Samenvatting History of Psychology

David Hotersall – 4th edition

Door Niels Krijger <niels@kryger.nl

Inhoud
Chapter 1 – Psychology and the Ancients (p 15)....................................................................................4
1.1 Advances in Medicine: A Biological Approach (p 15)....................................................................4
1.2 Advances in Mathematics: The Search of Order (p 21).................................................................4
1.3 Atomism: The Mind as Matter (p 22)............................................................................................5
1.4 Advances in Philosophy (p 23)......................................................................................................5
1.5 The Importance of the Ancients (p 30).........................................................................................6
Chapter 2 – Philosophical and Scientific Antecedents of Psychology (p 33)...........................................6
2.1 The Renaissance World (p 34)......................................................................................................6
2.2 Renaissance Science (p 36)...........................................................................................................6
2.3 Renaissance Philosophy (p 46).....................................................................................................7
2.4 Post-renaissance Philosophy: Empericism, Associationism, and Nativism (p 52).........................7
2.5 A Seventeenth-Century Nativist Countervoice (p 63)...................................................................8
2.6 Eighteenth-Century Associationism (p 65)...................................................................................9
2.7 Nineteenth-Century Associationism (p 67)...................................................................................9
2.8 An Eighteenth-Century Nativist Countervoice (p 77)..................................................................10
2.9 The Importance of the Renaissance and Post-Renaissance Eras (p 79)......................................10
Chapter 3 – Early Studies of the Central Nervous System (p 81)..........................................................10
3.1 Experimental Investigations of Spinal Cord Functions (p 82)......................................................10
3.2 Sensory Physiology (p 84)...........................................................................................................10
3.3 Phrenology (p 89).......................................................................................................................11
3.4 Localization of Function in the Brain (p 96)................................................................................11
3.5 Direct Stimulation of the Brain (p 104).......................................................................................12
3.6 Progress and Challenge (p 112)..................................................................................................12
Chapter 4 – Wilhelm Wundt and the Founding of Psychology (p 115).................................................13
4.1 Wilhelm Wundt (1832-1920) (p 115)..........................................................................................13
Chapter 5 – Edward Titchener and Hugo Münsterberg (p 139)............................................................14
5.1 Edward Bradford Titchener (1867-1927) (p 140)........................................................................14

1
 5.2 Hugo Münsterberg (1863-1916) (p 155).....................................................................................15
5.3 Titchener and Münsterberg in Retrospect (p 173).....................................................................16
Chapter 6 – German Psychologists of the Nineteenth and Early Twentieth Centuries (p 175)............16
6.1 Psychophysics (p 175).................................................................................................................16
6.2 Hermann Ebbinghaus (1850-1909) (p 179).................................................................................17
6.3 Franz Brentano (1838-1917) (p 189)...........................................................................................17
6.4 Carl Stumpf (1848-1936) (p 192)................................................................................................18
6.5 Oswald Külpe (1862-1915) (p 199).............................................................................................18
6.6 The Lost German Psychologists (p 205)......................................................................................19
Chapter 7 – Gestalt Psychology in Germany and the United States (p 207).........................................19
7.1 The Conceptual Foundations of Gestalt Psychology (p 207).......................................................19
7.2 Max Wertheimer (1880-1943) and the Beginning of Gestalt Psychology (p 208).......................20
7.3 The Insight Learning Experiments of Wolfgang Köhler (1887-1967) (p 224)..............................21
7.4 Kurt Lewin (1890-1947) and the Application of Gestalt Pyschology (p 230)...............................21
7.5 Gestalt Psychology in Perspective (p 247)..................................................................................23
Chapter 8 – The History of Clinical Psychology and the Development of Psychoanalysis (p 249)........23
8.1 Early Views of Mental Illness (p 250)..........................................................................................23
8.2 Early Institutions and ‘Cures’ for Mental Illness (p 253).............................................................23
8.3 Reformation of Institutions for the Mentally Ill (p 256)..............................................................23
8.4 Sigmund Freud (1856-1939) (p 276)...........................................................................................25
8.5 Conclusion (p 298)......................................................................................................................27
Chapter 9 – Darwin, Galton, Cattel, James and Hall (p 301).................................................................28
9.1 Charles Darwin (1809-1882) (p 301)...........................................................................................28
9.2 Francis Galton (1822-1911) (p 311)............................................................................................28
9.3 James McKeen Cattell (1860-1944) (p 327)................................................................................29
9.4 William James (1842-1910) (p 333)............................................................................................30
9.5 Granville Stanley Hall (1844-1924) (p 346).................................................................................31
9.6 Conclusion (p 359)......................................................................................................................32
Chapter 10 – Functionalism at the University of Chicago and Columbia University (p 361).................32
10.1 John Dewey (1859-1952) (p 362)..............................................................................................32
10.2 Angell and Carr: Functionalism at the University of Chicago (p 368)........................................33
10.3 James Rowland Angell (1869-1949) (p 369)..............................................................................33
10.4 Harvey A. Carr (1873-1954) (p 371)..........................................................................................33
10.5 Woodworth and Thorndike: Functionalism at Columbia University (p 372).............................33

2
 10.6 Robert Sessions Woodworth (1869-1962) (p 372)....................................................................33
10.7 Edward Lee Thorndike (1874-1949) (p 381).............................................................................34
10.8 Conclusion (p 391)....................................................................................................................35
Chapter 11 – Historical Uses and Abuses of Intelligence Testing (p 393).............................................35
11.1 Pierre Broca’s Craniometry (p 393)..........................................................................................35
11.2 Alfred Binet (1857-1911) (p 396)..............................................................................................35
11.3 Henry H. Goddard (1866-1957) (p 404)....................................................................................36
11.4 Lewis M. Terman (1877-1956) (p 418)......................................................................................37
11.5 Robert Mearns Yerkes (1876-1956) (p 424)..............................................................................38
11.6 Later Controversies (p 435)......................................................................................................38
11.7 Recent Developments in Intelligence Testing (p 439)...............................................................39
Chapter 12 – The Research of Ivan Pavlov and the Behaviorism of John B. Watson (p 443)................40
12.1 Ivan Petrovich Pavlov (1849-1936) (p 443)...............................................................................40
12.2 Conditioning Before Pavlov (p 455)..........................................................................................41
12.3 The Behaviorism of John Broadus Watson (1878-1958) (p 457)...............................................41
Chapter 13 – Four Neobehaviorist Psychologists (p 487).....................................................................44
13.1 Edward Chace Tolman (1886-1959) (p 487).............................................................................44
13.2 Edwin Ray Guthrie (1886-1959) (p 496)...................................................................................45
13.3 Clark Leonard Hull (1884-1952) (p 504)....................................................................................45
13.4 Burrhus Frederic Skinner (1904-1990) (p 513)..........................................................................46
13.5 Neobehaviourism in Retrospect (p 531)...................................................................................48

3
Chapter 1 – Psychology and the Ancients (p 15)
1.1 Advances in Medicine: A Biological Approach (p 15)
Het meeste van de toenmalige psy zou nu medisch benaderd worden.

Alcmaeon begon met het ontleden van lichamen. Hij behandelde ziekte vanuit een holistisch
perspectief (=het idee dat de eigenschappen van een systeem niet kunnen worden verklaard door de
som van alle componenten).

Hippocrates wees al het bijgeloof en rituelen af rond de medische wereld en volgde Alcmaeon’s
aanpak. Alle ziekten komen door natuurlijke oorzaken en moeten met natuurlijke methoden worden
behandeld.

In The Art of Healing beschreef hij melancholie, manies, depressies, fobieën, paranoïdes en hysterie.
Hij dacht dat hysterie aan vrouwen was voorbehouden, het verkeerd geplaatst zijn van de
baarmoeder.

In The Nature of Men beschreef hij hoe lucht, aarde, vuur en water overeenkomen met zwart en geel
gal, bloed en phlegm (= een stof afgescheiden door het slijmvlies). Onbalans van één van deze stoffen
zorgt voor ziekte. Hier komt o.a. aderlaten vandaan en dit bleef een veel toegepaste praktijk in de
eeuwen daarna. Onbalans beïnvloed ook temperament (chagrijnig/snel boos/apathisch e.d.).

In De Morbu sacro beschreef hij epilepsie. Toentertijd was epilepsie een goddelijke interventie.
Epilepsie beschouwde hij als een natuurlijke aandoening die te maken had met disharmonie van de
hersenen.

Verder o.a. bekend van de Hipocrates eed en word beschouwd als een ancient father of psychology.
Meeste van Hippocrates is bekend door Galen die 600 jaar later leefde.

Galen: A Link with the Past

Zijn gedachtes bleven belangrijk tot aan de 16de eeuw.

Hij was geen christen maar geloofde dat de bouw van de mens het bewijs van god was.

Het hart is de ‘verwarming’ van de mens, er brand een vuur in. Pas 1500 jaar later werd het hart
gezien als pomp.

In On the Passions and Errors of the Soul beschreef Galen dat ziektes van de ziel voortkomen uit
passies zoals boosheid, angst e.d. Een irrationele kracht verwijst ratio. Om hiervan te genezen is
begrip van de eigen ziel en zelfkennis noodzakelijk.

1.2 Advances in Mathematics: The Search of Order (p 21)

Thales of Miletus speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de wiskunde als taal van de
wetenschap. Hij voorspelde met wiskunde een zonsverduistering.

4
Pythagoras was een leerling van Thales. Hij vond o.a. dat hele breuken op een gitaar harmonisch
klinken waar oneindige of lange breuken niet mooi klinken. Ook bekend van de hoek van Pythagoras.

1.3 Atomism: The Mind as Matter (p 22)

Democritus bedacht dat atomen ons universum vormen. De menselijke geest was hier ook onderdeel
van. De inhoud van de geest is een indeling van atomen (en dus van ervaring). Verder beschreef hij
hoe atomen uitgezonden worden door objecten en dat deze stroom aan atomen afhankelijk zijn van
de presentatie van het object. Pas sinds kort is deze theorie weer geaccepteerd sinds neuro
wetenschappers het brein hebben onderzocht.

Zeno’s Paradoxes geven de onnauwkeurigheid van de zintuigen, vooral bij beweging. Bekendste
paradox is Achilles en een schildpad die rennen. De schildpad krijgt een voorsprong op Achilles. Als
Achilles de beginplaats van de schildpad bereikt is de schildpad al verder, Achilles haalt nooit de
schildpad in. Beweging is volgens deze paradox onmogelijk, alleen de geest kent het begrip
beweging. Moderne versie is het verlaten van de kamer; telkens leg je de helft van de afstand af naar
de deur. ½ + ¼ + 1/8, etc., je bereikt nooit de deur.

1.4 Advances in Philosophy (p 23)

Belangrijkste filosofen SPA: Socrates, Plato (leerling van Soc.) en Aristoteles (leerling van Plato). Zij
brachten epistemologie voort, de filosofie die onderzoekt naar de oorsprong, natuur, methoden en
limieten van menselijke kennis.

Socrates zocht overal kennis, in het dagelijks leven, ondervroeg mensen. Hij vroeg; wat is de
waarheid? Hij betwijfelde elke aanname, elke zekerheid. Een rationalistische aanpak.

De waarheid zit verborgen in de geest, een leraar moet deze waarheid blootleggen. Hij helpt alleen.

Uiteindelijk werden de mensen Socrates beu omdat hij de waarheden continu aanviel en werd ter
dood veroordeeld.

Plato zag een verschil tussen wat wij waarnemen en wat hij noemde ‘Forms’ (= de eeuwige
structuren die de wereld indelen). Sensaties zijn onstabiel, de Forms zijn ‘echt’ en eeuwig. Zijn
voorbeeld: in een grot is iemand vastgebonden en die ziet de objecten die buiten bewegen alleen
door de silhouetten van vlammen uit het vuur. De silhouetten zijn de sensaties en de objecten zijn
Forms.

Plato accepteerde individuele verschillen en in The Republic beschreef hij een utopische samenleving
met een oligarchisch systeem (degenen met het grootste vermogen tot redenering). Een nativistische
houding. Deze verschillen meette hij door individuele verschillen tussen lichaamsdelen (hoofd =
redenering, moed = borstkas, e.d.).

Aristotle in De memoria et reminiscentia zei hij dat geheugen voortkomt uit drie associatieve
processen. Objecten, gebeurtenissen en mensen worden met elkaar geassocieerd op basis van
gelijkheid, contrast en continuïteit. De sterkte van de associatie hangt af van de frequentie en
eenvoud.

Hij was een empiricus, kennis word opgedaan door ervaringen. Aristoteles kwam met de metafoor
van de geest als een leeg vel papier bij geboorte.

5
Verder bekend van de Theory of Causes:

1. Material cause: beschrijving waar het van gemaakt is

2. Formal cause: beschrijving van de essentie of vorm
3. Efficient cause: beschrijving hoe de essentie of vorm ontstaan is
4. Final cause: het beschrevene toekennen aan de maker

Aristoteles zag het leven als een ladder van creatie met verschillende gradaties: nutritive (plants),
sensitive (animals) en rational (humans). Deze stelling is belangrijk geweest in o.a. Darwin’s Evolutie
theorie.

Verder zei hij dat het hart het belangrijkste is van de mens. Dit komt voort uit het feit dat de
Egyptenaren de geest plaatste in de romp en niet in het hoofd. Ook is het hart één van de eerste
dingen die beweegt en een klap tegen het hoofd kun je van herstellen, die van het hart niet. De
hersenen zijn er om het bloed koel te houden. Ook hij wordt een vader van de psychologie genoemd.

Na Aristoteles twee scholen voor psychologie belangrijk: Epicurians (doel van het leven is genieten
van wat het leven te bieden heeft en het minimaliseren van lijden bij anderen) en de Stoic (een
rationeel principe gidst het universum en iedereen moet deze ratio gebruiken om conflicten mee op
te lossen). Passies en emoties moeten vermeden worden

1.5 The Importance of the Ancients (p 30)

Nog steeds worstelen psychologen en filosofen met de vragen die de Grieken al stelden. Ten dele
omdat we nog geen universele antwoorden hebben gevonden maar vooral dat we hetzelfde idee van
de wereld hebben, dezelfde ethiek en wetenschappelijke aanpak.

Chapter 2 – Philosophical and Scientific Antecedents of Psychology (p

33)
2.1 The Renaissance World (p 34)
De Renaissance gaf geboorte aan de moderne psych.

2.2 Renaissance Science (p 36)

Nicolaus Copernicus publiceerde zijn heliocentrische idee (zon als centrum). Dit, in de tijdsgeest, was
een zeer controversieel standpunt.

Galileo Galilei ontdekte m.b.v. de telescoop vier manen rond jupiter, details op de maan, de ‘melk’
van venus (hij dacht aan duizenden mini-sterren) en de twee ringen rond saturnus. Hij was
aanhanger van Copernicus wat ervoor zorgde dat hij een verklaring van niet-publicatie van de
katholieke kerk moest tekenen.

Verder ontwikkelde Galilei de wet van de vrije val, hij liet ballen rollen van een helling en meette de
versnelling.

Isaac Newton refracteerde wit licht in het kleurenspectrum en wist deze weer terug te refracteren in
wit licht. Later probeerden empericisten te doen wat Newton deed met licht: bewustzijn opbreken in
zijn elementen.

6
In Principia beschreef hij de zwaartekracht en de gevolgen hiervan: het universum met zijn
hemellichamen die om elkaar tollen. Hij schreef de pracht van dit alles toe aan God.

Aan het eind van zijn leven probeerde hij metaal in goud te veranderen; het kwik zou zijn rare gedrag
aan het eind van zijn leven hebben veroorzaakt

Halley voorspelde dat een komeet (die van Halley) in 1758 op kerstavond weer langs zou komen.
Toen hij gelijk bleek te hebben werd dit als een bewijs van de kracht van de menselijke geest
beschouwd.

William Harvey wist te berekenen dat het hart als een pomp werkt en niet bloed aanmaakt. De
Anatomical Treatise on the Heart and Blood in Animals is één van de grootste werken uit de
Renaissance. Een biologisch systeem kan bestudeerd worden.

2.3 Renaissance Philosophy (p 46)

René Descartes bracht in zijn Geometry een analytische geometrie (o.a. x-y-z assenstelsel). Descartes
leefde in NL en hield maar een klein aantal vrienden aan. Toen de Zweedse koningin Christina hem
naar Stockholm haalde om les te geven stierf hij korte tijd later.

Naast zijn wiskunde was Descartes ook één van de grondleggers van de moderne westerse filosofie.
In zijn crisis waar hij het bestaan van alles betwijfeld (incl. god) bedacht hij Cogito ergo sum (ik denk,
dus ik ben). Verder was de mens een duale machine: het lichaam draait op mechanische acties, het is
een geavanceerde machine, de geest daarentegen is vrij, heeft geen substantie.

De mens (machine) wordt aangestuurd via dunne buisjes met daarin ‘animal spirits’. Deze animal
spirits worden opgewarmd en rondgepompt door het hart en brengen zo beweging voort in de vorm
van een ‘reflex arc’. De hersenen openen en sluiten de buisjes en zorgt dus voor de aansturing.
Descartes wees de pijnappelklier aan als het centrum van deze interactie. Het verschil tussen mens
en machine is dat de mens oneindig veel ingewikkelder in elkaar zit.

Descartes dacht dat de mens ‘innate ideas’ (natuurlijk) en ‘derived ideas’ (uit ervaring) bevat. De
animal spirits leggen ‘paden’ aan in de hersenen die deze ‘derived ideas’ veroorzaken. Dit is de
voorloper van het nature-nurture debat.

Descartes laatste karakteristiek zijn passies: wonder, love, hate, desire, joy and saddness. Alle andere
emoties zijn afgeleiden hiervan.

Descartes was de eerste die een oog ontleedde.

Julien de La Mettrie zei dat mensen alleen verschillen van dieren in de complexiteit van de machine,
niet omdat we een geest hebben zoals Descartes beweerde. De mens is niet volledig rationeel en
dieren beschikken ook over ratio. Hij theoretiseerde dat apen symbolen-taal kunnen leren,
aanvankelijk werd dit verwezen maar recent is dit bewezen in chimpansees.

2.4 Post-renaissance Philosophy: Empericism, Associationism, and Nativism

(p 52)

7
Empericisten onderstrepen de ervaringen die inwerken op de passieve geest. Associationisten
onderstrepen de rol van de actieve geest bij het vormen van associaties. Nativisme onderstreept dat
niet alle kennis puur uit ervaringen opkomt maar beïnvloedt word door onze natuurlijke opbouw.

Thomas Hobbes zei dat een groep zijn integriteit alleen kan behouden door een sterke
gecentraliseerde autoriteit. Mensen zijn van nature agressief.

John Locke was de eerste belangrijke Britse empericist. In Two Treatises on Government beschreef hij
dat de overheid gebaseerd is op een sociaal contract tussen ‘leiders’ en onderdanen. Als de overheid
dit sociale contract overtreedt mogen de onderdanen de overheid afzetten.

Locke ging uit van de goedheid van de mens, een leeg vel bij geboorte en deze wordt gevuld door
ervaringen. Alleen vrees voor pijn en verlies aan plezier zijn bij geboorte aanwezig. Kinderen hebben
een hekel aan school omdat zij hier geslagen worden. De behandeling van angsten in kinderen komt
erg overeen met die van de behaviorist John Watson.

Zijn Essay Concerning Human Understanding is het beginpunt van het Britse Empericisme. Hierin
wordt getracht het bewustzijn op te delen in zijn elementen. Voor Locke bestaat het bewustzijn uit
ideeën die voortkomen uit ervaring. Hij verwees Descartes’s innate ideas. Ervaringen bestaan uit
sensaties (met objecten) en reflecties (ofwel interne acties van de geest). Ervaringen zijn niet altijd
betrouwbaar: neem drie kommen met water, één is heet, één is koud en één is op
kamertemperatuur. Doe één hand in het koude water en de ander in het warme. Na 30 seconden
doe ze in het neutrale water. Voor de ene hand voelt dit als warm aan, voor de ander als koud.

Er zijn simpele en complexe ideeën. Complexe ideeën ontstaan uit simpele ideeën op de volgende
manieren:

1. Combinatie van simpele ideeën

2. Relatie leggen tussen simpele ideeën.
3. Abstractie: van simpel idee alle bijhorende ideeën weghalen.

Locke was het met Molyneux eens die zei dat een blind iemand die opeens kan zien niet direct
vormen kan benoemen – hij moet de objecten eerst voelen.

George Berkeley was de opvolger van Locke en nog radicaler. Alle kennis komt uit ervaring maar zei
eveneens dat het bestaan van de wereld afhing van perceptie. Materie bestaat alleen omdat het
waargenomen wordt, en niet anders. Dit idee werd als absurd verklaard. Johnsen bracht er
bijvoorbeeld tegenin dat een vuur, ondanks dat je een tijd weg bent geweest, wel brandstof heeft
verbruikt.

Perceptie gebruiken wij om bijvoorbeeld de afstand tussen objecten mee te schatten, we gebruiken
signalen.

2.5 A Seventeenth-Century Nativist Countervoice (p 63)

Gottfried Wilhelm von Leibniz had grote eerbied voor Locke’s Essay maar was het oneens met het
ongeschreven blad metafoor. In zijn New Essays on Understanding beweerde hij dat ¼ van de geest is
aangeboren en niet voortkomt uit ervaringen.

8
In The Monodology beschreef Leibniz een systeem van monads, een oneindig aantal elementen
waaruit alle dingen en activiteiten uit zijn opgebouwd. Monads zijn onverwoestbaar, onaanpasbaar
en onmaakbaar. Zowel de echte als mentale wereld bestaan uit deze monads. Mentale monads
kennen een activiteitsniveau die van bewust tot onbewust loopt. Ergens tussen deze bewust &
onbewust schaal is een drempel van bewustzijn. Monads interacteren niet, ze lopen echter gelijk
(paralel) en lijken daarom te interacteren.

2.6 Eighteenth-Century Associationism (p 65)

David Hume beschreef in Treatise of Human dat ideeën vage kopieën zijn van impressies, welke vaak
voortkomen uit sensaties. Sensaties zijn voor Hume alles, sense ergo sum. Er is een causaal verband
tussen impressies en ideeën. Drie typen van verbanden: 1) ze lijken op elkaar, 2) continuïteit in tijd of
ruimte, en 3) oorzaak-gevolg.

David Hartley beschreef beelden die lijken te bestaan zelfs als de stimuli verdwenen is: een kaars die
lijkt te branden nadat hij net is uitgemaakt of een toon die je blijft horen zelfs als de toon al
weggevaagd is. Dergelijke associaties zijn de basis voor alle ideeën, meningen en affecties. Hij
gebruikte klinische ervaringen in zijn theorieën, hiervoor onbekend in de psych.

2.7 Nineteenth-Century Associationism (p 67)

James Mill beschreef in zijn Essay on Government een sterk argument voor een democratische
overheid: mensen zijn gemotiveerd uit egocentrische overwegingen en zullen deze overwegingen
doorzetten zelfs ten koste van anderen tenzij een overheid hen hiervan weerhoudt. De oplossing is
een door het volk gekozen overheid die verantwoording af moet leggen aan het volk.

James Mill nam het idee over dat het verstand bestaat uit ideeën en sensaties. Associaties zijn sterk
op basis van drie factoren: permanentie, correctheid en eenvoud. James Mill maakte ook
onderscheid tussen simpele en complexe ideeën.

John Stuart Mill, de zoon van, kreeg een zware opvoeding waarbij gevoel en emotie werden
uitgebannen. Dit bracht hem later tot een emotionele crisis waarbij hij het belang van emotie
ontdekte.

In The Subjection of Women beargumenteerde John Mill dat door de behandeling van vrouwen hun
volle potentie onderdrukt wordt. Ook legde hij een wetsvoorstel voor waarin vrouwen stemrecht
zouden krijgen in Engeland, deze werd niet aangenomen maar vormde een begin van de vrouwelijke
emancipatie in Engeland.

John Mill breidde zijn vaders idee uit dat een complex idee meer is dan alleen de som van simpele
ideeën. Zo is een huis meer dan alleen de bakstenen waar het uit bestaat. Verder zei hij dat het
verstand onderzocht kan worden –een stelling die daarvoor niet gebruikelijk was. Die wetenschap zal
echter niet zo exact zijn als bijv. scheikunde.

Door de strenge opvoeding voorzag hij de noodzaak voor het onderzoeken van invloeden op het
(intellectuele) karakter? Dit onderzoeksgebied noemde hij Ethology, nu betekend dit iets heel
anders.

9
Als alternatief op hedonisme (mensen zijn alleen gemotiveerd door plezier en het vermijden van pijn)
stelde hij utilitarianisme voor, een filosofie die uitgaat dat acties fout zijn in de proportie dat deze
acties onvrede bij anderen veroorzaken.

Alexander Bain was de oprichter van het psychologische blad Mind. Verder vond hij gewoontes een
belangrijk onderdeel van de menselijke geest. Willekeurige gebeurtenissen leiden tot een positieve
of negatieve uitkomst. Die met positieve uitkomsten herhalen we: gewoontes. Dit standpunt lijkt op
dat van Edward Thorndike.

2.8 An Eighteenth-Century Nativist Countervoice (p 77)

Immanuel Kant leefde in Köningsberg en heeft nooit ver gereisd. Hoewel hij de Britse empericisten
accepteerde vroeg hij af hoe ervaring zelf mogelijk is. Hij geloofde dat bepaalde intuïties of
categorieën van inzicht aangeboren zijn. Zij beïnvloeden onze ervaringen. Dit framework is a priori
(vooraf bekend) en kennis uit ervaringen zijn a posteriori (achteraf bekend). Voorbeelden van a priori
kennis zijn tijd en ruimte en de mogelijkheid een taal te leren. Kant was van belangrijke invloed op de
eerste Duitse psychologen.

2.9 The Importance of the Renaissance and Post-Renaissance Eras (p 79)

Begin van nature-nurture debat d.m.v. empericisme-nativisme. Het empericisme gaf later geboorte
aan het behaviorisme.

Chapter 3 – Early Studies of the Central Nervous System (p 81)

3.1 Experimental Investigations of Spinal Cord Functions (p 82)
Omdat de ruggenmerg minder complex is dan het brein werd deze eerst onderzocht. Robert Whytt
deed experimenten met kikkers waarbij hij zowel de hersenen als ruggenmerg verwijderde. Kikkers
zonder brein en ruggenmerg bleken na onthoofding geen stimuli meer te verwerken, kikkers met
alleen het brein verwijderd bleken dit nog wel te kunnen; ze bewogen hun poot na knijpen.

Alfred Volkman ontdekte dat bepaalde reflexen alleen na onthoofding voorkomen.

Francois Magendie beschreef in een drie pagina tellende paper zijn experimenten met puppies
waarbij een dorsal root section ervoor zorgde dat een deel van het lichaam sensatieloos wordt en na
een ventral root section beweging niet meer mogelijk is. Charles Bell probeerde de claim op deze
ontdekking eigen te maken door een paper die hij hiervoor al geschreven had. Bell’s claim is maar ten
dele correct maar desondanks wordt dit feit regelmatig als de Bell-Megandie wet genoemd.

3.2 Sensory Physiology (p 84)

Charles Bell beschreef dat dezelfde stimuli op verschillende zenuwen verschillende sensaties
opwekken en verschillende stimuli op dezelfde zenuw dezelfde sensatie opwekt.

Johannes Peter Müller gaf aan dat zenuwen zelf verschillende impressies doorgeven aan het brein of
bewegen naar verschillende delen van het brein waardoor deze alsnog specifiek worden.

Benjamin Franklin deed experimenten met een elektrisch geleidende doos waarin een persoon
plaats kan nemen en de doos onder stroom kan worden gezet. De persoon zelf overkomt niets.

10
Galvani beschreef dat zenuwactiviteit elektrisch van aard is.

Emil Du Bois-Reymond wist voor het eerst definitief aan te tonen dat zenuwactiviteit elektrisch van
aard is. Hij verwijderde een stuk van zijn huid en met wat geleidend materiaal wist hij de elektrische
puls 30x sterker en daarmee waarneembaar te maken.

Hermann von Helmholtz gebruikte Thomas Young’s theorie dat het oog drie zenuwbanen kent die
de primaire kleuren kunnen onderscheiden.

Verder meette hij de snelheid van zenuw reacties. Hij bevestigde o.a. een kikker op een trommel om
de snelheid te meten en liet mensen op een knop drukken na een stimulus. Hoewel dit laatste
experiment erg variabele data opleverde bleken de tijden gemiddeld langer te zijn voor een stimulus
aan de teen dan aan het dijbeen.

3.3 Phrenology (p 89)

Franz Joseph Gall claimde dat persoonlijkheidskenmerken getraceerd kunnen worden door de vorm
van het gezicht. Hij onderzocht schedels van daklozen, gevangen, gekken en doden en ontwikkelde
op basis hier van een doctrine. Hieruit ontstond Phrenology.

Johann Caspar Spurzheim was een assistent van Gall. Na de dood van Gall bracht Spurzheim
Phrenology van een ‘wetenschap’ tot een cult.

Drie Amerikanen brachten later allerlei Phrenologie apparaten en handleidingen uit en wisten hier
een aardige duit mee te vangen. Soms werd phrenologie als een vereiste bij een sollicitatie gebruikt.

Fouten Phrenologie: 1) Lokalisatie van eigenschappen op de schedel zijn willekeurig, 2) Phrenologie

argumenten zijn circulair, 3) het gebruiken van onnozele is voor serieuze studenten van
hersenfunctie onacceptabel en 4) phrenologie kan nooit gefalsifieerd worden.

Magendie was een criticus van Phrenologie en liet Spurzheim de schedel van de Franse wiskundige
Pierre Laplace onderzoeken. Wat Spurzheim niet wist is dat Magendie de schedel had vervangen met
die van een imbiciel. Spurzheim bewonderde de schedel enorm wat Magendie uiteindelijk
publiceerde.

Pierre Flourens bracht de belangrijkste kritiek voort; de contouren van de schedel komen niet
overeen met die van de hersenen. De aanname waarop Phrenology is gebaseerd is fout.

3.4 Localization of Function in the Brain (p 96)

Jean Cesar Legallis lokaliseerde de eerste breinfunctie, die van ademhaling. Hij voerde experimenten
uit door delen van de hersenen uit dieren te verwijderen, ze te laten herstellen en hun gedrag
nogmaals analyseren.

Marie-jean Pierre Flourens beschreef dat de cerebrale lobben alle vrijwillige acties regelen. Zo
bewoog een duif niet meer zomaar nadat zijn cerebrale lobben verwijderd waren. Hij kon nog wel
vliegen maar gaf de indruk van een slaperig dier. De cerebrale lobben zijn verantwoordelijk voor
waarneming en hogere functies als geheugen en mening.

11
Hij beschreef dat een specifiek gebied, de medulla oblongata (the vital knot), belangrijke zaken
regelde als hartslag, ademhaling en andere basisfuncties. Hij zag ook dat verloren functies langzaam
deels herstelden, hij schreef dit toe aan de overige hersenen die het verlies aan functie overnemen.

Phineas P. Gage, een treinspoor bouwer, kreeg door een ongeluk een metalen staaf door zijn hoofd.
Zijn gedrag was na dit ongeluk drastisch veranderd. Hij was veel sneller afgeleid, weinig
vooruitziendheid, lichtzinnig en onbetrouwbaar in hun handelen. Deze staaf was door zijn frontale
lobben gegaan.

Joseph Gall lokaliseerde de praat functie van de brein net achter de ogen na onderzoek bij mensen
die niet meer konden praten.

Broca’s patiënt ‘Tan’ (hij kon alleen het woord ‘tan’ uitspreken) bleek na autopsie dat de lokalisering
van de praat functie correct was. Het verbazende is dat de alleen de linker frontale lob deze functie
heeft en niet de rechter die qua grootte, plaats volledig symmetrisch zijn. Dit is nogsteeds een
mysterie.

3.5 Direct Stimulation of the Brain (p 104)

Gustav Fritsch en Edward Hitzig ontdekten dat wanneer verschillende plaatsen van de hersenen
gestimuleerd werden met elektriciteit verschillende spieren samentrekken. Daarbij bleek dat
stimulatie aan één kant van de hersenen altijd aan de tegenovergestelde kant een reactie
veroorzaakten.

David Ferrier bracht het belangrijkste werk voort; The Functions of the Brain. Ferrier plaatste
elektroden in een grote groep dieren. Ferrier lokaliseerde 15 breinfuncties.

Later werd ontdekt dat de grootte van het gebied te maken had met de functie i.p.v. de grootte van
het onderdeel, bijv; de handen zijn oververtegenwoordigd in de hersenen.

John Huglings-Jackson beschreef Jacksonian Epilepsy bij zijn vrouw, een epilepsie die van het ene
deel van het lichaam naar het andere verplaatst. Hij concludeerde uiteindelijk dat remmingen van
functies een teken is van een gezond brein. Bij deze stelling is hij waarschijnlijk beïnvloedt door de
politieke standpunten van Thomas Hobbes; wat we niet doen als samenleving is het teken van
beschaving.

Dr. Roberts Barthalow was de eerste die naalden met elektroden plaatste in het menselijke brein, in
dit geval bij Mary Rafferty. Na enkele experimenten bleek Rafferty na een paar dagen bleek en
depressief. Ze had moeite met lopen en had last van ongevoeligheid en een kietelgevoel. Na vier
dagen kreeg ze een beroerte gevolgd door verlamming en uiteindelijk dood. Barthalow biechtte zijn
resultaten eerlijk op en dit leidde tot een ethisch schandaal.

Hersenstimulatie met elektriciteit heeft veel opgeleverd voor de wetenschap.

3.6 Progress and Challenge (p 112)

Karl Lashley concludeerde dat het lokaliseren van psychologische processen zoals leren, geheugen en
intelligentie niet mogelijk is.

12
Chapter 4 – Wilhelm Wundt and the Founding of Psychology (p 115)
4.1 Wilhelm Wundt (1832-1920) (p 115)
Wundt had een eenzame jeugd. Hij ging in dienst bij Hermann von Helmholtz als assistent.
Uiteindelijk gaf hij meer les dan onderzoek. Hij ontwikkelde wel een nieuwe tak in de psych.: sociale
psychologie (de relatie van de individu met de samenleving). Hij schreef ook zijn eerste boek waarin
hij psychologie beschreef als wetenschap tussen de sociale wetenschappen en
natuurwetenschappen.

Hij kreeg een positie in Leipzig en plaatste aanvankelijk alle materialen voor zijn demonstraties in het
Konvikt gebouw. Later werd dit zijn laboratorium. 1879 is het jaar dat psychologie hier een
onafhankelijke experimentele wetenschap werd. Hoewel het laboratorium regelmatig verhuisde
deden Wundt’s belangrijkste leerlingen de experimenten in het Konvikt gebouw.

Wundt’s Grunzüge der Physiologischen Psychologie (principles of physiological psychology) was een
succes, het beschreef niet het moderne physiologie (basis van gedrag en bewustzijn) maar
psychologie: een wetenschap gebaseerd op experimentele methoden analoog aan de physiologie.

Wundt beschreef drie subdivisies in psychologie: 1) experimentele inductieve wetenschap, 2)

literatuur en geschiedenis onderzoek van hogere mentale processen en natuurlijke observaties, en 3)
integratie experimentele psychologie met andere wetenschappen.

Volgens Wundt dient de psychologie de directe ervaring te beschrijven en niet het bemiddelde
(d.m.v. instrumenten). Hij beschreef hiervoor als methode Introspectie; zelf-rapportages inclusief
objectieve metingen (tijd en woord associaties).

Voor Wundt is het hoofd een dynamische, creatieve kracht. Het kan nooit begrepen worden door
alleen onderzoek naar de elementen hiervan. Wundt noemde zijn wetenschap voluntarism en had
weinig te maken met het structuralism van Titchener en James. Wundt was geen reductionist,
elementarist of structuralist.

Klassieke introspectie komt in de onderzoeken bij Wundt en zijn studenten nauwelijks voor. Om zijn
experimenten te publiceren richtte hij het blad Philosphische Studien, het eerste blad volledig aan
psychologische studies geweidt. 50% van de studies gingen over sensaties en perceptie, 17% meette
reactie tijden, 10% ging over aandacht (en dan met name apperceptie: wanneer iets in ons blikveld
ook onze focus krijgt), nog eens 10% ging over gevoel (veelal schalen van uitersten: gespannen-
ontspannen) en nogmaals 10% ging over associatie (werd meestal door woord-woord experimenten
benaderd).

Er zat een groot verschil in Wundt’s proefpersonen en die van tegenwoordig in de Psychologie. Bij
Wundt waren proefpersonen getraind en werkten in de psychologie. Wundt zelf was in de beginjaren
vaak de zelf proefpersoon.

Wundt begeleidde 186 Ph.D.’s waarvan 70 in de filosofie en de rest over psychologie. Lang niet al van
deze Ph.D’s werden bekend, velen zijn waarschijnlijk de gymnasia in gegaan en werden niet verplicht
onderzoek te doen. Velen van zijn buitenlandse studenten gingen terug naar hun geboorteland en
zette eigen psychologische laboratoria en faculteiten op. Wundt richtte niet alleen psychologie op
maar onderwees een groot deel van de eerste psychologen.

13
Wundt schreef veel; 2.2 pagina’s per dag, 53.735 pagina’s in totaal. Weinig hiervan wordt nog
gelezen.

In de laatste 20 jaar van Wundt’s leven richtte hij zich weer op de sociale psychologie en bracht zijn
10 delige Volkerpsychologie uit. Dit werd grotendeels genegeerd omdat mogelijk door zijn omvang
niet aantrekkelijk is en Wundt’s overlevingen bestaan uit algemene aannames over zijn werk (waar
dit werk buiten valt), óf omdat Boring in zijn History of Experimental Psychology maar 1 pagina weidt
aan dit werk.

Als man is hij over het algemeen positief beoordeeld maar soms ook als onvermoeibaar, humorloos
en aggresief.

Chapter 5 – Edward Titchener and Hugo Münsterberg (p 139)

5.1 Edward Bradford Titchener (1867-1927) (p 140)
Titchener ging al snel van Oxford (waar geen psychologie werd gegeven) naar Cornell. Hij verbleef
maar 2 jaar in Leipzig bij Wundt maar deze twee jaar waren erg belangrijk. Hij nam alles over van
Wundt (zoals Titchener hem herinnerd, niet zoals hij was).

Hij schreef veel, 216 werken in totaal. De lezer werd vrij dom geacht, alles is uitgespeld. Titchener
was niet flexibel, vooral niet als het ging om zijn basisprincipes.

Titchener was geïntereseerd in de algemene geest, niet in de individuele. De geest moet onderzocht
worden door: 1) de som van mentale processen te indentificeren en aangeven hoe ze samenwerken,
2) wetten vinden voor deze connecties tussen elementen en 3) de correlatie uitwerken tussen de
geest en de zenuwstelsel. Titchener was in zijn leven vooral bezig met (1). Zijn psychologie is
structuralisme gaat heten, een term die William James in 1890 al bezigde in zijn Principles of
Psychology.

Hij gebruikte voornamelijk introspectie; een techniek die alleen door gezonde mensen kan worden
toegepast en zelfs dan moeten deze zeer getraind zijn. Hij beschouwde logische, met
boerenverstand, gevonden observaties waardeloos omdat: 1) zijn meestal inaccuraat en 2) bevatten
bijna altijd de stimulus error: beschrijving van de gebeurtenis zelf en niet van de mentale processen.

Titchener oordeelde of introspecties goed werden uitgevoerd of niet. Functies zoals leren, motivatie,
geheugen, ontwikkeling en klinische psychologie ontbreken bij Titchener. In zijn werken komen ook
geen voorbeelden van correcte introspecties voor…?

Een correcte introspectie bestaat uit sensaties, beelden en gevoelens. Dit komt overeen met de visie
van de Britse associationisten. Complexe mentale handelingen zijn altijd combinaties hiervan,
bijvoorbeeld aandacht is een combinatie van sensaties en ideeën die meer duidelijk en uniek
worden. Titchener had weinig op met de toegepaste insteek van zijn collega’s.

Kritieken op introspectie: 1) introspecties zijn altijd retrospecties (groot tijdsverschil tussen ervaring
en rapportage), 2) introspecties op het bewustzijn zijn saai, irrelevant en hebben weinig functionele
waarde, 3) introspectie is op zichzelf een bewustzijn’s proces en moet daarom interfereren met het
onderzoek naar bewustzijn.

14
Uiteindelijk zei zelfs de trouwe Boring dat Titchener’s introspectie niet nuttig was en daarom zal
uitsterven.

Met degenen die Titchener’s methoden volgde was hij warm en loyaal, de afvalligen kregen zware
kritiek te verduren. Hij bemoeide zich ook snel met iemand’s privé leven.

Titchener’s grootste bijdrage aan de psych is zijn emperische aanpak. Verder zijn bijdrage aan The
American Journal of Psychology.

5.2 Hugo Münsterberg (1863-1916) (p 155)

Münsterberg werkte in zijn vroege carrière als privé docent en schreef in die periode zijn Activity of
the Will. Titchener wees het boek af maar William James was erg onder de indruk. Hij zei dat de vrije
wil niet voorkomt in het bewustzijn. Hij claimde dat spiercontracties de basis vormde voor aandacht
en bewustzijn.

Münsterberg kreeg de opdracht een psych. Lab in Harvard op te richten maar was lange tijd de
Engelse taal niet machtig. Desondanks was zijn psych afdeling na drie jaar een succes. Ook
Münsterberg was een productief schrijver. Er waren kritieken op zijn publicaties: 1) zijn eerste grote
werk in Engels werd bekritiseerd door Mind, 2) hij schreef in bladen met grote oplages maar weinig
academische waarde, 3) hij herhaalde zich vaak en gaf weinig kredit aan anderen en 4) hij
publiceerde nauwelijks volledige onderzoeken+data.

Münsterberg zocht naar praktische toepassingen van psych. Hij gebruikte reciprocal antagonism dat
een tegenovergesteld idee werd ‘versterkt’ om het negatieve idee te blokkeren. Hiervoor gebruikte
hij ook op een conservatieve wijze hypnose. In Psychotherapy beschreef hij zijn successen met
alcoholisme, drugsverslaving, hallucinaties, fobieën en sexuele kwalen.

Münsterberg geloofde niet in Frued’s onderbewustzijn, deze bestaat niet. Hij onderzocht wel naar
2de persoonlijkheden; zo bekeek hij het fenomeen ‘automatisch schrijven’ waarbij de persoon 4/5
woorden achterloopt op wat hij aan het schrijven is.

Forensische psychologie

On the Witness Stand is zijn werk over forensische psych. Zo zijn getuigenverklaringen niet gebaseerd
op de objectieve waarheid. Zelfs in ideale omstandigheden (goede intenties, korte tijdspanne tussen
gebeurtenis) zijn herinneringen onbetrouwbaar. Hij demonstreerde dit door een stressvolle
gebeurtenis plaats te laten vinden en hierna omstanders te vragen wat er gebeurde. Vanuit de
rechterlijke macht kwam veel kritiek en pas 70 jaar later werd er pas weer forensische psychologie
uitgeoefend.

Verder bezigde hij zich met de detectie van criminaliteit. Zo bevond hij Harry Orchard –een
moordenaar die zelf bekend had vanwege zijn religieuze omwending- onschuldig na zijn testen
waarbij hij de reactietijd meette van de reacties op een lijst woorden. De reacties op gevaarlijke
woorden (revolver, bloed) waren gelijk aan de anderen.

Onware bekentenissen beschreef hij eveneens: lange intensieve ondervragingen van mensen die
makkelijk onder druk toegeven/depressieve zijn hier ontvankelijk voor.

15
In zijn onderzoek naar jury beslissingen maakte hij de controversiële conclusie dat vrouwen
ongeschikt waren om rationale beslissingen te maken.

Industriële psychologie

Om de beste personen voor een bepaalde taak te krijgen moet als test de taak in miniatuurversie
worden voldaan (een simulatie). Bij tram en trein bestuurders paste hij zo’n simulatie toe en bleek
dat personeel met een goede track record het beter deden dan degenen die op het punt van
ontslaan stonden. Ook voor een groep telefonist operators deed hij een grote reeks testen.

Bij werk efficiëntie bevond hij dat het monotone werk zo niet door werknemers werd ervaren: een
vrouw die al 5 miljoen lampen ingepakt had zag hier nog steeds variatie in. Münsterberg
concludeerde dat wat de maatschappij als monotoon en vervelend werk zit geen goed oordeel velt
over de werkelijke ervaring: moraal en andere factoren zijn veel belangrijker.

Wat betreft reclame concludeerde hij dat dit effectief kon zijn maar verantwoord gebruikt moet
worden.

Fame en neergang
Münsterberg kreeg veel erkenning voor zijn werk. Hij raakte uit de gratie door zijn zelfverklaarde rol
als woordvoer van het Duitse rijk in de eerste WW. Nadat een Duitse onderzeeër de Lusitania liet
zinken en 1200 levens eiste kreeg Münsterberg veel negatieve reacties. Het ging zelfs zo ver dat een
man 10 miljoen dollar over had dat Harverd Münsterberg zou ontslaan. Münsterberg reageerde door
aan te geven dat als hij daarvan 5 miljoen kreeg hij zelf zou vertrekken. De man ging niet akkoord.

Münsterberg’s opvolger, William McDougall, was net zo controversieel. Harvard faalde in zijn poging
een minder controversiële opvolger te vinden.

5.3 Titchener and Münsterberg in Retrospect (p 173)

Titchener beschreef zijn psych als de studie van de mind en zocht naar de basiselementen hiervan.
Münsterberg weigerde zijn psych te definiëren omdat geen definitie breed genoeg zou zijn. De
geschiedschrijving behandelde Titchener in het algemeen veel meer dan Münsterberg.

Chapter 6 – German Psychologists of the Nineteenth and Early

Twentieth Centuries (p 175)
6.1 Psychophysics (p 175)
Ernst Weber deed onderzoek naar de verschillen die mensen kunnen voelen in waarnemingen.
Weber vondt bijvoorbeeld dat mensen tot 1/100 ste verschil konden aanwijzen bij lengten, zo kunnen
zij een lijn van 99mm met die van 100mm differentiëren, en die van 198 met die van 200.

Gustav Fechner gebruikte Weber’s onderzoek en gaf de formule: S = k log R, S = sensatie, k=

constante en log R = logaritme van fysieke intensiteit van de stimulatie. Er zit een ‘boog’ in de
vermeende waarneming en daadwerkelijke stimulatie (zie p 178!).

16
Fechner hypothetiseerde dat wanneer de corpus callosum (verbinding tussen de 2 hersenhelften)
verbroken zou worden de persoon twee verschillende bewustzijnen zouden ontstaan. Later bleek hij
gelijk te krijgen.

6.2 Hermann Ebbinghaus (1850-1909) (p 179)

Hermann Ebbinghaus werd geïnspireerd door Fechner’s Elemente der Psychophysik. Ebbinghaus
hoorde niet bij het psych. Establishment van die tijd en kon velen van zijn experimenten alleen op
zichzelf uitvoeren. Desondanks was zijn bijdrage groot op het gebied van geheugen. Hij kwam met de
nonsense syllables (woorden zonder betekenis).

Hij onderzocht eerst hoe lang het duurde voordat hij een lijst met nonsense syllables uit het hoofd
kon opzeggen (op basis van een metronoom). Hij onderzocht ook hoe lang het hem koste iets
opnieuw te leren uitgezet tegen het aantal originele herhalingen. Verder is hij bekend van
Ebbinghaus’ vergeet-grafiek. Ebbinghaus zelf gebruikte geen grafiek maar formules, hij heeft
meerdere bijdragen aan de wiskunde geleverd. Verder kwam hij erachter dat tijdens slaap minder
kennis verloren gaat en dat betekenisvol materiaal makkelijker te onthouden is dan niet-betekenisvol
materiaal.

Kritieken op zijn onderzoek waren voornamelijk positief. Titchener aanvankelijk niet maar uiteindelijk
erkende hij dat nonsense syllables een belangrijke bijdrage zijn geweest.

Recent is er kritiek ontstaan op het onderzoek naar geheugen in een laboratorium setting; het
verklaard bepaalde fenomen niet zoals waarom bepaalde kennis wel voor zeer lange tijd bewaard
blijft en andere kennis niet.

Toen H. Griesbach de dagindeling van lagere scholen in Duitsland onderzocht bleek dat deze niet
goed waren ingedeeld, te weinig pauzes. Ebbinghaus betwijfelde zijn aapak (content validity) en
stelde tests op die wel geschikt zouden zijn. Zo kwam hij o.a. met het invullen van woorden in zinnen.
Dit werd later gebruikt voor intelligentietests maar zijn oorspronkelijke opdracht raakte in de
vergetelheid.

Ebbinghaus heeft geen school opgericht, zijn overlevering bestaat uit zijn werken. Titchener
voorspelde het al: zijn werk op gehuegengebied is nog altijd belangrijk in de psych.

6.3 Franz Brentano (1838-1917) (p 189)

Aanvankelijk als priester bij de Dominicanen kwam hij in de problemen vanwege zijn kritiek op de
pauselijke onfeilbaarheid, hij verliet zijn Dominicaanse broederschap en moest afscheid nemen van
zijn academische positie in Würzburg.

Zijn aanpak in psych onderzoek kenmerkte zich door: 1) resultaten op basis van ervaringen moeten
geanalyseerd worden, 2) zijn psych. zou niet meer veranderen en 3) het is een act psychology -> i.p.v.
de producten van mentale acties moeten de mentale acties en processen zelf onderzocht worden.
Brentano gebruikte de term imagination waar Locke reflection voor gebruikte; ideeën van een object
bewerkstelligen zonder dat dit object aanwezig is. En 4) Brentano gebruikte geen introspectie (die hij
‘interne observatie’ noemde), hij geloofde niet dat introspectie iets kan zeggen over ons bewustzijn.
Hij gaf aan dat studenten vaak tot een eindconclusie kwamen dat zij zichzelf niet konden observeren.
Brentano suggereerde het geheugen te gebruiken in testen (wat gebeurde er toen je voor het laatst

17
boos was?) en imagination. Verder is het bestuderen van dieren, kinderen en gestoorden
interessant.

Brentano heeft niet veel geschreven, slechts 38 werken waarvan 8 op psychologische onderwerpen.
Zijn boek Psychology bleek zijn grootste werk en hij werkte tot aan zijn dood aan een 2 de editie. Zijn
bijdrage is een alternatieve aanpak op die van Wundt te formuleren. Zijn psych van mental acts was
een belangrijke voorganger op het Amerikaanse functionalisme .

6.4 Carl Stumpf (1848-1936) (p 192)

Stumpf werd slechts drie kwartielen onderwezen door Brentano maar zijn hele leven beschouwde
Stumpf Brentano als zijn meester.

Stumpf moest toen hij terugkwam bij de universiteit van Würzburg alle filosofie en psychologie
lessen geven. Desondanks publiceerde hij zijn eerste grote psychologische werk: perceptie van
diepte. Hij had hierbij een nativistisch uitgangspunt

In 1875 begon hij zijn Tonpsychologie waarin hij tonen, kleuren en beelden ofwel sensory of
imaginary zijn. Verder onderzocht hij hoe tonen worden ervaren door muzikale en niet-muzikale
mensen.

Stumpf ging naar de universiteit van Berlijn, op dat moment een bolwerk in de psychologische
wereld, voornamelijk doordat de keizer in de buurt was.

Stumpf onderzocht gedrag in kinderen (met name mentale ontwikkeling) en de oorzaken van
angsten bij kinderen. Hij benadrukte het direct observeren i.p.v. vragenlijsten.

Zelf heeft Stumpf nooit grootschalige experimenten opgezet.

Clever Hans was een paard dat kon rekenen, het klopte het juiste antwoord op een wiskunde vraag
met zijn hoef. Ingewikkelde vragen –die kennis van de taal nodig hebben- werden juist beantwoord.
Een eerste commissie geleid door Stumpf concludeerde dat het paard daadwerkelijk kon rekenen.
Oskar Pfungst wist te ontdekken dat het paard alleen het juiste antwoord raadde wanneer de vrager
zelf wist wat het antwoord was. Door de vrager achter een scherm te plaatsen bleek dat Clever Hans
werkte m.b.v. visuele aanwijzingen. Clever Hans benadrukte dat subtiele hints van de ondervrager de
geobserveerde kan beïnvloeden.

Tijdens de oorlog was Stumpf vrij eenzaam in zijn praktijk, studenten zaten in het leger en zijn
bevriende collega’s waren vooral engelsen, amerikanen en russen.

6.5 Oswald Külpe (1862-1915) (p 199)

Oswald Külpe ging aan de slag met Ebbinghaus’s nonsense syllables en had als kritiek dat Ebbinghaus
vooral zelf de proefpersoon was. Hij bracht “demand characteristics” onder de aandacht: de
proefpersoon handelt naar de verwachte resultaten van de onderzoeker. Külpe was onderwezen
door Wundt maar toen Wundt Külpe vroeg om een eenvoudigere versie van zijn Physiologische
Psychologie te schrijven was Wündt niet tevreden: Külpe’s conceptie van de Psychologie begon af te
wijken van die van Wundt. Külpe zag Psychologie die ook hogere mentale functies zou onderzoeken
zoals denken, inschatten, onthouden en twijfelen.

18
Karl Marbe liet met een experiment de Würzburg aanpak van Külpe zien: hij liet mensen twee
gewichten voelen en ze moesten raden welke het zwaarst was. Hierbij kwamen inderdaad veel
beelden en waarnemingen voor zoals Wundt voorspelt had. Echter ook twijfelen en zoeken, iets wat
Marbe conscious attitudes noemt. Deze vormen de achtergrond waarop oordelen worden gebaseerd.
De beschrijving van Wundt’s sensaties, beelden en emoties als bouwstenen van bewustzijn kloppen
niet met dit experiment.

Külpe en Bryan beschreven apprehension wat een actief mentaal proces is dat een abstractie maakt
van een element. Bijv: vertel iemand dat deze de letters van een willekeurige reeks van 6 letters en 6
cijfers moet onthouden. Hierna kan de persoon eenvoudig de letters benoemen. Wanneer gevraagd
wordt de cijfers op te noemen dan zullen dit er maar 1 of 2 zijn.

H.J. Watts beargumenteerde dat reactietijd opgedeeld moet zijn in 4 fasen: 1) instellingstijd, 2)
stimulus, 3) streven naar een reactie en 4) de daadwerkelijke reactie. De instellingstijd is gedaan
wanneer de instructies voor de opdracht gegeven worden, wat er moet gebeuren wordt ‘ingesteld’
waardoor een snelle reactie kan volgen. Bijv: geef een subordinate en superordinate van een woord.
Vraag: vogel, subordinate: mus, superordinate: animal. Deze reacties verlopen snel en (1) is bij de
instructie al voltooid.

Karl Bühler deed zeer interessante onderzoeken bij de Würzburger school en onderzocht
gedachteprocessen in complexe situaties d.m.v. ingewikkelde vragen of gedachtepuzzels. Hij
achterhaalde hoe de proefpersonen tot hun antwoorden komen en dit ging meestal niet gepaard
met beelden of sensaties, ze waren ‘imageless’.

Thomas Verner Moore concludeerde uit zijn experimenten bij Würzburg dat er minstens 4
elementen zijn in het bewustzijn: sensaties, beelden, gevoel en betekenis.

Er was veel kritiek op de Würzburger school, vooral van Wundt en Titchener. Met de dood van Külpe
in 1915 kwam een einde aan de Würzburger school.

6.6 The Lost German Psychologists (p 205)

Veel van de Duitse psychologie heeft niet de aandacht gekregen die het verdiende door de twee
WW’s. Gestalt Psychologie is de uitzondering hierop.

Chapter 7 – Gestalt Psychology in Germany and the United States (p

207)
Gestalt betekend vorm. De oorsprong ligt in de perceptie maar dit werd snel uitgebreid.

7.1 The Conceptual Foundations of Gestalt Psychology (p 207)

Gestalt psychologie komt voort uit de ideeën van Ernst Mach en de experimenten van Christian von
Ehrenfels. Hij beschreef de elementen van werkelijkheden en geluiden. Hij noteerde dat ondanks dat
sommige van de waarnemingen kunnen veranderen, een tafel altijd dezelfde tafel zal blijven -> het
resultaat is meer dan de som der delen.

Ehrenfels was het met Mach eens dat een melodie meer is dan alleen de tonen, ze hebben form
qualities. Hoger of lager gespeeld de melodie blijft herkenbaar.

19
7.2 Max Wertheimer (1880-1943) and the Beginning of Gestalt Psychology
(p 208)
Max Wertheimer vroeg zichzelf af toen hij in de trein richting een vakantiebestemming ging wat
beweging precies is? In zijn poging deze vraag op te lossen ging hij aan de slag met Kofka en Köhler,
de triumvirate of Gestalt Psychology (WKK).

Hij deed een experiment waarbij lampjes in serie aan en uit gingen. Met intervallen van 50 tot 60
milliseconden leken deze lampjes een continue beweging te vormen. Dit noemde hij het phi
phenomenon. Dit fenomeen kon niet worden opgebroken in zijn elementen. Hierin kom gelijk de 4
elementen van Gestalt Psychologie naar voren:

1) Holistisch denken (het geheel is meer dan de som der delen)

2) Phenomenological basis (fenomenen zijn het onderzoeksgebied)
3) Methodologie is gebaseerd op realistische (werkelijke) experimenten met weinig
proefpersonen
4) Isomorfisch, psychologische processen zijn gerelateerd met biologische (brein) processen.

Georg von Bekesy plaatste twee vibrerende apparaten op de knieën van een geblindoekt persoon.
Op een bepaald moment voelde het alsof de stimulatie spring van de één naar de andere knie, een
tactile phi phenomenon.

Vooral beweging was voor de Gestalt psychologen belangrijk: Experimentelle Studien über das Sehen
von Bewegung, geschreven door Wertheimer is het formele begin van de Gestalt. Gestalt was een
reactie op Wundt’s en Titchener’s werk.

Zie Edgar Rubin’s werk op p 211. Dergelijke figuren geven aan dat we over een actieve geest
beschikken en niet slechts over een passieve sensor. Kofka, Wertheimer en Köhler beschreven de
drie Gestalt principes: 1) Gelijkheid: gelijke of gelijksoortige elementen vormgen groepen, 2)
Nabijheid: hoe dichter bij elkaar hoe eerder we ze als groepen vormen, 3) Afsluiting en goede
Gestalten: onze brein vult vanzelf missende onderdelen in. Een figuur dat ons dit makkelijk laat doen
noemen ze een Good Gestalt.

Bluma Vul’Fovna Zeigarnik is het meest bekend om wat nu het zeigernak effect is gaan heten. Het
viel hem op dat obers een rekening heel lang konden onthouden maar zodra er betaald was deze het
bedrag niet meer konden noemen. Ofwel: closure. Hij reproduceerde dit door mensen taken uit te
laten voeren en de helft van die taken te onderbreken. Hierna werden zij gevraagd om de gemaakte
taken op te noemen, de onafgemaakte werden 90% beter herinnerd dan de afgemaakte.

Paul Schiller liet een aap die onafgemaakte figuren bekrassen. De aap deed dit het meest op de
locaties waar het weggelaten stuk zich hoorde te bevinden.

In de periode voor de Nazi’s bevond Gestalt psych. zich op een hoogtepunt, met name aan de
Berlijnse universiteit. Door ingrijpen van de Nazi’s en het uit functie zetten van Joden werd de
wetenschappelijke wereld verminkt. Veel belangrijke Duitse wetenschappers vluchtte naar Amerika.

Köhler schreef het laatste anti-nazi artikel in 1933. Hiervoor werd hij niet opgepakt door zijn status
maar het leven werd hem wel moeilijk gemaakt. Uiteindelijk vluchtte ook hij naar Amerika.

20
In zijn laatste 7 jaren in Amerika onderzocht hij educatie en creatief denken. Zo demonstreerde hij
dat een parallellogram het best opgesplitst kan worden in deelproblemen (2 driehoeken en 1
rechthoek). Wanneer deze abstractie geleerd wordt kunnen leerlingen het probleem beter in andere
contexten oplossen. De latere wiskundige Carl Friedrich Gauss wist op 6-jarige leeftijd al snel de som
1+2+…+9+10 op te lossen door het in het bekende 1+10, 2+9, etc = 5*11 uit te rekenen. Dit is
eveneens een voorbeeld van Gestalt denken en kon volgens Wertheimer ook in normale kinderen
worden geleerd. Uiteindelijk heeft dit onderzoek niet heel veel invneuhloed gehad op het onderwijs.

7.3 The Insight Learning Experiments of Wolfgang Köhler (1887-1967) (p

224)
Köhler ging naar de kanarie eilanden om intelligentie in chimpansees te bestuderen. Toendertijd was
Thorndike’s idee aantoongevend: trial-and-error. Köhler introduceerde insight learning waarbij een
dier de hele probleemsituatie kreeg voorgelegd en zelf tot een doordachte oplossing dient te komen.
Zijn fameuse detour-probleem (een glazen muur met een hoek en daarachter een beloning) was één
van zijn experimenten voor insight learning. Kinderen en honden bleken dit goed te kunnen, een
haan niet. Met chimpanzees deed hij moeilijkere experimenten. Deze gingen zo ver dat zij twee
stokken zonder uitleg wisten te combineren tot 1 lange en hiermee een tros bananen wisten te
bemachtigen. Zijn testen gebeurden in de normale kooien van de apen en vaak in groepen; dit was
het meest natuurlijk voor hen aldus Köhler. Omdat hij zo lang op Tenerife bleef begonnen de Britten
te vermoeden dat hij spioneerde voor de Duitsers.

Insight learning bestaat uit: 1) perceptuele herstructurering van het probleem, 2) het hangt niet af
van beloningen, en 3) gekarakteriseerd door abstracties of grote applicatie van kennis van één
probleem naar een ander.

Köhler demonstreerde de transposition van stimulus bij kippen. Eerst wordt een kip geleerd uit twee
vlakken op de donkere te gaan staan. Hierna wordt het lichte vlak vervangen door een nóg
donkerder vlak (bijv. helemaal zwart). Volgens stimulus-response moet de kip op het minder donkere
vlak gaan staan, dezelfde als waar hij de hele tijd de beloning kreeg. Volgens Gestalt moet de kip naar
het zwarte vlak verplaatsen. De kip begeeft zich inderdaad naar het zwarte vlak.

Ook liet Köhler zien dat emoties niet aangeleerd zijn; hij bracht een eng masker de kooien in en de
apen vluchtte. De apen hadden geen reden om bang te zijn voor het masker, het ziet er alleen eng
uit.

Tegenwoordig zijn de verschillen tussen insight learning en trial-and-error niet zo zwart-wit als Köhler
dat zag, Köhler zag ook in zijn eigen experimenten dat apen soms trial-and-error gedrag vertoonden
voordat zij een bepaald gedrag uitoefenden.

7.4 Kurt Lewin (1890-1947) and the Application of Gestalt Pyschology (p

230)
Kurt Lewin zocht applicaties voor psychologie. Tijdens zijn toer in de 1 ste ww schreef hij een paper
The War Landscape waarbij hij de soldaat zijn life space beschreef. Wat voor een burger een mooie
plek om te picknicken is kan een gevaarlijke plek zijn voor soldaat. Boundary, direction en zone
komen allen terug in Lewin’s krachtenmodel.

21
Taylor bracht met zijn Scientific Management propageerde een systematische, tijd-gemeten, per-
stuk beloning gebaseerde managementaanpak. Lewin bracht daar tegenin dat werk life value heeft
en daarom verrijkt en gehumaniseerd dient te worden.

Lewin werkte bij de universiteit van Berlijn als privé docent en wist aardig wat studenten (en dus
inkomsten) te krijgen.

B = f(P,E) waarbij B is een functie f van een persoon P die interacteert met de omgeving E. Elk
persoon P beweegt zich in een ‘psychologisch’ veld wat Lewin life space noemde. Zo’n life space
bevat positieve of negatieve valentie. Deze veroorzaken vectoren die ofwel uitzetten ofwel krimpen.
Hiermee bouwde hij zijn topological psychology. Zijn topologische vectoren modellen werden ook
wel Lewin’s eggs en zelfs Lewin’s potatoes genoemd.

Hij demonstreerde zijn materiaal in Yale University –zonder Engels te kunnen praten- m.b.v. van een
filmpje waarop een baby op een gemarkeerde steen probeert te zitten. De baby dacht dat hij er
alleen op kon zitten als hij bleef kijken naar de steen. Uiteindelijk stopte de baby zijn hoofd tussen
zijn benen en kon zo op de gemarkeerde steen zitten –een inzichtelijke oplossing.

Hij bracht ook naar voren dat wanneer een keuze gemaakt moet worden tussen 2 positieve dingen
(beloningen), en de keuze is gemaakt, de alternatieve keuze opeens beter lijkt. Wanneer zowel een
positieve als negatieve kracht werken op een object (een kind dat in de boom wil klimmen maar niet
durft) zal op-en-neer bewegen ten opzichte van het object. Bij twee negatieve krachten zal het kind
proberen de derde optie te kiezen: wegwezen.

Toen Hitler de macht greep in ’33 zocht Lewin hulp bij zijn Amerikaanse vrienden. Dit lukte en hij kon
bij Cornell in de afdeling Home Economics aan de slag. Na twee jaar was zijn aanstelling verlopen en
week hij uit naar Iowa. Hier zag hij o.a. dat ondanks de positieve valence van een doel maar klein is,
zodra hier een grote hoeveelheid moeite voor moet worden uitgevoerd de beloning desondanks
groot is.

In een experiment over democratisch/autoritair leiderschap liet hij twee groepen kinderen, onder
leiding van een leider, onder verschillend leiderschap een project maken. In de groep met autoritair
leiderschap bleken ruzies veel vaker voor te komen en zochten de kinderen naar zondebokken voor
hun fouten. De democratische groep was veel vriendelijker.

In wat Lewin action research noemde paste hij toe in een fabriek in Virginia. De fabriek draaide maar
op halve kracht vergeleken met een noordelijk gelegen fabriek en na diverse pogingen was er geen
verbetering. Uiteindelijk wist Lewin, d.m.v. democratisch leiderschap, de productiviteit te verhogen.

Door de oorlog was vlees schaars en Lewin deed een experiment om mensen meer lever, hersenen,
hart e.d. te eten. Twee groepen, één werden onderwezen door Margaret Mead, de ander was een
discussiegroep die zelf discussieerde wat te doen. Uiteindelijk bleek 30% van de discussiegroep ook
daadwerkelijk het andere vlees te hebben bereidt en maar 3% bij Margaret Mead.

Lewin stichte het Research Center for Group Dynamics in MIT en het Commision on Community
Interrelations (CCI) dat discriminatie en vooroordelen onderzocht.

22
In een CCI studie bleek dat maar weinigen in New York bezwaar hadden tegen zwarte winkel
verkopers. Van degenen die wel ernstige bezwaren hadden bleek bijna de helft wel eens bij een
zwarte verkoper zaken te hebben gedaan en hier ook terug te komen.

Een andere CCI studie vondt dat in gemengde wijken (met ong 70% zwarten) de meeste positieve
relaties tussen blank en zwart bestond. In volledig blanke wijken zijn de mensen banger dan die in
een gemengde wijk wonen.

Gestalt therapy
Gestalt therapie heeft niets te maken met Gestalt psychologie. Gestalt therapie nam enkele
begrippen over van Gestalt psychologie en trok deze ver uit zijn verband tot er niets meer van over
was.

7.5 Gestalt Psychology in Perspective (p 247)

Lewin’s krachtenmodel heeft niet dezelfde aandacht gekregen als Freud’s psychoanalyse.

Chapter 8 – The History of Clinical Psychology and the Development of

Psychoanalysis (p 249)
8.1 Early Views of Mental Illness (p 250)
In Malleus Maleficarum (Hammer of the Witches) wordt op een verschrikkelijke wijze de oorzaak en
behandeling van heksen aan het licht gebracht. Het boek werd door de Kerk gebruikt in de inquisitie
en had verschrikkelijke gevolgen. Het boek bestond uit drie delen: 1) bewijs dat heksen bestaan en
uitleg voor hun acties, 2) beschrijvingen van de acties van heksen en 3) hoe heksen te onderzoeken
en volledige bekentenissen te bewerkstelligen. Tussen de 200.000 en 500.000 heksen (vooral
vrouwen) werden gedood tussen de 15 de en 17de eeuw.

Bekendste Amerikaanse heksenvoorbeeld zijn de terechtstellingen in Salem. Acht jonge meisjes

hadden een reeks vreemde klachten en ze beschuldigden diverse personen als oorzaak. Uiteindelijk
werden 115 mensen beschuldigd, 19 daarvan werden opgehangen. Als gevolg hiervan werden de
heksenwetten herschreven en werd de veroordeling van heksen veel moeilijker. Een theorie voor het
gedrag van de meisjes is een schimmelinfectie die op rogge leeft.

8.2 Early Institutions and ‘Cures’ for Mental Illness (p 253)

Degenen die niet als heksen veroordeeld werden kamen vaak terecht in de gevangenis of zogeheten
‘fools’ homes. In Bedlam was het eerste instituut voor mentale zieken. De mensen werden geketend,
kregen slecht eten, en werden tentoongesteld als dieren in een dierentuin. Behandelingen
bestonden uit koude water douches, aderlaten, en snel rondspinnen.

8.3 Reformation of Institutions for the Mentally Ill (p 256)

Philippe Pinel bestudeerde de gestoorden, o.a. in de literatuur. Vooral het werk van Joseph Daquin
wist hem te boeien: gestoorden zijn ziek en moet begrepen en behandeld worden met natuurlijke
middelen. Toen Pinel het bestuur kreg van de Bicetre Asylum in parijs liep hij rond en observeerde de
gevangenen. Hij haalde veel van de kettingen van gevangenen weg en dit bleek effectief, na enkele
jaren werden sommigen vrijgelaten. Hij verbeterde de atmosfeer in de Bicetre en gaf beter eten.

23
Later wist hij in het Salpêtrière asylum dezelfde successen te behalen; dit leverde hem roem in heel
Europa op.

De wilde jongen van Aveyron (later Victor genoemd) zou enkele jaren in het wild hebben geleefd. Hij
liep op zowel armen als benen. Toentertijd was men overtuigd dat de samenleving de inherente
goedheid van de mens gecorrumpeerd had. De wilde jongen ‘bewees’ het tegendeel, hij was
grotendeels apathisch en gromde als een dier. Hij werd als een ongeneesbare gek beschouwd. Met
héél veel moeite wist Jean Marc Gaspard Itard hem wat beschaving bij te brengen maar hij leerde
nooit praten. Itard beschouwde de opvoeding een mislukking, de French Academy of Science zag
echter de verbeteringen in Victor en beschouwde dit als bewijs dat moeilijk opvoedbare kinderen
ook opgevoegd kunnen worden.

Johann Guggenbühl stichtte een instituut in de Alpen om mensen die leiden aan cretenism te helpen
(een ziekte waarbij mentale en fysieke groei belemmerd zijn). Uiteindelijk bleek dit een farce en
Guggenbühl vluchtte met een fortuin. Het had wel enig effect in de aandacht voor mentaal zieken.

William Tuke was een quaker die een, na een bezoek aan een gekken instituut, besloot een betere
inrichting op te richten: het Retreat for Persons Afflicted with Disorders of the Mind nabij York. Deze
instelling leek meer op een boerderij dan op een reguliere instelling.

Dorothea Lynde Dix stelde de deplorabele staat van de Amerikaanse instituten aan de kaak en
klaagde deze aan in rechtbanken. Ze hervormde instituten en in totaal 40 instituten danken hun
oprichting aan Dix. Ze gaf zelfs een lezing aan koningin Victoria.

Veel van de instituten die werden opgericht werden overspoeld door de geestelijk zieken en
vertoonden om deze reden het barbaarse gedrag waar ze om bekend stonden. Ook de oorlogen en
tijden van crisis waren oorzaak van de lage investeringen in deze instituten: goed werk ging snel
verloren.

Lightner Witmer richtte de eerste psychologische kliniek op in Amerika. Hij geloofde dat
psychologische hulp de mentaal zieken kon helpen, veel psychologen in die tijd vonden van niet (incl.
Münsterberg).

Witmer behandelde veel kinderen met spraakproblemen, hij betitelde één hiervan visual verbal
amensia waar het lezen van woorden van meer dan twee letters moeilijk is. Uiteindelijk begon hij
formeel de Klinische Psychologie en richtte hij het blad Psychological Clinic op.

Egas Moniz boorde gaten in het hoofd van de mentale zieken en sneed zenuwbanen in het hoofd
door. Deze behandeling hadden een kalmerend effect in apen. De behandeling heet prefrontal
leucotomy, het doel was de frontale lobbe. Nu zijn deze bekend als lobotomie. Hij beweerde in korte
tijd 19 patiënten met succes behandeld te hebben, hij negeerde hierbij de zware bijeffecten en
overdreef de successen.

Moniz, Fulton en Freeman brachten lobotomie op grote schaal in de praktijk. Vele duizenden
ondergingen lobotomie, ook de zus van J.F. Kennedy. Op de International Mental Health Conference
in wenen 1953 werd lobotomie beschreven als ‘het veranderen van een mens in een plant’.

24
Andere methoden raakten ook in zwang, bijvoorbeeld electroconvulsive therapie (ECT): het
toedienen van elektrische schokken. In 1941 gebruikte 43% van de mentale instellingen ECT. ECT is
de enige die tot de dag van vandaag nog weleens gebruikt worden.

Tijdens de helft van de 20ste eeuw kwamen de eerste psychoactieve drugs op de markt.
Chlorpromazine werd gebruikt voor schizofrenie en Lithium wordt gebruikt voor depressies en
bipolair. Doordat lithium een vrij verkraagbare zout is werd financiering vanuit de farmaceutische
industrie voor onderzoek lang uitgesteld. Deze drugs zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor
de afname van 560.000 mentale patiënten in 1955 tot 150.000 in 1984 in de US.

Franz Anton Mesmer leefde in een tijd waarin magnetisme en elektriciteit pas kort bekend waren.
Nadat hij een poging had ondernomen deze als genezing te gebruiken en dit algemeen werd
afgewezen vestigde hij zich in Parijs. Zijn behandeling bestond uit een circusachtige voorstelling
waarin hij zelf soms als magiër gekleed ging.

De French Acadamy of Science stelde een commissie op met o.a. Benjamin Franklin die Mesmer’s
claims op genezing moesten onderzoeken. Deze bestempelde zijn activiteiten als gevaarlijk, nutteloos
en Mesmer werd als mysticus aangewezen.

De poging van John Elliotson om mesmerisme in Engeland te brengen faalde, John Elliotson verloor
hierdoor zijn academische positie.

James Esdaile gebruikte mesmerisme succesvol als anesthetisch middel bij operaties en paste dit
meer dan 3000 keer toe. Toen in 1846 ether werd ontdekt als anesthetisch middel verdween de
belangstelling van mesmerisme.

James Braid wist uiteindelijk in 1843 te ontdekken dat concentratie en de suggestie van slaap genoeg
is voor dezelfde staat als mesmerisme, hij kwam met de term hypnose.

8.4 Sigmund Freud (1856-1939) (p 276)

Freud deed 3 jaar langer over zijn studies dan zijn leeftijdgenoten vanwege diverse –voornamelijk
wetenschappelijke- taken. Uiteindelijk belande hij bij Theodor Meynert die een grote indruk maakte
op Freud en bij hem zag hij de eerste hysterische patiënten. Nog belangrijker was de case van Josef
Breuer.

Anna O, wiens echte naam Bertha Pappenheim was, ontwikkelde een aanhoudende hoest gevolgd
door een hele reeks symptomen als verlamming, visuele problemen, niet goed meer kunnen praten
en ze wisselde tussen twee persoonlijkheden welke één ze omschreef als ‘vergeten tijd’.

Breuer behandelde haar 18 maanden. De gesprekken over hoe de symptomen zich ontwikkelden
waren zeer emotisch, na deze gesprekken voelde zij zich vaak beter. Het loslaten van die emoties
noemde Breuer catharsis. Deze case vertelde Breuer aan Frued en noemde Pappenheim Anna O.,
Freud’s interesse was gewekt.

Freud experimenteerde in zijn beginjaren met cocaïne en begon steeds grotere doses te nemen, hij
had het geluk nooit verslaafd te zijn geraakt. Velen, ook bekenden van hem, overleden aan de
gevolgen van cocaïne. Uiteindelijk stopte hij met het gebruik ervan. Wat hij echter zijn hele leven niet

25
wist te stoppen was zijn nicotine verslaving. Diverse serieuze pogingen tot het stoppen van sigaren
faalden.

Freud kon dankzij een beurs 5 maanden naar Parijs en hoorde hier de colleges en demonstraties van
Jean-Martin Charcot, toentertijd één van de belangrijkste neurologen. Hij beschreef mannelijke
hysterie en Freud vertaalde delen van Charcot’s werk en ging terug naar Wenen. De Vienna Society
of Physicians wees mannelijke hysteria af, en daagden hem uit een geval hiervan te vinden. Een
maand later deed Freud dit.

In 1886 begon Frued een privé kliniek in Wenen. Hij probeerde traditionele technieken, toen deze
niet werken gebruikte hij hypnose en kwam hij erachter dat gebeurtenissen in de jeugd bij patiënten
vaak te maken hadden met klachten. Effectief waren de behandelingen m.b.v. hypnose niet en ook
deze techniek liet hij voor wat het was.

Freud ging terug naar Breuer’s aanpak van catharsis wat hij eerst ‘Breuer’s method’, daarna
‘psychical analysis’ en uiteindelijk ‘psychoanalysis’ noemde. Samen schreven zij hier een artikel over:
Studien über Hysterie.

Later noemde Freud het overbrengen van beelden en gevoelens naar de therapeut transference en
de therapeut’s reactie countertransference. De relatie tussen Freud en Breuer brak vanwege
meningsverschillen over Freud’s analyse van Herr K.

Seduction theory

Freud begon een lange briefwisseling met de physician Wilhelm Fliess met wie hij zijn onderzoek
besprak. Hij kwam met hem uiteindelijk tot zijn seduction theory: hysteria komt voort uit presexuele
(dus nog niet sexueel actieve) sexuele schok. In slechts 4 maanden wist Frued 18 patiënten te vinden
waarin deze sexual shock een oorzaak zou zijn voor hun hysterische klachten. Deze korte tijd werd
gewantrouwd. Uiteindelijk zouden vooral vaders de oorzaak zijn van deze sexual shock bij dochters.

Er waren legitieme kritieken op zijn stellingen, 1) zo zou hij patiënten beïnvloeden in hun
antwoorden, toentertijd gebruikte hij een quasihypnotische pressure techniek om zijn antwoorden te
verkrijgen. 2) Ook was sexueel misbruik bij kinderen in die tijd geen taboe, er waren al veel gevallen
beschreven. Pas in 1905 kwam hij terug van zijn seduction theory in zijn Three Essays on the Theory
of Sexuality. De bekentenissen van deze sexuele misbruiken werden door Freud als fantasieën
weggezet. Andere kritieken waren dat 3) hij zijn theorieën gebruikte in het opstellen van zijn
klinische rapporten; 4) de patiënt reacties waren niet spontaan maar opgeroepen door zijn pressure
techniek; 5) toen Freud 3 bevestigingen van ouders kreeg van sexueel misbruik wekte dit argwaan en
het kon niet onafhankelijk bevestigd worden.

Dreams and slips of the tongue

Frued dacht dat dromen toegang bieden tot het onderbewustzijn. Hij schreef hierover het boek The
Interpretation of Dreams dat vaak tot zijn belangrijkste bijdrage wordt gerekend. Een andere weg
naar het onderbewustzijn waren de dagelijkse versprekingen, triviale fouten en tijdelijke fouten in
het geheugen. Dromen en slips of the tongue zijn vaak uitingen van onderdrukte wensen en
verlangen.

26
In dezelfde periode beschreef Frued zijn psycho-sexuele theorie van persoonlijkheids ontwikkeling.
Het opgroeien bestaat uit 5 fasen (oraal, anaal, fallisch, latent en genitale). Elk van deze fase brengt
bepaalde instinctieve ontwikkelingen met zich mee en wanneer deze teveel of te weinig worden
bevredigd kan het kind niet goed naar de volgende fase.

Het controversiële Oedipus complex zei dat gedurende de fallische fase een jongen sexueel
aangetrokken zal zijn tot de moeder en aggresief naar de vader. Deze fase zou voorbij zijn wanneer
de jongen beseft dat hij gecastreerd kan worden door de vader. Bij meisjes treedt het castration
complex op waarbij de teleurstelling over het ‘al gecastreerd zijn’ optreedt. –NEE, GEEN GRAPJE,
P290!—

De mind zoals Frued omschreef bestaat uit de id, ego, en superego. De id is volledig bewust en de
basis voor impulsen en drive (de biologische ondergrond). De ego haalt zijn energie uit de id en is het
instrument van redenatie. De superego bestaat uit absolute standaarden van moraliteit en ethiek.

Freud legde vergeleek de id en ego met een wagenmenner en zijn paarden. De paarden zorgen voor
energie en drive (id), en de wagenmenner de sturing (ego).

Freud and his followers

Toen Freud’s psychoanalytische aanpak populairder werd ontstond er een club die de Wednesday
Psychoanalytic Society is gaan heten. Alfred Adler splitste op een bepaald moment met Freud om
meer nadruk te leggen op sociale factoren, gezonheid en harmonieus gedraag. Hij naam 9 leden van
de Society mee. Ook Carl Jung werd na een periode van 7 jaar, één van veel correspondentie,
verstoten door Freud. Freud was autoritair, paternalistisch en dogmatisch.

Freud’s dochter Anna Freud was de belangrijkste vrouwelijke aanhanger van Frued’s orthodoxe
psychoanalyse. Heel Anna’s leven stond in het teken van Freud, zelf trouwde ze nooit. De
belangrijkste bijdrage van Anna was het uitbreiden van psychoanalyse naar kinderen.

Karen Horney bekritiseerde Freud en zei dat vrouwen niet jaloers zijn op de mannelijke anatomie
maar op de kansen en status die mannen verwerven.

Freud verdiende zijn geld als therapeut maar hij heeft dit werk nooit leuk gevonden. Hij analyseerde
mensen vooral om zijn eigen theorieën te toetsen, het helpen van hen interesseerde hem niet. Ook
had hij een hekel aan Amerikanen. Een interessante vraag die hij laat in zijn leven stelde was: “Wat
wil een vrouw?” -> iets wat hij nooit heeft kunnen ontdekken.

Freud onderschatte het gevaar van de nazis en bleef lang in Wenen. De psychoanalytische aanpak
werd verbannen in Duitsland en veel boeken hierover werden vernietigd. In ’38 vertrok hij
uiteindelijk toch naar Engeland. Een jaar later stierf hij.

8.5 Conclusion (p 298)

Freud’s ontwikkeling van psychoanalyse en de latere aanpassingen samen met de invoering van
psychoactieve drugs en andere aanpakken op therapie hebben de behandeling van mentale zieken
gerevolutionaliseerd.

27
Chapter 9 – Darwin, Galton, Cattel, James and Hall (p 301)
9.1 Charles Darwin (1809-1882) (p 301)
Darwin’s grootste inspiratie kwam uit zijn wereldreis met de H.M.S. Beagle. Hij trok op Cambridge al
veel op met de geestelijke en botanist John Stevens Henslow. Bij toeval werd Darwin uitgenodigd als
naturalist op de Beagle. Een oom betaalde zijn onkosten.

Darwin was religieus en vroeg zich bijvoorbeeld af waarom God zoveel verschillende dieren had
geschapen. Op de Galapagos eilanden vondt hij schildpadden en vinken met afwijkende elementen
(bijv een langere snavel om tussen de rotsen te pikken en een korte op andere eilanden). Door de
sterke stromingen en winden konden de beesten niet naar de andere eilanden. Vele lange en
moeilijke jaren later publiceerde hij zijn evolutietheorie.

De theorie van Thomas Robert Malthus dat de populatiegroei zo groot is dat er op een bepaald
moment te weinig eten zal zijn bracht Darwin op het idee dat hierdoor goede eigenschappen (in het
gevecht om eten) meer kans hebben op overleven.

Één van de redenen dat zijn evolutietheorie pas 20 jaar na zijn eerste ideën uitgegeven werd was dat
zijn verslag van zijn reis op de Beagle (The Voyage of the Beagle) een succes was. Ook leed hij aan
vermoeidheden, waarschijnlijk Chagas disease die hij opgelopen had in Argentinië. Toen hij samen
met Alfred Russel Wallace, die gelijksoortige ideeën had, samen hun theorieën openbaarde was de
reactie lauw. Pas toen in 1859 Darwin zijn On The origin of Species by Means of Natural Selection, or
the Preservation of Favorable Races in the Struggle for Life werd zijn theorie een hit.

Gregor Mendel demonstreerde aan het eind van de 19de eeuw de overerving van fysieke
karakteristieken in planten. De basis van de moderne genetica.

In Darwin’s The Descent of Man beschreef Darwin wat hij daarvoor alleen gehint had; dat mensen
afkomstig zijn van apen. Hij onderzocht hiervoor apen in de Londense dierentuin die hij o.a. in
spiegels liet kijken om hun reactie te meten. Ook bekeek hij gezichtsuitdrukkingen van normale
mensen, kinderen en zwakzinnigen. Hij kreeg veel erkenning van over de hele wereld voor zijn
bijdrage maar niet door het britste koningshuis. Hij werd wel in Westminster Abbey begraven; hij
onderhield altijd goede banden met religieuze mensen (waaron een vicaris).

Darwin, Freud en Einstein worden gezien als de drie grote ‘disturbers of thought’.

9.2 Francis Galton (1822-1911) (p 311)

Galton was een veelzijdig man, hij vond de weerkaart uit, ontdekte de anticycloon, vingerafdruk, etc
etc. Voor de psych. vooral belangrijk voor zijn mentale testen en onderzoek naar menselijke
erfelijkheid.

Galton kwam uit een rijke familie en hoefde dus niet te werken. Zijn reisverslag Tropical South Africa
was een hit. Hij was ongewoon in dat hij zich niet superieur achtte tegenover de lokale bewoners.
Zijn boek stond vol van de praktische tips.

28
Een tik van Galton was om alles te tellen. Zo telde hij het aantal ‘wriemels’ dat personen vertonen
(jongeren veel meer dan ouderen). Hij onderzocht in de eerste psychometrische kliniek zeker 17.000
mensen op fysieke en enkele mentale eigenschappen. Hij ontdekte bijv. dat ouderen steeds minder
hoge tonen horen. Ook had hij sexistische conclusies waarin hij concludeerde dat mannen gevoeliger
zijn in hun onderscheidingsgevoel (betere smaakontwikkeling). Toen hij personen vroeg over
waarnemingen tijdens het ontbijt (verlichting, kleuren, detail, personen aan tafel) bleek dat
wetenschappers en wiskundigen dit het slechtst konden beantwoorden. Volgens Galton dachten zij
in meer abstracte termen.

Ook deed hij associatietesten: 40% van de associaties komen voort uit ervaringen uit de jeugd wat
overeenkwam met Freud’s bevindingen. Ook onderzocht hij mentaal zieken, en probeerde zichzelf
paranoïde te krijgen. Hij was hierin zo succesvol dat zijn conclusie was dat de weg van normaal tot
mentaal ziek verontrustend klein is.

In zijn Hereditary Genius had Galton als doel de erfelijkheid van de mens te bewijzen. Galton was de
eerste die hypothetiseerde dat mentale capaciteiten volgens normale verdeling zijn verspreid over
de bevolking.

In Galton’s onderzoek naar succesvolle families onderzocht hij 977 leden van 300 families. Hierin zag
hij bewijzen voor zijn erfelijkheids theorieën, hoe verder een persoon verwijderd van een genie in de
familie hoe kleiner de kans dat hij zelf als genie wordt beschouwd. Hij stelde Eugenics voor: 1) het
aanmoedigen van trouwen tussen een selecte groep mannen en vrouwen, 2) aanmoedigen tussen
hen sneller te trouwen en 3) gezonde condities bewerkstelligen voor hun kinderen (voedsel &
onderdak). Hij richtte voor deze doelstellingen de Eugenics Society of Great Britain op en begon het
blad The Eugenics Review.

Na de 1ste WW leek eugenetica een hele aardige mogelijkheid om de samenleving te verbeteren.

Totdat de Nazi’s eugenetica misbruikten voor hun doeleinden om de joden uit roeien bleef
eugenetica in een positief daglicht staan.

In Galton’s Statistical Inquiries into the Efficiency of Prayer onderzocht Galton m.b.v. een
controlegroep de effectiviteit van bidden. Hij bevondt op diverse manieren dat bidden weinig
effectief was. Zo keken verzekeringsmaatschappijen niet naar het doel van het schip (missionarissen
of slavenhandelaren) maar alleen naar de grootte van het schip en de route van de reis.

9.3 James McKeen Cattell (1860-1944) (p 327)

Cattell was één van de eersten die bij Wundt zijn Ph.D. haalde. Veel van Cattell’s experimenten
voerde hij op zichzelf uit, o.a. naar roken, drank, koffie, conditie. In dit opzicht leek hij veel op Galton.

In zijn paper Mental Tests and Measurements beschreef hij een tiental mentale testen (dit was ook
de eerste keer dat de term mental test werd gebruik). Hij liet zijn studenten een test doen bij
aanvang van het jaar. Uiteindelijk wist een student van Cattell, Clark Wissler, aan te tonen m.b.v.
Pearson’s correlatiecoëfficiënt dat er geen correlaties zijn tussen de Cattell test en behaalde
resultaten. Testen naar hogere mentale functies waren noodzakelijk.

Cattell concludeerde uit een onderzoek naar herinneringen dat onze herinneringen vaak minder
betrouwbaar zijn dan we denken.

29
Hij liet studenten grijstinten beoordelen (dit kwam overeen met de resultaten van
meetinstrumenten). Hierna liet hij hen ook psychologen indelen. Hij deed, in Galtonische traditie,
ook onderzoek naar de achtergronden van die psychologen. Hij was eveneens een voorstander van
eugenetica.

Hij werkte als professor op Columbia University en uiteindelijk heeft hij daar 50 Ph.D.’s begeleidt. Hij
had veel kritiek op het bestuur van de universiteit en door zijn weerstand tegen Amerikaanse
inmenging in de 1ste WW kon hij vertrekken.

Toen hij vertrokken was kocht hij de rechten op het blad Science for slechts 25 dollar en had het
geluk de ontdekking van X-rays door Wilhelm Roentgen te plaatsen. Op een bepaald moment bracht
Cattell 7 bladen uit. Hij was de eerste wetenschapper die publiceerde, promootte en als bedrijfsman
optrad.

9.4 William James (1842-1910) (p 333)

William James groeide op in een briljante, rijke familie. Zijn expeditie naar de Amazone met Louis
Agassiz was grotendeels een mislukking; hij was veel ziek en moest saai werk verrichten. Zijn
conclusie hieruit was belangrijk, hij richtte zich op lichtzinnigere dingen dan het verzamelen van
insecten, planten e.d. Hij ging naar Harvard om medicijnen te studeren. Hier deed hij weinig mee, hij
ging naar europa om bij Wundt, Helmholtz, Fechner en Du Bois-Reymond langs te gaan.

Na een depressie met zelfs zelfmoordneigingen besloot hij dat vrije wil bestond: zijn daad van vrije
wil is te geloven in vrije wil. Hij nam de rest van zijn leven de mind serieus.

In 1890 kwam zijn 1393 pagina tellende Principles of Psychology uit wat al snel een klassieker werd
en standaardwerk voor psychologiestudenten.

Hij wist zich ook tot een bekend filosoof te ontwikkelen door zijn werk Pragmatism en The Meaning
of Truth. Het pragmatische principe is: geloven werken niet omdat ze waar zijn, ze zijn waar omdat ze
werken. Zulke waarheden zijn dus niet universeel (absoluut) en moeten niet opgelegd worden aan
anderen.

In zijn Principles verwees hij de structuralistische aanpak. Het belangrijkste element van de mens is
het bewustzijn omdat deze hen in staat stelt aan te passen aan de omgeving. Het bewustzijn heeft de
volgende karakteristieken: 1) het is persoonlijk, 2) het veranderd continu, 3) het is continue stroom
en 4) het is selectief.

Verder is James bekend van de James-Lange theory (Carl Lange formuleerde een gelijk idee op
ongeveer hetzelfde moment). Deze zegt dat sensaties/waarnemingen emoties (of mind-stuff)
veroorzaken. Een gevolg van deze theorie is om de psychologische activiteiten te controleren moeten
de fysieke gevolgen van de mind-stuff worden beheerst – een aanpak die nog steeds wordt
toegepast.

Kritieken op de James-Lange theorie komen vooral uit fysiologische hoek: 1) emoties verdwijnen niet
als sensaties weggenomen zijn of zelfs niet mogelijk (een verlamd persoon voelt nog wel alle
emoties), 2) veel emoties gebruiken dezelfde inwendige reacties, waar komen de verschillende
emoties van? 3) inwendige reacties zijn traag maar emotionele zijn vaak direct.

30
Uit zijn Principles is het hoofdstuk over gewoonten erg interessant; gewoonten zijn in feite
gevestigde routes tussen zenuwcentra in de hersenen. Zo moeten soldaten getraind en getraind
worden in het opvolgen van commando’s. James geloofde dat de meeste gewoonten zich in de jeugd
vormen en bij het 30ste levensjaar deze vastgeroest zitten in de mens. Hij hoopte dat met een beter
onderzoek naar gewoonten dingen als oorlog, hongersnood en lelijkheid uit de mens konden worden
‘geleerd’.

Hij gaf ook aan de positieve kanten van oorlog te zien (glorie, moed, loyaliteit) en vond dat in de
moderne samenleving geen uitlaatklep is voor dergelijke gevoelens. Als deze uitlaatklep er niet is
‘explodeert’ de boel een keer, en kan oorlog het gevolg zijn.

James geloofde dat geheugen gevormd wordt door paden tussen zenuwcentra in de hersenen. James
geloofde dat geheugen afhangt van de structuur van de hersenen, een innate fysiologische
karakteristiek. Dit ging in tegen de toen overheersende formal discipline die ervan uitgaat dat de
intelligentie verbeterd kan worden door training. Voor zijn bewijs probeerde James een gedicht uit
het hoofd te leren, daarna een heel boek, en vervolgens weer een gedicht. Hij zag geen verbetering
in de snelheid bij het leren van het 2 de gedicht.

James’s faam is tegenwoordig minder hoog dan die van vroeger: hij wilde zelf ook als filosoof en niet
als psycholoog bekend staan. Mogelijk had zijn inspirerende schrijf en presenteer stijl hier ook wat
mee te maken, deze inspireerden maar overleefden uiteindelijk niet.

9.5 Granville Stanley Hall (1844-1924) (p 346)

Hall ging via Harvard waar hij korte tijd werkte en studeerde naar Wundt. Wundt’s lab was nog vrij
ongeorganiseerd en Hall zal vooral veel gehad hebben aan de studenten van Wundt: Emil Kraepelin
en Oswald Külpe.

Hall richtte vele instituten en laboratoria op en bracht verschillende bladen uit. Het eerste daarvan,
de American Journal of Psychology, was het eerste Engelstalige blad op het gebied van psychologie.
Mind ging voornamelijk over filosofie.

Jonas Gilman Clark stichtte een universiteit en vroeg Hall om de leiding op zich te nemen. Hall ging
naar Europa om professoren te werven en ideeën te winnen; toen Hall 3 professoren voorstelde
werden deze door Clark echter van de hand gewezen. Clark onderschatte de kosten en hij had moeite
met het onderhouden van relaties met de betrokkenen.

Hall kreeg nogal wat tegenslagen te verduren, zo waren zijn vrouw en kind door een ongeluk
overleden en vertrok 2/3de van alle faculteitsleden en 70% van alle graduate studenten naar de
nieuwe universiteit van Chicago.

Desondanks wist hij nog nieuwe instituten op te richten. Zo ook de APA, hij was min of meer de
leider in het begin.

Hall deed hiernaast ook veel onderzoek. Zijn belangrijkste experimenten deed hij bij kinderen, hij en
zijn studenten maakten uiteindelijk 194 vragenlijsten en hij beschreef de resultaten in zijn 1373
pagina tellende Adolescence. Dit boek word weleens beschouwd als het formele begin van kind of
ontwikkelings psychologie.

31
Hall was geïnspireerd door evolutie. Zo ontwikkelde hij een recapitulation theory die de ontwikkeling
van een kind ziet als het navolgen van de evolutie van de mens. Toen Hall ouder werd veranderde
zijn interesse naar ouderen. Voor lange tijd was zijn onderzoek hierin uniek.

Hall was ook een supporter van eugenetica. Hij geloofde in ‘hogere’ en ‘lagere’ menselijke rassen. Hij
had een zeer brede interesse.

Hall zorgde ervoor dat Freud naar Amerika kwam op de 20 ste verjaardag van Clark University. Zijn
colleges waren een succes en ontvingen weinig negatieve kritiek. Freud werd erkend en was hier
verheugd mee, de conferentie was een succes maar zijn afkeer tegen Amerika bleef.

9.6 Conclusion (p 359)

Veel van de bevindingen van de Cattel, James en Hall (die allen direct of indirect door Darwin zijn
beïnvloedt) worden overgenomen in het Functionalisme.

Chapter 10 – Functionalism at the University of Chicago and Columbia

University (p 361)
Functionalisme was de eerste Amerikaanse psychologische stroming. Er was geen leider of zelfs
groep van leiders in deze stroming. Functionalisme kijkt vooral naar het nut van gedrag.

10.1 John Dewey (1859-1952) (p 362)

John Dewey was de belangrijkste Amerikaanse filosoof. Dewey studeerde aan de John Hopkins
universiteit (die staat en kerk onafhankelijk was) en deed filosofie en psychologie. Na het behalen
van zijn Ph.D. ging hij naar de universiteit van Michigan. Hier schreef hij enkele boeken en artikelen
waaronder Psychology, een introductieboek maar erkende dat James’ Principles´ beter was. Hij
vetrok uiteindelijk naar Chicago. Hier schreef hij de paper The Reflex Arc Concept in Psychology die
het officiële begin is van functionalisme.

In die paper leende hij de Reflex Arc van de fysiologie en beschreef deze als een gecoördineerde
eenheid, het moet in zijn geheel worden beschouwd. Hij zei verder dat reacties en ideeën altijd een
functionele context hebben. Hij gebruikte een voorbeeld met het kind en de vlam (ook al gebruikt
door Locke en James). Volgens structuralisten is het een stimulus-response actie (kind grijpt naar
vlam, au, terug). Hij vond het begin en einde van deze analyse arbitrair: voor de situatie kunnen er al
stimulaties/processen zijn opgetreden en na de situatie gebeuren er eveneens diverse processen.

Het belangrijkste was dat een stimulus altijd in een context plaatsvindt bij een individu met bepaalde
karakteristieken. Een harde klap zal een andere reactie opwekken bij iemand die aan het studeren is
een bibliotheek dan een bouwvakker. Kurt Lewin bracht 20 jaar later hetzelfde idee naar boven met
zijn life spaces.

In zijn boek The School and Society beschreef hij hoe een educatie systeem 4 psychologische basis
kenmerken dient te bevredigen bij het kind: conversatie, nieuwsgierigheid, constructieve en
artistieke expressive. Hij richtte een school op bij de pedagogiek afdeling van de universiteit. Dit was
een succes en al snel namen andere universiteiten zijn voorbeeld over.

32
Hij vond het belangrijk dat kinderen kritisch leerden denken. Helaas voor Dewey werd zijn school
samengevoegd met het leraren opleidings instituut en Dewey vertrok naar Columbia uit protest. Zijn
psychologische carrière eindigde hierna.

10.2 Angell and Carr: Functionalism at the University of Chicago (p 368)

Nadat Dewey het functionalism begonnen was namen grotendeels Angell en Carr in Chicago het van
hem over.

10.3 James Rowland Angell (1869-1949) (p 369)

Angell had les in Michigan van Dewey en was onder de indruk. Later ging hij naar Harvard en
vervolgens verder door de rest van Europa; langs Wundt, James, Helmholtz en Ebbinghaus.

Hij ging terug naar Chicago als assistent professor filosofie bij Dewey. Hij beschreef het
functionalistische uitgangspunt als volgt: de structuralist vraagt ‘Wat is de mind?’, de functionalist
vraag, ‘Waar is de mind voor?’. Ten tweede beschrijft de functionalist de functies van het bewustzijn
onder realistische omstandigheden.

O.a. de comparatieve psychologie kwam op in Chicago en Angell was hier een voorstander van.

10.4 Harvey A. Carr (1873-1954) (p 371)

Carr concludeerde dat het bewijs voor een bewustzijn in dieren ligt in een vergelijking van reacties
van mensen en dieren. Een behaviourist instelling. Hij wilde echter geen enkel naamplaatje
opgespeld krijgen, geen behaviourist en geen functionalist.

10.5 Woodworth and Thorndike: Functionalism at Columbia University (p

372)
Woodworth en Thorndike waren beiden geen leden van de chicago functionalist school maar
stonden hier wel sympathiek tegenover.

10.6 Robert Sessions Woodworth (1869-1962) (p 372)

Woodworth was aanvankelijk geen psycholoog maar door twee gebeurtenissen kwam hij hier toch in
terecht: 1) hij hoorde een college van Hall met zijn beschrijving een nieuwe psychologie en resultaat
door onderzoek, 2) hij las James’ Principles of Pyschology. Hij ging naar Harvard en kwam hier
Thorndike tegen.

In zijn droomdagboek bleek dat hij vaak droomde over dingen die die dag onderbroken waren, een
onbewuste expressie van het Zeigernak effect.

Woodworth’s vroege onderzoek ging over formal discipline: het idee dat je effect kan uitoefenen op
de mind door oefening en discipline. In hun onderzoek lieten ze kinderen een taak uitvoeren, een
abstracte taak die er op lijkt en vervolgens de originele taak herhalen; er waren geen verbeteringen
en er was dus weinig steun voor de formal discipline. Er vondt geen positive transfer plaats tussen de
abstracte taak en de echte taak.

Woodworth bekritiseerde degenen die een groep mensen als primitief of geavanceerd aanschouwen.
Elke groep moet worden beoordeel op basis van locatie, grootte, migratie mogelijkheden en
gebruiken. Toen Amerika in 1917 bij de oorlog betrokken werd maakte Woodworth een vragenlijst
om de gevoeligheid voor shell-shock en oorlogs vermoeidheid te testen bij recruten.

33
Woodworth was een productieve schrijver en zijn Experimental Psychology werd een belangrijk
standaardwerk voor psychologie studenten. Woodworth had een tolerante en ontvankelijke
instelling tegenover alle soorten psychologie en ontkende dat er één echte psych was.

Woodworth maakte zich hard voor beeldloze gedachten; dat sensaties en beelden niet in alle
gevallen optreden. Met introspecties op hemzelf wanneer hij een nieuw idee had zag hij geen
beelden of sensaties. Hij geloofde ook niet in de mechanische S-R concepties van gedrag. De activiteit
van het organisme bepaald de reactie. Dit leidde tot zijn S-O-R, waar het organisme deel uitmaakt
van de stimulus-response. Hij populariseerde de term drive, de motivatie van organismen.

Een ander idee van Woodworth was het introduceren van een psychologisch woordenboek;
alledaage woorden geen psychologische betekenis geven maar nieuwe woorden. Dit experiment
faalde (helaas?). Thoughts heten dan kulps, conscious attitudes heten marbs, beeldloze gedachten
ebbs…

10.7 Edward Lee Thorndike (1874-1949) (p 381)

Thorndike was een briljante student en was geïnspireerd door (weer) James’s Principles of
Psychology. Op Harvard liet hij zijn interesse in Engels en filosofie varen en concentreerde hij zich op
psychologie. Hij zocht uit of kinderen zijn gedachten konden lezen (hypothese dat kinderen subtiele
trekjes makkelijker oppikken dan ouderen), hier zag hij geen bewijs voor. Zijn inspiratie om hierna
kippen te bestuderen komt waarschijnlijk van het boek Comparative Psychology waarin een
experiment met kippen stond die bittere en zoete maïskorrels wisten te onderscheiden.

In Columbia deed hij experimenten met katten in een puzzle box. De katten liepen rond in de puzzle
box en meestal per ongeluk kwamen ze bij het voedsel. Elke opvolgende keer kwamen ze sneller bij
het voedsel. Dit trial-and-error gedrag noemde Thorndike Law of Effect, de meeste responses
resulteerde in annoyers, maar een paar zorgden voor satisfiers. Thorndike’s puzzle boxes waren
slecht in elkaar gezette machines. Van de 15 puzzle boxes bleken degenen waar meerdere acties
noodzakelijk waren ervoor te zorgen dat sommige katten deze niet konden leren. Thorndike
concludeerde dat ze deze niet konden leren omdat ze ingewikkeld waren en niet beslissend/definitief
genoeg.

Verder zag hij dat katten die al enkele keren een puzzle box doorlopen waren sneller leerder in
nieuwe puzzle boxes, dit noemde Thorndike learning sets. Hij werd na deze succesvolle onderzoeken
bekritiseerd door Wesley Mills omdat hij te weinig aandacht besteedde aan voorgaande
psychologische werken, dit klopte ook want Thorndike hoopte de fundamenten van de comparatieve
psychologie te verwijderen. Ook vondt Mills dat de beesten in natuurlijke omgevingen moeten
worden onderzocht. Thorndike reageerde door te zeggen dat zijn katten vrijwillig de puzzle boxes in
gingen, alleen de eerste keren zijn ze paniekerig.

Thorndike kwam na zijn Ph.D. in Columbia terecht en schreef hier gemiddeld 10 publicaties in elk van
de 43 jaren die hij daar was. Zijn educatieve taken daar zorgden ervoor dat zijn dierenproeven
werden stilgelegd.

Thorndike zag intelligentie als een combinatie van specifieke vaardigheden. Hij ontwikkelde een
intelligentietest met sentence completion (C), arithmetic (A), vocabulary (V) en the ability to follow
directions (D): de CAVD test. Hij geloofde dat systematic eugenics de enige mogelijkheid waren voor

34
de verbetering van de menselijke populatie. Hij vond dat scholing niet verspild moest worden, hij zei
o.a.: stuur 1 miljoen Engelse jongens op de H.M.S. Beagle, hoeveel van die zouden dezelfde
ontdekking hebben gemaakt als Darwin? Niet 1000, niet 100, misschien zelfs niet 1.

Thorndike zocht ook praktische toepassingen. Zo maakte hij een indexatie van 310 steden en 144
kleinere steden waarin hij de kwaliteit van leven onderzocht door een verzameling van allerlei
gegevens. Verder toen zijn kinderen moeite hadden met spelling maakte hij een indexatie van meest
gebruikte woorden en zei dat leraren hier extra aandacht aan moesten besteden. In zijn Junior
Dictionary hield hij de regel aan dat een uitleg nooit ingewikkelder moet zijn dan het oorspronkelijke
woord. Ook kwam hij met zijn babble-luck theorie waarin een baby eerst allerlei babbles produceert
en wanneer er een positieve reactie komt van de ouders zo het kind een taal leert (trial-and-succes).

Thorndike kreeg veel erkenning en schreef veel succesvolle werken. Aan het eind van zijn leven bleef
hij schreven maar de satisfiers van het publiceren waren verdwenen, hij noemde zichzelf een
vermoeide oude man.

10.8 Conclusion (p 391)

De functionalistische school bestaat niet meer maar het uitgangspunt is terug te vinden bij de meeste
moderne psychologen. Zo zijn de meeste psychologen geïnteresseerd in de omgeving en hoe hier op
wordt gereageerd/aangepast. De functionele school werd vervangen door de meer aggressieve en
radicale beweging Behaviourisme van J.B. Watson.

Chapter 11 – Historical Uses and Abuses of Intelligence Testing (p 393)

11.1 Pierre Broca’s Craniometry (p 393)
Broca onderzocht 292 hersenen van mannen en 140 hersenen van vrouwen. Omdat hij zag dat het
gewicht van de hersenen van mannen hoger was dan die van vrouwen concludeerde hij dat mannen
slimmer waren. In zijn onderzoek naar de prehistorische mens bleken deze verschillen minder groot
en Broca concludeerde dat het verschil in intellect dus groter is geworden.

Dat mannen intelligenter waren dan vrouwen was een veel aangehangen gedachte in die tijd. Broca’s
bevindingen bevestigden deze stelling en dit werd regelmatig aangedragen om vrouwen kiesrecht
tegen te houden en educatie aan vrouwen te minimaliseren.

Fouten die Broca maakte was dat de leeftijden verschilden, oudere mensen hebben grotere hersenen
en de gemiddelde leeftijd van de vrouwen van Broca lag lager dan die van mannen. Ook was Broca’s
analyse van de prehistorische mens maar op slechts 7 mannelijke en 6 vrouwelijke schedels
gebaseerd: een kleine steekproef voor zulke verregaande conclusies.

11.2 Alfred Binet (1857-1911) (p 396)

Binet ontwikkelde de eerste psychologische schalen om intelligentie te meten. Binet onderwees
zichzelf omdat hij een introverte persoonlijkheid had. Het nadeel aan gebrek aan universitair
onderwijs is dat hij geen contact had met anderen en een gebrek aan kritisch denken. Later betaalde
hij hier de prijs voor.

Binet ontmoette Charcot die hypnoses uitvoerde. De circulaire redeneringen van Charcot
accepteerde Binet onvoorwaardelijk. Binet en Féré gaven hypnose demonstraties. Ze beschreven wat

35
ze noemden transfer: het optillen van een arm kan worden verplaatst van de ene kant van het
lichaam naar de andere kant door het gebruik van een magneet. Met één proefpersoon konden ze
dit goed demonstreren: Wit. Hypnose gebruikten ze ook om angsten te verwijderen.

Ambrose-Auguste Liébault onderzocht hun claims en zag dat proefpersonen volledig op de hoogte
waren van wat er moest gaan gebeuren en ze werden veelal op dezelfde proefpersoon (Wit)
uitgevoerd. Toen Liébault zelf Binet’s en Féré’s claims in Nancy onderzocht maar zonder voorkennis
en met verschillende personen kreeg hij dit niet voor elkaar. Uiteindelijk moesten Binet en Fréré hun
standpunt wijzigen toen de effecten die ze aan de magneet toeschreven konden worden
gereproduceerd door alleen suggestie en geen magneet. Binet ging door een diep dal maar wist zich
hier uit omhoog te klimmen.

Binet onderzocht de ontwikkeling van zijn kinderen en het viel hem op hoe verschillende ze waren:
de een was koel, gecontroleerd en de ander was impulsief en vrolijk. Jean Piaget ging later met
dergelijke experimenten door.

Binet ging naar de Physiological Psychology bij Sorbonne waar hij productieve jaren had.

Toen Frankrijk universeel onderwijs ging geven aan alle 6-14 jarigen kwam het probleem hoe deze te
selecteren voor vervolgonderwijs? Als lid van de Société Libre pour l’Étude Psychologique de l’Enfant
deed hij onderzoek met Théodore Simon naar intelligentie. Hij gebruikte 7 categorieën aan testen: 1)
associatie testen, 2) zin afmaak testen, 3) themas van een specifiek onderwerp (?), 4) plaatjes
beschrijven en geheugentesten, 5) object tekenen en beschrijven, 6) cijfer herhaling en andere
geheugen en concentratie testen, 7) morele testen. Hun eerste testreeks bestond uit 30 testen en
voerden ze uit bij een groot aantal kinderen met als doen mentaal zwakken te vinden. In 1908
brachten ze een revisie uit, 14 originele testen bleven bewaard, 7 wijzigden ze en 33 nieuwe testen
kwamen erbij. Uit deze testen haalden ze een leeftijdsniveau, Binet en Simon noemden het mental
level (niet mental age). Stern bracht uiteindelijk de IQ als meetniveau; iets waar Binet en Simon
principiële tegenstanders van waren. De Binet-Simon testen waren een succes en massatesten waren
aan de orde van de dag. Intelligentietesten worden beschouwd als één van de grootste
psychologische bijdragen aan de wetenschap.

11.3 Henry H. Goddard (1866-1957) (p 404)

Goddard en Lewis M. Terman waren degenen die intelligentietesten naar Amerika brachten.
Goddard vertaalde de Binet-Simon test en teste deze onder 2000 leerlingen van New Yersey scholen,
de test kwam in het algemeen overeen met de resultaten van de leerlingen.

Goddard onderzocht de diagnose van zwakzinnigen en wilde zwakzinnigen uit de psychiatrie naar het
psychologisch domein halen.

Gregor Mendel was een monnik die hoogst geïnteresseerd was in planten en dieren. Hij kruiste
honingbijen in de hoop een aardige productieve bij te krijgen, helaas kreeg hij het tegenovergestelde.
Hierna onderzocht hij erwtplanten, in totaal onderzocht hij 10.000 planten en 300.000 erwten. Zijn
kruisingen deed hij bijvoorbeeld met planthoogte: hij scheidde de kleine van de grote. Dit leverde
hem inderdaad grote planten op. In de 2 de generatie bestuifde hij de normale planten met die van
zijn kruising. Er bleek een redelijk omvangrijke minderheid aan kleine planten tussen te zitten. Hieruit

36
concludeerde hij dat planthoogte uit 2 onderdelen bestaat, één van beide planten (nu genen). Een
kwart behoorde tot deze kleine groep.

Voor Goddard was deze bevinding toepasselijk op veel meer factoren, waaronder intelligentie. Hij
vond een familie die hij de Kallikaks noemde. Deze bestond uit een ‘goede’ en ‘slechte’ kant. Van de
slechte kant waren van de 7 personen 5 zwakzinnig. In latere generaties waren deze verschillen nog
aanzienlijker. Zwakzinnigheid was erfelijk volgens Goddard.

Zijn studie kende veel kritiek: 1) duurde slechts twee jaar wat erg kort is voor zo’n omvangrijk
onderzoek, 2) assistenten hadden geen idee van erfelijkheid, 3) weinig objectieve testen, 4)
zwakzinnigheid en criminaliteit werden gelijkgesteld, 5) zwakzinnigheid komt voort uit 1 afwijkende
geen is niet plausibel, 6) omgevingsfactoren werden genegeerd. Zelfs de fotos van de goede en
slechte kanten van de familie zouden bewerkt zijn om de conclusies te ondersteunen.

Het sterelisatieplan om zwakzinnigen, epileptische mensen, criminelen en gestoorden werd gesteund

door o.a. Yerkes, Thorndike, Terman, Alexander Graham en Walter B. Cannon. Dit leidde tot vele
sterilisaties tot aan 1960.

Rond 1910 kwamen veel immigranten naar Amerika (meer dan een miljoen per jaar). Deze
immigranten kwamen vaak uit vreemde gebieden en kregen te maken met discrimatie. Op Ellis Island
werd 2% teruggestuurd op basis van hartproblemen, zwangerschap, achterlijkheid en gestoordheid.
Vooral deze laatste twee vroegen om een diagnostische aanpak. Goddard werd gevraagd om langs te
komen en hij pikte enkele goedgekeurde immigranten uit, teste hen en bleek deze zwakzinnig te
bevinden. Goddard negeerde het commentaar van de vertaler dat ze de vragen niet kónden
beantwoorden. Goddard werd hierna gevraagd meer controles te verrichten en Goddard beweerde
90% van de zwakzinnigen op basis van uiterlijk er uit te kunnen pikken. Ongeveer 80% van de
immigranten die de Binet-Goddard test deden bleken deze niet te halen.

In zijn latere onderzoek onderzocht hij hoogbegaafde kinderen. Het Cleveland programma haalde
hoogebegaafde kinderen naar één school en gaf hen hier veel vrijheid en deden vele uitgebreide
artistieke producties en bezochten musea en industriële complexen. In een naonderzoek bleek deze
groep hoog gestudeerd te zijn en weinig problemen met werkeloosheid te hebben (ten tijde van de
crisis).

11.4 Lewis M. Terman (1877-1956) (p 418)

Lewis Terman kon makkelijk meekomen op school en werd op een gegeven moment onder de
aandacht van Hall gebracht die hem naar Clark University bracht. Toen Terman mentale testen wilde
gebruiken in zijn thesis wilde Hall hem niet meer begeleiden. Na het behalen van zijn diploma kwam
hij in Stanford terecht.

Op Stanford onderzocht hij de sterke en zwakke punten van de Binet-Simon test en publiceerde een
revisie in zijn The Measurement of Intelligence. Deze test werd snel overgenomen door psychologen.
Hij 1) standaardiseerde op basis van 10.000 individuën, 2) gebruikte IQ i.p.v. leeftijden, 3) verlegde de
leeftijd van de test naar 5-16 jarigen en 4) gaf duidelijke instructies bij het afnemen van de test. Hij
bleef echter niet tevreden over zijn revisie en bleef onderzoeken naar de validiteit van test items. In
1937 maakte hij een 2de revisie.

37
Hij begon een onderzoek naar hoogbegaafde kinderen. Dit onderzoek loopt nog altijd. Het doel was
te onderzoeken wat voor mensen hoogbegaafde kinderen worden. 661 kinderen waren uitgekozen
met een gemiddeld iq van 151. Informatie over achtergrond, persoonlijkheid, karakter, interesses
verzamelde Terman. Ook bleek hun lichaamsbouw groter te zijn dan andere kinderen. In de
vervolgstudies bleven de personen hoog presteren (beste 1%). Opvallend was dat 42% van de
vrouwen op 40-50 jarige leeftijd fulltime posities hadden, in die tijd opmerkelijk. Toen ze in de
70tiger jaren waren bleken velen nog goed mentaal mee te kunnen.

Kritieken waren 1) steekproef was niet representatief (achtergrond), 2) ze voelden zich speciaal,
werden beïnvloed doordat ze proefpersoon waren, 3) Terman was veel betrokken in hun leven, 4)
vergelijkingen met controle groep zijn summier, 5) ook de prestaties van de betrokkenen worden in
twijfel getrokken.

11.5 Robert Mearns Yerkes (1876-1956) (p 424)

Robert Yerkes was een pioneer in de comparatieve psychologie. Hij deed diverse onderzoeken met
apen wat leidde tot zijn werk The Great Apes in 1929.

Yerkes, Hall, Thorndike, Watson en Cattel met nog 4 anderen onderzochten pyschologische
toepassingen in het leger tijdens de 1 ste WW. Ze moesten testen maken die: 1) als groep afgenomen
konden worden, 2) boerenverstand als meeteenheid, 3) moet voor alle lagen (eenvoudig tot zeer
moeilijk), 4) moet in een uur te maken zijn en objectief te bescoren.

Er kwamen 2 testen, de Alpha voor literaire personen en de Beta voor analfabeten en buitenlanders.
Toen het testen stopte in 1919 waren zo’n 1.723.000 mensen getest. Hierop volgende meer
massatesten, zo waren er 7 miljoen kinderen getest gedurende de dertiger jaren met de National
Intelligence Test for Children. De daadwerkelijke effecten van de testen was klein, slechts 0.005% van
de soldaten werden mentaal niet capabel geacht om in het leger te werken, en vaak werden deze
aanbevelingen genegeerd. De link tussen lage testscore en lage soldaatwaarde stond voor het leger
niet vast. Wel waren de militaire testen een doorbraak van de psychologie in de praktijk.

In het rapport over deze testen bleek dat de gemiddelde mentale leeftijd van alle soldaten op 13 jaar
lag, hiervoor werd aangenomen dat het gemiddelde 16 was. 13 was de leeftijd die als zwakzinnig
wordt uitgelegd. Dit feitje kwam al snel in het nieuws en veroorzaakte veel oproer.

Goddard geloofde niet in gelijkheid en miljoenen dollars zouden verspild worden aan scholing. Deze
conclusie was opvallend omdat de test score en aantal jaren aan opleiding met .81 correleerden.
Door velen werden zijn bevindingen verwelkomd.

Charles Brigham onderzocht de gegevens uit de legertesten en vond dat mentale leeftijden uit
centraal Europese en mediterrane landen lager lag dan die uit noord Europese landen. Aanbevolen
werd iedereen te weren behalve immigranten uit noord europa. Deze racistische stellingen hadden
gewicht omdat de mensen die dit riepen gerespecteerde wetenschappers waren.

Het grootste tegengeluid kwam van de journalist Walter Lippmann. Hij zei dat de omgeving belangrijk
was voor de mate van educatie en dus intelligentie. Verder viel hij het leeftijds model aan. Terman
viel Lippmann stevig aan, hij zette Lippmann weg als een ongeïnformeerd persoon.

11.6 Later Controversies (p 435)

38
De grote aantallen testen zijn een bewijs van de invloed van psychologische testen. De opmerking
van Arthur Jensen dat 60-90% van intelligentie genetisch bepaald is werd in de jaren 70-80 druk
gedebateerd.

11.7 Recent Developments in Intelligence Testing (p 439)

Earl Hunt ontwikkelde een cognitive-correlates approach waarbij testscores afhangen van cognitieve
taken (bijv. geheugen scannen en het matchen van letters). Zijn aanpak wordt ook wel de cognitive-
components approach genoemd.

Thurnstone gaat ervan uit dat intelligentie van meerdere factoren afhangt (kennis acquisitie en
prestatie factoren). Een oligarchisch model aldus Spearman, die intelligentie unitary noemt. Zo zijn er
nog meer dingen maar boven alles: intelligentietesten waren controversieel, zijn controversieel en
zullen dat nog lange tijd blijven.

39
Chapter 12 – The Research of Ivan Pavlov and the Behaviorism of John
B. Watson (p 443)
Watson’s behaviourisme had een zeer grote invloed op de ontwikkeling van de psychologie, met
name in de US.

12.1 Ivan Petrovich Pavlov (1849-1936) (p 443)

Pavlov wilde aanvankelijk priester worden maar ronde de opleiding niet af ging natuurkunde
studeren in St. Petersburg. Van grote invloed was Darwin en Sechenov’s Reflexes of the Brain.
Volgens Sechenov (die erachter kwam dat het brein via zenuwbanen andere onderdelen aanstuurt)
kan de menselijke geest begrepen worden als de reflexen van het brein onderzocht zijn. Pavlov nam
deze stelling over.

Pavlov studeerde af met zijn onderzoek naar de hartzenuwen waarin hij aantoonde dat niet alleen de
snelheid maar ook de hoeveelheid werden geregeld door dezelfde zenuw. Na 3 jaar in Duitsland had
hij 4 zware jaren in Rusland te verduren. Dit eindigde met zijn aanstelling op de militaire academie in
St. Petersberg.

Hij zocht naar ingangen van fysiologische systemen (hart, darmen, cortical). Om te voorkomen dat
zijn honden doodgingen werden zij zeer goed behandeld: niet één geval van infectie kwam bij Pavlov
voor in een tijd zonder antibiotica. Zo zorgde hij er voor dat een miniatuur maag werd geplaatst aan
de buitenkant van de hond. Hij zag dat ondanks dat er geen voedsel in het verteringsysteem
terechtkwam er wel maagsappen werden aangemaakt. Een bewijs van een hogere functie in het
brein, Pavlov noemde dit ‘psychical reflex’.

Hij zag ook dat zijn honden al vloeistoffen gingen aanmaken voordat ze aten, zelfs als ze de voeder
konden horen was dit al voldoende. Dit effect noemde Pavlov ‘psychical stimuli’. Pavlov gebruikte
verschillende conditioned stimuli (CS): metronomen, piepers, warmte instrumenten. De reactie
noemde hij de conditioned reflex (CR). Ook kwamen ze erachter dat een metronoom op 90 slagen
per minuut ook een CR geeft bij 80 of 100 per minuut. De ‘generalization gradient’. Als de CS te vaak
zonder voedsel wordt gepresenteerd dan verminderd de CR, iets wat zij ‘extinction’ noemden. Ook
als bijv de metronoom met 100 b.p.m (CS+) met voedsel gegeven werd en 60 b.p.m. (CS-) niet bleek
dat de honden bij CS- geen sappen aanmakten en bij CS+ wel. Ook konden de honden onderscheid
maken tussen een versnellende en langzamer wordende metronoom.

Toen onderscheid werd gemaakt tussen een ellips en een cirkel waarbij de ellips steeds ronder werd
vertoonde de hond opeens neurotisch gedrag. Toen zijn honden bijna verdronken door een
overstroming werden zij ook neurotisch bang voor water. Pavlov raakte hierdoor erg geïnteresseerd
in neuroses en psychoses.

Pavlov onderscheidde 4 soorten honden: 1) optimisch (sterk, levendig, actief), 2) Melancholisch

(langzaam en depressief), 3) Prikkelbaar (onstabiel en onstuiming), 4) Onaandoenlijk (inert en
langzaam). Pavlov zag het belang in van jeugdige ervaringen.

40
Pavlov had niets met de bolsjewieken maar zij wel in hem, hij leverde het bewijs dat de mens
geconditioneerd kan worden. Waarschijnlijk steunde hij later de bolsjewieken door hun angsten voor
Duitsland.

Pavlov deed nog veel meer onderzoek met andere dieren maar dit is over het algemeen minder
bekend. Zo ook met apen en Köhlers insight learning. Pavlov had echter meer op met Thorndike’s
trial-and-error.

Pavlov was een strenge, punctuele man. “Happiness is nothing, the dogs mean all” zou hij gezegd
hebben. Vaak beledigde hij mensen maar Pavlov zij dat zijn gedrag gelijkstond aan de geur van de
honden in het lab; het hoort erbij en moet genegeerd worden.

12.2 Conditioning Before Pavlov (p 455)

Voor Pavlov’s experimenten waren dergelijke CR’s al bekend, Pavlov was de eerste die er serieus
onderzoek naar deed. Edwin B. Twitmeyer zag CR’s toen hij een hamertje tegen een menselijke knie
liet vallen op het aangeven van een toon, de toon liet horen maar de hamer niet. Het been bewoog.
De proefpersonen konden dit reflex niet onderdrukken.

Het geval is dat zijn bevindingen werden voorgedragen bij de APA na een lange ochtendsessie.
William James, als voorzitter, breidde er vrij snel een eind aan na de presentatie. Niet één reactie
kwam naar voren. Na deze teleurstelling deed Twitmeyer geen conditioneer experimenten meer.

12.3 The Behaviorism of John Broadus Watson (1878-1958) (p 457)

Behaviorisme staat bijna synoniem met J.B. Watson. Watson’s doel was de observatie, voorspelling
en controle van gedrag in mensen en andere dieren. Pavlov’s methode zou hier erg belangrijk in
worden.

Watson was een moeilijk kind op school en had lak aan autoriteit. Op school deed hij het niet goed
maar hij was gebrand naar een universiteit te gaan. Hij deed het goed op de universiteit maar
Watson zelf was hier een stuk minder tevreden over. Hij gaf korte tijd les op een school maar vertrok
al snel naar de universiteit van Chicago. 8 jaar later ging hij naar John Hopkins voor een baan in de
psychologie. In Chicago inspireerde vooral Angell hem. Een standpunt van de bioloog Jacques Loeb
dat veel menselijk gedrag bestaat uit mechanische reacties nam Watson over en ging daarmee
verder.

Watson onderzocht ratten en vond dat rond de 24 ste levensdag van de rat een grote verandering
optreed in het psychische leven van de rat. Een verandering in de hersenen ging gepaard met deze
veranderingen in gedrag. Na dit onderzoek kreeg hij een psychologische break-down maar wist te
herstellen en kreeg een baan voor psychologie aangeboden in Chicago bij Angell. Hij gaf les in de
methoden van Titchener maar vond deze onbruikbaar. Toen Watson zijn behaviorisme voorlegde
aan Angell zag die hier niets in.

De uitvinder van het doolhof voor dieren was Willard S. Small. Zijn bevindingen werden bekritiseerd
maar dat terzijde.

Watson gebruikte het doolhof en vond onder andere dat zicht (door chirurgische ingrepen) niet
belangrijk was voor ratten in hun zoektocht naar de uitgang. Ook geur teste hij en deze was evenmin
belangrijk. Zelfs een rat die doof was, niet kon ruiken, geen snorharen had en niet kon zien kon altijd

41
nog het doolhof doorlopen. Alleen wanneer het doolhof gedraaid of verlengd was veranderde het
gedrag van de ratten. De ratten hadden het doolhof geleerd.

Watson kreeg veel kritiek te verduren van de antivivisectionisten die hem afschilderden als een
martelaar.

In zijn onderzoek bij meeuwen zag hij dat geschilderde nepeieren werden geaccepteerd als echte.
Ook wisten de meeuwen terug te vinden naar de eilanden. Deze ethologische instinct studies zijn een
bewijs dat Watson niet ratomorphic (kent alleen geconditioneerde laboratorium rat) was.

Watson kreeg een goed aanbod van John Hopkins dat hij met enige tegenzin accepteerde, het salaris
en positie was echter veel beter dan bij Chicago. Baldwin had hem naar John Hopkins gehaald maar
moest om morele redenen vertrekken.

Watson’s Behaviourist Manifesto was een poging om psychologen te moeten laten kiezen tussen
zijn behaviourisme en de rest. Zo zei hij dat het bewustzijn geen definieerbaar of bruikbaar concept
is. Omdat bewustzijn niet bestudeerd kon worden was introspectie dus zinloos. Ten derde zei hij dat
psychologie niet langer de studie is naar de mind dus is introspectie overbodig. De psychologie moet
gedrag bestuderen.

Er waren eerder al geluiden gehoord voor een dergelijke aanpak, zoals die van Knight Dunlap, Walter
B. Pillsbury en William McDougall. Dergelijke pogingen faalden, Watson’s manifesto had een grotere
impact. Titchener reageerde met dat Watson te ongeduldig was en Psychologie nog jong was, veel
was er nog te leren.

Nu had Watson het probleem een methode aan te wijzen voor Behaviourisime. Eerst vond Watson
Pavlov’s aanpak gelimiteerd, weinig generaliseerbaar. Watson dacht dat denken niets meer is dan
het stilzwijgend praten, dus zijn er ook marginale bewegingen van spieren die met praten te maken
hebben te analyseren. Hij faalde om dit te bewijzen en slechts twee weken voor zijn welkomst
toespraak bij de APA nam hij Pavlov’s methoden over.

Toen hij in het leger probeerde te komen tijdens de 1 ste WW werd hij op het keuren van de testen
voor piloten gezet. Hij schreef een zeer kritisch rapport en werd hierdoor bijna voor de krijgsraad
gebracht.

Hierna onderzocht hij nieuwgeborenen. Deze vertoonden drie klassen van emotionele reacties:
angst, woede en liefde. Deze drie waren op te wekken door specifieke stimulus wat voldeed aan
Watson’s theorieën. Verder bleek dat veel ‘innate’ angsten niet aanwezig waren: donker, spinnen,
slangen, etc. In 1919 begon hij met experimenten met de zuigeling Albert B. die hij angsten
probeerde te conditioneren.

Albert B reageerde vriendelijk tegenover slangen, ratten, konijnen, en zelfs vuur. Ze lieten hem een
witte rat zien en als hij in de buurt kwam maakten ze een schrikwekkend kabaal. Na 7 keer was Albert
bang voor de rat. Hierna kreeg hij allerlei objecten te zien en Albert was bang voor alle witte, pluizige
objecten. Na 5 dagen reageerde Albert weinig meer op de rat en sloegen ze weer om de angst terug
op te wekken.

42
Opmerkingen/kritieken over Albert B’s test: 1) voor Watson dit experiment had duidelijke straffen
(de harde klappen), 2) diverse wetenschappers probeerden zijn experiment na te bootsen maar
lukten dat niet zoals Watson gedaan had, 3) veel van de kenmerken van dit experiment zijn
mettertijd veranderd. Zo zou Albert B gedeconditioneerd zijn wat nooit het geval geweest is.

In 1920 toen alles goed ging voor Watson ging het flink mis: de vrouw van Watson kwam er achter
dat hij een affaire had met Rosalie Raynor. Watson’s vrouw was bij de Raynor en deed alsof ze ziekjes
werd, ze ging naar de slaapkamer van Rosalie en vond daar brieven. De broer van Watson’s vrouw
probeerde Watson af te persen om het stil te houden, toen deze weigerde kwamen de brieven bij
John Hopkins terecht.

Na deze affaire kwam Watson niet meer aan een academische positie. Hij werd door Stanley Resor,
vertegenwoordig van een groot marketingbureau, aangenomen. Hij moest onderaan de ladder
beginnen en langzaam pikte Watson het één en ander op. Hij ging behaviorisme toepassen op
consumentengedrag. Hij zei o.a.: mensen moeten minder tevreden worden over wat ze hebben,
gebruik van geografische data om producten weg te zetten, consumenten motieven en emoties
beïnvloeden, gebruik van bekendheden, stijl > product. Hij verdiende op een gegeven moment bijna
$70.000 per jaar. Hij bleef boeken over psychologie schrijven en werd soms beschouwd als een pop-
psycholoog.

Watson vond samen met Mary Cover Jones dat de effectiefste methode voor het overwinnen van
angsten in kinderen is direction conditioning. Ze behandelden Peter die bang was voor witte ratten,
konijnen, bontkleding, kikkers, vissen en mechanische speeltjes. Ze plaatsen Peter in een kamer waar
hij ging eten. Elke dag plaatsen ze een konijn in een kooi in de kamer, telkens iets dichter bij.
Uiteindelijk kon Peter eten terwijl het konijn op tafel stond. Zijn angsten voor de andere dieren en
objecten verdween hier ook gelijk mee. De case Peter is een klassiek voorbeeld in het behandelen
van angsten van kinderen. Kritiek is dat vaak de voorgaande –gefaalde- pogingen buiten
beschouwing worden gelaten.

De latere Watson was een arch-environmentalist, alles vanuit de nurture. De vroege Watson was dit
niet en beschreef instincten in zijn Behaviour: An Introduction to Comparative Psychology. Later
concludeerde hij dat veel instincten niet bestaan maar eigenlijk gewoonten zijn. Hoeveel deze
gewoonten vormen zou een centraal punt worden in Watson’s behaviourisme. Dit ging zo ver dat er
zelfs een ruimpje over ontstond: Magicions pull rabbits out of hats. Psychologists pull habbits out of
rats! De twee zonen van Rayner en Watson kwamen niet goed terecht, de één had psychoanalyse
nodig en de ander pleegde zelfmoord.

Zijn switch naar environmentalisme kwam omdat 1) instincten zijn minder goed zichtbaar, 2) veel
instincten zijn circulair, 3) dierenonderzoekers begonnen zich af te vragen of wat zij als instincten
beschouwden dit ook daadwerkelijk waren, 4) gewoonten kunnen onderzocht worden waar
instincten dit niet kunnen.

In het boek Psychological Care of Infant and Child werd een koude manier van opvoeden uitgelegd:
liefde en aanhankelijkheid moesten geminimaliseerd worden. De standpunten in het boek
gebruikten ze niet op hun eigen kinderen. Het boek verkochten meer dan 100.000 exemplaren en
was zeer controversieel.

43
Na 1930 deed hij weinig meer met psychologie en had een teruggetrokken leven. Hij kreeg nog wel
erkenning, o.a. van de APA in de vorm van een gouden medaille voor zijn bijdragen.

44
Chapter 13 – Four Neobehaviorist Psychologists (p 487)
Na de dood van Watson werd het behaviourisme opgepikt door anderen en vormde zich het
Neobehaviourisme en namen zijn methodes over. Er werd o.a. de vraag gesteld of het behaviourisme
zich molar moest ontwikkelen (doelgerichte activiteiten en cognitie), of richting molecular (zoektocht
naar eenheid van behavioural analysis, zoiets als de reflex arc).

13.1 Edward Chace Tolman (1886-1959) (p 487)

Tolman was geïnspireerd door James’ Principles of Psychology. Hij ging naar Harvard en werkte onder
Münsterberg. Tolman zag dat introspectie nauwelijks werd gebruikt en niemand ging naar Titchener.
Hij concludeerde dat Watson’s conclusies in zijn Manifesto klopten.

In Berkeley kocht Tolman wat ratten en maakte een doolhof. Hij vond dat zijn ratten niet alleen maar
bewogen door stimulus, beloningen en straffen zoals beschreven in Watson’s boek. Volgens hem
leerden de ratten een cognitive map van het doolhof. Zinvolheid en cognitie vormden het centrale
thema in Tolman’s molar behaviourism. Molar activiteiten beschreef hij zoals een rat die door een
doolhof rent, een kat die uit een puzzle box komt, een man die naar huis rijdt, een kind die zich
verbergt voor een vreemdeling.

Hij zag dat verschillende beloningen verschillend gedrag uitlokken. Ratten rennen sneller voor melk
dan als zij simpelweg verwijderd worden aan het eind. Ook kon hij teleurstelling laten zien bij ratten
als zij geen beloning kregen door ratten beloningen op te voeren of wel in kwaliteit te verlagen. Dit
beïnvloedde het gedrag (ze gingen sneller of langzamer lopen met meer of minder fouten). Met een
aap die de beloning niet kreeg ging eerst op zoek naar de juiste beloning en toen deze niet te vinden
was werd de aap boos en ging schreeuwen.

Blodget deed experimenten met 3 groepen ratten. De eerste kreeg altijd een beloning als ze het
einde haalden, de tweede pas na 5 dagen en de derde na 2 dagen. De dag nadat ze veranderd waren
van regime bleken ze duidelijk al wat geleerd te hebben. Tolman noemde dit latent learning. Leren
hoeft dus niet door alleen reinforcement.

Verder liet hij ratten in een doolhof met drie routes naar de uitgang waarbij elke route verschillende
lengte had. De ratten probeerden de snelste route te gebruiken of wat Tolman de law of least effort
noemde. Hij leerde de ratten elke route door ze soms te blokkeren.

In een ander doolhof (zie p 492) moesten ratten een kruising kiezen om de beloning te vinden. De
ratten gedroegen zich volgens de cognitieve map theorie. Ookwel response vs place learning. Zie ook
p 493 voor nog een doolhof.

Op kruisingen zoeken de ratten naar de juiste weg, dit noemde Tolman vicarious trials and error
(VTE). Het is onderdeel van de poging van de rat om te leren wat naar wat leidt.

In The Determinants of behaviour at a Choice Point beschreef Tolman 3 variabelen die gedrag
beïnvloeden: 1) onafhankelijke, condities waar de onderzoeker zelf iets mee doet (trainingsschema
bijv.), 2) interveniërende, deze worden aangestuurd door onafhankelijke variabelen (honger,
motoriek) en 3) afhankelijke variabelen (VTE, aantal fouten, snelheid).

45
Tolman bevrijde het behaviorisme van de methodologische en theoretische beperkingen die
opgelegd waren door Watson.

13.2 Edwin Ray Guthrie (1886-1959) (p 496)

Guthrie liet zijn intelligentie al op jonge leeftijd merken. Na de universiteit van Nebraska ging hij naar
Wundt waar hij zijn Ph.D. behaalde. Guthrie ging terug naar Nebraska en zette een lab op maar werd
beschuldigd zich teveel te bemoeien met andere afdelingen en moest vertrekken (ondanks protest
van studenten). Na 8 jaar lesgeven op middelbare scholen werd hij terug uitgenodigd in Nebraska
University. Zijn interesse in filosofie liet hij varen na een uitputtende thesis om zijn Ph.D. in filosofie
te halen. Hij ging naar de universiteit in Washington en na 5 jaren in de filosofie ging hij naar de
psychologie.

Guthrie’s belangrijkste bijdragen was zijn theory of learning: al het leren is gebaseerd op de nabijheid
van stimulus en response. Een combinatie van stimulus die met een reactie (beweging) gepaard gaan
maar deze niet direct veroorzaken zullen diezelfde reactie teweegbrengen.

Een dergelijke theorie voor leren lijkt inadequaat. Op alle kritieken wist Guthrie antwoorden te
verzinnen: 1) reward-and-punishment: hier had Guthrie geen problemen mee, wat hij echter zij is dat
het voedsel (beloning) het vergeten voorkomt omdat er geen nieuwe associaties ontstaan die de
oude laten verdwijnen, 2) straffen zijn andere associatie en kunnen gezien worden als negatieve
beloningen, hetzelfde proces, 3) oefening verbeterd: hij maakte onderscheid tussen beweging en
activitieten. De activiteiten van een beginner en professional zijn dezelfde maar de beweging zijn
complexe structuren die verbeterd worden. 4) vergeten: nieuwe associaties overschrijven de oude.
Hij haalde hier Pavlov’s experimenten bij aan waarbij associaties vaak voor weken gelijk bleven. Zo
verklaarde hij ook waarom slaap voorkomt dat dingen vergeten worden: er worden geen nieuwe
associaties gelegd. 5) Trace conditioning: soms als in Pavlov’s experimenten de CS gegeven wordt en
minuten later pas de beloning komt, de CR wel gedurende deze periode optreedt. Guthrie zei dat de
reactie op de stimulus, ookal is deze niet meer aanwezig, wel aanhoudt. De reactie, bijv luisteren bij
een belletje, houdt aan.

Pavlov reageerde geïrriteerd op deze theorie.

Guthrie bracht veel anecdotes aan. Zo vroeg een vrouw eens hoe ze haar dochter kon leren de jas op
te hangen bij binnenkomst. Zij moest de dochter terug laten lopen, opnieuw binnen laten komen en
de jas laten ophangen, zo wordt een nieuwe associatie gelegd.

Om wetenschappelijk bewijs te leveren deed Guthrie experimenten met katten in Puzzle boxes en
noteerde ongeveer 800 ontsnappings reacties. Katten bewogen met hun flanken tegen de paal en
hiervan werd automatisch een foto gemaakt. Hiermee konden ze laten zien dat katten reacties
leerden aaneengesloten met hun ontsnapping.

Echter het bleek dat katten dit gedrag alleen vertoonden als er een mens in de ruimte aanwezig was,
anders niet. Een begroetingsmechanisme.

Later bemoeide Guthrie zich met klinische psychologie.

13.3 Clark Leonard Hull (1884-1952) (p 504)

46
Hull wilde eerst mijnbouw leren maar door polio moest hij dit laten schieten. Hij kreeg zijn Ph.D. op
zijn 34ste. Hij ging les geven in geschiktheids testen maar was verbaasd over de lage kwaliteit van
onderzoek in dit vakgebied. Hij legde de nadruk op correlaties tussen testscores en prestaties. Hij
ontwikkelde een apparaat dat correlaties kon uitrekenen, toentertijd een knappe prestatie.

Hierna deed hij onderzoek naar hypnose en suggestiviteit, iets hier verbaasde Hull zich over de lage
objectiviteit. Hij deed onderzoek en publiceerde het boek Hypnosis and Suggestibility: An
Experimental Approach. Hull beargumenteerde dat suggestiviteit een kenmerk is dat volgens een
normale verdeling over alle mensen verspreid is. Hij wist aan te tonen dat vrouwen maar een heel
klein beetje meer beïnvloedbaar waren door suggestiviteit dan mannen. Kinderen waren gevoeliger
dan ouderen maar verder vondt Hull weinig bewijs voor verschillende intelligenties, neuroses of
psychoses. Zijn uiteindelijke conclusie was dat hypnose het best omschreven kan worden als een
vorm van hypersuggestibiliteit.

De belangrijkste bijdrage van Hull was zijn uitgebreide model voor gedrag. Hij werd hierin beïnvloedt
door 1) John Watson’s behaviorisme, 2) Pavlov’s Conditioned Reflexes en 3) Robert Woodworth’s S-
O-R. Hull met zijn liefde voor mechaniek zag de mens graag als machine. Hull zag de CR als een
mechanisme om op de omgeving aan te passen. Hij probeerde met dit principe om trial-and-error
gedrag te verklaren maar dit lukte hem uiteindelijk niet. Hij accepteerde hierna de theorie van
reinforcement gebaseerd op het reduceren van de drive. Hull vond het belangrijk dat er één
gedragsmodel zou komen dat als raamwerk zou dienen voor al het andere gedrags onderzoek.

In Principles of Behaviour beschreef hij zijn systeem (dat hij als een eerste stap zag). Er stonden 17
postulates (stellingen die zonder bewijs als ‘waar’ worden beschouwd) en 17 corolaries (stellingen
die op basis van de postulates als ‘waar’ mogen worden beschouwd). De belangrijkste postulate was
gewoonte (SHR) en hoe vaak deze versterkt is (N). Dit komt dan weer in een reeks formules en staat
in verhouding met nog veel meer… het was een flink systeem. Dit was ook succesvol in zoverre dat
40% van alle artikelen in 2 gerenommeerde bladen gebaseerd waren op Hullian principes. Hull was
rond de jaren 50 de meest geciteerde psycholoog.

Er was kritiek: 1) ze gebruikten een gelimiteerde set aan experimenten dat nooit groot genoeg is voor
een algemeen gedragsmodel en 2) het wordt geëxperimenteerd in een laboratorium i.p.v. in
natuurlijke omgeving. Hull’s systeem zou vooral geschikt zijn om het gedrag van lab ratten te
voorspellen maar niet dat van mensen. 3) O.a. Skinner geloofde niet in de algemene toepasbaarheid
van het model.

13.4 Burrhus Frederic Skinner (1904-1990) (p 513)

Skinner was 3 decennia de bekendste psycholoog. Hij was de woordvoerder van het radicaal
behaviorisme. Hij had eens gezegd dat hij liever zijn kinderen dan zijn boeken zou verbranden, want
zijn boeken droegen meer bij aan de samenleving. Op zijn boek Beyond Freedom was 80% van de
recensies negatief. Dit schaadde hem niet zozeer maar bracht hem veel populariteit.

Aanvankelijk wilde Skinner een schrijver worden maar na een jaar van pogingen lukte hem het niet
een boek te produceren. Skinner kwam in contact met Watson’s Behaviorisme.

47
Skinner zat 8 jaar op Harvard en voor zijn proefschrift zocht hij naar een elementaire eenheid voor
gedragsanalyse. Hij identificeerde het reflex als deze eenheid. Na een flinke ruzie met zijn begeleider
Boring die zijn aanpak afkeurde kreeg hij toch zijn Ph.D.

Na zijn proefschrift ontwikkelde hij de Skinner box, iets wat hij zelf de operant conditioning
apparatus noemde. Hierin staat een dier die een arbitraire handeling gebruikt (sleutel omdraaien,
rad draaien, staaf leunen) en daarvoor beloond wordt. Het dier operates op zijn omgeving, vandaar
de term operant conditioning. Het belangrijkste verschil met Thorndike’s instrumental learning zis
dat bij operant conditioning het dier volledige controle heeft waar instrumental learning ook de
begeleider acties onderneemt. Hij onderzocht hiermee o.a. de reactiesnelheid waarmee het dier
leerde.

Hij kwam op deze Skinner box met behulp van zijn 4 principes: 1) als je iets interessants ziet, houdt
overal mee op en ga dit onderzoeken, 2) het ene onderzoek is makkelijker dan het andere, 3)
sommigen hebben geluk en 4) machines, vooral gecompliceerde, gaat stuk.

Hij onderzocht uitsterving door geen beloning meer te geven en de reactiesnelheid daalde op een
gecontroleerde manier. Hij beschreef dit en nog veel meer gedragsexperimenten in zijn The
Behaviour of Organisms dat uiteindelijk een zeer grote invloed zou hebben. Thomas Kuhn noemde
het boek een paradigm shift.

Het boek verkocht aanvankelijk slecht o.a. door Hull’s grote boek over gedrag en enkele kritieken: 1)
de titel was te pretentieus, 2) Skinner zou het werk van anderen onderbelicht hebben en 3) een
kleine en artificiële set aan gedrag voor een klein aantal proefdieren. Deze kritieken waren
grotendeels terecht want 1) dat was het ook, 2) idem dito en 3) wiskunde analyses interesseerde
Skinner nauwelijks.

Schema’s van reinforcement introduceerde Skinner door niet altijd een beloning te geven. Hierbij zag
Skinner dat de reactie zelfs versnelde ten opzichte van elke keer een beloning. Dit zag Skinner zelf als
zijn grootste bijdrage.

Skinner beschreef shaping, het belonen van stapjes van gedrag totdat het gehele gedrag wordt
uitgevoerd. Het uiteindelijke doel opsplitsen in subdoelen en deze elk belonen. Skinner wist op deze
manier twee duiven tafeltennis te laten spelen. In Project Orcon probeerde Skinner duiven als
raketgeleiding of organische controle systemen te gebruiken. Het leger was echter niet overtuigd.

Skinner schreef zijn fictie Walden II waarin een gemeenschap door operant principes tot een
harmonieuze en blije gemeenschap werd gekneed. De 10 geboden zijn hier uitgewerkt in prgramma’s
van gedragsbeheersing. Walden II was sub operando (onder operant conditioning). Andere dergelijke
projecten waren Plato’s Republic met sub homine (onder de man -> individualisme); Saint Agustine in
City of God met sub deo (onder God); Sir Thomas More in Utopia met sub lege (onder de wet); Jan-
Jacques Rousseau in The Social Contract met sub natura (in de natuur); Aldous Huxley in Brave New
World met sub psychologia (onder psychologie). Met de alter-ego Frazier in Walden II zei Skinner wat
hij zelf niet durfde te zeggen: de onderdanen/proefpersonen reageren altijd juist, het is alleen de
heerser/wetenschapper die een verkeerde voorspelling doet.

Aanvankelijk werd Walden II slecht verkocht maar later sloeg de verkoop en werd uiteindelijk meer
dan 2 miljoen keer verkocht.

48
Skinner maakte een omgeving voor zijn kinderen door eerst te analyseren wat zij nodig hebben: 1)
warmte, 2) bescherming tegen ziekten en 3) sociale banden en tijd om te spelen/bewegen. Skinner
maakte een verwarmde, luchtgefilterde cabine en liet het kind om de zoveel tijd buiten de cabine
spelen. Toen foto’s van dit apparaat in Ladies Home Journal kwamen ontstond veel ontsteltenis.
Skinner werd ervan beschuldig zijn dochter als labrat te behandelen. Toen Skinner ze commercieel
wilde exploiteren werd hij door zijn mede-investeerder belazerd die er met zijn geld vandoor ging.

Later kwamen er geruchten dat de dochter permanent negatief beïnvloedt was door deze baby-doos.
Dit is echter verre van waar.

Hierna keek Skinner naar leeromgevingen, klaslokalen. Hij zag dat er maar weinig positieve
reinforcers waren en als ze er al waar dan meestal te laat. Er waren voornamelijk straffen (negatieve
reinforcers). De klassen waren vaak veel te groot en de leraar moest informatie aan iedereen tegelijk
geven waar het ene kind dit te gemakkelijk vondt en de ander te moeilijk. Skinner ontwikkelde
teaching machines die directe reinforcers gaven. Zo kon een kind ook op zijn eigen niveau verder.
Skinner dacht hier een grote variëteit aan vaardigheden en kennis mee te kunnen overbrengen maar
in de praktijk zijn slechts een paar daarvan echt effectief. Skinner liep met zijn learning machines ver
vooruit.

Paul Fuller wist bij een man van 18 die geen gedrag vertoonde (ook niet at of dronk) zijn hand
omhoog te brengen. Fuller gebruikte een pipet met melk als reinforcer. Fuller ging hier niet mee
verder maar beweerde een repetoir aan handelingen bij de man op te kunnen bouwen.

Door dit experiment ging Skinner zich interesseren in zwakzinnigen. Twee van zijn studenten op
Harvard begonnen aan behaviour modification. Het gedrag observeren en dit veranderen door
geschikte beloningen. Zo was het geval van een vrouw die handdoeken stal. Elke keer als ze dit deed
gaven de verplegers haar nog veel meer handdoeken. Na 4 weken bleek ze 650 handdoeken in haar
bezit te hebben en begon ze ze weg te halen, ze weigerde nog meer handdoeken aan te nemen.

Skinner zag zich niet als een psycholoog maar als een behavioral analyst. Het behaviour modification
sloeg snel aan maar kwam ook kritiek op. Het zou inhumaan zijn mensen van goed voedsel, een
schoon bed e.d. te onthouden alleen om deze als beloningen te gebruiken. Door deze kritieken kan
behaviour modification nu vaak alleen plaatsvinden onder streng gecontroleerde omstandigheden.

Behaviour modification komt eigenlijk ook voor in de industrie: belonen naar hoeveelheid werk. Vaak
blijkt dat wanneer mensen op vrijdag betaald krijgen zij maandag het minst efficiënt werken, iets wat
tijdens experimenten ook al bleek.

In zijn latere leven hield hij nog contact met de intellectuele wereld en schreef diverse artikelen en
boeken, waaronder één over ouder worden met vooral praktische tips (kijk porno om het sexleven
op te krikken). Hij kreeg vele medailles en erkenningen voor zijn werk. Hij had niets op met
cognitieve psychologie die hij zag als een creatie vanuit de psychologie zelf.

13.5 Neobehaviourism in Retrospect (p 531)

Van alle 4 is Guthrie’s invloed het meest stabiel gebleven. Zijn Principle of contiguity blijft een
inspirerend werk over gedrag. Tolman’s visie verloor invloed nadat Hull en Skinner ten tonele
kwamen. Hull’s invloed is tegenwoordig ook tanende en waarschijnlijk zullen Tolman’s en Skinner’s
invloed het langst overleven.

49