Professional Documents
Culture Documents
De Innovatieagenda
van de Nederlandse openbare bibliotheken
Innovatielandkaart 2014
10
Edwin Mijnsbergen:
Bezuinigingen zijn funest voor bibliotheekinnovaties
12
16
20
24
Bert Mulder:
Willen de echte innovators nu opstaan?
28
32
DANSEN OP DE RAND
VAN DE VULKAAN
De Innovatieraad is nu bijna een jaar aan het werk. Een jaar waarin gezocht is naar de definitie
2013 al geld toegekend door het SIOB aan een aantal projecten die zij belangwekkend en kansrijk
achten. Nu, in 2014, komen de projectleiders van deze projecten de Innovatieraad vertellen over
de voortgang. Dat zijn vaak hele inspirerende projecten, waarbij de bevlogenheid van de mensen,
tegenover ons, ervan afspat. En soms zijn het projecten waarbij de techniek leidend is geworden,
en de link naar de missie van de bibliotheek en burgers uit het zicht is verloren.
Edwin Mijnsbergen zegt in zijn interview dat de tranen hem soms in de ogen schieten, over wat
er door sommige bibliotheken als innovatief wordt aangemerkt. Het is de realiteit van ons vak
dat we in verschillende stadia van vernieuwing en ontwikkeling zitten. Ieder werkt vanuit zijn
eigen startpositie aan innovatie, en daar zit nu eenmaal heel veel verschil in. Als voorzitter van
de Innovatieraad moet ik zeggen dat ik dat beeld wel herken. Ik weet ook dat achter de meeste
van die projecten bevlogen medewerkers zitten, die zich met hart en ziel inzetten voor ons vak.
Daar word ik blij van.
Het is genoegzaam bekend dat ik een groot voorstander van guerrilla-innovatie ben. Ik hou van
medewerkers die, tegen de stroom in, bereid zijn om te gaan voor een project of voor een idee waar
ze in geloven. Mensen als Esther Valent en Jeroen de Boer zijn wat mij betreft vlaggendragers van
de innovatieve kracht in onze sector. Mensen waar de energie, eigenzinnigheid en gedrevenheid
van afstraalt. Die niet wachten tot een directeur of management hen gaat steunen, maar die zelf
de barricaden op gaan. En die - met de steun van een directeur, al was het maar in het geven van
vrijheid en enige financile ondersteuning - veel verder kunnen reiken dan ze vooraf hadden
kunnen dromen.
In de Innovatieraad hebben we lang nagedacht over de criteria voor het toekennen van een budget
aan een project. Uiteindelijk hebben we het simpelste, maar naar ons idee meest doeltreffende,
ERNA WINTERS
VOORZITTER INNOVATIERAAD
6
criterium genomen: energie. Als wij er energie van krijgen, als we er blij en genspireerd door
raken, dan heeft het project naar ons idee potentie en is het de moeite waard om het een extra
steuntje in de rug te geven. Het belangrijkste voor onze branche is dat we leren om te kiezen
voor de zaken waar we energie van krijgen. Ik hoop dat we als Innovatieraad met ons budget die
pioniers in ons vak de erkenning kunnen geven die ze verdienen. Dan dansen we met zn allen
straks op de rand van de vulkaan, warmen we ons aan de resten van wat ooit was en zien we nieuw
leven ontstaan op het afkoelende magma.
informatie. Bekende voorbeelden zijn het toenemend gebruik van zoekmachines, van smartphones en tablets
en de enorme groei van de hoeveelheden gratis content op internet. Daarnaast zijn teruglopende budgetten
en demografische ontwikkelingen aanleiding voor een voortdurende herpositionering van de bibliotheek.
Vernieuwing en innovatie moet in het DNA
Piketpaaltjes
slagkracht te vergroten.
Driesporenmodel
De
Innovatielandkaart
heeft
die
is
zich
bij
zijn
opgesteld
naar
de
Innovatieraad
innovatiecultuur
versterken,
kansrijke
van
een
commissie
jaren.
noemt
vier
maatschappelijke
Decentralisatie
Geografische verdeling
onderzoeksrapport
Innovatieraad
Commissie-Cohen
de volgende cijfers:
Zuid
Wijzer met taal en media.
De Euregio leest, Die Euregio liest, lEuregio lit
Generatie Maastricht Game / M-game
Maastrichtse drukkers
Schrijversschool
Baby&Peuter caf
Bibliotheek Eindhoven
Bibliotheek Maastricht
Bibliotheek Maastricht
Bibliotheek Maastricht
Bibliotheek Maastricht
Bibliotheek Venlo
West
Computerwijs Bibliotheek Bollenstreek
In kaart brengen en faciliteren van regionale schrijvers
Bibliotheek Eemland
De Breedste Leesclub
Bibliotheek Haarlemmermeer
De Taalmachine
Bibliotheek Hoorn
Woordenwerkplaats
Bibliotheek Hoorn
100 talenten Bibliotheek Kennemerwaard
Bondgenootschap geletterdheid
Bibliotheek Kennemerwaard
Combinatiefunctionarissen PO
Bibliotheek Kennemerwaard
Groen en duurzaam
Bibliotheek Kennemerwaard
Leesplezier in Overdie
Bibliotheek Kennemerwaard
Platform Erfgoed Heerhugowaard
Bibliotheek Kennemerwaard
Raspberry Pi Bibliotheek Kennemerwaard
Tablet caf
Bibliotheek Kennemerwaard
Klaar voor de toekomst
Bibliotheek Schiedam
3 decentralisaties
BISC
Bibliotheek in het vo/vmbo
BISC
Biebwinkel BISC
Boekspot op het station
BISC
Boekspots.nl BISC
Digitaal lidmaatschap
BISC
Gebruikersreviews BISC
Google Glass BISC
Maatschappelijke kosten-baten analyse (Mkba)
BISC
Social CRM BISC
Utrecht voor cultuur
BISC
Vrienden van-donateurs database
BISC
Wikipedia BISC
Boekbuster DOKLAB bv
Extreme Library Makeover
DOKLAB bv
Heritage Browser
DOKLAB bv
Narrowcasting DOKLAB bv
Nextlevel catalogus
DOKLAB bv
Verhaal Lokaal
DOKLAB bv
MediaMaffia Eigenraam, Looman, Stutgard
Durf te vragen!
Esther Valent
Bibliotheek uit de kast!
OBA
Database analyse DCS
Probiblio
Flexibele Collecties
Probiblio
Google Glass in de Bieb
Probiblio
Loyaliteitsmodellen Landelijk Lidmaatschap
Probiblio
Onderzoek BiebPanel landelijk
Probiblio
Onderzoeksapp voor de bibliotheek
Probiblio
Trendanalyse Spreiding&Bereik beleid
Probiblio
Verhaal Lokaal
Probiblio
Moving Objects
Studio Diep bv
Individu
Bedrijf
PSO
BIB
Noord
Oost
West
Zuid
IdeaStore Limburg
Bibliotheek Venlo
IkLeesLiteratuur (ILL) en de Digitale leesclub
Bibliotheek Venlo
Profielwerkstuk Bibliotheek Venlo
Grenzeloos Tilburg 1914-1918, maak het mee!
BMB Tilburg
Kennismakerij Spoorzone (proeftuinbibliotheek)
BMB Tilburg
Kunstproject Bibliotheek van de Toekomst
BMB Tilburg
Slim omgaan met beperkingen
BMB Tilburg
De kenniscloud
BMB Tilburg
De Spoorzone ontdekt
BMB Tilburg
Digilab BMB Tilburg
Pop-up Bibliotheek
BMB Tilburg
#Durf E-Magazines
Cubiss
B@ttleweters Cubiss
B2020 Cubiss
BieppStore Cubiss
Boek een beleving, ontdek de wereld
Cubiss
Brabantse Collecties en Content
Cubiss
Cultuur in de bibliotheek
Cubiss
Digidorpen Cubiss
Digitale community voor
Limburgse Maatschappelijke Organisaties
Cubiss
DURF!Kapitaal Cubiss
Eigenwijs Mediawijs
Cubiss
Expertisepool Cubiss
Innovatie van de Logistiek
Cubiss
Innovatieplatform Colibre
Cubiss
Kenniskaravaan Cubiss
Makersbuzz Cubiss
Makersplaatsen Cubiss
Mediabar Cubiss
Meer weten app
Cubiss
MOOC je Mee? MOOC Mediawijsheid
Cubiss
MOOC Transitie in de Limburgse mijnstreek
Cubiss
Nederland Schrijft
Cubiss
Online Academy
Cubiss
Paradigma Cubiss
Pop-up Bibliotheek
Cubiss
Regie 3.0 Cubiss
Smart & Fit
Cubiss
Spelmakers Cubiss
SPICE Cubiss
Werken in de bibliotheek van de toekomst:
van collectie naar connectie
Cubiss
Werkplekken in de bibliotheek
Cubiss
Middelburg Dronk en Vlissingen Dronk/
Veere Dronk/Tholen Dronk
Edwin Mijnsbergen
KennisMakers NO Brabantse Bibliotheken
Lezers van Stavast
NO Brabantse Bibliotheken
Wijsheid in crisistijd
NO Brabantse Bibliotheken
Encyclopedie van Zeeland
Zeeuwse Bibliotheek
Epinie Zeeuwse Bibliotheek
Fablab Zeeland
Zeeuwse Bibliotheek
Kennispunt Zeeland
Zeeuwse Bibliotheek
Zeeland Centraal
Zeeuwse Bibliotheek
Oost
Appelstore Bibliotheek Rivierenland
De vrolijke bibliotheek zonder boetes
Bibliotheek Rivierenland
Kinderpersbureau Bibliotheek Rivierenland
Cultuur(educatie) Rijnbrinkgroep
De Verhalencoach
Rijnbrinkgroep
E-participatie Rijnbrinkgroep
Innovatie samenwerking Bibliotheek en Volksuniversiteit Rijnbrinkgroep
Leven lang leren
Rijnbrinkgroep
Maatschappelijke waarde bibliotheken
(verdienmodellen/SROI)
Rijnbrinkgroep
Ontwikkeling G!DS applicatie Beelden van .
Rijnbrinkgroep
Ontwikkeling G!DS Mobile Middleware
Rijnbrinkgroep
Samen onder n dak
Rijnbrinkgroep
Sociaal Domein
Rijnbrinkgroep
Sociale media (pilot)
Rijnbrinkgroep
Actualiteit koppelen met de collectie
Samenwerkende Flevolandse Bibliotheken
Mediawijzer in twee of drie minuten
Samenwerkende Flevolandse Bibliotheken
Mijnleeskring.nl
Samenwerkende Flevolandse Bibliotheken
Noord
Drentse e-books
Biblionet Drenthe
Factor-L Biblionet Drenthe
Kunst in de bieb
Biblionet Drenthe
Leesklik Biblionet Drenthe
www.drenthe.nl Biblionet Drenthe
www.museaindrenthe.nl
Biblionet Drenthe
Beleefhetindebieb.nl
Bibliotheek Drachten
Architectoon Bibliotheek Hoogezand
Bijzondere portretten
Bibliotheek Hoogezand
Het land dat in mij leeft / Roots 3.0
Bibliotheek Hoogezand
Terug naar de bron
Bibliotheek Hoogezand
Augmented Reality (AR) dossiers
Bibliotheekservice Fryslan
AwesomeBox Bibliotheekservice Fryslan
Fab the Library!
Bibliotheekservice Fryslan
FryskLab Bibliotheekservice Fryslan
Linked open data kennisbank FryskLab
Bibliotheekservice Fryslan
Linked open data slavernij
Bibliotheekservice Fryslan
Onderwijsomgeving voor uitvinders,
denkers en doeners
Bibliotheekservice Fryslan
Platform Fryske (E)boeken
Bibliotheekservice Fryslan
Printing on Demand in Friese Bibliotheken
Bibliotheekservice Fryslan
SocialMediaCaster
Bibliotheekservice Fryslan
XplorApp Bibliotheekservice Fryslan
INNOVATIELANDKAART 2014
BEZUINIGINGEN
ZIJN FUNEST
VOOR
BIBLIOTHEEKINNOVATIES
EDWIN
MIJNSBERGEN
INFORMATIEPROFESSIONAL
Maak een momentopname van de innovatieve projecten die in de Nederlandse bibliotheken worden
Subsidie
vormen Innovatieraad straks kansrijke initiatieven kan omarmen en ondersteunen. Zo ongeveer luidde de
uitgevoerd en zet ze op een rij. Zodat we de Innovatieagenda gericht kunnen uitvoeren en de nieuw te
Volgens
vraag die Edwin Mijnsbergen in de zomer van 2013 van het SIOB kreeg voorgelegd. Het leverde een lijst
op met 96 projecten. Een jaar later zijn het er, na een actualiseringsronde, zon 150. En? De tranen stonden
in mijn ogen. Om er onmiddellijk aan te voegen: Ik prikkel. Bewust.
Edwin Mijnsbergen noemt zich nu eens bibliothecaris, dan weer informatieprofessional, blogger of journalist.
Informatiemanagement, dat is de vlag die de lading dekt. Tien jaar lang werkte hij voor de Zeeuwse
Bibliotheek, met het internet - en vooral de sociale interactie die daar plaatsvindt - als zijn uiteindelijke
passie. Sinds 2010 staat hij met M.I. Webwerk op eigen benen. Ik werk nu breder. Opdrachtgevers variren
van lokale ondernemers tot ministeries. Al blijven de bibliotheken mijn belangrijkste doelgroep.
als
vooral
jongere
het
aanzetten.
Creatieve geesten
zijn.
Dat
vind
ik zeggen.
ik
FryskLab in Leeuwarden.
Maar ze zijn zo overtuigd
IK MIS
REURING,
DE BUZZ
aangedragen.
Boekenmusea
Welke
projecten
Mijnsbergen
hebben
verrast
in
Edwin
zijn
frustreert
Dat
IK CHARGEER
NATUURLIJK EN
PRIKKEL BEWUST
de
Dwarsverbanden
zijn
Mijnsbergen
Appelscha
de projecten op het spoor? Ik heb een oproep
Edwin
JE BENT VEEL
RELEVANTER
DAN JE DENKT
FAB
THE
LIBRARY!
JEROEN
DE BOER
Als eerste bibliotheekorganisatie in Europa kwam Bibliotheekservice Frysln twee jaar geleden met een
heus FabLab. Het werd ook nog eens een bijzondere variant want de makersplaats werd ingericht in een
uitrollen naar andere regios. Om bibliotheekmedewerkers te scholen in de opzet en het gebruik van een
voormalige bibliobus. Daarmee kun je niet alleen door de provincie trekken maar het FabLab ook letterlijk
FabLab ontwikkelden de Friezen bovendien een leergang: Fab the Library! Al voor de Innovatieraad er was,
ontvingen ze van SIOB een bedrag van 20.000 euro om de leergang nader uit te werken.
Jeroen de Boer, domeinspecialist nieuwe media bij Bibliotheekservice Frysln, is de onvermoeibare initiator
Caviavoerdispenser
Modules
18
buiten
van
alles
kunnen
werktijd.
Krimpregios
de belangstelling al groot.
FabFoundation
inkomsten te genereren.
MISSCHIEN LEID
JE DE MENSEN
ZELFS WEL OP
VOOR DE BANEN
DIE ZE ZELF
CREREN
verdienmodel.
uitdragen. Daarom kiezen we het offensief, trekken we erop uit. Achter het FabLab zitten ideen van open
overeen met die van de bieb!
source, van kennisdeling en van de verbeelding aan de macht. Die waarden komen wat mij betreft naadloos
en pleitbezorger van het FryskLab en de leergang. Dat uitrollen, dat doet hij dus cht. Als we niet door
Friesland rijden, bezoeken we scholen, festivals, symposia en collega-bibliotheken in het land. Wij willen dit
ze zelf creren.
IK WORD
NOGAL EENS
BESCHULDIGD
VAN IDEALISME
ESTHER DURF TE/ VRAGEN!
VALENT @DEBIBLIOTHEEK1
20
21
In het voorjaar van 2012 begon het te kriebelen bij Esther Valent. Het zat me nog steeds dwars dat Al@
Piratenlogo
moesten we weer oppakken, vond ik. Zeker omdat we allemaal de mond vol hadden van innovatie. Het
van
din, de vragendienst van de openbare bibliotheken, twee jaar eerder een stille dood was gestorven. Dat
Esther
resultaat: @DeBibliotheek1. Het account stelt er een eer in actief op zoek te gaan naar antwoorden op
bibliotheekhoogleraar
algemene kennisvragen die het publiek via de bekende hashtag #dtv stelt op Twitter. De Innovatieraad
ondersteunt het (nu nog) vrijwilligersinitiatief: afhankelijk van de uitwerking stelt die maximaal 20.000 euro
ter beschikking om het idee te borgen.
Ga nou eens wat den!!! Ineens, uit het niets, schalt het door de ruimte. De hartekreet van Esther Valent komt
uit het diepst van haar tenen. Die is op dat moment tegen niemand in het bijzonder gericht, maar volgt op de
constatering dat het eindeloos duurt voordat er wat van de grond komt. Innovatie in de bibliotheekwereld?
Ze zou willen dat het vijf voor twaalf was. Maar soms denk ik wel eens dat het al kwart over is...
Kietelen
De
Vraag
Goeie
website
JE KUNT NIET
ZONDER GOEDE,
BETROUWBARE
INFORMATIE
is
blij
Innovatieraad
met
-
Frank
de
steun
Huysmans
waarbinnen
van
Schaick-Initiatiefprijs
mee, waardoor
HET KOMT NU
AAN OP HET
ONTWIKKELEN
VAN EEN GOEDE
BUSINESSCASE
om
krijgen. De Innovatieraad
het
Grondrecht
waarop
Snel schakelen
hele
organisatorisch
idealisme? Prima.
Bibliotheekinnovatie is... b
ittere noodzaak,
ook als die aanvankelijk als verstorend wordt ervaren.
Jeroen
en
het
Mijnsbergen
bibliotheeksector
Edwin
Mediawijsheid
commercile
de
Valent
23
HARRIET
DE MAN
GEVONDEN!
ONBESCHREVEN
BLAD, TOCH EEN
GEZICHT
24
PIETER
DONKERS
SEMCOBIEB
Twee ideen. Spontaan, beetje wild, lekker gek. Ze werden in mei 2014
geboren tijdens een InnovatieDoeDag waar zon 35 deelnemers uit
diverse disciplines speelden met sociale innovatie. De Innovatieraad
vond Semcobieb en Gevonden! interessant genoeg voor een bijdrage
van 2500 euro. Met dat bedrag werden ze uitgenodigd om hun
ingeving nader uit te werken en vervolgens uitgebreider te presenteren
aan diezelfde raad.
25
Waar we eindigen weten wij niet. Geen stip op de horizon. Geen einddoel. We weten alleen dat het anders moet. Het
invulling van het idee. Een wld idee, zo realiseert Pieter Donkers zich. We waren uit op een schokeffect,
citaat is te vinden op het internetplatform/blog van Semcobieb. Iedereen kan er meedenken over de nadere
zeker. Maar er zit wel degelijk een heel serieuze gedachte achter: het doorbreken van structuren, het mijden
van gebaande paden.
Proeftuin
Vraaggestuurd
tussen
met
de
bibliotheek.
behoeftegericht.
Die
eindverantwoordelijk
en
DE HELE
BIBLIOTHEEK
MOET LEEG
project
Semcobieb
en
Gevonden!
haar
Wat
Maar de bibliothecaris en de
informatieprofessional
moeten
informatie, maar ook - zeker zo belangrijk om een gesprk te krijgen. Uitwisseling staat
centraal: van kennis, contacten of ingangen
De mens centraal
raakvlakken
passie en dynamiek.
innovatieve
andere
met
Posters
De grote verbinder
Alles eruit
de hele bibliotheek moet leeg, dat is alles...
WE WILLEN
MENSEN
VERBINDEN OP
INHOUD
vertrekpunt.
WILLEN
DE ECHTE
INNOVATORS
NU OPSTAAN?
BERT MULDER
de periode van de versnelde verandering noem. Maar als innovatie gemeengoed wordt, is het hoog tijd voor
digitalisering zon beetje afgerond. Prachtig. Moest allemaal gebeuren, en het werkt nu ook door in wat ik
een tweede ronde van chte vernieuwing. Daarin moet de productie van betekenis centraal staan.
Met gemengde gevoelens neemt Bert Mulder - lector Informatie, Technologie en Samenleving aan De
met zijn franchiseformule. Die heeft de bieb zeker verfrist. De openingstijden zijn verruimd, we doen aan
marketing, leggen de boeken mooier neer en we hebben aansprekende displays. Vervolgens is er veel werk
verzet in de digitalisering, vooral ook van bestaande diensten overigens. Goed, het was wel werk dat moest
gebeuren. Fijn ook dat het hele landelijke aanbod gevonden kan worden via de NBC. Maar de bieb heeft
ook, nee jist, een lokale functie. Uit onderzoek blijkt dat de bieb de grootste culturele netwerker in de
plaatselijke gemeenschap is. Wordt die functie versterkt omdat we overal dezelfde boeken en platen kunnen
lenen? Ik denk het niet. Er moet meer gebeuren: de komende jaren draait het om de maatschappelijke
functie van de bieb.
Functionele kennis
veranderen.
bouwen.
Het
WE MOETEN
VOOR ONSZELF
GAAN ZORGEN
We
multifunctionele
centra.
Maar
meestal
elkaar
moeten
instellingen
de
gedeeld.
elkaar
lokale
BEZUINIGINGEN
KUNNEN LEIDEN
TOT CREATIEVE
OPLOSSINGEN
Midden-Holland
parochiebestuur
oplossingen.
Elan
winkel kopieert.
Voorloper
Mulder
benadrukt
dat
Nederland,
in
Bibliotheekinnovatie is...
eindeloos bijschaven, het verhaal vertellen en verbeteren
en
gemeenschap te vitaliseren.
het
de Drukkerswerkplaats Gouda op te
ook
wijst op De Chocoladefabriek in
31
vernieuwing waar de hazen alle kanten uit schieten, hebben de bibliotheken een duidelijke en gezamenlijke
koers, en zijn ze de hazen al lang voorbij. En zo is het nog steeds. Innovatie is een strategische noodzaak en
hoort bij de dagelijkse praktijk van bibliotheken. Daar merken we te weinig van, zo wordt vaak gezegd. Mijn
observatie is dat bibliotheken zich stelselmatig en fundamenteel aanpassen aan de veranderende wereld. We
zetten flinke stappen en boeken robuuste resultaten. Er zijn er vele te noemen. Ik licht er drie uit.
1. De eerste is de innovatie en daarmee de borging van de spreiding van fysieke vestigingen. Die vindt
veel lagere kosten en naar verhouding hogere opbrengsten. Platenzaken zijn gesloten, boekwinkels
stoppen. Maar de spreiding van bibliotheken is vrijwel overeind gebleven. Ondertussen wordt de
ene na de andere nieuwe superstedelijke bibliotheek geopend en zeer succesvol gebruikt als een
publieke plek voor ontmoeting, kennis en cultuur.
2. Met het programma Kunst van lezen is het bibliotheekwerk voor de kinderen van 0-12 jaar
aangepakt. Met de programmas Boekstart en de Bibliotheek op School is het jeugdbibliotheekwerk
volwassenen het aantal taal- en digipunten in bibliotheken groeit snel innoveert de bibliotheek
de educatieve en maatschappelijke functie.
JOS
DEBEIJ
HOOFD
AFDELING
BIBLIOTHEEKSTELSEL
KB
32
de lokale bibliotheeksystemen zorgt voor 158 gezamenlijke webshops voor de fysieke bibliotheek.
En ze zijn nog succesvol ook: bibliotheken die de brede catalogus met een grote fysieke collectie
aanbieden tegen aantrekkelijke randvoorwaarden, realiseren 15% van hun uitleenomzet via de
website. Dat zijn clicks & bricks waar veel winkels jaloers op zouden zijn. Met de grootschaliger
introductie van lenen van e-books via bibliotheken is ook ons marktaandeel in de Nederlandse
e-bookmarkt substantieel aan het groeien. Daarmee is een eerste stap gezet naar een duidelijke
positie van de digitale bibliotheek in het digitale domein. Door de combinatie met de KB liggen
veel kansen voor innovatie en het invullen van de rol van de bibliotheek in het digitale domein.
Het schiet niet op! roept deze en gene, de wereld om ons heen staat niet stil. Dat klopt. Gelukkig
stroomt bibliotheekland over van initiatieven, zoals ook deze publicatie weer laat zien. Er wordt volop en
continu aan gewerkt. Of dat beter kan? Ja, veel beter!
33
COLOFON
Deze publicatie is gemaakt in opdracht van Adeline van den Berg (SIOB)
en Johan Stapel (Bibliotheek.nl), projectleiders Innovatieagenda.
Redactie: Van Deursen Teksten, Malden
Ontwerp: Thomas Sciarone, Rotterdam
Fotografie: Pim Top, Rotterdam
Drukwerk: Ando, Den Haag
Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, Den Haag, december 2014
34
35
36