijk, Stadsdeel Amsterdam West, Stadsdeel Amsterdam Nieuw
West, Sociale zaken en werkgelegenheid Rotterdam en Amsterdam, Ministerie van Justitie, ROC
Albeda, Clusius College, Bavo/Europoort, Deelgemeente Delfshaven, Deelgemeente IJsselmonde,
Deelgemeente Feijenoord, Deelgemeente Kralingen-Crooswijk, Directie Veiligheid
45
Colofon
Over Futuro
Futuro bestaat uit een betrokken, bevlogen en genspireerde oprichter en zeer gemotiveerde
medewerkers. Ze zijn op meerdere fronten pioniers, zien overal kansen en weten die aan te
pakken. Stakeholders roemen de bevlogenheid, creativiteit, het doorzettingsvermogen en de
deskundigheid van Futuro, met Otto als personificatie ervan. Uit het onderzoek van VROM
het rendement van zalmgedrag.
Futuro BV
Postadres
Postbus 9044
1180 MA Amstelveen
Bezoekadres
Keileweg 8
3029 BS Rotterdam
We bestaan sinds mei 15 jaar. In deze tijd hebben we veel verschillende projecten, methodieken
en visie ontwikkeld op het gebied van problematische jeugd en overlast. Gezamenlijk hebben
we in dit boek de Futuro Aanpak Overlast beschreven.
Telefoon
(010) 221 02 50
Auteurs
Otto Schildknegt
Lisette Waalewijn
Nane Akpa
Inge Schonagen
Telefoon
(0)6 284 141 45

Email
Info@futuro.nl
Overige bijdragen
Jan Dirk de Jong
Nationale Beeldbank (fotos)
Website
www.futuro.nl
Met dank aan

gemeente Waalwijk en gemeente Dordrecht
En met dank aan de genterviewden
:
Angelique Meijer, Bas Groenendijk,
Bram Schouten, Ed van Katwijk, Ivan Smitter,
Jeroen van Mierle en Renee Mulder.
Tekstredactie
Pastoor bv
Ontwerp en opmaak
Sophie van Kempen graphic design, bno
Drukkerij
TrioPrint
KvK
34 24 96 53
ISBN
978-90-821783-1-9
De Futuro Aanpak Overlast is een antwoord op problematiek rondom leefbaarheid, of die nu

licht of zwaar is. De aanleiding voor de aanpak is altijd een vraag van burgers of handhavers.
Futuro ontwikkelde een methode die zich bewijst in de praktijk, en die zich uitstrekt van een
aanpak van groepen op straatniveau tot een integrale aanpak in diverse systemen (ndividu,
i
sociale omgeving en straat). In dit boek beschrijven we bijvoorbeeld de theorie en de aanpak
in de Colijnstraat in Dordrecht. Van code rood naar code groen.
De Futuro Aanpak Overlast heeft de wijk teruggegeven aan de bewoners. Onze aanpak heeft
ervoor gezorgd dat professionals anders werken en dat er nieuw beleid is ontwikkeld.
Onze kennis van welzijn, zorg, justitie en onderwijs stelt ons in staat om over grenzen heen te
kijken. Om sociaal en repressie succesvol te combineren en partijen echt bij elkaar te brengen.
Futuro BV
Bezoek adres
Keileweg 8
3029 BS Rotterdam
Telefoon
(010) 221 02 50
Email algemeen
Info@futuro.nl
Website
www.futuro.nl

Futuro Aanpak Overlast

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Futuro Aanpak Overlast

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Futuro Aanpak Overlast

een inhoudgestuurde integrale aanpak

drs. Otto Schildknegt

Futuro Aanpak Overlast

5.4 Groep pellen

Een jongere weet na twee seconden of je verhaal echt is en of je het meent.

Samenvatting de Futuro Aanpak Overlast

De Futuro Aanpak Overlast is ontstaan in

Van code rood naar code groen

We brengen de verschillende organisaties

We komen niet om koffie te drinken

Samenvatting de Futuro Aanpak Overlast

We gebruiken inzichten over groepsdruk, het

Inleiding hoe gaan we om met overlast?

Inleiding hoe gaan we om

kiespijn. Terwijl dezelfde jongeren in zekere zin

Inleiding hoe gaan we om met overlast?

In elke gemeente zoeken groepen jongeren

Inleiding hoe gaan we om met overlast?

De politie combineert de eigen straatinformatie

Waar de shortlist stopt gaan

van Marokkaanse komaf heeft in

Met name de zichtbare criminaliteit wordt

Verder brengen we in kaart op welke leefgebieden individuele groepsleden problemen

1.1 Wat is ons doel?

Futuro Aanpak Overlast / DEEL I De werkwijze

Een holistische visie en integrale aanpak vormt de basis. We hebben

De handhavers zijn medewerkers van de gemeente, sociale dienst, Belastingdienst en politie.

Futuro Aanpak Overlast / DEEL I De werkwijze

2. Effectiviteit van de aanpak

Samenwerken maakt de toekomst

2.1 Te verwachten effecten

bij de politie geanalyseerd. Er wordt gestart met

2. Effectiviteit van de aanpak

Het aantal overlastmeldingen dat nu bij de

3.1 Doet iedereen mee?

De resultaten in Dordrecht zijn zelfs beter dan

3.2 Mensen, middelen en mandaat

Futuro Aanpak Overlast / DEEL I De werkwijze

In het protocol zijn drie fasen te onderscheiden

Hieronder beschrijven we twee voorbeelden

We hebben een organisatiestructuur neergezet

Een voorbeeld voortaan was de toegang tot

Er is een systematische handleiding opgesteld,

zaterdag 2 febrauri 2014

Aanpak overlast slaat aan

De PvdA stelde onlangs schriftelijk vragen

jongerenwerk de daar gehanteerde

Futuro Aanpak Overlast / DEEL II De praktijk

5.1 De Cokelijnstraat: een probleemschets

Je kon hier niet in je eentje naar buiten als agent.

Projectleider overlast vanuit de politie

De kerngroep bestond uit

Panduitzetting, uitzetting uit de Foyer

Brok legt eerste

Futuro Aanpak Overlast / DEEL II De praktijk

Traditioneel is er geen koppeling tussen zorg en repressie, ook niet bij

Sommige deelnemers zijn van etterbak tot model-werknemer omgeslagen

Er zijn voorbeelden van overlastgevers die zeggen: dankjewel, die schop

Futuro Aanpak Overlast / DEEL II De praktijk

Dordts stel opgepakt

ner, die gisteren in hun woning

in Alphen aan den Rijn. Het

aanvraagt, maar vervolgens de