Eindwerk Drugs Uit de Levende Natuur

Drugs natuur
uit
de
levende
Karlien Boon Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs 2007 2008
Katholieke Hogeschool Leuven Departement Lerarenopleiding Naamsesteenweg 335 3001 LEUVENHEVERLEE Tel. (016)39 92 00 Fax. (016)40 70 87 e-mail: dlo.heverlee@khleuven.be
Samenvatting
Student: Onderwijsvakken: Promotor: Academiejaar: Karlien Boon aardrijkskunde biologie - geschiedenis L. Clijmans, lector biologie KHleuven - DLO 2007 - 2008
Drugs uit de levende natuur Dit eindwerk geeft informatie over drugs die gemaakt zijn op basis van natuurlijke stoffen in planten en paddenstoelen. We hebben ons toegespitst op de effecten van deze drugs in onze hersenen. Dit eindwerk is dan ook zeer geschikt voor leerkrachten die hier meer informatie over wensen. In het eerste deel worden in het begin een aantal belangrijke termen in verband met drugs toegelicht, daarna worden de delen en stoffen besproken die belangrijk zijn voor de informatieoverdracht in het zenuwstelsel en vervolgens worden de verschillende drugs behandeld. Van elke drug worden de kenmerken, de effecten, het gebruik, de kenmerken van de plant en de werking besproken. De drugs zijn onderverdeeld op basis van het effect dat ze hebben (stimulerend, verdovend of hallucinerend). Het tweede deel omvat werkbladen en uitgewerkte lessen rond drugs. In deze lessen wordt onder meer de invloed van cocane en cannabis op onze hersenen diepgaand besproken. We menen dat door deze informatie de leerlingen zich meer bewust worden van de gevaren. Ook herkennen van druggebruik en hulpverlening komt aan bod.
Voorwoord
Ik wil graag een aantal mensen bedanken die een belangrijke rol hebben gespeeld bij het tot stand komen van dit eindwerk. Eerst en vooral wil ik mevr. Clijmans bedanken voor haar begeleiding en hulp, voor de tips en voor het nalezen van mijn eindwerk. Ik vond het een aangename en vlotte samenwerking, zelfs al moest ze grotendeels via mail gebeuren aangezien ik drie maanden in het buitenland ben geweest. Verder wil ik mijn familie bedanken, die mij gedurende deze hele opleiding gesteund heeft. Ze stond altijd klaar om mij te helpen en moed in te spreken op moeilijke momenten. En tenslotte wil ik zeker niet vergeten om mijn vriend, vrienden en medestudenten te bedanken. Zij waren ook een ongelofelijke steun tijdens deze opleiding.
Inhoudsopgave
Samenvatting ................................................................................ 2 Voorwoord..................................................................................... 3 Inhoudsopgave.............................................................................. 4 Inleiding........................................................................................ 6 Deel 1: Literatuurstudie................................................................. 7 1
1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5
Inleidende begrippen .......................................................... 7
Definitie drugs ........................................................................................ 7 Een aantal belangrijke termen in verband met drugs ..................................... 7 Afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen ............................................... 7 Craving ................................................................................................... 9 Potensialisering ........................................................................................ 9 Overdosis ................................................................................................ 9 Kruisafhankelijkheid .................................................................................. 9
2 3
3.1 3.2 3.3 3.4
De verschillende indelingen van drugs .............................. 11 De normale werking: receptoren, neuronen, synapsen en neurotransmitters ............................................................. 12
Receptoren ............................................................................................ 12 Neuronen .............................................................................................. 13 Synapsen .............................................................................................. 15 Neurotransmitters................................................................................... 15
4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.2
Cannabis ............................................................................................... 17 Geschiedenis.......................................................................................... 17 Wat zijn marihuana en hasj? .................................................................... 17 De kenmerken van de plant ..................................................................... 19 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 21 De effecten en de gevolgen ...................................................................... 21 Hoe werkt cannabis? ............................................................................... 23 Alternatieve drugs of ecodrugs ................................................................. 27
Bewustzijnsveranderende of hallucinogene drugs ............. 17
5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.1.7 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.3 5.3.1
Cocane ................................................................................................. 29 Geschiedenis.......................................................................................... 29 Wat is cocane? ...................................................................................... 30 De kenmerken van de plant ..................................................................... 31 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 32 De effecten en gevolgen .......................................................................... 33 Hoe werkt cocane? ................................................................................. 35 Crack .................................................................................................... 38 Cafene ................................................................................................. 39 Geschiedenis.......................................................................................... 39 Wat is cafene? ....................................................................................... 40 De kenmerken van de plant ..................................................................... 41 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 42 De effecten en de gevolgen ...................................................................... 42 Nicotine................................................................................................. 44 Geschiedenis.......................................................................................... 44
Oppeppende of stimulerende drugs ................................... 29
5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.4
Wat is nicotine? ...................................................................................... 44 De kenmerken van de plant ..................................................................... 45 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 47 De effecten en de gevolgen ...................................................................... 47 Hoe werkt nicotine? ................................................................................ 49 Khat ..................................................................................................... 52
6.1 6.1.1 6.1.2 6.1.3 6.1.4 6.1.5 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.2.5 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4
Opium................................................................................................... 53 Geschiedenis.......................................................................................... 53 Wat is opium? ........................................................................................ 53 De kenmerken van de plant ..................................................................... 54 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 55 De effecten en de gevolgen ...................................................................... 55 Herone ................................................................................................. 55 Geschiedenis.......................................................................................... 55 Wat is herone? ...................................................................................... 56 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 57 De effecten en gevolgen .......................................................................... 58 Hoe werkt herone? ................................................................................. 62 Morfine ................................................................................................. 70 Geschiedenis.......................................................................................... 70 Wat is morfine? ...................................................................................... 70 Hoe wordt het gebruikt? .......................................................................... 71 De effecten en de gevolgen ...................................................................... 71
Verdovende of dempende drugs ........................................ 53
Deel 2: Didactische verwerking ................................................... 73 1

1.1
Situering in de eindtermen ................................................ 73 Beginsituatie en lesdoelen................................................. 75
Lesthema biosociaal probleem .................................................................. 73
2 3 4
4.1 4.2 4.3
Leerinhoud en didactische aanpak..................................... 76 Werkbladen en fiches ........................................................ 80

Ingevulde werkbladen ............................................................................. 80 Lege werkbladen .................................................................................... 93 Fiches ................................................................................................. 106
Referentiewerken ............................................................ 107
Besluit ....................................................................................... 108 Referentielijst figuren ............................................................... 109 Literatuurlijst ............................................................................ 112
Inleiding
Ik heb voor dit eindwerk gekozen, omdat het onderwerp mij heel erg interesseert. Ik wou graag meer weten over drugs en over de effecten van drugs op onze hersenen en de rest van ons lichaam. Mijn doel hierbij was om op basis van een verkennende en kritische bronnenstudie mij te verdiepen in een onderwijs- en maatschappelijk relevant thema, in functie van mijn persoonlijke en professionele groei. Het is belangrijk dat men in het secundair onderwijs voldoende aandacht besteedt aan drugspreventie. Vooral jongeren uit de tweede graad zijn gevoelig voor de invloed van vrienden en het milieu waarin ze zich bevinden. Zij gaan dan ook het meest experimenteren met drugs, en lopen daarbij de kans om verslaafd te worden. Daarom is dit eindwerk voornamelijk bedoeld voor leerkrachten die in de tweede graad lesgeven. Het is belangrijk om zelf voldoende achtergrondkennis te hebben om de leerlingen bewust te maken van de gevaren van drugs. Ik hoop dan ook dat dit eindwerk kan bijdragen aan een goede drugspreventie in het secundair onderwijs. Als leerlingen zich bewust zijn van de gevaren van drugs, gaan ze er (hopelijk) voorzichtiger mee omgaan. De werkbladen die in het tweede deel van dit eindwerk zijn opgenomen, kunnen gebruikt worden in de lessen biologie. Ze sluiten bij het leerplan aan in de lessenreeks over een biosociaal probleem.
Deel 1: Literatuurstudie
1
1.1
Inleidende begrippen
Definitie drugs
Oorspronkelijk verwees het Engelse woord drug naar alle gedroogde kruiden, zoals bijvoorbeeld peper of lavendel. Daarom spreekt men ook nog steeds van drogist of drugstore. Later werd het woord enkel nog gebruikt om medicijnen aan de duiden die uit kruiden bereid werden. 1 Als men tegenwoordig aan iemand vraagt wat drugs zijn, dan is het antwoord afhankelijk van de persoon of instantie aan wie men de vraag stelt. Voor de medische wereld, bijvoorbeeld, zijn het middelen die ons bewustzijn rechtstreeks benvloeden en onze stemming veranderen. Algemeen staat het begrip drug voor een middel: 2 dat invloed heeft op het bewustzijn (dit is de manier waarop je de wereld rondom je beleeft), dat wordt gebruikt voor recreatieve doeleinden, waarvan het gebruik, bezit en/of verhandelen illegaal is en waaraan de gebruiker uiteindelijk verslaafd raakt.
Drugs als begrip heeft een negatieve ondertoon, enerzijds ingegeven door het beeld dat de gebruiker voor ogen heeft en anderzijds vanwege de aard van de middelen.
1.2
Een aantal belangrijke termen in verband met drugs 3
1.2.1 Afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen

Hoewel de termen verslaving en verslaafd vaak gebruikt worden in verband met drugs, verkiezen de meeste medici om de termen afhankelijkheid en afhankelijke gebruiker te hanteren. De reden hiervoor is deels een maatschappelijke kwestie: het woord
1 2
WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk. BUISMAN W.R. en VAN DER STEL J.C. , Drugspreventie: achtergronden, praktijk en toekomst , Bohn Stafleu van
Loghum.
3
BUISMAN W.R. en VAN DER STEL J.C. , Drugspreventie: achtergronden, praktijk en toekomst , Bohn Stafleu
van Loghum. CONOLLY S. , Wat je moet weten over cocane , Corona , 2000. WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen, Icarus , derde druk.
verslaving roept een gevoel van oncontroleerbaarheid en zelfs onvergeeflijkheid op. Afhankelijkheid daarentegen suggereert een wijze van gedrag die te veranderen is. Medici en drugsvoorlichters maken een onderscheid tussen fysieke en psychische afhankelijkheid.
Fysieke afhankelijkheid
Een drug veroorzaakt fysieke afhankelijkheid als de gebruiker voortdurend de dosis moet verhogen om dezelfde effecten te bekomen (= tolerantie) en ontwenningsverschijnselen veroorzaakt als de gebruiker probeert te stoppen. De tolerantie of gewenning voor een middel is een fysiologisch mechanisme dat op twee verschillende manieren kan ontstaan. Bij de ene manier ontstaat de gewenning doordat de uitscheiding van de stof toeneemt. Bij de andere manier is de gewenning het gevolg van processen die zich afspelen ter hoogte van de receptor. De receptor is de plaats waar een middel zijn directe werking op uitoefent. Meestal is dit eveneens de plaats waar een lichaamseigen stof (een hormoon of een neurotransmitter) zich bindt met de cel. Dit leidt dan tot een effect. Door een overaanbod van de drug die zich steeds met dezelfde receptor wil binden, kan het aantal receptorplaatsen afnemen of toenemen Het is ook mogelijk dat de productie van de lichaamseigen stoffen na verloop van tijd afneemt door het aanbod van stoffen van buitenaf. In beide gevallen gaat de gebruiker meer gebruiken om het gewenste effect te bekomen. De lichamelijke abstinentieverschijnselen kunnen mild en nauwelijks herkenbaar zijn (vb. bij cocane en cannabis), of zeer uitgesproken (vb. bij opiaten) en zelfs levensbedreigend (vb. bij alcohol). Het zijn vooral de stoffen die het centraal zenuwstelsel remmen die duidelijke lichamelijke onthoudingsverschijnselen geven. De abstinentieverschijnselen zijn ook heviger bij stoffen die snel door het lichaam worden uitgescheiden. Bij stoffen die langzaam uit het lichaam verwijderd worden, zijn de onthoudingsverschijnselen meestal minder erg, maar duren ze wel langer.
Psychische afhankelijkheid
Psychische afhankelijkheid (nieuwe titel) ontstaat door een samenspel van verschillende factoren. Ten eerste hangt het van de drug zelf af: bij sommige drugs (zoals cocane en nicotine) treedt er sneller psychische afhankelijkheid op dan bij andere. Verder zijn de persoonlijkheid en de voorgeschiedenis van de gebruiker, en de invloed van de omgeving, van groot belang in het al dan niet ontstaan van psychische afhankelijkheid.
Psychische onthoudingsverschijnselen kunnen optreden zowel bij de onthouding van stoffen die het centrale zenuwstelsel stimuleren als van stoffen die het centrale zenuwstelsel remmen.
1.2.2 Craving
Een duidelijke afbakening tussen lichamelijke en psychische afhankelijkheid is moeilijk aan te brengen. Opvallend is wel dat, lang nadat een gebruiker lichamelijk is afgekickt, de psychische afhankelijkheid blijft bestaan. Men blijft verlangen naar de drug en naar het gevoel dat men krijgt bij gebruik. Hierdoor is men vaak onrustig en prikkelbaar. Dit verschijnsel noemt men craving, of in het Nederlands zuchtigheid.
1.2.3 Potensialisering
Wanneer twee of meer verschillende drugs samen worden gebruikt, is hun gezamenlijk effect soms groter dan de som van de twee aparte effecten. Deze wederzijdse versterkende invloed noemt men potentialisering. Dit is de voornaamste doodsoorzaak bij druggebruikers. Veel zogenaamde overdosissen zijn eigenlijk het gevolg van het gelijktijdig innemen van verschillende soorten drugs in op zich niet dodelijke hoeveelheden. Bekende voorbeelden hiervan zijn: het combineren van slaappillen met alcohol of slaappillen met herone.
1.2.4 Overdosis
Letterlijk betekent dit een te hoge dosis. Sommige drugs zijn zo schadelijk dat eigenlijk elke inname een overdosis is. In het algemeen wordt het woord gebruikt voor elke druginname die op korte termijn tot ernstige problemen leidt, zoals een coma, een hartaanval of de dood. In veel gevallen is de oorzaak van deze problemen niet zozeer een te hoge dosis, maar wel het gelijktijdig innemen van verschillende soorten drugs, de aanwezigheid van giftige versnijdingsproducten, allergische reacties, Een overdosis kan ook een zelfmoordpoging zijn.
1.2.5 Kruisafhankelijkheid
Gebruikers kunnen van meer dan n middel afhankelijk zijn. Voor een deel kunnen bepaalde middelen elkaar vervangen. Dit betekent dat wanneer iemand verslaafd is aan het ene middel, de afhankelijkheid ook automatisch bestaat voor middelen die nog nooit gebruikt zijn. Dit noemt men kruisafhankelijkheid.
De verklaring hiervoor moet gezocht worden in de ruimtelijke structuur van de stoffen. Deze is zo dat ze een binding aangaan met hetzelfde type receptor in de hersenen en deze receptor vervolgens activeren. Een voorbeeld van kruisafhankelijkheid is dat herone kan vervangen worden door methadon, zonder dat de typische abstinentieverschijnselen optreden. Deze kruisafhankelijkheid is bekend voor alle opiaten onderling.
10
De verschillende indelingen van drugs
Men kan drugs op basis van verschillende criteria indelen in categorien. Een aantal mogelijke criteria zijn: Op basis van de effecten op het lichaam. Deze effecten lopen uiteen van een ander gevoel van welbevinden tot ernstige vervormingen van de zintuiglijke waarnemingen. Op basis van het risico en de wetgeving. Hierbij maakt men een onderscheid tussen softdrugs en harddrugs. Softdrugs zijn drugs die geen lichamelijke afhankelijkheid veroorzaken. Er kan wel psychische afhankelijkheid ontstaan. Harddrugs veroorzaken zowel lichamelijke als psychische afhankelijkheid en men ondervindt lichamelijke gevolgen door het gebruik ervan. Op basis van de sterkte van de lichamelijke afhankelijkheid. Op basis van de sterkte van de psychische afhankelijkheid.
Ik heb voor dit eindwerk gekozen voor de indeling op basis van de effecten op het lichaam. Dit houdt in dat er een verdere onderverdeling wordt gemaakt in bewustzijnsveranderende of hallucinogene drugs, oppeppende of stimulerende drugs en verdovende of dempende drugs. Verder zijn er een aantal drugs die twee van deze effecten combineren, namelijk verdovende middelen en opwekkende middelen die hallucinaties veroorzaken.
11
De normale werking: receptoren, neuronen, synapsen en neurotransmitters 4
In dit hoofdstuk herhaal ik kort de werking van receptoren, neuronen, synapsen en neurotransmitters omdat dit van belang is om de werking van drugs te begrijpen.
3.1
Receptoren
Receptoren zijn specifieke protenen. Ze dienen als aangrijpingspunt voor endogene, of lichaamseigen, stoffen (vb. neurotransmitters en hormonen) en voor exogene, of lichaamsvreemde, stoffen (vb. drugs). Een receptor is dus een eiwit in de celmembraan van een cel, waar stoffen zich aan kunnen binden. De stoffen die zich kunnen binden, noemt men liganden. Een ligand bindt zich enkel aan een receptor die precies past. Meestal is er slechts n lichaamseigen of endogene ligand per receptor. Daarnaast kunnen er verschillende exogene liganden bestaan. Receptoren werken dus volgens een sleutel-slotmodel. Na de binding wordt de receptor geactiveerd en ontstaat er in de cel een respons. Deze zorgt uiteindelijk voor het beoogde fysiologische effect. Een hartspiercel gaat bijvoorbeeld sneller en krachtiger samentrekken nadat adrenaline zich heeft gebonden aan de adrenalinereceptor en deze heeft geactiveerd.
Fig. 1: Sleutel-slotmodel van receptoren Ook bepaalde drugs kunnen zich binden aan een receptor. Zij zijn een voorbeeld van exogene liganden. Na de binding kan de receptor geactiveerd of niet geactiveerd worden. Wanneer de receptor geactiveerd wordt, komt dit doordat dezelfde fysiologische respons ontstaat, die zou optreden na binding met de bijbehorende endogene stof. Bij de binding
Gebaseerd op: Eindwerk: De invloed van drugs en alcohol op het menselijk lichaam , DE RUYTER L. ,
KHLeuven (regentaat) , schooljaar 2005-2006.
12
met een drug kan de aard van de respons, zoals de intensiteit en de duur, wel afwijkend zijn. Stoffen die het effect van de endogene stof nabootsen of versterken, worden agonisten genoemd. Wanneer de receptor niet wordt geactiveerd, wordt hij alleen maar bezet door de drug. Hierdoor kan de endogene stof er slechter of niet meer op binden. Stoffen die de werking van een endogene stof verminderen of tegengaan, worden antagonisten genoemd.
Fig. 2: Agonistische en antagonistische werking van een drug
3.2
Neuronen 5
Het menselijke zenuwstelsel is opgebouwd uit 2 soorten cellen: neuroglia en neuronen (=zenuwcellen). Neuronen zijn opgebouwd uit een cellichaam en de uitlopers, axonen en dentrieten genaamd. De functie van deze uitlopers is het doorgeven van informatie. Dit onderscheidt neuronen van andere cellen.
WIJNANTS
M.,
Hersenweetjes,
internet,
11/04/2006,
(http://www.neuroinf.org/youngscientists/hersenen/neuron.shtml)
13
Fig. 3: Neuron
Fig. 4: Neuron
De dendrieten zijn korte uitlopers en de meeste neuronen hebben meerdere dendrieten. Ze ontvangen informatie en leiden deze tot in het cellichaam. De axonen zijn meestal heel lang en de meeste neuronen hebben er slechts n. Het axon voert informatie weg uit het cellichaam, naar andere neuronen. Dit gebeurt door het maken van een synaps (zie verder: 1.3.3). Axonen kunnen ook andere cellen, zoals spieren en klieren, stimuleren. (Dit zijn de fysiologische omschrijvingen van axonen en neuronen, andere omschrijvingen zijn ook mogelijk.) Het zenuwstelsel bestaat uit 10 tot 50 keer meer neuroglia dan neuronen, toch wordt er veel meer gesproken over neuronen. De voornaamste reden hiervoor is dat neuroglia geen informatie kunnen overdragen. Dit betekent natuurlijk niet dat ze nergens voor dienen. Het is zelfs zo dat de neuronen hun functie niet goed zouden kunnen uitoefenen zonder de neuroglia. De neuroglia zorgen namelijk voor de aanvoer van voedingsstoffen, voor fysieke steun en voor bescherming. Verder voeren ze afvalstoffen af die ontstaan wanneer neuronen afsterven en zorgen ze voor het versnellen van de neurale besturing doordat ze bepaalde axonen omgeven door een isolerende laag. Elk van deze functies wordt uitgevoerd door een bepaald type van neuroglia.
14
3.3
Synapsen
Een synaps is de ruimte tussen de zenuwcellen. In deze ruimte vindt het 'doorgeven van de boodschap' plaats. Er bevinden zich ook synapsen tussen zenuwcellen en spieren n zenuwcellen en klieren. De synapsspleet is de ruimte tussen een axon (=presynaptisch neurondeel) en een dendriet (=postsynaptisch neurondeel). Een signaal wordt door middel van neurotransmissie (zie verder: 1.3.4) via deze spleet overgedragen naar de volgende cel.
Fig. 5: Synaps
3.4
Neurotransmitters
Een neurotransmitter is een molecule dat wordt gebruikt voor de signaaloverdracht in de synaps. Wanneer er een zenuwimpuls aankomt in het axon, worden de neurotransmitters vrijgelaten in de synaptische spleet om zich vervolgens te binden aan de receptor van het dendriet. De neurotransmitters kunnen de activiteit van de zenuwcel die ze bereiken stimuleren of remmen. De belangrijkste stimulerende neurotransmitter is glutamaat. De belangrijkste remmende neurotransmitter is GABA (gamma-aminoboterzuur). Andere belangrijke neurotransmitters zijn: adrenaline, dopamine en noradrenaline. Adrenaline is een neurotransmitter en een hormoon en wordt geproduceerd in de bijnieren. De aanmaak van adrenaline verhoogt bij angst, stress, woede, kou, hitte en pijn. Adrenaline verhoogt de alertheid en zorgt ervoor dat de persoon meer energie heeft.
15
Fig 6: Chemische structuur van adrenaline
Fig 7: Chemische structuur van adrenaline
Dopamine is een neurotransmitter die een belangrijke rol speelt bij het maken van bewegingen en bij het ontstaan van emoties, genot, blijdschap en welzijn. In de hersenen zijn er zenuwen aanwezig die gevoelig zijn voor dopamine, meer bepaald in de voorhoofdskwab en de basale ganglia.
Fig. 8: Chemische structuur van dopamine Noradrenaline heeft een sterk opwekkende werking en het werkt in op het sympatisch zenuwstelsel. Het kan eveneens werken als een hormoon. Wanneer men te weinig noradrenaline heeft, voelt men zich depressief en wanneer men teveel noradrenaline heeft, voelt men zich euforisch, gespannen, angstig of opgewonden. Dit is afhankelijk van de stemming en van de werking van de andere neurotransmitters.
Fig. 9: Chemische structuur van noradrenaline
Fig. 10: Chemische structuur van noradrenaline
16
Bewustzijnsveranderende drugs
of
hallucinogene
Deze middelen verstoren grondig onze waarneming van de buitenwereld: kleuren worden helderder, muziek wordt intenser beleefd, afstanden worden foutief ingeschat, Ook op gevoelsmatig vlak schat men dingen foutief in: men lacht om (voor buitenstaanders) onbegrijpelijke redenen, kleinigheden kunnen aanleiding geven tot diepe droefheid, men krijgt achtervolgingswanen en paniekaanvallen, Omdat deze soort drugs de gebruiker vaak de illusie van een dieper inzicht in zichzelf of in de natuur geven, worden ze soms ook bewustzijnsverruimende drugs genoemd. 6
4.1
Cannabis
4.1.1 Geschiedenis
Cannabis werd voor het eerst bekend als verdovend middel. Het kwam voor in Chinese medische verhandelingen en de informatie verspreidde zich uiteindelijk over de hele wereld. De functie van het gebruik verschoof langzamerhand naar de bevrediging van recreatieve behoeften. Pas in de jaren vijftig van de 20ste eeuw is cannabis in de Westerse landen een belangrijke plaats beginnen innemen als genotsmiddel. De verspreiding gebeurde in het kielzog van de Beat Generation en later ook de hippiebeweging in de jaren zestig. 7
4.1.2 Wat zijn marihuana en hasj? 8 9

Marihuana en hasj zijn beide producten van n en dezelfde plant, nl Cannabis sativa var. indica.
6 7
WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk. BUISMAN W.R. en VAN DER STEL J.C. , Drugspreventie: achtergronden, praktijk en toekomst , Bohn Stafleu CLIJMANS L. , Plantenbiologie deel F, niet gepubliceerde cursus KHLeuven, 2008 Het bezitten van zelfgekweekte cannabis blijft strafbaar in ons land. In de toekomst zal er niet langer worden
van Loghum
8 9
vervolgd indien het gaat om de productie van een hoeveelheid cannabis die bestemd is voor eigen gebruik onder de gekende voorwaarden (meerderjarig, geen problematisch gebruik, geen maatschappelijke overlast, geen handel,...). BELGISCHE FEDERALE OVERHEIDSDIENSTEN, Cannabis: risicos, internet, 2008, (http://www.belgium.be/eportal/application?languageParameter=nl&pageid=contentPage&docId=4471)
17
Fig. 11: Cannabis sativa
Fig. 12: Cannabis sativa
Marihuana wordt bereid door de vrouwelijke bloemen te drogen en te verkruimelen. Het heeft dan ook het uitzicht van een gedroogde, verkruimelde plant en het heeft een sterke geur. De onbevruchte vrouwelijke bloemen bevatten de hoogste concentraties. Marihuana wordt ook aangeduid met het woord 'gras' of 'wiet'. (vgl: (Eng) 'grass' of 'weed'). De naam marihuana is waarschijnlijk afgeleid van de veel in het Spaans voorkomende vrouwennamen Maria en Juana, hiermee werd verwezen naar de lustopwekkende eigenschappen die aan marihuana werden toegekend.
Fig. 13: Marihuana en shit
Fig. 14: Hash
Hasj is de hars van de bloemen en de bovenste bladeren, die kan variren van bijna vloeibaar en olieachtig tot zeer hard. Het is een stuk krachtiger dan marihuana. Hasj wordt ook vaak 'shit' genoemd, waarschijnlijk vanwege de (donkere) kleur. Hennep is de benaming voor Cannabis sativa, die vrijwel geen roesverwekkende stoffen bevat, en bijvoorbeeld gebruikt wordt voor de fabricage van vezels, garens en touw. 18
4.1.3 De kenmerken van de plant 10

Het werkzame bestanddeel (THC) bevindt zich in de harsachtige laag waarmee de knoppen van de vrouwelijke plant bedekt zijn. Uit de cannabisplant worden nog andere producten vervaardigd, zoals touw en papier. Deze worden gemaakt uit de vezels van de mannelijke plant. Verder wordt er uit hennepzaad olie geperst die wordt gebruikt in verf en vernis, en het dient eveneens als vogelzaad. De plant geldt in veel streken als windkering in de landen tuinbouw. Fossiele brandstoffen kunnen deels vervangen worden door hennep.
Fig. 15: Hennep
Fig. 16: Hennepzaad
Cannabis behoort tot de hennepfamilie en is een njarige, tweehuizige plant. Tweehuizig betekent dat er mannelijke en vrouwelijk planten voorkomen. De plant bloeit van juni tot en met augustus en heeft groenachtige bloemen. De mannelijke bloemen staan in pluimen en de vrouwelijke bloemen staan in de bladoksels in aren. De mannelijke plant sterft na het afgeven van het stuifmeel snel af, terwijl de vrouwelijke plant sterker is en meer bladeren draagt.
10
CLIJMANS L. , Plantenbiologie deel F, niet gepubliceerde cursus KHLeuven, 2008 ELTEREN G., HennepCannabis sativa, internet, 04/05/2008,
VAN HERPEN T., Hennep, internet, 04/05/2008, (http://www.natuurlijkerwijs.com/hennep.htm) VAN (http://plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/hennep.htm#Botanie)
19
Fig. 17: Cannabisplant
Fig. 18: Blad van de cannabisplant
De bladeren zijn lang gesteeld, grof gezaagd en handvormig met tussen de 3 en 15 vingers. Ze zijn variabel van grootte, langgerekt en diep ingesneden. De vrucht is eivormig en iets afgeplat, hard en bruinachtig van kleur, met een volledige kelk. Ze is stevig aan de stengel bevestigd, zonder duidelijke scheiding. De plant heeft een zeer kenmerkende geur en wordt 1 tot 2 meter hoog. Cannabis houdt van zonnige plaatsen en goed gedraineerde, stikstofrijke grond. Als men de planten buiten wil kweken, kan men zaaien van begin maart tot eind mei. Voor de vegetatieve fase van cannabis is een lichtperiode van 18 uur (en dus een donkerperiode van 6 uur) ideaal. Bij een goede verzorging kan een gezonde cannabisplant tot 5 cm per dag groeien. Het is erg gemakkelijk om de plant tot bloei te brengen. De planten moeten het idee krijgen dat de dagen korter worden ('herfst'). Dit kan door de licht- en de donkerperiode even lang te maken, dus elk 12 uur. Twee tot drie weken nadat de belichtingstijd is teruggebracht tot 12 uur, beginnen de planten te bloeien. Het is daarbij van belang om de donkerperiode absoluut niet te onderbreken. Wanneer de planten licht krijgen tijdens de donkerperiode van 12 uur, dan wordt de bloeifase uitgesteld. Cannabis is een korte-dag-plant (KDP). Dit zijn planten die slechts kunnen bloeien als ze dagelijks niet meer dan 8 tot 12 uur belicht worden. De afwisseling van een licht- en een donkerperiode is absoluut noodzakelijk en een lichtflits (zogenaamd stoorlicht) gedurende de donkerperiode is reeds voldoende om de bloei te verhinderen. Men spreekt daarom in feite beter van lange-nacht-planten. Andere voorbeelden van korte-dag-planten zijn de chrysant, mas en dahlia.
20
4.1.4 Hoe wordt het gebruikt?

Het doel van het gebruik is high of stoned worden. Meestal worden hasj en marihuana vermengd met tabak en in een lange, frietzakvormige sigaret gerold en zo gerookt. Dit noemt men een joint of een stick. Deze wordt in gezelschap vaak doorgegeven.
Fig. 19: Joints Soms wordt het ook puur of in een waterpijp gerookt. Verder verwerkt men het in eten, bijvoorbeeld in spacecake. Bij deze manier van inname is het effect trager en minder sterk dan wanneer men de cannabis rookt.
4.1.5 De effecten en de gevolgen 11

De psychologische effecten van cannabis treden snel na het roken op (na ongeveer twee tot tien minuten). De piek van de effecten bevindt zich tussen de dertig en zestig minuten na het roken. Na twee tot vier uur zijn de effecten grotendeels verdwenen. Bij het eten van cannabis treden de effecten na ongeveer n tot twee uur op en blijven ze nog drie tot tien uur duren. De effecten die iemand ervaart kunnen heel uiteenlopend zijn. Ze zijn afhankelijk van de hoeveelheid en de kwaliteit van de cannabis, de wijze waarop het wordt gebruikt (eten of roken), de ervaring van de gebruiker met cannabis en de persoonlijke gesteldheid, zoals de stemming op het moment van gebruik en de waarin de betrokkene open staat voor de effecten. Ondanks de grote individuele verschillen zijn er ook psychologische effecten die typisch zijn voor cannabis. Het belangrijkste effect is het versterken van de emotionele toestand waarin de gebruiker op het moment van inname verkeerd. Wanneer de gebruiker zich dan onrustig of onwennig voelt, kan dit aanleiding geven tot een bad trip (= een angstige roes).
11
Jongeren en drugs nuchter bekeken , driemaandelijks tijdschrift van de Gezinsbond , 34ste jaargang , nr3
DE RIDDER H. , Jongeren, ouders en drugs ., Garant , 2001 WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk CUIJPERS P. , Cannabis , Bohn Stafleu van Loghum
21
Verder wordt men na het gebruik high of stoned: men krijgt een gevoel van euforie dat langzaam verandert in een gevoel van kalmte en rust. Men wordt suf en het gevoel van tijd vertraagt, zodat minuten wel uren lijken. Kleuren, vormen en geluiden worden intenser en anders waargenomen. Typisch zijn ook de behoefte aan eten (vooral zoete dingen) en de onbeheersbare lachbuien. Veel gebruikers ervaren het eigenaardige fenomeen van zichzelf te kunnen observeren. Langs de ene kant kan een bepaalde gebeurtenis of toestand bijvoorbeeld lichte paranoia opwekken, maar tegelijkertijd beseft de gebruiker dat deze paranoia het gevolg is van de drug. Echte hallucinaties, dit wil zeggen het zien of horen van dingen die in werkelijkheid niet bestaan, komen niet of nauwelijks voor na gebruik. Wel kunnen er door het gebruik plotse angstgevoelens en/of misselijkheid optreden. Psychische afhankelijkheid van marihuana en hasj is mogelijk. Deze is te vergelijken met die van een nicotineroker. Vaak wordt cannabis ook genoemd als uitlokker van psychosen: cannabisgebruik zou leiden tot een hogere prevalentie van schizofrenie. Het is bewezen dat het percentage schizofrenen hoger ligt bij cannabisgebruikers. Dit kan echter ook worden toegeschreven aan het feit dat mensen met aanleg voor schizofrenie gemakkelijker cannabis gebruiken. Het is niet uitgesloten, maar ook niet bevestigd, dat cannabis tot schizofrenie leidt. Het is wel duidelijk dat mensen met schizofrenie vaker cannabis gebruiken dan anderen. Mogelijk is er hier sprake van een vorm van zelfmedicatie. Er wordt wel vermoed dat cannabisgebruik, bij mensen die aanleg hebben voor schizofrenie, de eerste episode van deze ziekte kan uitlokken. Het lijkt hierbij echter weinig waarschijnlijk dat cannabis de ziekte heeft veroorzaakt. Het gebruik van cannabis heeft ook lichamelijke gevolgen. De voornaamste zijn: Versnelling van de hartslag. Deze vermindert meestal terug na ongeveer 20 minuten. Daling van de druk in de oogbol. Verandering van de bloeddruk. Gevoelens van warmte of koude in handen en voeten. Verkleuring van het oogwit van wit naar (licht) roze door vaatverwijding in het oogbindvlies. Verslapping van de spieren. Een droge mond.
Deze effecten treden gelijktijdig op en zijn enkele na het gebruik terug verdwenen. Hoewel er vaak wordt gezegd dat cannabis geen kwaad kan, is dit niet waar. Het bevat veel meer teer dan een gewone sigaret en is dus schadelijker voor de longen en het hart. 22
Het
heeft
bovendien
een
negatieve
invloed
op
de
concentratie
en
het
korte
termijngeheugen. Aangezien cannabis vaak wordt gebruikt door pubers, kan dit een slechte invloed hebben op de schoolresultaten, vooral bij intensief gebruik. Hierdoor kan het een rem zetten op het realiseren van hun toekomstdromen. Als men onder invloed is van marihuana en hasj, is het ten sterkste afgeraden om zich in het verkeer te begeven (dit geldt eigenlijk voor alle soorten drugs), omdat afstand, tijd en ruimte dan anders worden ingeschat. De cordinatie van de spierbewegingen en de reactietijd zijn bovendien sterk verminderd.
4.1.6 Hoe werkt cannabis? 12

In de hennepplant komen meer dan vierhonderd chemische stoffen voor. Ongeveer zestig daarvan zijn uniek en komen in geen enkele andere plant voor. Deze stoffen worden ook wel cannabinoden genoemd. De stof in de hennepplant die het meest verantwoordelijk is voor de lichamelijke en psychische werking van cannabis is THC, of Tetra-Hydro-Cannabinol.
Fig. 20: Chemische structuur van Tetra-Hydro-Cannabinol Het hallucinerende effect van cannabis wordt dus voornamelijk veroorzaakt door THC, maar is ook afhankelijk van de concentratie waarin andere stoffen in de cannabis aanwezig zijn. Verder worden de THC en de andere stoffen benvloed door de verhitting bij het roken. De concentratie van THC in de verschillende cannabisproducten verschilt sterk. Marihuana bevat in principe minder THC dan hasj, maar door de toename van THC in marihuana is het verschil tussen beide verkleind. THC lost goed op in vet, maar niet in water. Om de THC in cannabis te kunnen vrijmaken, moet men deze verhitten. Dit gebeurt meestal door de cannabis te roken, en
12
Gebaseerd op: Eindwerk: De invloed van drugs en alcohol op het menselijk lichaam , DE RUYTER L. ,
KHLeuven (regentaat) en op JELLINEK, Drugs and the brain, internet, 10/03/2008, http://www.jellinek.nl/brain/index.html.
23
soms door het te verwerken in voedsel. Door roken komt 10 tot 25% van de THC in het lichaam terecht, bij het eten ervan slechts 6%. De dosis die nodig is om high of stoned te worden is ongeveer 10 mg. Hiervan bereikt slechts een klein deel werkelijk het bloed en uiteindelijk de hersenen. Eind jaren tachtig hebben onderzoekers aangetoond dat er in de hersenen, en in andere delen van ons lichaam, speciale cannabinod-receptoren bestaan. Deze zorgen voor de informatieoverdracht van chemische signalen buiten de cel, naar de processen binnenin de cel. THC bindt zich onmiddellijk op deze receptoren. Er zijn ondertussen twee soorten receptoren ontdekt, namelijk de CB1-receptoren en de CB2-receptoren. De CB1-receptoren komen voor op zenuwcellen in de hersenen, in het ruggenmerg en in enkele andere lichaamsdelen. Zij regelen het vrijkomen van de neurotransmitters. De CB2-receptoren komen voornamelijk voor op cellen van het immuunsysteem (zoals macrofagen, T-cellen, B-cellen) en ze komen niet voor in de hersenen. De (roes)effecten van cannabis worden veroorzaakt doordat de cannabis op een indirecte manier het beloningscentrum prikkelt. Dit komt doordat cannabis indirect de afgifte van dopamine verhoogt. Deze stof geeft aanleiding tot gevoelens van genot en voldoening. Bij dit proces komt er nog een derde stof bij kijken, namelijk de neurotransmitter GABA. De afgifte van dopamine wordt tegengehouden door GABA, maar de THC uit cannabis houdt op zijn beurt GABA tegen. Het eindresultaat is dat er meer dopamine kan worden afgegeven, dus dat de gebruiker zich gelukkiger, voldaan voelt. Een aantal van de neveneffecten, zoals cordinatieproblemen, honger en verstoring van de geheugenfunctie, worden veroorzaakt doordat THC de werking van anandamide verstoort. Anandamide is een neurotransmitter die op verschillende plaatsen in de hersenen voorkomt.
24
De normale situatie 13
Anandamide ligt opgeslagen in de blaasjes aan het uiteinde van een axon. Als een elektrisch signaal hier aankomt, wordt de anandamide in de ruimte (de synaps) tussen het axon en de dendriet losgelaten.
De anandamide drijft via de synaps naar het aangrenzende neuron. Op de dendrieten van dit neuron zitten receptoren waaraan de anandamide zich bindt. Na binding van anandamide aan deze receptoren wordt de boodschap doorgegeven.
Na het doorgeven van de boodschap laat anandamide zijn receptor los en stroomt het terug naar het neuron waar het vandaan komt. De anandamide wordt dus eigenlijk gerecycled.
13
Figuren: JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 10/03/2008, (http://www.jellinek.nl/informatie/)
25
De cannabis-situatie 14
THC bindt zich aan de receptoren die eigenlijk voor anandamide bedoeld zijn. Op deze manier geeft het nieuwe signalen door en neemt het eigenlijk de taak van anandamide over.
Na het doorgeven van de informatie laat THC de receptor los en wordt het afgebroken.
De verwerking van THC in het lichaam gebeurt zeer complex. Een groot deel van de THC wordt opgeslagen in het lichaamsvet en komt daaruit slechts langzaam vrij.
14
26
Een week na het gebruiken van cannabis is er nog steeds 30 tot 40% van de THC in het lichaam aanwezig. Het duurt in totaal vier tot zes weken voordat de THC niet meer aantoonbaar is in het bloed. THC kan nog enkele dagen nadat iemand cannabis heeft gebruikt, worden aangetoond in de urine. Bij chronische gebruikers is dit tot enkele weken na het laatste gebruik. Uiteindelijk wordt THC in het lichaam omgezet tot een dertigtal metabolieten (afbraakproducten).
4.2
Alternatieve drugs of ecodrugs 15
Ecodrugs zijn schimmels en planten (en mengsels van beide) die een hallucinogene, verdovende of stimulerende werking hebben. Deze werking is vaak al jaren bekend. Voorbeelden van ecodrugs zijn valeriaan, vliegezwam, ginseng, doornappel, ephedra en guarana.
Fig. 21: Valeriaan
Fig. 22: Valeriaan
Fig 23: Guarana
Het gebruik van ecodrugs bij jongeren neemt toe. Dit komt doordat jongeren steeds meer begaan zijn met het milieu en met hun gezondheid. Hierdoor staan ze kritischer ten opzichte van kunstmatige producten, en dus ook ten opzichte van drugs die in labos ontwikkeld zijn. Een andere reden waarom sommige jongeren voor ecodrugs kiezen, is omdat ze denken dat deze minder gevaarlijk zijn dan de klassieke drugs. Dit is echter niet altijd zo. Een bekende ecodrug zijn de paddos, of paddenstoelen. Deze hebben een hallucinerende werking en ze worden ook wel magic mushrooms of shrooms genoemd.
15
Artikel: Nieuwe drugshype: trippen op paddenstoelen , Knack, 29/08/2007, CHRIS DE STOOP
WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk
27
Het aantal mensen dat paddo's gebruikt ligt in de buurt van het aantal mensen dat XTC gebruikt, maar er zijn minder gebruikers die overgaan op frequent gebruik dan bij andere drugs.
Fig. 24: Paddos
Fig. 25: Gedroogde paddos
De fysieke effecten zijn over het algemeen van korte duur: duizeligheid, misselijkheid, rillingen, maagpijn, braken, diarree. Behalve deze lichamelijke gevolgen is er echter de psychologische invloed van paddo's die wel hevig kan zijn: angstige gevoelens, agitatie, verwarring, desorintatie... Paddo's versterken ook de gevoelens die men heeft op het moment van gebruik en veranderen de manier waarop men de omgeving en de eigen persoonlijkheid ervaart. De effecten zijn afhankelijk van de soort paddestoel, de ingenomen hoeveelheid, het lichaamsgewicht en de maaginhoud. Een andere, redelijk bekende, ecodrug is Herbal XTC. Dit bevat guarana en ephedra en heeft een stimulerende werking. Guarana is afkomstig uit een Zuid-Amerikaanse boon en bevat guaranine, een stof die op cafene lijkt.
28
Oppeppende of stimulerende drugs
Deze producten hebben een algemeen stimulerende werking: de hartslag wordt sneller en de bloeddruk en de lichaamstemperatuur stijgen. Ze worden onder andere gebruikt om te vermageren (omdat ze het hongergevoel onderdrukken) en om te kunnen blijven doorgaan met feesten, studeren, werken, (omdat ze het gevoel van vermoeidheid onderdrukken) Verder geven ze de gebruiker het gevoel dat hij veel meer energie heeft en dat hij alles aankan. Hij overschat zichzelf gemakkelijker en stelt zich vaak agressief op. Stimulerende drugs zijn heel belastend voor het lichaam (onder andere voor hart en bloedvaten) en hebben gemakkelijk tot gevolg dat de gebruiker oververmoeid raakt, zich leeg (tot zelfs depressief) voelt en prikkelbaarder en achterdochtiger is. Ze geven het lichaam geen extra energie, maar onderdrukken de grenzen van het lichaam. Hierdoor gaat een frequente gebruiker uit zijn reserves putten en op die manier roofbouw plegen op zijn lichaam.
5.1
Cocane 16
Cocane is een drug die altijd veel in de publiciteit is geweest. Een groot deel van de reputatie ervan berust op het feit dat het een dure drug is en dat ze bijgevolg populair is bij rijke en beroemde mensen. De kosten kunnen behoorlijk uit de hand lopen, omdat de gebruiker de drug opnieuw gaat willen nemen om zijn roes te verlengen/hernieuwen. Het huidige patroon van cocanegebruik is begonnen eind jaren 60, toen popsterren (bv Richard Prior) de drug begonnen te gebruiken. Eerder in de jaren 60 was amfetamine het belangrijkste stimulerende middel, maar men zei dat cocane een veel gelijkmatigere roes veroorzaakte. Cocane is ook veel minder stigmatiserend dan andere illegale drugs, omdat veel mensen normaal kunnen functioneren (bv gaan werken, studeren) tijdens een cocaneroes. Dit feit, gekoppeld aan de snobistische waarde op het gebied van drugs, maakt dat vooral werkende mensen voor cocane gaan kiezen en een relatief klein aantal jongeren.
5.1.1 Geschiedenis
Net als veel andere drugs heeft cocane een geschiedenis waarin de reputatie van de drug nu eens goed en dan weer slecht was. Door de jaren heen is het beeld gewijzigd, evenals de drug zelf. Het is begonnen als een mild stimulerend middel (door te kauwen op de cocabladeren) en evolueerde tot de drug cocane. In het begin beschouwde men
16
Voornamelijk gebaseerd op: CONOLLY S. , Wat je moet weten over cocane , Corona , 2000
29
het als een wondermiddel, met toepassingen op medisch vlak (o.a. als pijnstiller). Daarna werd het gezien als een bedreiging. In de jaren 60 van de 20ste eeuw veranderde het beeld dat men van cocane had opnieuw en beschouwde men het als een tamelijk onschuldig alternatief voor herone. In de jaren 80 tenslotte is men hierop teruggekomen en kreeg de drug de reputatie zeer gevaarlijk te zijn (vooral crack, de nieuwe vorm)
5.1.2 Wat is cocane?

Cocane wordt gehaald uit de bladeren van de cocaplant. Deze plant vindt zijn oorsprong in Zuid-Amerika en groeit op grote hoogte. Het gebruik van coca is al meer dan 4000 jaar oud. De oorspronkelijke bewoners van het Andesgebergte kauwden op cocabladeren als middel tegen hoogteziekte en arbeiders kauwden op coca als stimulans voor het werk in de mijnen. Door het kauwen van coca neemt onder andere het uithoudingsvermogen toe (het werkt stimulerend), verbetert de ademhaling en wordt het hongergevoel onderdrukt.
Fig. 26: Cocane
Fig. 27: Cocane
Cocane is een witte, geurloze en kristalachtige substantie die gewoonlijk voorkomt in poedervorm. De scheikundige benaming is cocanehydrochloride en de chemische formule is C17H21NO4. De populaire benamingen zijn coke of snow.
30
Fig. 28: Chemische structuur van cocanehydrochloride Een groot deel van de cocane die op straat wordt verkocht bevat slechts 45-50% cocane. Dit komt doordat cocane voor de dealers duur is om aan te kopen. Om hun winst te vergroten, gaan ze de cocane versnijden met een aantal minder dure stoffen. Dit proces gaat door in elke schakel in de keten van dealers, tot het product de gebruiker bereikt. Sommige van de toegevoegde stoffen kunnen psychoactief zijn, zoals amfetamines of speed. Andere stoffen, zoals talkpoeder, suiker, bloem en mazena, hebben geen effect, maar hebben gewoon de juiste kleur. Bij crack of basecoke (zie ook later) is de cocane zodanig bewerkt dat het zuiverder is, en dus veel meer geconcentreerd, zodat het bestaat uit 85-95% pure cocane-kristallen. Zowel cocane in poedervorm als crack zijn illegale drugs, en er staan strenge straffen op zowel de handel als het bezit ervan.
5.1.3 De kenmerken van de plant

Er bestaan ongeveer driehonderd soorten cocaplanten, maar enkel de Erythroxylum coca en de Erythroxylum novogranatense bevatten een hoeveelheid cocane van betekenis. De eerste soort groeit in de tropische bossen op de oostelijke hellingen van de Andes in Zuid-Amerika. De tweede soort groeit in de drogere bergachtige gebieden van ZuidAmerika, namelijk in Colombia, langs de Caribische kust en in sommige droge delen van Peru. 95% van alle cocane wordt geproduceerd uit de Erythroxylum coca en het werkzame bestanddeel wordt gewonnen uit de bladeren.
31
Fig. 29: Bladeren van de cocaplant
Fig. 30: De cocastruik
De struik wordt tot enkele meters hoog en heeft ovale bladeren. De Erythroxylum coca heeft veel vocht en een constante temperatuur nodig om te kunnen groeien. De bladeren zijn bruin-groen van kleur en hebben een bittere smaak. De bladeren van Erythroxylum novogranatense zijn veel kleiner en hebben een lichtgroene kleur. Men kan beginnen oogsten als de plant achttien maanden oud is en vaak blijft hij productief tot hij vijftig jaar is. Normaal gezien kan men drie keer per jaar oogsten: de eerste keer in de lente, dan in juni en de derde keer in oktober.

Cocane wordt meestal via de neus genhaleerd of gesnoven, met behulp van een buisje. Dit kan oncomfortabel zijn en veel gebruikers hebben last van irritatie van de neusgaten. Cocane kan ook genjecteerd worden. Dit brengt veel risicos met zich mee, zoals het ontstaan van abcessen en bloedstolsels. Wanneer men gezamenlijk gebruik maakt van naalden, verhoogt ook de kans op besmetting met hepatitis en HIV. Deze risicos gelden voor elke drug die genjecteerd wordt.
Fig. 31: Snuiven van cocane 32
Het snuiven van de cocane betekent dat de drug in de bloedstroom terechtkomt via het zachte weefsel aan de binnenkant van de neusgaten. Het duurt even voordat de drug opgelost is en in het bloed wordt opgenomen. Dit betekent dat het gebruiken van deze methode niet zon schok geeft als sommige andere methoden van cocanegebruik. Toch kan regelmatig snuiven wel voor problemen zorgen. Zo kan bijvoorbeeld het zachte weefsel aan de binnenkant van de neusvleugels en hoger in de neusgaten afsterven. Hierdoor worden de kleine bloedvaten die juist onder het oppervlak liggen beschadigd en hebben zware gebruikers vaak last van ernstige neusbloedingen. Het snuiven van cocane kan ook leiden tot een perforatie van het neustussenschot. Dit is echter zeer zeldzaam.
5.1.5 De effecten en gevolgen

Cocanepoeder is een stimulerend middel als amfetamine, en geeft de gebruiker in eerste instantie extra energie en meer zelfvertrouwen. Deze effecten zijn intenser, maar van kortere duur dan die van amfetamine. Bij het gebruik van cocane voelt men zich euforisch, zelfverzekerd en rustig. Het geeft bovendien een groter gevoel van alertheid en verzacht pijn. Gebruikers vergeten hun zorgen, hebben energie, maar worden meestal op sociaal vlak arrogant. Deze psychische effecten worden veroorzaakt doordat cocane het centrale zenuwstelsel (de hersenen en het ruggenmerg) prikkelt. Bij veelvuldig gebruik treden er paranode psychosen op, met betrekkings- en achtervolgingswanen en gevoelshallucinaties. De gebruiker beeldt zich dan bijvoorbeeld in dat er beestjes onder de huid zitten. De fysieke effecten van cocane zijn: verhogen van de bloeddruk, versnellen van de hartslag, een droge mond, transpireren, stijgen van de lichaamstemperatuur, vaker urineren door de prikkeling van de blaas en een afname van de behoefte aan eten en slapen. Bij het snuiven ervan veroorzaakt het ook het samentrekken van de bloedvaten in de neus. Als de effecten van de drug en de bloedtoevoer afnemen, hebben veel gebruikers de symptomen van een zware verkoudheid. Verder blokkeert cocane de geleiding van de prikkels door de gevoelszenuwen. Hierdoor kan het gebruikt worden als middel voor plaatselijke gevoelloosheid. Er zijn ook lichamelijke gevolgen die alleen bij regelmatig en langdurig gebruik optreden. Deze zijn onder andere: last van een zoemend geluid in de oren, diarree (omdat de darmbewegingen toenemen), benauwdheid op de borst, slapeloosheid, uitputting en moeilijk kunnen ontspannen. De verhoogde hartslag kan chronisch of onregelmatig worden.
33
Als de drug herhaaldelijk gebruikt wordt binnen enkele uren of in een grote dosis, kunnen bloeddruk en hartslag omhoogschieten en kunnen er hartritmestoornissen optreden. In dit stadium riskeert de gebruiker een hartstilstand of ernstige ademhalingsproblemen. Soms wordt er ook gesproken over een cocaneshock of cocaneovergevoeligheid. Dit is een allergische reactie op cocane. Over de oorzaak van deze reactie is niet veel gekend in de wetenschap. De effecten treden snel nadat de drug genomen is op. Het eerste effect is meestal een gevoel van opgewektheid of opwinding. Na een paar minuten neemt dit gevoel af en komen de meer algemene effecten, zoals meer zelfvertrouwen en een hogere alertheid, hiervoor in de plaats. Een cocaneroes duurt meestal maar 30 tot 40 minuten. Nadat de roes afneemt, ervaart de gebruiker vaak tegenovergestelde effecten, zoals ergernis, depressiviteit, vermoeidheid en paranoia. Cocane veroorzaakt geen lichamelijke, maar wel psychische afhankelijkheid (deze is minder sterk dan bij herone). Hierbij hunkert de geest naar het goede gevoel en de plezierige effecten die de drug geven. Door de tijd kunnen deze hunkeringen intenser worden, zo erg zelfs dat de gebruiker niet meer in staat is een normale dagelijkse routine te volgen. Sommige gebruikers zijn zich niet bewust van de veranderingen die zich voltrekken in hun eigen zienswijze. Regelmatig of frequent gebruik van cocane brengt veel problemen met zich mee. Ten eerste legt het een zware druk op het inkomsten- en uitgavenpatroon en kampen gebruikers dus vaak met geldproblemen. Bovendien zorgt de afhankelijkheid van de drug ervoor dat de gebruiker de mensen rondom hem/haar sneller gaat kwetsen. Het domineert de manier van denken van de gebruiker en neemt bezit van zijn tijd en aandacht. Zowel vrienden als gezinsleden kunnen zich gekwetst en buitengesloten voelen als iemand zoveel tijd alleen of met andere gebruikers doorbrengt. Dit gevoel van buitengesloten zijn kan een grote schok veroorzaken binnen een gezin. Vanwege het zelfvertrouwen dat ontstaan tijdens een roes, zijn gebruikers er vaak van overtuigd dat er niets aan de hand is. Verder leidt cocane er bij veel gebruikers toe dat ze agressief en/of paranoia worden. Ze hebben het gevoel dat de hele wereld tegen hen is en reageren prikkelbaar op kritiek of zelfs een eenvoudig verzoek. Dit leidt tot boosheid en onbegrip over en weer, die volgens statistieken vaker uitmondt in gewelddadigheid dan bij niet-gebruikers. Als iemand gestopt is met het gebruiken van cocane en het helemaal uit het lichaam verdwenen is, keert de normale geestesgesteldheid meestal terug. Dit herstel kan wel enkele weken tot maanden vragen.
34
Hoewel de lichamelijke abstinentieverschijnselen bij cocane niet te vergelijken zijn met die bij de opiaten, zijn er toch uitgesproken na-effecten. Deze houden onder andere lang aanhoudende slaap, algemene vermoeidheid en ernstige depressie in. Op basis van neurofarmacologische gronden veronderstelt men dat de depressie die optreedt bij de onthouding van cocane tot de lichamelijke abstinentieverschijnselen hoort. De kracht van cocane wordt aangetoond door testen die wetenschappers gedaan hebben op dieren om de behoefte aan cocane te meten. Als apen of ratten erin getraind worden op een hefboom te drukken om een intraveneuze dosis cocane toegediend te krijgen, zullen ze tot 300 keer op de hefboom blijven drukken voor een enkele dosis. Wanneer zij een grotere dosis cocane kunnen krijgen, zullen zij doorgaan met gebruiken tot ze toevallen krijgen. Terwijl in gelijkaardige testen met herone of alcohol de dieren nooit genoeg namen om zichzelf te doden, hadden ze dit bij cocane wel gedaan indien de wetenschappers hen niet hadden tegengehouden. De experimenten zijn beindigd voor het welzijn van de dieren.
5.1.6 Hoe werkt cocane? 17

Aan de basis van de effecten die cocane veroorzaakt, ligt de verhoogde afgifte van dopamine. Dit is een neurotransmitter die betrokken is bij de informatieoverdracht tussen neuronen. Dopamine wordt afgegeven door het beloningscentrum. Dit systeem koppelt gevoelens van plezier aan bepaalde gedragingen, zoals bijvoorbeeld eten, drinken en seks. Hierdoor heb je de neiging om deze gedragingen te herhalen. Cocane kan het beloningscentrum ook prikkelen en geeft daarom gevoelens van genot. Onder invloed van alcohol (ethanol) wordt de cocaneroes verlengt. Dit komt doordat er coca-ethyleen wordt gevormd. Dit verdwijnt trager uit het bloed dan cocane, wat het verlengende effect verklaardt.
17
Gebaseerd op: Eindwerk: De invloed van drugs en alcohol op het menselijk lichaam , DE RUYTER L. , (regentaat) en op JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 10/03/2008,
KHLeuven
(http://www.jellinek.nl/informatie/)
35
De normale situatie in de hersenen, zonder tussenkomst van cocane, ziet er als volgt uit:
De dopamine ligt opgeslagen in blaasjes aan het uiteinde van een axon. Wanneer een elektrisch signaal het uiteinde bereikt, verplaatsen de blaasjes zich naar de wand van het axon. Vervolgens wordt de dopamine in de ruimte tussen de twee neuronen (de synaps) losgelaten.
De dopamine drijft via de synaps naar het aangrenzende neuron. Op de dendrieten van dit neuron zitten receptoren waaraan de dopamine zich bindt. Na binding van dopamine aan deze receptoren wordt de boodschap doorgegeven.
18
36
Na het doorgeven van de boodschap laat dopamine zijn receptor los en stroomt het terug naar het neuron waar het vandaan komt. Via speciale heropname-eiwitten wordt de dopamine terug naar binnen gehaald.
De cocane-situatie 19
Cocane verandert twee dingen aan de normale situatie: 1) De cocanemoleculen binden zich aan de heropname-eiwitten. Hierdoor kan de dopamine niet terug worden opgenomen. De dopamine blijft in de synaps rondzweven en komt steeds opnieuw in aanraking met de receptoren.
2) Onder invloed van cocane komt er meer dopamine vrij in de synaps. Hierdoor is er hier meer dopamine aanwezig.
19
37
Door de stimulering van het beloningscentrum kan afhankelijkheid ontstaan, omdat men het gelukzalige gevoel telkens opnieuw wilt beleven. Na herhaaldelijk gebruik van cocane, vermindert de gevoeligheid voor dopamine. Dit komt doordat de dopaminereceptoren langzaam verdwijnen bij cocanegebruik. Het gevolg hiervan is dat je steeds meer moet gebruiken om hetzelfde effect te bereiken.
5.1.7 Crack
Crack is de rookbare variant van cocane. Het is een afgeleid product van cocanepoeder dat een veel heftigere roes veroorzaakt dan cocane. De roes begint onmiddellijk en na een paar minuten begint ze al af te nemen. Na ongeveer 12 minuten is ze over.
Fig. 32: Crack Eigenlijk geeft het in elk opzicht een veel intensere ervaring: de roes, het gevoel van afhankelijkheid dat het veroorzaakt en de psychische bijverschijnselen. In tegenstelling tot cocane kan men aan crack zowel lichamelijk als psychisch verslaafd worden. De gevolgen van afhankelijkheid van crack zijn vergelijkbaar met die van afhankelijkheid van cocane. Mensen die gedurende een lange periode op regelmatige basis crack roken, hebben vaak last van een hardnekkige hoest, versnelde ademhaling en soms zelfs gedeeltelijk stemverlies. Crack wordt ook wel basecoke genoemd omdat het actieve bestanddeel van de drug ontdaan is van zouten en andere chemische stoffen. De cocanebase kan men bekomen door het toevoegen van maagzout (NaHCO3) of door het toevoegen van ammoniak: Coc-H+ + Cl + NaHCO3 Coc-H + Cl + NH3
+ -
Coc + H2O + CO2 + NaCl
Coc + NH4Cl
Het is veel krachtiger dan cocanepoeder, maar zonder de zouten kan het niet opgelost worden in water of opgenomen worden in de bloedstroom op de manier waarop dat bij cocanepoeder gebeurt.
38
Daarom wordt crack niet gesnoven of genjecteerd, maar gerookt. Voor het roken wordt folie, een speciaal pijpje of een waterpijp gebruikt. Bij het roken geeft de CO2 uit het bolletje een krakend geluid, vandaar de naam crack.
Fig. 33: Roken van crack
5.2
Cafene
Cafene is n van de meest gebruikte opwekkende middelen. Het gebruik ervan is ook algemeen aanvaard.
5.2.1 Geschiedenis 20
Volgens de overlevering is koffie "ontdekt" door een Egyptische herder, Khaldi genaamd. Op een avond waren zijn geiten niet thuisgekomen en ging hij ze zoeken. Uiteindelijk vond hij ze, dansend rond een struik met rode bessen, wat later koffiebonen bleken te zijn. Nadat Khaldi enkele van die bessen had geproefd, begon hij ook te dansen en zich vrolijk te voelen. Later vertelde Khaldi over zijn ervaring met de bessen, waarna anderen ze ook uit gingen proberen en er een drankje van maakten: koffie! In 1615 brachten Venetiaanse kooplui de eerste zakken koffie mee terug naar WestEuropa. De heerlijke smaak en het verkwikkende effect zorgden voor het succes: al snel kon overal in Europa koffie gedronken worden. Werkgevers zagen ook al snel het positieve effect van koffie: het hielp om hun werknemers helder en hardwerkend te krijgen. Zo maakte koffie haar intrede in onze samenleving. De koffieconsumptie is dan ook flink gestegen sinds de tijd van Khaldi en z'n geiten: Werden er wereldwijd in 1750 zo'n 600.000 zakken koffie verhandeld en opgedronken, in het jaar 2000 lag de consumptie op zo'n 103.000.000 zakken. Door deze grote vraag naar koffie, is het na olie het belangrijkste handelsproduct geworden. Niet alleen in de koffieboon zit cafene, ook in cacao, thee en kolanoot wordt de stof aangetroffen. Cacao komt bij de Azteken en Maya's in Zuid-Amerika vandaan en wordt sinds 1528 in Europa geconsumeerd. Thee werd al ver voor Christus (2700 BC) door de Chinezen gedronken, en is sinds 1600 ook in Europa een geliefde drank. De Kolanoot komt uit Afrika en vormt de basis van de frisdrank Cola.
20
VAN
ES.,
M.,
Caffeine,
internet,
15/04/2008,
(http://www.unitydrugs.nl/index.php?page=drugsdb&sub=caffeine)
39
5.2.2 Wat is cafene?

Cafene is een opwekkende middel dat zich bevindt in koffie, thee en cola-dranken. Deze dranken worden respectievelijk gemaakt van koffiebonen, theebladeren en colanoten. Verder bevindt het zich in chocolade dat wordt vervaardigd uit de zaden van de cacaoboom.
Fig. 34: Koffiebonen
Fig. 35: Theebladeren
Fig. 36: Bladeren en noten van colaboom
Fig. 37: Cacaoboom
In zuivere vorm is cafene een wit kristalpoeder. De chemische formule van cafene is C8H10N4O2.
40
Fig. 38: De chemische structuur van cafene

De koffiestruik behoort tot de familie van de Coffeaplanten. Er zijn meer dan 60 Coffeasoorten. Hij groeit in streken met een tropisch en subtropisch klimaat. Dit klimaat kent natte en droge periodes en een gelijkmatige temperatuur. De koffiestruik groeit in de natte periodes en rust in de droge periodes. De wortels van de koffiestruik houden van een humusrijke bodem, waarin veel organische voedingstoffen zitten, en kunnen wel 5 meter lang worden. De koffiestruik heeft langwerpige, ovale bladeren en lijkt een beetje op een laurierboom. Jonge planten hebben 3 jaar nodig om helemaal uit te komen en voor het eerst te bloeien. Dan duurt het meestal nog 1 2 jaar voor men een goede oogst heeft van de koffiestruik. Koffieplanten worden op de plantages gesnoeid tot struiken, omdat de plant 6 tot 18 meter hoog kan worden. Dit maakt het oogsten erg moeilijk.
Fig. 39: Een koffiestruik
Fig. 40: Bloemen van de koffiestruik
21
FAIR TRADE, Koffie, internet, 04/05/2008, (http://users.skynet.be/zoekheteensop/koffie.htm) en
ONBEKEND, Studie koffie, internet, 04/05/2008, http://www.dwk.nl/kast/data/732/koffie.htm)
41
Vroeger
plantte
men
vaak
schaduwgewassen
naast
de
koffieplanten,
zoals
bananenbomen en masplanten, omdat de hoge struiken niet in de felle zon mochten staan. Tegenwoordig doet men dit niet meer omdat men gemerkt heeft dat koffiestruiken die goed gesnoeid worden, het ook prima doen zonder schaduwgewassen. Aan de struik komen witte bloemen die ongeveer 18mm lang zijn en zoet ruiken. Na de bevruchting van de bloem, vormt zich langzaam de koffiebes. Deze is eerst groen en later, als ze rijp is, kleurt ze rood en zwart. Het duurt ongeveer 8 maanden tot de bes rijp is, dit verschilt echter van soort tot soort. In de bes bevinden zich de koffiebonen, meestal twee per bes. De cafene bevindt zich in deze koffiebonen. Fig. 41: De koffiebes Bladroest, een schimmel waardoor de bladeren van de koffiestruik zwart worden en afvallen, is de ergste vijand. Daarnaast houdt de koffiestruik helemaal niet van luizen, rupsen en wortelaaltjes. Hagel, storm, zware regenval, droogte en nachtvorst kunnen eveneens fataal zijn.

Meestal wordt cafene gedronken, maar het kan ook in voedsel verwerkt zijn. Cafene wordt het meeste gebruikt in de vorm van koffie. Sommige mensen drinken het gewoon omdat ze het lekker vinden. Anderen drinken het bewust voor de opwekkende werking.
5.2.5 De effecten en de gevolgen 22

Van alle middelen die cafene bevatten, heeft koffie de meest opwekkende werking. Na het drinken van n of meerdere tassen koffie, kan men zich beter concentreren, voelt men zich minder moe, verdwijnt het hongergevoel en krijgt men een gevoel van welbehagen. De zintuigen en de urineafscheiding worden erdoor gestimuleerd. Wanneer men echter op lange termijn grote hoeveelheden koffie drinkt, kan men er van gaan beven. Cafene in het algemeen veroorzaakt slaapproblemen en vermindert de kwaliteit van de slaap. In grote hoeveelheden veroorzaakt het prikkelbaarheid, rusteloosheid, een versnelde en onregelmatige hartslag, maagirritatie, een versnelde en verslechterde spijsvertering en een verhoogde bloeddruk. Bij hoge dosissen worden de zintuigen overgevoelig en is men gevoeliger voor pijn en aanraking.
22
Gebaseerd op: Eindwerk: Een trip doorheen de drugsproblematiek , HENDERIECKX S. , KHLeuven (regentaat)
42
Cafene wordt via de maag opgenomen in het bloed. Dit duurt even, vandaar dat de piekeffecten van cafene na 15-45 minuten optreden. Via het bloed bereikt cafene de hersenen. Hoe meer cafene er in het bloed wordt opgenomen, des te sterker het effect. Het effect duurt zolang als de cafene in het lichaam aanwezig is. De tijd die nodig is om de helft van de cafene in het lichaam af te breken (halfwaardetijd) is ongeveer 3-4 uur, maar wisselt sterk van persoon tot persoon. Na ongeveer een dag is bijna alle cafene dus weer uit het lichaam. Het wordt afgebroken in de lever en wordt uitgescheiden via de urine. Men kan wel degelijk afhankelijk worden van cafene. De kans op lichamelijke afhankelijkheid is groot, die op geestelijke afhankelijkheid is veel kleiner. Plotseling stoppen met de inname kan hoofdpijn, een sterke afname van de bloeddruk en andere ontwenningsverschijnselen veroorzaken. De sterkte van de ontwenningsverschijnselen is afhankelijk van de hoeveelheid cafene die men gewend was in te nemen. Ze duren ongeveer n tot twee weken. Ook treed bij regelmatig gebruik tolerantie op: men heeft meer en meer cafene nodig om zich fit en energiek te voelen.
43
5.3
Nicotine 23
5.3.1 Geschiedenis
Nicotine is afkomstig uit de tabaksplant. Deze is afkomstig uit Noord-Amerika en werd door Colombus in Europa gentroduceerd op het einde van de 15de eeuw. Oorspronkelijk werden de tabaksbladeren gebruikt als geneesmiddel. Het gebruik als genotsmiddel kwam pas later. In de Westerse landen daalde het aantal rokers sinds de jaren 70, omdat men zich steeds meer bewust werd van de schadelijke gevolgen van roken (en van de nicotine). In 1994 kwam deze daling tot stilstand en werd er voor het eerst weer een stijging waargenomen.
5.3.2 Wat is nicotine?

Nicotine is een stof die aanwezig is in de bladeren van de tabaksplant. De naam nicotine is afgeleid van de Latijnse naam van de tabaksplant, Nicotiana tabacum. Pure nicotine ziet eruit als een olieachtige vloeistof. Nicotine werd voor het eerst gesoleerd in 1828 door twee Duitse chemici, Posselt en Reiman genaamd. In 1895 werd de structuurformule van nicotine, C10H14N2, bepaald door Adolf Pinner.
Fig. 42: Chemische structuur van nicotine van nicotine Tabak heeft een oppeppende, stimulerende werking en geeft de roker het gevoel dat hij meer energie heeft en zich beter kan concentreren. In tabaksrook zitten meer dan 4000 chemische stoffen, waarvan er zeker 40 kankerverwekkend zijn. Bovendien zijn de meeste van deze stoffen zeer giftig. Vier extreem giftige stoffen zijn: benzeen, nitrosaminen, formaldehyde en waterstofcyanide.
23
gebaseerd op: Eindwerk: Een trip doorheen de drugsproblematiek , HENDERIECKX S. , KHLeuven (regentaat)
44
Benzeen is kankerverwekkend. Het speelt een rol bij het ontstaan van leukemie en veroorzaakt veranderingen aan de chromosomen. Nitrosaminen zijn kankerverwekkende stoffen, die alleen in tabaksproducten voorkomen. Van nitrosaminen is bekend dat zij verschillende vormen van longkanker kunnen veroorzaken. Formaldehyde wekt irritaties op van ogen, keel, neus en longen. Bij langdurig gebruik kan kanker, bijvoorbeeld van de longen, keelholte, botten en huid ontstaan. Formaldehyde wordt gebruikt in kunstmest, textielverven, desinfecterende middelen en bacteriewerende middelen. Formaldehyde komt op natuurlijke wijze voor in het milieu, maar in een rokerige kamer liggen de concentraties al gauw zon 1000 keer hoger. Waterstofcyanide veroorzaakt in kleine hoeveelheden irritaties van het neusslijmvlies, hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid. In grotere hoeveelheden kunnen gewichtsverlies en maag-darmproblemen optreden. Waterstofcyanide wordt gebruikt voor zuiveringsmiddelen en insecticiden, in de metaalverwerkende en foto industrie.

Tabak komt van de plant Nicotiana tabacum. Deze behoort tot de familie van de nachtschaden en is oorspronkelijk afkomstig van het Amerikaanse continent. Hij groeit het beste op een rijke en vochtige voedingsbodem. De kwaliteit, smaak en rookeigenschappen van tabak worden bepaald door het type zaad, het klimaat, de grondsoort, het land van herkomst en de wijze waarop de bladeren geoogst en gedroogd zijn. De tabaksplant is een njarige plant, dus tabak moet elk jaar geoogst worden. De plant heeft een voorkeur voor warme en gematigde klimaten, maar ook in Polen, Canada en Frankrijk wordt tabak verbouwd. Een juist geteelde plant kan 160-190 cm hoog worden en zal 18 tot 22 oogstbare bladeren bevatten. Tabaksplanten worden doorgaans gekopt. Dit wil zeggen dat de bloemen van de plant verwijderd worden. Men doet dit omdat hierdoor alle voedingsstoffen in het blad terecht komen, en niet in de bloemen. Het koppen vindt plaats tussen de twee en de drie maanden na het planten van de tabaksplant en moet gebeuren voordat n van de bloemen is uitgekomen.
24
ONBEKEND,
De
geschiedenis
van
tabak,
internet,
04/05/2008,
(http://home.planet.nl/~bakk4502/wwheden/tabak/tabak.htm)
45
Fig. 43: Tabaksplant
Fig. 44: Tabaksplant
Fig. 45: Bladeren van tabaksplant
De topbladeren zijn de bladeren die bovenin de plant groeien. Deze bladeren zijn vrij smal en puntig, maar zijn zwaarder van structuur dan de bladeren lager in de plant. De topbladeren zijn verantwoordelijk voor 18 % van het totale gewicht van de plant en hebben een nicotinegehalte van ongeveer 3,5%. De middenbladeren groeien dadelijk op de top van de plant. Ze worden gekarakteriseerd door hun relatieve lengte en ze zijn stevig en zwaar van structuur. Het nicotinegehalte van deze bladeren varieert tussen de 3 en 3,5%. De "rookbladeren" groeien net boven het midden van de stam. De plant bestaat voor 7,5% uit deze bladeren. Ze krijgen een licht oranje kleur als ze rijp zijn en bevatten 3% nicotine. De voetbladeren zijn de grootste bladeren van de plant, maar toch bestaat hij slechts voor 8% uit deze bladeren. Karakteristiek voor deze bladeren is de geel-oranje kleur. Het nicotinegehalte is ongeveer 2,5%. De bladeren rond de voet van de plant noemt men de ombladeren. Deze zijn klein, dun en licht van kleur. Ongeveer 13% van de plant bestaat uit deze bladeren en het nicotinegehalte ervan is 2,5%. De zandbladeren zitten aan de voet van de tabaksplant. Dit zijn de bladeren die het eerst rijp zijn en dus het eerst geoogst zullen worden. De plant bestaat voor 12% uit deze bladeren en ze bevatten ongeveer 1,5 tot 2% nicotine. De verschillende bladeren zijn niet gelijktijdig rijp, dus ze worden op verschillende tijdstippen (n voor n) geoogst.
46

Meestal wordt nicotine gerookt in de vorm van sigaretten, sigaren of een pijp. Verder kan het ook gekauwd en gesnoven worden.
Fig. 46: Sigaretten
5.3.5 De effecten en de gevolgen

In tabak zitten meer dan 1000 verschillende stoffen die vrijkomen bij verbranding. De drie belangrijkste zijn: koolstofmonoxide (CO), teer en nicotine. Koolmonoxide is een kleuren reukloos gas dat ontstaat bij de verbranding van tabak. Het bindt op dezelfde plaats aan hemoglobine als zuurstofgas, maar dan 250 keer sneller. (Hemoglobine is verantwoordelijk voor het transport van zuurstofgas.) Hierdoor verdringt CO zuurstofgas van zijn bindingsplaats op hemoglobine. Omdat de affiniteit van hemoglobine voor CO 250 keer groter is dan voor O2, kan een kleine hoeveelheid CO een grote hoeveelheid hemoglobine bezetten. Als gevolg hiervan vermindert de prestatie en gaat de conditie achteruit. Verder beschadigt koolmonoxide de wanden van bloedvaten, waardoor vet en kalk zich makkelijker kunnen afzetten. Dit leidt tot aderverkalking. Het hart moet steeds harder werken om voldoende bloed door de aderen te pompen. Dit alles leidt tot hartklachten, herseninfarct en hersenbloeding. Teer is de bruine kleverige brij waardoor de filter van de sigaret, de vingers, de tanden en de slijmvliezen van de luchtwegen verkleuren. Teer zet zich vast op de trilharen van het slijmvlies. Als gevolg hiervan worden ze minder beweeglijk en raken ze beschadigd. Hierdoor kunnen ze hun taak, het afvoeren van stof en vuil, niet goed meer uitvoeren. Het vuil moet worden opgehoest (rokershoestje, vooral 's morgens) en longblaasjes gaan kapot. Verder kan teer leiden tot bronchitis, longemfyseem, longkanker en keel-, slokdarm- en strottenhoofdkanker. En sigaret bevat 5 tot 30 mg teer.
47
Nicotine is het bestanddeel waaraan de roker verslaafd raakt. En sigaret bevat 0,5 tot 3 mg nicotine. (Ter informatie: een injectie met 70 mg nicotine is dodelijk.) Na inhalatie komt de nicotine via de longblaasjes in het bloed terecht en wordt zo verspreid in het hele lichaam. Het bereikt de hersenen al na 7 seconden. Nicotine stimuleert de afgifte van adrenaline, waardoor het lichaam wordt opgejaagd. De hartslag gaat omhoog en de (kleine)bloedvaten trekken samen. Hierdoor stijgt de bloeddruk. Dit geeft een opwekkend en fit gevoel. Door nicotine wordt ook glucose uit de glucosevoorraad afgegeven in het bloed. De hersenen nemen veel glucose waar in het bloed en denken dat men net gegeten heeft. De stoffen die zorgen voor het hongergevoel worden niet afgegeven, dus men krijgt geen honger. Dit zou de oorzaak kunnen zijn van het afnemen van hongergevoel na het roken. Nicotine heeft via de hersenen ook invloed op de stofwisseling. Iemand die rookt heeft een licht verhoogde stofwisseling en weegt gemiddeld vier kilo minder dan een nietroker. Nicotine wordt vrij snel uit het lichaam verwijderd via de urine. Anderhalf uur na het roken van een sigaret, is de helft van de nicotine verdwenen. De roker wordt onrustig en gaat weer roken. Voor even voelt de roker zich weer ontspannen. Het rustgevende effect ontstaat doordat mensen lichamelijk afhankelijk zijn geworden van tabak. Door het vele roken, is het lichaam gewend geraakt aan een bepaald nicotinepeil. Als dit peil omlaag gaat, reageert het lichaam met ontwenningsverschijnselen. n van die ontwenningsverschijnselen is een gevoel van onrust. Deze onrust kan tijdelijk bestreden worden door het nicotinepeil weer te verhogen, dus door opnieuw te gaan roken. De onrustgevoelens verdwijnen en je voelt je terug rustig. Nicotine ontregelt de werking van een aantal lichaamsfuncties, onder andere die van de spijsvertering, de bloeddruk en de hartwerking. De voornaamste gevolgen hiervan zijn: verhoogde hartslag en bloeddruk, verlaging van de huidtemperatuur, versnelde ademhaling, verminderde eetlust en verhoogde maagzuurproductie en darmwerking. De verhoogde hartslag en bloeddruk ontstaan doordat nicotine de bloedvaten vernauwt. Een negatief gevolg hiervan is dat het hart sneller moet kloppen en dus gemakkelijker overbelast raakt. Bij de meeste mensen veroorzaakt de eerste sigaret misselijkheid, duizeligheid, hoofdpijn en braken. Als men blijft roken, raakt het lichaam gewend aan een zekere dosis nicotine en verdwijnen deze bijwerkingen. Op lange termijn is roken verantwoordelijk voor heel veel lichamelijke aandoeningen, namelijk: verminderde fysieke conditie, verlies van smaak- en reukzin, chronische 48
bronchitis, hart- en vaatziekten, maagzweer, longkanker, lipkanker, kanker van de mond, Doordat rokers sneller weefselschade aan de huid oplopen, krijgen ze gemiddeld vroeger rimpels dan niet-rokers. Roken heeft ook een negatieve invloed op de vruchtbaarheid van zowel mannen als vrouwen. Minstens even belangrijk als de effecten van nicotine zelf, zijn de neveneffecten van het roken. Door de handeling van het roken voelt men zich stoerder of weet men zich beter een houding te geven in stressvolle situaties. Nicotine is sterk verslavend en doet op dit vlak niet onder voor, bijvoorbeeld, herone. Naarmate men langer rookt, vermindert het effect van nicotine. Daarom gaat men steeds meer roken om hetzelfde effect te verkrijgen. Wanneer men stop met roken, heeft men last van onthoudingsverschijnselen. Deze zijn onder andere: een verlaagde bloeddruk, verhoogde eetlust, concentratiestoornissen, prikkelbaarheid, hoofdpijn, Deze symptomen zijn van korte duur, maar het verlangen, de drang naar tabak kan lang blijven aanhouden.
5.3.6 Hoe werkt nicotine? 25

De effecten van nicotine (zich rustig, prettig en ontspannen voelen) worden veroorzaakt doordat het de werking van acetylcholine in de hersenen nadoet. Hierdoor wordt het normale functioneren van de hersenen verstoord. Acetylcholine is de neurotransmitter die werkzaam is tussen neuronen en spieren. Het wordt gemaakt in het ruggenmerg en de hersenstam en het laat je spieren bewegen. Verder is het betrokken bij onze hartslag, ademhaling, darmbeweging en het samentrekken van je pupil. Acetylcholine zorgt er ook voor dat andere neuronen in de hersenen, zoals het dopamine neuron, hun neurotransmitters afgeven. Nicotine heeft hier invloed op. Het geeft aan de acetylcholine receptoren op dopamine neuronen de opdracht om dopamine af te geven in het beloningscentrum. Hierdoor voelt men zich prettig. Men wilt deze prettige gevoelens telkens opnieuw ervaren. Hierdoor kan men snel verslaafd worden aan nicotine.
25
JELLINEK, Drugs and the brain, internet, 10/03/2008, (http://www.jellinek.nl/brain/index.html)
49
Acetylcholine ligt opgeslagen in blaasjes aan het uiteinde van een axon.
Wanneer een elektrisch signaal het uiteinde bereikt, verplaatsen de blaasjes zich naar het membraan van het axon. Vervolgens wordt de acetylcholine in de ruimte tussen de twee neuronen (de synaptische spleet) losgelaten.
De acetylcholine drijft, via de synaps, naar het aangrenzende neuron. Op de dendrieten van dit neuron zitten receptoren waaraan het zich bindt. Na binding van acetylcholine aan deze receptoren wordt de boodschap doorgegeven.
Na het doorgeven van de boodschap, laat acetylcholine de receptor los. Vervolgens wordt, door omringende cellen, het enzym acetylcholinesterase afgegeven in de
26
Figuren: JELLINEK, Drugs and the brain, internet, 27/05/2008, (http://www.jellinek.nl/brain/index.html)
50
synapsspleet. Dit enzym splitst acetylcholine in choline en azijnzuur en maakt het zo inactief. Hierna wordt choline terug opgenomen in het axon, via een heropname eiwit. Het wordt dus eigenlijk gerecycleerd.
De nicotine-situatie 27
Nicotine imiteert acetylcholine, het neemt eigenlijk zijn werk over. Het bindt zich aan de receptoren die voor acetylcholine bedoeld zijn en geeft zo nieuwe signalen door.
Aangezien het niet wordt afgebroken door acetylcholinesterase, blijft nicotine veel langer aanwezig in de synaps (dan acetylcholine). Nicotine geeft dus vaker een signaal af aan het neuron dan acetylcholine.
27
Figuren: JELLINEK, Drugs and the brain, internet, 27/05/2008, (http://www.jellinek.nl/brain/index.html)
51
5.4
Khat 28
Khat is een traditionele drug in het Midden-Oosten (meer bepaald in Jemen) en in OostAfrika. Bij ons is deze drug niet bekend en dus ook niet verkrijgbaar. Bij het gebruik van khat kauwt men op de bladeren van de Catha edulis. Het actieve bestanddeel is cathinonine.
Fig. 47: Catha edulis Khat heeft, net als cocane, een
Fig. 48: Bladeren van Catha edulis opwekkende werking en verdrijft het
vermoeidheidsgevoel. In hoge dosis kan het ongecontroleerd gedrag uitlokken en is het giftig voor de nieren en voor sommige spieren.
28
WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk
52
Verdovende of dempende drugs
Deze producten hebben een algemeen verdovende werking. Ze dempen het bewustzijn en de gevoelens. Ze worden gebruikt om een gevoel van geborgenheid, warmte, behaaglijkheid en rust op te wekken. De gebruiker wordt minder alert tot slaperig en reageert trager. Verder worden ze vaak gebruikt om hun pijnstillende werking. 29 In dit hoofdstuk komen voornamelijk de opiaten aan bod. Dit is een groep drugs die opium bevatten en ontwikkeld worden uit de Papaver somniferum (slaapbol). De bekendste opiaten zijn opium, herone en morfine.
6.1
Opium
6.1.1 Geschiedenis 30
Opium is al meer dan 8000 jaar bekend voor zijn pijnstillende eigenschappen. De kennis over de productie en de toepassing van het middel werden van de ene op de andere oude cultuur overgeleverd. Als roesmiddel is opium vooral bekend geworden door het massale gebruik in China. In Europa werd opium als drugs bekend door de experimenten van kunstenaars en intellectuelen vanaf het einde van de 18de eeuw. Vooral in Groot-Brittanni werd op grote schaal opium gebruikt. Het was niet ongebruikelijk dat moeders een elixer toedienden aan hun kinderen om zo zelf gemakkelijker te kunnen werken.
6.1.2 Wat is opium?

Opium is het ingedroogde melksap van de onrijpe vrucht van de slaapbol (Papaver somniferum). Het bevat twee zeer effectieve pijnstillers, namelijk codene en morfine. Opium wordt gewonnen door de doosvrucht van de slaapbol in te kerven. Hierbij komt wit melksap naar buiten druppelen dat op de vrucht bruin opdroogt. Het gestolde wondsap wordt verzameld en vervolgens gebrand en gemalen. Door zuivering wordt hieruit onder andere morfine en codene gewonnen en door chemische bewerkingen herone.
29 30
WOLF H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk BUISMAN W.R. en VAN DER STEL J.C. , Drugspreventie: achtergronden, praktijk en toekomst , Bohn Stafleu
van Loghum
53
Fig. 49: Doosvrucht van de slaapbol
Fig. 50: Gestold wondsap
Fig. 51: Opium

Papaver somniferum is een njarige plant. Hij behoort tot de papaverfamilie. De verklaring van de Latijnse naam is: somnus=slaap en ferre=brengen, in slaap brengen dus. Dit verwijst naar de verdovende werking van de plant.
Fig. 52: Papaver somniferum
Fig. 53: Papaver somniferum
De plant wordt 30 tot 120cm hoog, hij bloeit van juni tot en met augustus (in onze streken) en de stengel heeft een blauwgroene kleur. De bladeren zijn langwerpig, gelobd of gegolfd en eveneens blauwgroen van kleur. De bloemen zijn wit, bleekpaars of rood en hebben aan de voet een paarse tot zwarte vlek. De vruchten zijn bolvormig en zijn doosvruchten. Zij bevatten de werkzame bestanddelen. De plant is oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Europa, Azi en het Midden Oosten. Hij groeit goed op zonnige, open plaatsen en op vrij droge, matig voedselrijke tot voedselrijke zandgronden.
31
DIJKSTRA,
K.,
Wilde
planten
in
Nederland
en
Belgi,
internet,
04/05/2008,
(http://wilde-
planten.nl/slaapbol.htm)
54

Opium wordt gerookt, genjecteerd en gedronken (als thee).

Na het gebruik van opium valt de ervaring van pijn, angst en andere onrustgevoelens weg. Men krijgt een loom, behaaglijk gevoel, alsof men op een warme stroom drijft. Bij gebruik van grote hoeveelheden treden visioenen en hallucinaties op. De opiumroker ziet bijvoorbeeld tuinen en paleizen, prachtige steden en landschappen.
6.2
Herone 32
Herone is een drug van uitersten. Voor veel mensen is het de meest beangstigende drug, terwijl voor anderen de krachtige roes ervan de meest dramatische manier is om te ontsnappen aan de zorgen en de verveling van het dagelijks leven. Het is de drug die onmiddellijk in gedachten komt wanneer er gesproken wordt over afhankelijkheid en aan drug verwante misdaad. Herone heeft niet de belofte in zich om de geest te verlichten of een andere kijk op het leven te geven. In plaats daarvan geeft het een kans om zich terug te trekken uit het leven, in een eigen wereldje, terwijl de drug zijn werk doet. Geleidelijk aan begint, naarmate iemand gewend raakt aan de drug, het gevoel van comfort te vervagen. Dit gevoel wordt vervangen door een gevoel van opluchting als men de hand heeft weten te leggen op een nieuwe dosis. Hoe langer men herone gebruikt, hoe moeilijker het wordt om terug te keren naar het normale leven. Er zijn maar heel weinig mensen die sterk betrokken zijn bij de drug die er enig plezier aan beleven. Ze worden enkel gedreven door de drang naar meer, eenvoudigweg om zich normaal te kunnen voelen.
6.2.1 Geschiedenis
De mens kent de effecten van de ruwe grondstoffen voor herone (de opiaten uit papaver) al meer dan 4000 jaar. De basis van de drug is hetzelfde gebleven, maar de manier van innemen, en de gevaren die daaraan verbonden zijn, zijn heel gevarieerd geworden. De papaver waaruit opiaten worden gewonnen groeit in heel Centraal-Azi en er zijn verslagen van Assyrische en Babylonische beschavingen die al ongeveer 4000 jaar geleden opium gebruikten. Ook de oude Grieken en Romeinen prezen opium vanwege de ontspannende en kalmerende werking.
32
Voornamelijk gebaseerd op: CONOLLY S. , Wat je moet weten over herone , Corona , 2000
55
Arabische handelaren introduceerden tussen 600 en 900 na Christus opiaten in China. In de eeuwen daarop nam het recreatieve gebruik van de opiaten daar toe. In de middeleeuwen begon men ook in Europa opiaten te gebruiken, zowel voor medische doeleinden als voor ontspanning. In de zestiende eeuw bereikte een nieuwe opiumgolf Groot-Brittanni. Vermengd met alcohol en specerijen werd de drug bekend als laudanum, een Latijns woord dat prijzenswaardig betekent. In het midden van de negentiende eeuw werden laudanum en opium zelf steeds meer gebruikt. Eveneens in de negentiende eeuw ontstonden de veranderingen die hebben geleid tot de moderne drug herone. Dit zijn onder andere het zuiveren van morfine en het uitvinden van de injectiespuit. Het huidige patroon van heronegebruik dateert van het begin van de jaren 70. Net als nu waren de gebruikers ofwel nieuwsgierig ofwel afhankelijk. Sinds die tijd bestaat de grootste groep gebruikers uit mensen van de minder bevoorrechte klasse. Herone is voor hen een manier geworden om om te kunnen gaan met een leven dat bestaat uit verveling en geen belofte op verbetering inhoudt. Een citaat van de Amerikaanse schrijver William Burroughs omschrijft dit goed: Herone is niet hetzelfde als alcohol of cannabis, een middel om de levensvreugde te verhogen. Herone is geen kick, het is een manier van leven. Van zodra het uitgevonden was, werd herone bestempeld als een opmerkelijke pijnstiller. Jaarlijks krijgen nu nog steeds duizenden kankerpatinten en mensen met een aandoening die leidt tot langdurige, ononderbroken pijn een vorm van herone toegediend, beter bekend als diamorfine. Herone zelf wordt tegenwoordig niet meer voor geneeskundige doeleinden gebruikt, maar vanaf dat het ontwikkeld werd heeft de grote kracht ervan veel niet-medische gebruikers aangetrokken.
6.2.2 Wat is herone?

Herone is een sterk verslavende harddrug. Het behoort tot de groep drugs die opiaten worden genoemd, wat betekent dat ze opium bevatten en ontwikkeld zijn uit de Papaver somniferum (of slaapbol). Door het bezit van acetylgroepen dringt herone sneller door de bloed-hersen-barrire dan de andere opiaten. De chemische formule van herone is C21H23NO5.
56
Fig. 54: De chemische structuur van herone Herone wordt bereid uit morfine waaraan een extra chemische stof, azijnzuuranhydride genaamd, wordt toegevoegd. Hierdoor lost de herone beter op in vet en kan het sneller de hersenen bereiken. Zodra de herone de hersenen bereikt, wordt het terug omgezet in morfine.
Fig. 55: Herone
Fig. 56: Herone
Pure herone is een wit poeder, maar tegen de tijd dat het op straat verkocht wordt heeft het een lichtbruine kleur. Daarom wordt het ook wel bruin of brown sugar genoemd. Tussen de productie en de koper is de zuiverheid afgenomen van 100% tot ergens tussen de 20 en de 80%. Het wordt vaak vermengd of versneden met paracetamol, suiker, zetmeel of andere tranquillizers. Een andere naam voor herone is smack. Deze naam is ontstaan doordat de effecten ervan heel hard aankomen als het gerookt of genjecteerd wordt. Letterlijk een klap in het gezicht dus.

Herone kan op verschillende manieren worden gebruikt en kan ook op verschillende manieren door het lichaam worden opgenomen. Het lost onder andere op in vettige substanties en dringt zo de lichaamscellen binnen. De minst effectieve manier om herone te gebruiken is het opnemen via de maag. Het slikken van herone wordt dan ook niet veel gedaan. Meestal wordt herone gesnoven, gerookt of genjecteerd.
57
Fig. 57: Snuiven
Fig. 58: Injecteren
Fig. 59: Chinezen
Als het wordt gesnoven, wordt het via de bloedvaten in de neus in het bloed opgenomen. Als het wordt gerookt, komt het in de bloedbaan terecht via de longen. Het chinezen of chasing the dragon, is een manier van herone roken waarbij het poeder wordt verhit op aluminiumfolie. Hierdoor gaat het over in dampvorm en deze damp of rook wordt ingeademd via een kokertje/rietje. De laatste methode is het rechtstreeks inspuiten in de bloedbaan met een injectienaald. Net als bij het roken van de herone treden de effecten bijna onmiddellijk op, maar ze zijn sterker omdat er niets van de drug verloren gaat voordat het in het bloed terecht komt. Voordat het kan worden genjecteerd, wordt het meestal opgelost in een licht zure vloeistof (bijvoorbeeld citroensap). Vervolgens wordt deze oplossing in een lepel boven een vlammetje verwarmd, waarna de oplossing door een filtreerpapiertje (dat als filter voor vaste deeltjes dient) in een injectiespuit wordt opgezogen. De meeste beginnende gebruikers snuiven of roken de herone, maar omdat het afhankelijkheid veroorzaakt gaat men na verloop van tijd vaak over op de meest effectieve methode, namelijk injecteren.
6.2.4 De effecten en gevolgen

Nadat het is toegediend wordt herone snel opgenomen in het bloed en bereikt het snel de hersenen. Er worden verschillende effecten van de drug beschreven als men het voor de eerste keer gebruikt. Sommige mensen voelen bijna geen effect van hun eerste shot, anderen vinden het een onplezierige ervaring en voelen zich misselijk. De meeste mensen echter ervaren een warm gevoel dat begint in hun buik en zich vervolgens naar hun hele lichaam verspreidt. Dit warme, dromerige gevoel is heel troostend en de gebruiker heeft het gevoel dat hij terugkeert naar de baarmoeder of ingepakt wordt in een cocon. Mensen die afhankelijk zijn van de drug, zakken na het gebruik ervan eerst weg in een gevoel van vergetelheid dat een beetje op sterven lijkt. Daarna, als de drug echt begint 58
te werken, ervaart de gebruiker een gevoel van vreugdevolle opluchting van weer in leven te zijn. Herone is sterk verslavend, zowel op lichamelijk als op psychisch vlak. Bij regelmatig gebruik treedt er tolerantie op voor herone, dit wil zeggen dat men de dosis moet opvoeren om het oorspronkelijke effect terug te krijgen. Binnen enkele weken is de dosis opgevoerd tot het tienvoudige van de begindosis. Deze dosis zou voor een beginnende gebruiker dodelijk zijn omwille van de ademremming die dan optreedt. Doordat er tolerantie ontstaat zowel voor het psychotrope effect, als voor het dodelijk effect van de ademremming, kan een chronische gebruiker zeer hoge doses innemen. De gewenning treedt echter niet op voor het effect op de pupillen (de zogenaamde pinpoint-pupillen) en voor de remming van de darmperistaltiek. Herone heeft effect op de pupillen, omdat de gebieden in de hersenen die de pupilopening regelen veel receptoren voor endorfinen en opiaten bevatten (zie ook Hoe werkt herone?). Herone veroorzaakt psychische afhankelijkheid omdat de hersenen tijdens een
heroneroes genot ervaren en dit genot gaan associren met de drug. Wetenschappers weten sinds kort welke chemische processen zich hierbij in de hersenen afspelen. Herone (en andere drugs) maken een boodschapper vrij die dopamine genoemd wordt en die de genotsboodschap naar dat deel van de hersenen stuurt. De psychische afhankelijkheid wordt nog versterkt doordat de regelmatige gebruiker bijna altijd omgaat met mensen die ook afhankelijk zijn van de drug. Het is heel moeilijk om uit een sociaal patroon te stappen als men alle dagen wordt geconfronteerd met personen die ook de drug nemen. Herone veroorzaakt eveneens lichamelijke afhankelijkheid. Dit wilt zeggen dat het lichaam er steeds meer van nodig heeft om hetzelfde effect te bekomen. Men is echt afhankelijk als het genot van de ene heroneroes vervangen wordt door opluchting als er een nieuwe hoeveelheid verkregen is. In dit stadium van afhankelijkheid beleeft de gebruiker nog maar weinig plezier aan de drug. De onthoudingsverschijnselen worden ook wel cold turkey genoemd. Iemand die na meerdere keren heronegebruik ermee stopt, voelt zich ongelooflijk ziek. Deze toestand bereikt zijn hoogtepunt ongeveer drie dagen nadat men de laatste keer herone gebruikt heeft. De symptomen zijn vergelijkbaar met die van een zware griep: koorts, pijnlijke ledematen, transpireren, rusteloosheid, krampen en slapeloosheid. Verder gaat de huid verschrikkelijk jeuken en verschijnen er bobbeltjes op de huid (lijkt dan op de huid van een kalkoen, vandaar de benaming cold turkey). Bovendien voelt de gebruiker zich angstig en alleen en heeft hij last van nachtmerries.
59
Deze symptomen worden veroorzaakt doordat het autonome systeem, dit wil zeggen de activiteiten die onder controle van de hypothalamus en de hersenstam staan, uit balans raken. De lichaamseigen stoffen die normaal gezien voor deze processen verantwoordelijk zijn, worden uit hun opslagplaats verdrongen en hun functie is door de lichaamsvreemde middelen (in dit geval herone) overgenomen. Deze lichaamseigen stoffen zijn onder andere stoffen uit de groep van de endorfinen en de enkafelinen. In bijvoorbeeld de hersenen en de darmwand komen receptoren voor waarop deze stoffen zich binden. Herone bindt zich echter op dezelfde receptoren. Een voortdurend aanbod van herone leidt tot een vermindering van deze lichaamseigen stoffen. Wanneer de gebruiker stopt met het nemen van herone, is er een periode waarin het lichaam het ontstane tekort niet dadelijk kan aanvullen. Dit komt doordat de productie van endorfinen en enkefalinen slechts langzaam terug op gang komt. Het herstel van de oorspronkelijke situatie neemt dus geruime tijd in beslag. Tot enkele weken na het stoppen van het gebruik zijn fysiologische veranderingen waarneembaar. De meeste symptomen nemen na ongeveer een week tot tien dagen af, maar een gevoel van zwakte en zich niet goed voelen kan maanden aanhouden. Door vol te houden kan de gebruiker de meeste effecten van lichamelijke afhankelijkheid te boven komen. Toch grijpen veel gebruikers hierna toch nog terug naar de herone. Daarom denken wetenschappers dat de psychische afhankelijkheid lichamelijke. Binnen de verslavingsopvang wordt vaak methadon gebruikt als vervanging voor herone. De reden hiervoor is dat methadon een veel langere werkingstijd heeft. Bij middelen met een langere werkingstijd treden de onthoudingsverschijnselen trager en minder hevig/ernstig op, maar ze houden wel langer aan. Na verloop van tijd wordt de methadon geleidelijk aan afgebouwd. Een bijkomend voordeel van het gebruik van methadon bij het afkicken van herone is dat de gebruikers hierdoor niet meer afhankelijk zijn van het drugsmilieu. Het gebruik van herone kan leiden tot allerlei problemen op verschillende vlakken en houdt veel gevaren in. Het injecteren ervan vergroot, net zoals bij andere drugs, het risico op. HIV en hepatitis. Verder is er het gevaar dat men een slagader raakt in plaats van een ader, waardoor men een ledemaat kan verliezen. Iemand die injecteert wil dat de drug via een ader naar het hart gaat, waarna het wordt opgenomen in de bloedbaan. Wanneer men echter injecteert in een slagader, die het zuurstofrijke bloed naar de cellen in het hele lichaam voert, berooft de drug deze cellen van de zuurstof die ze nodig hebben om te overleven. Als gevolg hiervan kan een ledemaat afsterven. nog veel sterker is dan de
60
Het mengen van herone met andere drugs, zoals alcohol, kan leiden tot ernstige medische klachten. Dergelijke combinaties kunnen braken veroorzaken en tot verstikking leiden als iemand bewusteloos raakt tijdens het braken. Het herhaalde gebruik van herone kan leiden tot een extra belasting van de lever. Aangezien de lever van vrouwen kleiner is dan die van mannen, hebben zij hier sneller last van. Bij vrouwelijke gebruikers stopt ook vaak de ovulatie, waardoor ze niet meer menstrueren. Babys van heronegebruiksters hebben vaak een te laag geboortegewicht en hebben meer kans dan andere babys om binnen de week na de geboorte te sterven. Bovendien hebben de meeste van hen te kampen met afkickverschijnselen. Omdat de levenswijze van een heronegebruiker weinig ruimte en tijd laat voor normaal eten en slapen, zijn ze vaak uitgeput en ondervoed waardoor ze ook weer vatbaarder zijn voor ziektes. Verder benvloedt herone het spijsverteringsstelsel. Dit kan leiden tot constipatie en bepaalde maagaandoeningen. Het tast ook het ademhalingstelsel aan, waardoor gebruikers vaak last hebben van longontstekingen en bronchitis. De kosten die heronegebruik met zich meebrengen kunnen ernstige financile problemen veroorzaken. Veel gebruikers nemen dan ook hun toevlucht tot de misdaad om aan het benodigde geld te komen. Het komt veel voor dat de kinderen van heroneverslaafde ouders zelf ook verslaafd raken aan de drug. Dit geldt vooral voor gezinnen die te kampen hebben met werkloosheid of armoede. Hetzelfde gebrek aan vooruitzichten waardoor de ouders aan de herone gingen, geldt twintig of dertig jaar later nog steeds. Het leven wordt een deprimerende spiraal in deze omstandigheden, waarin niemand nog in staat is de problemen in het juiste perspectief te zien. In gezinnen die geen voorgeschiedenis hebben met herone ligt het anders. Hier ontwijken ouders de problemen vaak, gewoon omdat ze het niet kunnen geloven. Ze hebben raad nodig, maar ze schamen zich dikwijls te veel om raad te vragen aan drugsvoorlichters en dergelijke. Deze houding van ontkenning leidt eveneens tot een pijnlijke spiraal. De enige manier om er positief uit te komen is het probleem onderkennen en hulp zoeken. De mogelijkheid bestaat dat de gebruiker sterft aan een overdosis. Er is sprake van een overdosis als er meer gebruikt wordt dan het lichaam tolereert. Bij herone leidt dit tot een hartstilstand. In het geval van herone kan zon onverwacht grote hoeveelheid genomen worden als de drug zuiverder is dan degene die men normaal gebruikt. Een overdosis kan onmiddellijke 61
gevolgen hebben, maar meestal doen de verschijnselen zich n tot twaalf uur na de inname voor. De ademhaling wordt dan langzamer en onregelmatig en de huid wordt blauw omdat de bloeddruk daalt. Vervolgens raakt de gebruiker in coma. Als een overdosis de dood tot gevolg heeft, komt dit meestal doordat de ademhaling stopt of door problemen met het hart.
6.2.5 Hoe werkt herone? 33

Zoals reeds gezegd is herone een opiaat. Het lichaam bezit receptoren waaraan opiaten zich kunnen binden. Maar het lichaam heeft ook een eigen stof, endorfine genaamd, die zich aan dezelfde receptoren bindt. Het grote verschil met de opiaten is, dat de kans op verslaving zeer klein is. Dit komt doordat endorfine door het lichaam zelf wordt aangemaakt en het na afgifte heel snel terug afgebroken wordt. Endorfine heeft onder andere een functie in het bestrijden van pijn en het prikkelt het beloningscentrum (op een indirecte manier), waardoor je je vrolijk voelt. Herone wordt in het lichaam omgezet in morfine. De effecten van herone ontstaan doordat morfine de natuurlijke neurotransmitter, endorfine, imiteert. Herone zorgt er ook voor dat de afgifte van substantie P geremd wordt. Substantie P speelt een rol bij het doorgeven van pijnsignalen. De neuronen die de ademhaling regelen, bevatten opiaatreceptoren. Ook hier kan morfine zich aan binden. Aangezien herone op veel processen in de hersenen invloed heeft, is de uitleg opgedeeld in drie onderdelen: 1) Genot 2) Verdoving 3) Ademhaling Deze onderdelen worden achtereenvolgens besproken.
Genot
De plezierige gevoelens komen tot stand doordat het beloningscentrum wordt geprikkeld. De belangrijkste neurotransmitter in dit systeem is dopamine. Als je herone neemt, wordt deze in het lichaam omgezet in morfine. Morfine imiteert de werking van endorfine, een natuurlijke neurotransmitter.
33
Tekst gebaseerd op en afbeeldingen afkomstig van: JELLINEK, Drugs and the brain, internet, 10/03/2008,
(http://www.jellinek.nl/brain/index.html)
62
In het hele proces zijn drie typen neuronen betrokken: 1) Endorfine neuronen 2) GABA neuronen 3) Dopamine neuronen
De normale situatie bij het ontstaan van genotsgevoelens
Dopamine wordt constant afgegeven door dopamine neuronen. De afgifte kan zowel gestimuleerd als geremd worden.
De neurotransmitter GABA remt de afgifte van dopamine.
63
Als er een elektrisch signaal bij het endorfine neuron aankomt, versmelten de blaasjes, die de endorfine bevatten, met het membraan van het neuron. De endorfinen komen vrij in de synaps en binden zich aan het GABA neuron. Na deze binding wordt de boodschap doorgegeven. Het gevolg van deze boodschap is dat de afgifte van GABA wordt geremd. Na het doorgeven van de boodschap, verlaten de endorfinen de receptor en worden ze onmiddellijk afgebroken.
Doordat de afgifte van GABA geremd wordt, kan het dopamine neuron meer dopamine afgeven. Hierdoor voel je je prettig, aangezien dopamine het beloningscentrum prikkelt.
De endorfinen bindt zich niet alleen aan het GABA neuron, maar ook aan het dopamine neuron. Door deze binding wordt de afgifte van dopamine geremd. Endorfinen kunnen dus zowel remmen als stimuleren. Ze zorgen ervoor dat het systeem in evenwicht blijft.
64
De herone-situatie bij het ontstaan van genotsgevoelens
Herone verandert de normale situatie als volgt:
1) Herone wordt in het lichaam omgezet in morfine. 2) Morfine imiteert de endorfine en bindt zich aan de receptoren van het GABA neuron. Hierdoor wordt de afgifte van GABA geremd. Doordat GABA geremd wordt, kan het dopamine neuron meer dopamine afgeven. Hierdoor wordt het beloningscentrum geprikkeld en voel je je prettig.
65
Morfine wordt, in vergelijking met endorfine, slechts zeer langzaam afgebroken (zie groengekleurd morfinemolecule in de rechter bovenhoek). De afgifte van dopamine blijft dus geruime tijd hoger dan normaal, waardoor de plezierige gevoelens lang aanhouden. De natuurlijk voorkomende endorfinen zijn niet verslavend, omdat ze na binding onmiddellijk worden afgebroken. Ze komen niet lang genoeg met de receptoren in aanraking om gewenning te veroorzaken.
Pijn
Herone heeft ook een pijnstillende werking. Stel je voor dat je vingers tussen de deur komen.
Speciale neuronen in je vingers merken dit op en reageren door een pijnprikkel naar het ruggenmerg te sturen. Onderweg wordt de prikkel verschillende keren doorgegeven aan andere neuronen. Hier zorgt de neurotransmitter substantie P voor.
66
De normale situatie bij het tegengaan van pijn
Het substantie P neuron geeft door middel van substantie P pijnsignalen door. Het axon van het substantie P neuron bevat substantie P, maar ook opiaatreceptoren. Substantie P ligt opgeslagen in blaasjes aan het uiteinde van het axon.
Als een zenuwimpuls het uiteinde bereikt, versmelten de blaasjes met het membraan van het neuron. Substantie P wordt zo in de ruimte tussen de twee neuronen losgelaten en bindt zich aan de receptoren op het aangrenzende neuron. Het pijnsignaal wordt doorgegeven.
Als de pijn te hevig wordt, probeert het lichaam zichzelf te beschermen door natuurlijke endorfinen af te geven. De endorfinen binden zich aan de opiaatreceptoren van het substantie P neuron. Hierdoor verzwakt het pijnsignaal. De endorfinen worden onmiddellijk afgebroken.
67
De herone situatie bij het tegengaan van pijn
Herone verandert de normale situatie als volgt: Herone wordt in het lichaam omgezet in morfine. Morfine doet precies hetzelfde als de endorfine. Ze bindt zich aan de receptoren van het substantie P neuron en blokkeert de afgifte van substantie P. Hierdoor wordt het pijnsignaal verzwakt.
De morfine gaat nog een stap verder dan endorfine. Het blokkeert ook de receptoren van het aangrenzende neuron, zodat substantie P zich hier niet meer aan kan binden. De substantie P die toch nog vrijkomt, kan hierdoor zijn werk niet meer doen.
68
De morfine verlaat de receptoren en wordt langzaam afgebroken. Het grote verschil tussen herone en endorfine, is dat herone veel beter en langer werkt dan de endorfinen.
3 A
Ademhaling Normale situatie van ademhalen
Het ademhalingsritme wordt gereguleerd door neuronen in de hersenstam. Deze neuronen krijgen dag en nacht informatie over de hoeveelheid zuurstof en koolstofdioxide in het bloed. Bij een tekort aan zuurstof (en teveel aan koolstofdioxide), sturen zij signalen naar de ademhalingspieren zodat deze zich samentrekken. Tegelijkertijd blazen de longen zich op, waardoor er meer lucht naar binnen kan. Het omgekeerde is eveneens mogelijk.
De herone situatie bij het ademhalen
Herone verandert de normale situatie als volgt: De neuronen die de ademhaling regelen, bevatten opiaatreceptoren.
69
Nadat de herone in het lichaam is omgezet in morfine, kan de morfine zich hieraan binden. Deze binding leidt tot een onderdrukking van de signaaloverdracht naar de ademhalingsspieren. Hierdoor wordt de ademhaling minder diep. Bij een herone overdosis is deze onderdrukking zo hevig dat de longen als het ware stil blijven staan. Er is geen ademhaling meer mogelijk, dus je stikt.
6.3
Morfine
6.3.1 Geschiedenis
In de 18de eeuw kwam opium in Europa terecht, in de 19de eeuw konden artsen het bestanddeel morfine eruit isoleren. Gaandeweg kreeg men een beter inzicht in de werking van morfine, en het wordt nog steeds verfijnd.
6.3.2 Wat is morfine?

De apotheker Friedrich Sertrner isoleerde in 1806 morfine als het werkzame bestanddeel van opium. Er is 10kg opium nodig om 1kg morfine te maken. De naam morfine is ontleend aan de god Morpheus, de Griekse god van de slaap. De chemische formule van morfine is C17H19NO3.
Fig. 60: De chemische structuur van morfine Pure morfine komt voor als een witgeel tot bruin poeder. Het wordt ook dikwijls aangetroffen als geelbruine tot roodbruine blokken met het getal "999" op. Verder komt het voor als een heldere, kleurloze vloeistof in ampullen of in tabletvorm (dit is dan meestal de medicinale vorm).
70

Morfine wordt vooral in de medische sector gebruikt als krachtige pijnstiller en als roesmiddel om voor terminale patinten het sterven te verzachten. Het wordt meestal genjecteerd, maar kan ook oraal of rectaal (zetpil) ingenomen worden. Verder kan men het verhitten, (chinezen). waarbij de dampen genhaleerd worden
Fig. 61: Morfine voor injectie

Morfine is een krachtig verdovend middel, dat zowel lichamelijke als geestelijke afhankelijkheid veroorzaakt. Er ontwikkelt zich eveneens een tolerantie. Morfine bestaat in verschillende vormen. De versie met een snelle afgifte in ons lichaam werkt drie tot vier uur. Bij een vertraagde afgifte kan de werking oplopen tot twaalf uur. Wanneer men morfine gebruikt, vallen alle zorgen weg, krijgt men een euforische gevoel en kunnen er droombeelden ontstaan. De lichamelijke effecten zijn: een verlaagd ademhalingsritme en hartslag, grijze verkleuring van de lippen, cordinatiestoornissen, een pijnstillende werking en sterk vernauwde pupillen. Bij langdurig gebruik treden de volgende verschijnselen op: een geelgrauwe verkleuring van de huid, verbrokkelde nagels, huiduitslag en vermagering. Aangezien morfine lichamelijke afhankelijkheid veroorzaakt, treden er
onthoudingsverschijnselen op wanneer men stopt met het gebruik. Deze zijn onder andere diarree, gevoelens van angst en onrust, een verhoogde ademhaling en hartslag, buikkrampen, slapeloosheid, hoofdpijn, zweten en rillen, Bij het opnieuw innemen van de drug, of bij toediening van een vervangingsmiddel, verdwijnen deze verschijnselen. Een morfineverslaving komt echter niet vaak voor. Soms wordt ze vastgesteld bij personen die langdurig met morfine behandeld werden, of bij personen die gemakkelijk toegang hebben tot het middel (zoals artsen of verplegend personeel).
71
Zoals reeds gezegd wordt morfine vooral in de medische sector gebruikt, omwille van zijn pijnstillende werking. Het is al decennialang de eerste keuze om zware pijnen te behandelen. Tegenwoordig heeft men echter steeds meer pijnbestrijdende middelen, maar morfine is internationaal nog altijd de norm waarmee alle andere pijnbestrijders worden vergeleken. Aangezien morfine verslavend is, gaat men er in de medische wereld niet lichtzinnig mee om. In Belgi beperkt het geneeskundige gebruik ervan zich doorgaans tot duidelijk afgelijnde domeinen. Het wordt voornamelijk gebruikt voor kankerpatinten en voor patinten in de terminale fase van een ziekte. Het verlicht de pijn, die vaak zo ondraaglijk is dat men aan niets anders meer kan denken. Wie met morfine wordt behandeld, beleeft weer een beetje plezier aan zijn dag: men kan weer slapen, of terug wat eten. Kortom, de levenskwaliteit verbetert aanzienlijk. Ook voor patinten met ondraaglijke chronische pijn is de toediening van morfine vaak heilzaam. In het begin kan men heel veel last hebben van de bijwerkingen, maar de meeste verdwijnen na een paar dagen vanzelf.
72
Deel 2: Didactische verwerking

In dit deel vindt u een lesvoorbereiding en werkbladen voor twee lessen over drugs. De lessen zijn gemaakt voor leerlingen van het 3de jaar ASO, richting wetenschappen. Voor de tweede lesfase van de eerste les en voor de tweede les heeft u per twee leerlingen een computer nodig. De fiches die u nodig heeft voor de tweede les, vindt u bij 4.3.
1
1.1
Situering in de eindtermen
Lesthema biosociaal probleem 34
Dit lesthema wordt gegeven in het derde jaar secundair onderwijs om ondermeer volgende vakgebonden eindtermen biologie van de tweede graad te realiseren: De leerlingen kunnen voorwaarden aangeven voor een gezonde levenswijze. (B1) De leerlingen kunnen informatie op gedrukte en elektronische dragers raadplegen en verwerken. (B6) De leerlingen hebben aandacht voor hun eigen gezondheid en die van anderen. (B8) De leerlingen kunnen voorbeelden van zintuiglijke, neurale en hormonale stoornissen toelichten en illustreren hoe ze eventueel worden vermeden. (B16) Het VSKO (Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs)
de
vertaalde
deze
vakgebonden eindtermen in leerplandoelstellingen voor het 3 biologie per week: -
jaar ASO met 2 uur
Voorbeelden van zintuiglijke, neurale en hormonale stoornissen toelichten en illustreren hoe ze eventueel worden vermeden. (61) Informatie over een biosociaal probleem via elektronische dragers of internet raadplegen en verwerken. (62)
Dit lesthema kan bijdragen aan het bereiken van de volgende gemeenschappelijke eindtermen wetenschappen: Dit De leerlingen zijn gemotiveerd om een eigen mening te verwoorden (attitude nr 22). De leerlingen houden rekening met de mening van anderen (attitude nr 23). De leerlingen onderscheiden feiten van meningen en vermoedens (attitude nr 26). lesthema kan eveneens bijdragen aan het bereiken van de volgende
vakoverschrijdende eindtermen:
34
Leerplan VVKSO tweede graad AV Biologie : Licap - Brussel D/2002/0279/030
73
De leerlingen weten dat het gebruik en misbruik van genots- en geneesmiddelen gevolgen heeft op de eigen gezondheid, de gezondheid van anderen, de sport- en leerprestaties en de sociale prestaties (Gezondheidseducatie, nr. 4) De leerlingen kunnen eigen standpunten over roken, alcohol- en druggebruik verantwoorden (Gezondheidseducatie, nr. 5) De leerlingen kunnen geneesmiddelen op de juiste wijze gebruiken en hoeden zich voor zelfmedicatie (Gezondheidseducatie, nr. 6)
74
Beginsituatie en lesdoelen
Relevante beginsituatie: De leerlingen kunnen: De delen van de hersenen opnoemen en hun functie omschrijven. De delen van een neuron beschrijven en aanduiden op een gegeven tekening. De bouw en de werking van de zintuigen van de mens omschrijven.
De leerlingen hebben een algemeen beeld van wat drugs is. Lesdoelen: Cognitieve De leerlingen kunnen: 1) Aan de hand van gegeven afbeeldingen (zonder benamingen) uitleggen hoe de informatieoverdracht tussen twee neuronen gebeurt. 2) Omschrijven wat drugs zijn. 3) Drugs indelen op basis van het effect. 4) Aan de hand van gegeven afbeeldingen de normale werking van de neurotransmitter dopamine in de hersenen omschrijven. 5) Aan de hand van gegeven afbeeldingen omschrijven welke invloed cocane en cannabis op de hersenen hebben. 6) De belangrijkste productkenmerken van cocane, herone, marihuana en nicotine opsommen. 7) De plant waarvan cocane/herone/marihuana/nicotine van wordt gemaakt kunnen aanduiden als een 10-tal fotos van planten getoond worden. 8) Vijf waarneembare effecten van het gebruik van cocane en marihuana opsommen. 9) Vijf lichamelijke gevolgen van het gebruik van nicotine opsommen. 10) Drie waarneembare effecten van het gebruiken van herone opsommen. Affectieve 1) De lln staan open voor nieuwe informatie in verband met drugs en zijn bereid de mening die ze over drugs hadden eventueel te herzien. 2) De lln kunnen een eigen standpunt innemen ten opzichte van drugs en dit verantwoorden.
75
Leerinhoud en didactische aanpak

Leerinhoud Didactische aanpak media
Lesfasen en tijd
Motivatiefase 3 min
Korte herhaling van de werking van het zenuwstelsel en de bouw van een neuron.
OLG: Wat is de functie van ons zenuwstelsel en uit welke delen bestaat het? Uit welke delen bestaat een neuron?
De werking van drugs

Lesfase 1 12 min Demonstratie - afbeelding: Werkbladen
1) Neurotransmitters
Definitie van een synaps en een neurotransmitter. Beschrijven hoe de informatieoverdracht tussen twee neuronen gebeurt.
Omschrijf aan de hand van de afbeeldingen hoe de informatieoverdracht tussen twee neuronen gebeurt. Afbeelding WB p.2
OLG: Probeer nu in eigen woorden te omschrijven wat een neurotransmitter is.
Lesfase 2 30 min
2) Drugs A) Wat zijn drugs?

Definitie en algemene werking van drugs. De verschillende soorten drugs.
OLG: Wat zijn drugs volgens jullie? Hoe zouden jullie drugs omschrijven? Welke verschillende soorten drugs zijn er (op basis van hun effect)?
Werkbladen
76
Zelfstandig werk:
B) De werking van cocane

De invloed van cocane op de hersenen. Besluit
Zoek de antwoorden op de website van Jellinek.
Zelfstandig werk:
http://www.jellinek.nl/brain/ index.html
C) De werking van cannabis

De invloed van cannabis op de hersenen.
Zoek de antwoorden op de website van Jellinek.
Indien men het de leerlingen niet zelf kan laten opzoeken: de filmpjes projecteren en bespreken met de leerlingen.
Herkennen van druggebruik

Lesfase 3 20 min OLG:
1) Cocane
Omschrijving van het product. Beschrijving van de plant. Waarneembare gevolgen.
Welke drugs kennen jullie? Welke effecten hebben deze drugs?
Zelfstandig werk voor het herkennen van het product (de drug), de plant en het plantendeel waarvan de drug afkomstig is: internet. Groepswerk voor de omschrijving van de producten: De lln krijgen per groep fiches met 77 Fiches Werkblad: Kennismaking met plant en product
2) Herone
Los het werkblad op met behulp van het Internet
telkens n puntje op. Ze moeten bij elke drug de juiste fiches plaatsen. Klassikale verbetering. Werkbladen
Uitdelen van de werkbladen
Lesfase 4 17 min
3) Marihuana (een cannabisproduct)

Doceren voor waarneembare gevolgen van cocane en herone. OLG voor waarneembare/lichamelijke gevolgen van marihuana en nicotine: Geef een aantal lichamelijke gevolgen van het gebruiken van marihuana/het roken van nicotine.
Werkbladen
4) Nicotine
Omschrijving van het product. Beschrijving van de plant. Lichamelijke gevolgen.
Help!
Lesfase 5 5 min Bespreken van een aantal plaatsen waar men terecht kan voor hulp en informatie in verband met druggebruik. OLG: Welke plaatsen kennen jullie waar je terecht kan voor hulp?
Lesbesluit 3 min
Lkr overloopt de hoofdzaken van de leerstof en stelt herhalingsvragen. 78
Linkerzijbord
Middenbord
Rechterzijbord
Agenda: Werking van drugs

1. Inleiding: neurotransmitters (werking) 2. Drugs Wat zijn drugs? Invloed op gedrag Invloed op zenuwstelsel Werking Stimulerend Werking
Cocane -
Cannabis -
Linkerzijbord
Middenbord
Rechterzijbord
Agenda: Herkennen van druggebruik

Cocane Herone Marihuana Nicotine stimulerend verdovend bewustzijnsveranderend stimulerend
Help!
79
4
4.1
Werkbladen en fiches
Ingevulde werkbladen

1. Inleiding: neurotransmitters
De synaps is de verbindingsplaats tussen twee neuronen. De smalle spleet tussen de twee neuronen noemt men de synaptische spleet. De volgende afbeeldingen illustreren hoe de informatieoverdracht tussen twee neuronen plaatsvindt. Omschrijf bij elke afbeelding wat er juist gebeurt.
Het eindknopje van een axon bevat kleine blaasjes gevuld met een chemische stof, de neurotransmitter. Door een elektrisch signaal (elektrische impuls) in het eindknopje wordt uit de blaasjes neurotransmitter vrijgemaakt die in de synaptische spleet terechtkomt.
De neurotransmitter begeeft zich naar de celmembraan van het volgend neuron (chemische impuls). Op dit neuron bevinden zich receptoren voor de neurotransmitter.
De
neurotransmitter en
bindt
zich
aan
de een
receptoren
veroorzaakt
hierdoor
elektrische verandering (elektrische impuls) die verder geleid wordt. De neurotransmitter komt terug vrij en wordt afgebroken door enzymen of door de verzendende cel terug opgevangen en later opnieuw gebruikt. 80
Een vergelijking verduidelijkt wat er juist gebeurt. We vergelijken het signaal met een brief. Deze brief wordt eerst door een auto vervoerd, dan even door een vliegtuig en vervolgens terug door een auto. De auto kan je vergelijken met een elektrische impuls en het vliegtuig met een chemische impuls. Twee voorbeelden van neurotransmitters zijn adrenaline en dopamine. Adrenaline verhoogt de alertheid en zorgt ervoor dat men meer energie heeft. De aanmaak van adrenaline verhoogt bij angst, stress, woede, kou, hitte en pijn. Dopamine speelt een belangrijke rol bij het maken van bewegingen en bij het ervaren van emoties, genot en blijdschap. In de hersenen zijn er zenuwen aanwezig die gevoelig zijn voor dopamine. Besluit:
Een neurotransmitter is: Een chemische stof die verantwoordelijk is voor de signaaloverdracht in de synaps. De elektrische impuls die het axon bereikt wordt dus ter hoogte van de synaps omgezet in een chemische impuls. In het aangrenzende neuron wordt deze terug omgezet in een elektrische impuls.
2. Drugs A) Wat zijn drugs?

Drugs zijn stoffen die invloed hebben op onze gevoelens, onze waarnemingen, ons bewustzijn en ons gedrag. Ze worden gebruikt als genotsmiddel en kunnen leiden tot verslaving. Als men drugs onderverdeelt op basis van de effecten die ze hebben op ons lichaam, zijn er drie soorten te onderscheiden: Stimulerende drugs Verdovende drugs Bewustzijnsveranderende drugs
Welk stelsel wordt het sterkst benvloed door drugs? het zenuwstelsels ................................................................................................... De meeste drugs benvloeden de hoeveelheid neurotransmitters of hechten zich aan de membranen van neuronen. Ze versnellen of vertragen de impulsgeleiding of lokken impulsen uit.
81

1) Studie van figuren
Op de volgende afbeeldingen wordt eerst de normale situatie in de hersenen voorgesteld en daarna wat er gebeurt onder invloed van cocane. Omschrijf bij elke afbeelding wat er juist gebeurt. De normale situatie in de hersenen, zonder tussenkomst van cocane, ziet er als volgt uit:
De dopamine ligt opgeslagen in blaasjes aan het uiteinde van een axon.
Wanneer een elektrisch signaal het uiteinde bereikt, verplaatsen de blaasjes zich naar de wand van het axon. Vervolgens wordt de dopamine in de synaps losgelaten.
De dopamine drijft via de synaptische spleet naar het aangrenzende neuron. Op de dendrieten van dit neuron zitten receptoren waaraan de dopamine zich bindt. Na binding van dopamine aan deze receptoren wordt de boodschap doorgegeven.
82
Na het doorgeven van de boodschap laat dopamine zijn receptor los en stroomt het terug naar het neuron waar het vandaan komt. Via speciale heropname-eiwitten wordt de dopamine terug naar binnen gehaald.
Cocane verandert twee dingen aan de normale situatie:
1) De cocanemoleculen binden zich aan de heropnameeiwitten. Hierdoor kan de dopamine niet terug worden opgenomen. De dopamine blijft in de synaptische spleet rondzweven en komt steeds opnieuw in aanraking met de receptoren.
2) Onder invloed van cocane komt er meer dopamine vrij in de synaps. Hierdoor is er hier meer dopamine aanwezig.
83
2) Besluit
Cocane is een stimulerend middel. Het verhoogt de concentratie van activerende neurotransmitters, zoals dopamine. Daardoor wordt het genotcentrum in de hersenen geprikkeld en dat heeft als gevolg dat de gebruiker zich euforisch, alert, energiek en zelfverzekerd voelt. Zijn reactiesnelheid verhoogt maar het aantal beoordelingsfouten neemt wel toe. Na herhaaldelijk gebruik van cocane, vermindert de gevoeligheid voor dopamine. Dit komt doordat de dopamine-receptoren langzaam verdwijnen bij cocanegebruik. Het gevolg hiervan is dat je steeds meer moet gebruiken om hetzelfde effect te bereiken. Op de volgende figuur worden alle mogelijke invloeden van drugs weergegeven. Duid aan welke invloed cocane heeft.

Cannabis heeft verschillende effecten op de hersenen. We bespreken enkel de invloed ervan op de afgifte van dopamine. Deze invloed wordt voorgesteld op de volgende afbeeldingen. De normale situatie in de hersenen, zonder tussenkomst van cannabis, ziet er als volgt uit:
De afgifte van dopamine wordt tegengehouden door de neurotransmitter GABA.
84
Cannabis heeft als volgt invloed op deze situatie:
Hoe noemt de werkzame stof in cannabis? THC Hoe zorgt deze stof ervoor dat de afgifte van dopamine toeneemt? THC houdt de afgifte van GABA tegen. Daardoor kan er meer dopamine afgegeven worden, dus de afgifte van dopamine neemt toe.
2) Besluit
Cannabis verhoogt dus indirect de afgifte van dopamine. Hierdoor voelt de gebruiker zich goed.
85
Werkblad: Kennismaking met product en plant

Het is de bedoeling dat je dit werkblad invult met behulp van het internet. Onderstaande fotos zijn afbeeldingen van drugs. Noteer onder elke foto de naam van de drug.
(1) cocane
(2) herone
(3) marihuana
(4) nicotine
Op de volgende bladzijde staan fotos van de volledige planten en van de plantendelen waarvan de bovenstaande drugs afkomstig zijn. Plaats in de tabel de juiste letters bij het juiste cijfer.
drugs 1 2 3 4 plant F H C B plantendeel A G E D
86
87

1. Cocane Wit tot geelwit kristallijn poeder. Wordt meestal gesnoven, soms ook
gespoten. Stimulerende drug. Geeft energie en een gevoel van euforie. Sterke psychische afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: oververmoeidheid en depressie. Cocane wordt gehaald uit de bladeren van de cocaplant. Deze plant vindt zijn oorsprong in Zuid-Amerika en groeit op grote hoogte. Het gebruik van coca is al meer dan 4000 jaar oud.
Geef vijf zichtbare (waarneembare) gevolgen van het gebruiken van cocane: Verminderde eetlust Stijging van de lichaamstemperatuur en transpireren Extra energie en meer zelfvertrouwen Vaker urineren Achteraf: symptomen van een zware verkoudheid
Cocane staat op de lijst van illegale hard drugs. Bezit en verkoop ervan zijn strafbaar.
88
2. Herone
Pure herone: wit poeder. Bij verkoop: meestal lichtbruine kleur. Wordt gesnoven, gerookt of genjecteerd. Verdovende drug. Gebruiker wordt versuft, onverschillig en stil. Lichamelijke en psychische afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: zware griep en gevoel van angst. Herone behoort tot de groep drugs die opiaten worden genoemd, wat betekent dat ze opium bevatten en ontwikkeld zijn uit de Papaver somniferum (of slaapbol). Opium wordt gewonnen door de doosvrucht van de slaapbol in te kerven. Hierbij komt wit melksap naar buiten druppelen dat op de vrucht bruin opdroogt.
Geef drie zichtbare gevolgen van het gebruiken van herone: Vernauwde pupillen pinpoint-pupillen zowel positieve als Eerst een gevoel van genot, daarna een gevoel van verdoving negatieve gevoelens verdwijnen Verwijden van de bloedvaten Longontstekingen en bronchitis men wordt rood
Herone staat eveneens op de lijst van illegale hard drugs. Bezit en verkoop ervan zijn strafbaar.
89
3. Marihuana (een cannabisproduct)

Ziet eruit als een gedroogde, verkruimelde plant. Meestal gerookt, soms ook verwerkt in eten. Bewustzijnsveranderende drug. Gevoel van ontspanning en realiteitszin verminderd.
Marihuana is afkomstig van een tweehuizige plant, nl Cannabis sativa var. indica. Marihuana wordt bereid door de vrouwelijke bloemen te drogen en te verkruimelen. De onbevruchte vrouwelijke bloemen bevatten de hoogste concentraties.
Geef vijf zichtbare gevolgen van het gebruiken van cannabis: Behoefte aan eten Verkleuring van het oogwit van wit naar roze (door vaatverwijding in het oogbindvlies) Onbeheersbare lachbuien Tranende ogen Eerst een gevoel van euforie en daarna een gevoel van kalmte en rust.
Het bezitten van zelfgekweekte cannabis blijft strafbaar in ons land. In de toekomst zal er niet langer worden vervolgd indien het gaat om de productie van een hoeveelheid cannabis die bestemd is voor eigen gebruik onder de gekende voorwaarden (meerderjarig, geen problematisch gebruik, geen maatschappelijke overlast, geen handel,...).
90
4. Nicotine
Olieachtige vloeistof. Wordt gerookt. Stimulerende drug. Gevoel van alertheid en fitheid ontstaat. Psychische en lichamelijke afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: prikkelbaarheid, slaap- en concentratiestoornissen. Nicotine is een stof die aanwezig is in de bladeren van de tabaksplant. De naam nicotine is afgeleid van de Latijnse naam van de tabaksplant, Nicotiana tabacum. Deze behoort tot de nachtschadefamilie en is oorspronkelijk afkomstig van het Amerikaanse continent.
Geef vijf lichamelijke gevolgen van het gebruiken van nicotine: Verhoging van de bloeddruk Vernauwing van de bloedvaten Versnelling van de ademhaling Versnelling van het hartritme Verminderen van de eetlust Verdikken van het bloed Verhoogde maagzuurproductie en darmwerking
91
Help!
Als je vermoedt of zeker weet dat iemand uit je omgeving drugs gebruikt, zoek je best hulp. Hieronder vind je een aantal plaatsen waar je terecht kan voor informatie en hulp.
A) Organisaties
Jongeren Advies Centra (JAC) http://www.jac.be/Jac.html http://www.ond.vlaanderen.be/CLB/ http://www.caw.be/ http://www.cadlimburg.be/ http://www.vad.be/ Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW) Jongereninformatiepunt (JIP)
http://www.jips.be/
Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen (CAD) De Sleutel Huisartsen http://www.desleutel.be/
Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD)
B) Hulplijnen
De Druglijn: 078/15.10.20 Kinder- en Jongerentelefoon: 078/15.14.13 Tele-onthaal: 106
Er is ook meer gespecialiseerde hulp. De Druglijn heeft een uitgebreid adressenbestand van hulpverleningscentra. Voor meer informatie over deze organisaties kun je altijd op hun website terecht: http://www.druglijn.be/.
92
4.2
Lege werkbladen

1. Inleiding: neurotransmitters
De synaps is de verbindingsplaats tussen twee neuronen. De smalle spleet tussen de twee neuronen noemt men de synaptische spleet. De volgende afbeeldingen illustreren hoe de informatieoverdracht tussen twee neuronen plaatsvindt. Omschrijf bij elke afbeelding wat er juist gebeurt.
............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. .............................................................
............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. .............................................................
............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. ............................................................. .............................................................
93
Een vergelijking verduidelijkt wat er juist gebeurt. We vergelijken het signaal met een brief. Deze brief wordt eerst door een auto vervoerd, dan even door een vliegtuig en vervolgens terug door een auto. De auto kan je vergelijken met een elektrische impuls en het vliegtuig met een chemische impuls. Twee voorbeelden van neurotransmitters zijn adrenaline en dopamine. Adrenaline verhoogt de alertheid en zorgt ervoor dat men meer energie heeft. De aanmaak van adrenaline verhoogt bij angst, stress, woede, kou, hitte en pijn. Dopamine speelt een belangrijke rol bij het maken van bewegingen en bij het ervaren van emoties, genot en blijdschap. In de hersenen zijn er zenuwen aanwezig die gevoelig zijn voor dopamine. Besluit:
Een neurotransmitter is: De . impuls die het axon bereikt wordt dus ter hoogte van de synaps omgezet in een .. impuls. In het aangrenzende neuron wordt deze terug omgezet in een impuls.
2. Drugs A) Wat zijn drugs?

Drugs zijn stoffen die invloed hebben op onze gevoelens, onze waarnemingen, ons bewustzijn en ons gedrag. Ze worden gebruikt als en kunnen leiden tot ... Als men drugs onderverdeelt op basis van de effecten die ze hebben op ons lichaam, zijn er drie soorten te onderscheiden: - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ Welk stelsel wordt het sterkst benvloed door drugs? ........................................................................................................................... De meeste drugs benvloeden de hoeveelheid neurotransmitters of hechten zich aan de membranen van neuronen. Ze versnellen of vertragen de impulsgeleiding of lokken impulsen uit.
94

Op de volgende afbeeldingen wordt eerst de normale situatie in de hersenen voorgesteld en daarna wat er gebeurt onder invloed van cocane. Omschrijf bij elke afbeelding wat er juist gebeurt. De normale situatie in de hersenen, zonder tussenkomst van cocane, ziet er als volgt uit:
............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................
............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................
............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................
95
........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... ........................................................................................... ...........................................................................................
Cocane verandert twee dingen aan de normale situatie:
............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................
............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................ ............................................................................................
96
2) Besluit
Cocane is een middel. Het verhoogt de concentratie van activerende neurotransmitters, zoals dopamine. Daardoor wordt het genotcentrum in de hersenen geprikkeld en dat heeft als gevolg dat de gebruiker zich euforisch, alert, energiek en zelfverzekerd voelt. Zijn reactiesnelheid beoordelingsfouten neemt wel toe. Na herhaaldelijk gebruik van cocane, vermindert de gevoeligheid voor dopamine. Dit komt doordat de dopamine-receptoren langzaam verdwijnen bij cocanegebruik. Het gevolg hiervan is dat je steeds meer moet gebruiken om hetzelfde effect te bereiken. Op de volgende figuur worden alle mogelijke invloeden van drugs weergegeven. Duid aan welke invloed cocane heeft. verhoogt maar het aantal

Cannabis heeft verschillende effecten op de hersenen. We bespreken enkel de invloed ervan op de afgifte van dopamine. Deze invloed wordt voorgesteld op de volgende afbeeldingen. De normale situatie in de hersenen, zonder tussenkomst van cannabis, ziet er als volgt uit:
De afgifte van dopamine wordt tegengehouden door de neurotransmitter GABA.
97
Cannabis heeft als volgt invloed op deze situatie:
Hoe noemt de werkzame stof in cannabis? ................................................................. Hoe zorgt deze stof ervoor dat de afgifte van dopamine toeneemt? ........................................................................................................................... ........................................................................................................................... ...........................................................................................................................
2) Besluit
Cannabis verhoogt dus indirect de afgifte van .. . Hierdoor voelt de gebruiker zich goed.
98
Werkblad: Kennismaking met product en plant

Het is de bedoeling dat je dit werkblad invult met behulp van het internet. Onderstaande fotos zijn afbeeldingen van drugs. Noteer onder elke foto de naam van de drug.
(1). .
(2).
(3).
(4)
Op de volgende bladzijde staan fotos van de volledige planten en van de plantendelen waarvan de bovenstaande drugs afkomstig zijn. Plaats in de tabel de juiste letters bij het juiste cijfer.
drugs 1 2 3 4 plant plantendeel
99
100

1. Cocane Wit tot geelwit kristallijn poeder. Wordt meestal gesnoven, soms ook gespoten. Stimulerende drug. Geeft energie en een gevoel van euforie. Sterke psychische afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: oververmoeidheid en depressie. Cocane wordt gehaald uit de bladeren van de cocaplant. Deze plant vindt zijn oorsprong in Zuid-Amerika en groeit op grote hoogte. Het gebruik van coca is al meer dan 4000 jaar oud.
Geef vijf zichtbare (waarneembare) gevolgen van het gebruiken van cocane: - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................
Cocane staat op de lijst van illegale hard drugs. Bezit en verkoop ervan zijn strafbaar.
101
2. Herone
Pure herone: wit poeder. Bij verkoop: meestal lichtbruine kleur. Wordt gesnoven, gerookt of genjecteerd. Verdovende drug. Gebruiker wordt versuft, onverschillig en stil. Lichamelijke en psychische afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: zware griep en gevoel van angst. Herone behoort tot de groep drugs die opiaten worden genoemd, wat betekent dat ze opium bevatten en ontwikkeld zijn uit de Papaver somniferum (of slaapbol). Opium wordt gewonnen door de doosvrucht van de slaapbol in te kerven. Hierbij komt wit melksap naar buiten druppelen dat op de vrucht bruin opdroogt.
Geef drie zichtbare gevolgen van het gebruiken van herone: - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................
Herone staat eveneens op de lijst van illegale hard drugs. Bezit en verkoop ervan zijn strafbaar.
102
3. Marihuana (een cannabisproduct)

Ziet eruit als een gedroogde, verkruimelde plant. Meestal gerookt, soms ook verwerkt in eten. Bewustzijnsveranderende drug. Gevoel van ontspanning en realiteitszin verminderd.
Marihuana is afkomstig van een tweehuizige plant, nl Cannabis sativa var. indica. Marihuana wordt bereid door de vrouwelijke bloemen te drogen en te verkruimelen. De onbevruchte vrouwelijke bloemen bevatten de hoogste concentraties.
Geef vijf zichtbare gevolgen van het gebruiken van cannabis: - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................
Het bezitten van zelfgekweekte cannabis blijft strafbaar in ons land. In de toekomst zal er niet langer worden vervolgd indien het gaat om de productie van een hoeveelheid cannabis die bestemd is voor eigen gebruik onder de gekende voorwaarden (meerderjarig, geen problematisch gebruik, geen maatschappelijke overlast, geen handel,...).
103
4. Nicotine
Olieachtige vloeistof. Wordt gerookt. Stimulerende drug. Gevoel van alertheid en fitheid ontstaat. Psychische en lichamelijke afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: prikkelbaarheid, slaap- en concentratiestoornissen. Nicotine is een stof die aanwezig is in de bladeren van de tabaksplant. De naam nicotine is afgeleid van de Latijnse naam van de tabaksplant, Nicotiana tabacum. Deze behoort tot de nachtschadefamilie en is oorspronkelijk afkomstig van het Amerikaanse continent.
Geef vijf lichamelijke gevolgen van het gebruiken van nicotine: - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................ - ........................................................................................................................
104
Help!
Als je vermoedt of zeker weet dat iemand uit je omgeving drugs gebruikt, zoek je best hulp. Hieronder vind je een aantal plaatsen waar je terecht kan voor informatie en hulp.
A) Organisaties
Jongeren Advies Centra (JAC) http://www.jac.be/Jac.html http://www.ond.vlaanderen.be/CLB/ http://www.caw.be/ http://www.cadlimburg.be/ http://www.vad.be/ Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW) Jongereninformatiepunt (JIP)
http://www.jips.be/
Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen (CAD) De Sleutel Huisartsen http://www.desleutel.be/
Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD)
B) Hulplijnen
De Druglijn: 078/15.10.20 Kinder- en Jongerentelefoon: 078/15.14.13 Tele-onthaal: 106
Er is ook meer gespecialiseerde hulp. De Druglijn heeft een uitgebreid adressenbestand van hulpverleningscentra. Voor meer informatie over deze organisaties kun je altijd op hun website terecht: http://www.druglijn.be/.
105
4.3
Fiches
Meestal gerookt, soms ook verwerkt in eten. Gevoel van ontspanning en realiteitszin verminderd. Wordt gerookt. Lichamelijke en psychische afhankelijkheid. Puur: wit poeder. Wordt meestal gesnoven, soms ook gespoten. Geeft energie en een gevoel van euforie. Sterke psychische afhankelijkheid. Gevoel van alertheid en fitheid ontstaat. Bewustzijnsveranderende drug. Ontwenningsverschijnselen: zware griep en gevoel van angst. Bij verkoop: meestal lichtbruine kleur. Wit tot geelwit kristallijn poeder. Ontwenningsverschijnselen: oververmoeidheid en depressie. Wordt gesnoven, gerookt of genjecteerd. Verdovende drug. Ziet eruit als een gedroogde, verkruimelde plant. Stimulerende drug. Gebruiker wordt versuft, onverschillig en stil. Olieachtige vloeistof. Psychische en lichamelijke afhankelijkheid. Ontwenningsverschijnselen: prikkelbaarheid, slaap- en concentratiestoornissen. Stimulerende drug.
106
5
, 2000.
Referentiewerken
DE CRAEN, J. e.a. , Planten, dieren en ook mensen: leerboek voor jet derde jaar , Van In DELTOUR A. e.a. , Reacties op prikkels: biologie 3 , Standaard educatieve uitgeverij , 1992. DE SCHUTTER, P. e.a. , Bioskoop 3 , Uitgeverij Pelckmans , 1999. DE SCHUTTER, P. e.a. , Bioskoop 3: Werkbladen , Uitgeverij Pelckmans , 1999. DISCART, C. , Bio Natuurlijk 3 , Wolters Plantyn , 2000. EVENS, L. e.a. , Bio voor jou 3: Leerboek , Van In , 2006. GEUNS, J. e.a. , Macro-micro in de biologie 3 , Wolters Plantyn , 1981. BLOG AT WORDPRESS.COM , Legal drug alternatives , internet , 10/06/2008 , (http://legaldruginfo.files.wordpress.com/2007/06/image-of-cocaine.jpg) ONBEKEND , Herone , internet , 10/06/2008 , (http://www.sehondrugs.nl/image/heroine.jpg) ONBEKEND , Saanich Police , internet , 10/06/2008 , (http://www.saanichpolice.ca/crimewatch/media/images/closeupmarihuana.jpg) CART, Z. , Web Super Menterwolde , internet , 10/06/2008 , (http://www.trefpuntgroningen.nl/websupermw/images/sigaretten.jpg) WIKIPEDIA , Hennep , internet , 23/05/2008 , (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Cannabis_sativa.jpg/270p x-Cannabis_sativa.jpg) JELLINEK, Fotos van drugs: cannabis, internet, 10/06/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=22&rubriek_id=2 DK IMAGES , Image encyclopedia , internet , 10/06/2008 , (http://www.dkimages.com/discover/previews/817/50062850.JPG) WIKIPEDIA, Coca, internet, 20/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Coca) WIKIPEDIA , Gewone tabaksplant , internet , 04/02/2008 , (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Tabak_9290019.JPG/250p x-Tabak_9290019.JPG) THE AMERICAN PHYTOPATHOLOGICAL SOCIETY , APSnet Image of the Week , internet , 10/06/2008 , (http://www.apsnet.org/online/Archive/1999/IW00004.jpg) ROB, Robs plants, internet, 29/05/2008, (http://www.robsplants.com/images/portrait/PapaverSomn060611.jpg) STORMHAT , Music, soundscapes, fieldrecordings and noise , internet , 10/06/2008 , http://www.stormhat.dk/pix/papaver-somniferum-seed-pod.jpg
107
Besluit
Toen ik aan dit eindwerk begon, heb ik ervoor gekozen om eerst de literatuurstudie te maken en daarna het didactische deel uit te werken. Ik wou graag eerst zelf meer weten over het onderwerp, voor ik de werkbladen begon te maken. Ik ben blij dat ik het zo gedaan heb, want hierdoor had ik een beter beeld van wat er wel en niet in de werkbladen verwerkt moest worden. Het doel dat ik wou bereiken met het eerste deel van mijn eindwerk was om op basis van een verkennende en kritische bronnenstudie mij te verdiepen in een onderwijs- en maatschappelijk relevant thema, in functie van mijn persoonlijke en professionele groei. Om dit doel te bereiken ben ik begonnen met het verzamelen van informatie rond drugs. Deze informatie heb ik voornamelijk gehaald uit boeken, eindwerken, artikels en websites. Voor ik echt ben beginnen te schrijven, heb ik eerst heel veel gelezen. Hier is veel tijd in gekropen, maar het was nodig om mij een beeld te kunnen vormen van hoe ik mijn eindwerk wou structuren en welke informatie ik erin wou verwerken. Dit eindwerk heeft bijgedragen aan mijn persoonlijke en professionele groei, aangezien ik er veel uit heb geleerd. Het thema drugs heeft mij altijd genteresseerd, maar eigenlijk wist ik er niet veel van. Nu heb ik een veel beter beeld van welke soorten drugs er zijn, wat de sociale en lichamelijke gevolgen zijn en de werking ervan. Dit is zowel voor mij persoonlijk als voor mijn toekomst als leerkracht een verrijking. Door het tweede deel, de werkbladen en de lesvoorbereiding, uit te werken heb ik een beter beeld van hoe men dit thema in een richting wetenschappen van het secundair onderwijs kan uitwerken. Ik heb hieruit geleerd dat men op verschillende manieren aan preventie kan doen. Ik meende vroeger dat preventie enkel kon gebeuren door leerlingen te wijzen op de gevaren van drugs. Vaak is dit ook zo, maar in dit eindwerk bestaat de preventie ook uit het verschaffen van informatie aan de leerlingen. De werkbladen die ik heb opgesteld beschrijven op een nauwkeurige wijze de invloed van drugs, zoals cocane en cannabis, op onze hersenen. We menen dat door deze informatie de leerlingen zich meer bewust worden van de gevaren. Ze kunnen hierdoor een meer kritische houding aannemen ten opzichte van drugs.
108
Referentielijst figuren
Figuur 1 Figuur 2 WIKIPEDIA, Receptor, internet, 20/04/2008 , (http://nl.wikipedia.org/wiki/Receptor) MSN ENCARTA, Drug mode of action, internet, 10/03/2008, (http://images.google.be/imgres?imgurl=http://images.encarta.msn.com/xref media/aencmed/targets/illus/ilt/T059323A.gtn&imgrefurl=http://encarta.msn. com/H2%2Breceptor%2Bantagonist.html&h=64&w=64&sz=3&tbnid=6Zlnibu5 6mXczM:&tbnh=64&tbnw=64&hl=nl&start=40&prev=/images%3Fq%3Ddrug: %2Bantagonist%26start%3D20%26svnum%3D10%26hl%3Dnl%26lr%3D%2 6sa%3DN) Figuur 3 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 Figuur 7 Figuur 8 Figuur 9 ONBEKEND, Multipolar, internet, 02/04/2008, (http://psyweb.com/Physiological/Neurons/NImages/multipolar.gif) WIKIPEDIA, Axon, internet, 08/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Axon) WIKIPEDIA, Synaps, internet, 22/01/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Synaps) WIKIPEDIA, Epinephrine, internet, 14/10/2005, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Epinephrine.png) WIKIPEDIA, Adrenaline, internet, 05/01/2006, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Adrenalin3d.PNG) WIKIPEDIA, Dopamine, internet, 13/10/2005, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Dopamine.png) ONBEKEND, Noradrenaline, internet, 05/04/2008, (http://www.biopsychiatry.com/noradrenaline/noradrenaline.jpg) Figuur 10 ONBEKEND, Noradrenaline, internet, 05/04/2008, (http://www.oup.com/uk/booksites/content/0199275009/student/2d/ch19/ch 19_fig4noradrenaline.jpg) Figuur 11 ANDREAS, K., Cannabis sativa Linnaeus, internet, 04/06/2008, (http://www.catbull.com/alamut/Lexikon/Pflanzen/Cannabis%20sativa.htm) Figuur 12 ROSENTHAL E., Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://www.cannabispictures.com/cannabis_plant_gender_table.gif) Figuur 13 JELLINEK, Fotos van drugs: cannabis, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=22&rubriek_id=2) Figuur 14 JELLINEK, Fotos van drugs: cannabis, internet, 06/05/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=22&rubriek_id=2 Figuur 15 JELLINEK, Fotos van drugs: cannabis, internet, 06/05/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=22&rubriek_id=2 Figuur 16 VAN HERPEN T., Hennep, internet, 04/05/2008, (http://www.natuurlijkerwijs.com/hennep.htm)
Figuur 17 ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://www.dkimages.com/discover/previews/943/15013606.JPG) Figuur 18 VAN HERPEN, T., Hennep, internet, 04/05/2008, (http://www.natuurlijkerwijs.com/hennep.htm) Figuur 19 JELLINEK, Fotos van drugs: cannabis, internet, 06/05/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=22&rubriek_id=2 Figuur 20 ONBEKEND, Onbekend, 08/10/2005, (www.hort.purdue.edu/.../ ncnu02/images/hemp09.gif) Figuur 21 ONBEKEND, Index of/ beeldaromaethol, internet, 06/05/2008, (http://www.anthemis.nl/beeldaromaethol/valeriaan.jpg) Figuur 22 AZARIUS, Valeriaan, internet, 30/05/2008, (http://pt.azarius.net/images/resize/detail/valeriaan.jpg) Figuur 23 DAVALOS., A., Maw, internet, 06/05/2008, (http://www.sateremawe.com.br/Protugues/guarana-large%5B1%5D.jpg) Figuur 24 JELLINEK, Fotos van drugs: paddos, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=43&rubriek_id=12) Figuur 25 JELLINEK, Fotos van drugs: paddos, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=43&rubriek_id=12) Figuur 26 JELLINEK, Fotos van drugs: cocane, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=11&rubriek_id=3) Figuur 27 ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (IMAGES, http://images.google.be) Figuur 28 ONBEKEND, Index of /matnavi/monomer, internet, 06/05/2008, (http://mits.nims.go.jp/matnavi/monomer/35/M3520264.png) Figuur 29 WIKIPEDIA, Coca, internet, 20/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Coca) Figuur 30 ONBEKEND, Onbekend, internet, 04/05/2008, (http://static.flickr.com/39/113049226_b12e1a8da0.jpg) Figuur 31 VIKLUND, A, Cocane, internet, 06/05/2008, (http://promper.files.wordpress.com/2007/06/large-photos_cocaine.jpg) Figuur 32 ONBEKEND, Index of /imagens/cidade, internet, 06/05/2008, (http://www.corneliodigital.com/imagens/cidade/crack.jpg) Figuur 33 JELLINEK, Fotos van drugs: crack, internet, 06/05/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=15&rubriek_id=4 Figuur 34 ZINENZO, Zin? Om meer te weten over tekst- en communicatiebureau Zinenzo?, internet, 06/05/2008, (http://www.zinenzo.nl/Images/koffiebonen%20-%20contact.jpg) Figuur 35 KNACK, het.gastronom.net, internet, 06/05/2008, (http://het.gastronomen.net/articles/2621/images/trui/dranken/Theebladeren .jpg)
Figuur 36 PROVMAK, Homeopatische planten, internet, 06/05/2008, (http://www.provmak.nl/plantimages/Cola%20nitida.jpg) Figuur 37 ONBEKEND, Guinea Ecuatorial, internet, 06/05/2008, (http://www.bisila.com/DATOS/cacao.jpg) Figuur 38 WIKIPEDIA, Afbeelding: Caffeine molecule.png, internet, 22/08/2005, http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Caffeine_molecule.png Figuur 39 PEEZE, Geniet bewust, internet, 06/05/2008, (http://www.peeze.nl/peeze/images/stories/Foto-1-land-van-oorsprong.jpg) Figuur 40 CAFE DE ORIGEN, Coffee, internet, 06/05/2008, (http://www.cafedeorigen.com/custom/instanties/inst_131/foto_803.jpg) Figuur 41 ONBEKEND, Studie koffie, internet, 04/05/2008, http://www.dwk.nl/kast/data/732/koffie.htm) Figuur 42 WIKIPEDIA, Nicotine, internet, 15/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Nicotine) Figuur 43 STUBERS, K., Khlers Medizinal, internet, 06/05/2008, (http://caliban.mpizkoeln.mpg.de/~stueber/koehler/TABAK.jpg) Figuur 44 ONBEKEND, The New York botanical garden, internet, 06/05/2008, (http://www.nybg.org/bsci/belize/Nicotiana_tabacum.jpg) Figuur 45 RCP, The college garden, internet, 04/09/2007, (http://www.rcplondon.ac.uk/garden/2007-07/Nicotiana-tabacum.jpg) Figuur 46 JELLINEK, Fotos van drugs: tabak, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=58&rubriek_id=16) Figuur 47 TRADE WINDS FRUIT, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://www.tradewindsfruit.com/khat.jpg) Figuur 48 BLTC, The good drug guide, internet, 06/05/2008, (http://www.biopsychiatry.com/methcathinone/khat.jpg) Figuur 49 MARIN, L., Wordpress, internet, 06/05/2008, (http://eldib.files.wordpress.com/2007/10/opium.jpg) Figuur 50 JELLINEK, Fotos van drugs: herone, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=27&rubriek_id=9) Figuur 51 JELLINEK, Fotos van drugs: herone, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=27&rubriek_id=9) Figuur 52 VILDA, Zaaddozen van slaapbol, internet, 04/05/2008, (http://www.vildaphoto.net/photo/4837) Figuur 53 ROB, Robs plants, internet, 29/05/2008, (http://www.robsplants.com/images/portrait/PapaverSomn060611.jpg) Figuur 54 ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://images.google.be/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedi a/commons/thumb/2/21/Heroin4.png/220px-Heroin4.png&imgrefurl)
Figuur 55 JELLINEK, Fotos van drugs: herone, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=27&rubriek_id=9) Figuur 56 ONBEKEND, Help.ik ben verslaafd, internet, 06/05/2008, (http://07153.06jn.thinkquest.nl/images/Heroine.gif) Figuur 57 YO JAX INTERNATIONAL, Onbekend, internet, 27/06/2007, (http://www.yojax.com/site/img/coke_snuiven.jpg) Figuur 58 JELLINEK, Fotos van drugs: herone, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=27&rubriek_id=9) Figuur 59 ONBEKEND, Verslavingsonderzoek, internet, 06/05/2008, (http://www.geocities.com/verslavingsstudies/images/chinezen1.gif) Figuur 60 ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://images.google.be/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedi a/commons/c/ce/Morphine.png&imgrefurl) Figuur 61 CENTRAFARM, Welkom bij Centrafarm, internet, 06/05/2008, (http://www.centrafarm.nl/uploads/img/Morfine%20ampul%20CF.jpg)
Literatuurlijst
1 Tijdschriften en artikels
DE STOOP, C , Nieuwe drugshype: trippen op paddenstoelen , Knack , 29/08/2007. GEZINSBOND , Jongeren en drugs nuchter bekeken: driemaandelijks tijdschrift van de Gezinsbond , 34ste jaargang , Afgiftekantoor Brussel X , 2005 , nr3 (septemberoktober-november) , 48 paginas.
Boeken
BUISMAN, W.R. en VAN DER STEL, J.C. , Drugspreventie: achtergronden, praktijk en toekomst , Bohn Stafleu van Loghum. CONOLLY, S. , Wat je moet weten over cocane , Corona , 2000. CONOLLY, S. , Wat je moet weten over herone , Corona , 2000. CUIJPERS P. , Cannabis , Bohn Stafleu van Loghum. DECORTE, T., MUYS M. en SLOCK S. , Cannabis in Vlaanderen: patronen van cannabisgebruik bij ervaren gebruikers , Acco (in samenwerking met ISD. DE CRAEN, J. e.a. , Planten, dieren en ook mensen: leerboek voor jet derde jaar , Van In , 2000. DELTOUR A. e.a. , Reacties op prikkels: biologie 3 , Standaard educatieve uitgeverij , 1992. DE RIDDER H. , Jongeren, ouders en drugs ., Garant , 2001.
DE RUYVER, B., VAN BOUCHAUTE J. en BALTHAZAR T. , Methadon: Hulpmiddel of wondermiddel , Garant. DE SCHUTTER, P. e.a. , Bioskoop 3 , Uitgeverij Pelckmans , 1999. DE SCHUTTER, P. e.a. , Bioskoop 3: Werkbladen , Uitgeverij Pelckmans , 1999. DISCART, C. , Bio Natuurlijk 3 , Wolters Plantyn , 2000. EVENS, L. e.a. , Bio voor jou 3: Leerboek , Van In , 2006. GEUNS, J. e.a. , Macro-micro in de biologie 3 , Wolters Plantyn , 1981. JAC WERKING CADENS e.a. , Lessenpakket: Drugs, aan jou de keuze , Acco , Leuven , 46 paginas. WOLF, H. e.a. , Drugs en gebruik: duidelijke antwoorden op uw vragen , Icarus , derde druk.
Cursussen en eindwerken
CLIJMANS L. , Plantenbiologie deel F , niet gepubliceerde cursus KHLeuven , 2008. DE RUYTER L. , De invloed van drugs en alcohol op het menselijk lichaam , niet gepubliceerd eindwerk KHLeuven , schooljaar 2005-2006 , 149 paginas. GODDERIS J. , Vraagstukken uit de psychiatrie: afhankelijkheid van psycho-actieve stoffen , niet gepubliceerde cursus KULeuven (psychologie) , 2006. HENDERIECKX S. , Een trip doorheen de drugsproblematiek , niet gepubliceerd eindwerk KHLeuven , schooljaar 2005-2006 , 85 paginas. SONCK G., PAV-bundel: ge-ROKEN , Trotter (Update) , Van In.
Websites
ANDREAS, K., Cannabis sativa Linnaeus, internet, 04/06/2008, (http://www.catbull.com/alamut/Lexikon/Pflanzen/Cannabis%20sativa.htm) AZARIUS, Valeriaan, internet, 30/05/2008, (http://pt.azarius.net/images/resize/detail/valeriaan.jpg) BELGISCHE FEDERALE OVERHEIDSDIENSTEN, Cannabis: risicos, internet, 2008, (http://www.belgium.be/eportal/application?languageParameter=nl&pageid=conten tPage&docId=4471) BLTC, The good drug guide, internet, 06/05/2008, (http://www.biopsychiatry.com/methcathinone/khat.jpg) CAFE DE ORIGEN, Coffee, internet, 06/05/2008, (http://www.cafedeorigen.com/custom/instanties/inst_131/foto_803.jpg) CENTRAFARM, Welkom bij Centrafarm, internet, 06/05/2008, (http://www.centrafarm.nl/uploads/img/Morfine%20ampul%20CF.jpg) CLAES, M., De slaapbol (Papaver somniferum), internet, 04/05/2008, (http://www.tuinclub.be/tuinartikels/papaver.htm)
DAVALOS., A., Maw, internet, 06/05/2008, (http://www.sateremawe.com.br/Protugues/guarana-large%5B1%5D.jpg) DE SLEUTEL, Morfine, internet, 16/04/2008, (http://www.medinet.be/shownews.asp?ID=1318) DIJKSTRA, K., Wilde planten in Nederland en Belgi, internet, 04/05/2008, (http://wilde-planten.nl/slaapbol.htm) EELDA, Uiterlijke kenmerken, internet, 24/08/2006, (http://nl.eelda.org/index.aspx?o=5647) E-GEZONDHEID, Het tijdschrift, internet, 16/04/2008, (http://www.egezondheid.be/nl/tijdschrift_gezondheid/sante_gezondheid_ziekten/Nieuwigheden_i n_pijnbestrijding_bij_volwassenen-2937-404-art.htm) FAIR TRADE, Koffie, internet, 04/05/2008, (http://users.skynet.be/zoekheteensop/koffie.htm) GRIEVE, M., Coca, Bolivian, internet, 29/05/2008, (http://www.botanical.com/botanical/mgmh/c/cocobo78.html) HELLINGA, G. en PLOMP, H., Uit je bol, internet, 15/04/2008, (http://www.drugsinfo.net/uitjebol/opium.htm) HOWSTUFFWORKS, Basic neuron types, internet, 02/04/2008, (http://static.howstuffworks.com/gif/brain-neuron-types.gif) JELLINEK, Drugs and the brain, internet, 10/03/2008, (http://www.jellinek.nl/brain/index.html) JELLINEK, Fotos van drugs: cannabis, internet, 06/05/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=22&rubriek_id=2 JELLINEK, Fotos van drugs: cocane, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=11&rubriek_id=3) JELLINEK, Fotos van drugs: crack, internet, 06/05/2008, http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=15&rubriek_id=4 JELLINEK, Fotos van drugs: herone, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=27&rubriek_id=9) JELLINEK, Fotos van drugs: paddos, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=43&rubriek_id=12) JELLINEK, Fotos van drugs: tabak, internet, 06/05/2008, (http://www.jellinek.nl/fotodatabank/index.php?foto_id=58&rubriek_id=16) JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 10/03/2008, (http://www.jellinek.nl/informatie/) KNACK, het.gastronom.net, internet, 06/05/2008, (http://het.gastronomen.net/articles/2621/images/trui/dranken/Theebladeren.jpg) LE EXQUISE, Koffie, internet, 04/05/2008, (http://www.leexquise.nl/pagina.php?id=6)
MARIN, L., Wordpress, internet, 06/05/2008, (http://eldib.files.wordpress.com/2007/10/opium.jpg) MEDINEWS, Sleutelen aan de ideale pijnbestrijder, internet, 16/04/2008, (http://www.medinews.be/full_article/detail.asp?aid=2488) MSN ENCARTA, Drug mode of action, internet, 10/03/2008 (http://images.google.be/imgres?imgurl=http://images.encarta.msn.com/xrefmedi a/aencmed/targets/illus/ilt/T059323A.gtn&imgrefurl=http://encarta.msn.com/H2% 2Breceptor%2Bantagonist.html&h=64&w=64&sz=3&tbnid=6Zlnibu56mXczM:&tbnh =64&tbnw=64&hl=nl&start=40&prev=/images%3Fq%3Ddrug:%2Bantagonist%26s tart%3D20%26svnum%3D10%26hl%3Dnl%26lr%3D%26sa%3DN) RCP, The college garden, internet, 04/09/2007, (http://www.rcplondon.ac.uk/garden/2007-07/Nicotiana-tabacum.jpg) ROB, Robs plants, internet, 29/05/2008, (http://www.robsplants.com/images/portrait/PapaverSomn060611.jpg) ROSENTHAL, E., Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://www.cannabispictures.com/cannabis_plant_gender_table.gif) STUBERS, K., Khlers Medizinal, internet, 06/05/2008, (http://caliban.mpizkoeln.mpg.de/~stueber/koehler/TABAK.jpg) SWAN, J., Online Anatomy & Physiology Resources, internet, 02/04/2008, (http://webanatomy.net/anatomy/neuron_types.jpg) ONBEKEND, De geschiedenis van tabak, internet, 04/05/2008, (http://home.planet.nl/~bakk4502/wwheden/tabak/tabak.htm) ONBEKEND, Guinea Ecuatorial, internet, 06/05/2008, (http://www.bisila.com/DATOS/cacao.jpg) ONBEKEND, Help.ik ben verslaafd, internet, 06/05/2008, (http://07153.06jn.thinkquest.nl/images/Heroine.gif) ONBEKEND, Index of/ beeldaromaethol, internet, 06/05/2008, (http://www.anthemis.nl/beeldaromaethol/valeriaan.jpg) ONBEKEND, Index of /imagens/cidade, internet, 06/05/2008, (http://www.corneliodigital.com/imagens/cidade/crack.jpg) ONBEKEND, Index of /matnavi/monomer, internet, 06/05/2008, (http://mits.nims.go.jp/matnavi/monomer/35/M3520264.png) ONBEKEND, Multipolar, internet, 02/04/2008, (http://psyweb.com/Physiological/Neurons/NImages/multipolar.gif) ONBEKEND, Noradrenaline, internet, 05/04/2008, (http://www.biopsychiatry.com/noradrenaline/noradrenaline.jpg) ONBEKEND,Noradrenaline,internet,05/04/2008,(http://www.oup.com/uk/booksites/ content/0199275009/student/2d/ch19/ch19_fig4noradrenaline.jpg) ONBEKEND, Onbekend, 08/10/2005, (www.hort.purdue.edu/.../ncnu02/images/hemp09.gif)
ONBEKEND, Onbekend, internet, 04/05/2008, (http://static.flickr.com/39/113049226_b12e1a8da0.jpg) ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://www.dkimages.com/discover/previews/943/15013606.JPG) ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (IMAGES, http://images.google.be) ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://images.google.be/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/co mmons/thumb/2/21/Heroin4.png/220px-Heroin4.png&imgrefurl) ONBEKEND, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://images.google.be/imgres?imgurl=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/co mmons/c/ce/Morphine.png&imgrefurl) ONBEKEND, Studie koffie, internet, 04/05/2008, http://www.dwk.nl/kast/data/732/koffie.htm) ONBEKEND, The New York botanical garden, internet, 06/05/2008, (http://www.nybg.org/bsci/belize/Nicotiana_tabacum.jpg) ONBEKEND, Verslavingsonderzoek, internet, 06/05/2008, (http://www.geocities.com/verslavingsstudies/images/chinezen1.gif) PEEZE, Geniet bewust, internet, 06/05/2008, (http://www.peeze.nl/peeze/images/stories/Foto-1-land-van-oorsprong.jpg) PROVMAK, Homeopatische planten, internet, 06/05/2008, (http://www.provmak.nl/plantimages/Cola%20nitida.jpg) TEAM LLV208, Weet waar je aan begint!, internet, 15/04/2008, (http://proto2.thinkquest.nl/~llc208/main.php?id=eco) TRADE WINDS FRUIT, Onbekend, internet, 06/05/2008, (http://www.tradewindsfruit.com/khat.jpg) TRIMBOS INSTITUUT, Drugs-ABC, internet, 10/10/2008, (www.drugsinfo.nl/default14959.html) VAD, Ecodrugs, internet, 15/04/2008, (http://www.druglijn.be/info_drugs/drugsABC/ecodrugs/wat.html) VAN ELTEREN, G., Hennep- Cannabis sativa, internet, 04/05/2008, (http://plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/hennep.htm#Botanie) VAN ES., M., Caffeine, internet, 15/04/2008, (http://www.unitydrugs.nl/index.php?page=drugsdb&sub=caffeine) VAN HERPEN, T., Hennep, internet, 04/05/2008, (http://www.natuurlijkerwijs.com/hennep.htm) VIKLUND, A, Cocane, internet, 06/05/2008, (http://promper.files.wordpress.com/2007/06/large-photos_cocaine.jpg) VILDA, Zaaddozen van slaapbol, internet, 04/05/2008, (http://www.vildaphoto.net/photo/4837)
WIJNANTS, M., Hersenweetjes, internet, 11/04/2006, (http://www.neuroinf.org/youngscientists/hersenen/neuron.shtml) WIKIPEDIA, Adrenaline, internet, 05/01/2006, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Adrenalin3d.PNG) WIKIPEDIA, Afbeelding: Caffeine molecule.png, internet, 22/08/2005, http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Caffeine_molecule.png WIKIPEDIA, Axon, internet, 08/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Axon) WIKIPEDIA, Coca, internet, 20/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Coca) WIKIPEDIA, Dopamine, internet, 13/10/2005, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Dopamine.png) WIKIPEDIA, Epinephrine, internet, 14/10/2005, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Epinephrine.png) WIKIPEDIA, Hennep, internet, 17/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Hennep) WIKIPEDIA, Morfine, internet, 27/04/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Morfine) WIKIPEDIA, Neurotransmitter, internet, 03/04/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Neurotransmitter) WIKIPEDIA, Nicotine, internet, 15/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Nicotine) WIKIPEDIA, Receptor, internet, 20/04/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Receptor) WIKIPEDIA, Slaapbol, internet, 14/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Slaapbol) WIKIPEDIA, Synaps, internet, 22/01/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Synaps) WIKIPEDIA, Tabaksteelt, internet, 08/04/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Tabaksteelt) WIKIPEDIA, Zenuwstelsel, internet, 06/05/2008, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Zenuwstelsel) YO JAX INTERNATIONAL, Onbekend, internet, 27/06/2007, (http://www.yojax.com/site/img/coke_snuiven.jpg) ZINENZO, Zin? Om meer te weten over tekst- en communicatiebureau Zinenzo?, internet, 06/05/2008, (http://www.zinenzo.nl/Images/koffiebonen%20%20contact.jpg)

Eindwerk Drugs Uit de Levende Natuur

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eindwerk Drugs Uit de Levende Natuur

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Drugs natuur

Karlien Boon Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs 2007 2008

Inleidende begrippen .......................................................... 7

4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.2

Bewustzijnsveranderende of hallucinogene drugs ............. 17

Oppeppende of stimulerende drugs ................................... 29

5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.4

Verdovende of dempende drugs ........................................ 53

Deel 2: Didactische verwerking ................................................... 73 1

Situering in de eindtermen ................................................ 73 Beginsituatie en lesdoelen................................................. 75

Lesthema biosociaal probleem .................................................................. 73

Leerinhoud en didactische aanpak..................................... 76 Werkbladen en fiches ........................................................ 80

Referentiewerken ............................................................ 107

Een aantal belangrijke termen in verband met drugs 3

1.2.1 Afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen

De verschillende indelingen van drugs

De normale werking: receptoren, neuronen, synapsen en neurotransmitters 4

KHLeuven (regentaat) , schooljaar 2005-2006.

Fig. 2: Agonistische en antagonistische werking van een drug

Fig 6: Chemische structuur van adrenaline

Fig 7: Chemische structuur van adrenaline

Fig. 9: Chemische structuur van noradrenaline

Fig. 10: Chemische structuur van noradrenaline

4.1.2 Wat zijn marihuana en hasj? 8 9

Fig. 11: Cannabis sativa

Fig. 12: Cannabis sativa

Fig. 13: Marihuana en shit

Fig. 14: Hash

4.1.3 De kenmerken van de plant 10

Fig. 15: Hennep

Fig. 16: Hennepzaad

VAN HERPEN T., Hennep, internet, 04/05/2008, (http://www.natuurlijkerwijs.com/hennep.htm) VAN (http://plantaardigheden.nl/plant/beschr/gonnve/hennep.htm#Botanie)

Fig. 17: Cannabisplant

Fig. 18: Blad van de cannabisplant

4.1.4 Hoe wordt het gebruikt?

4.1.5 De effecten en de gevolgen 11

4.1.6 Hoe werkt cannabis? 12

Figuren: JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 10/03/2008, (http://www.jellinek.nl/informatie/)

Figuren: JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 10/03/2008, (http://www.jellinek.nl/informatie/)

Alternatieve drugs of ecodrugs 15

Fig. 21: Valeriaan

Fig. 22: Valeriaan

Fig 23: Guarana

Artikel: Nieuwe drugshype: trippen op paddenstoelen , Knack, 29/08/2007, CHRIS DE STOOP

Fig. 24: Paddos

Fig. 25: Gedroogde paddos

Oppeppende of stimulerende drugs

5.1.2 Wat is cocane?

Fig. 26: Cocane

Fig. 27: Cocane

5.1.3 De kenmerken van de plant

Fig. 29: Bladeren van de cocaplant

Fig. 30: De cocastruik

5.1.4 Hoe wordt het gebruikt?

Fig. 31: Snuiven van cocane 32

5.1.5 De effecten en gevolgen

5.1.6 Hoe werkt cocane? 17

Figuren: JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 22/10/2005, (http://www.jellinek.nl/informatie/)

Figuren: JELLINEK, Ik wil informatie, internet, 22/10/2005, (http://www.jellinek.nl/informatie/)

Coc + H2O + CO2 + NaCl

Fig. 33: Roken van crack

5.2.2 Wat is cafene?

Fig. 34: Koffiebonen

Fig. 35: Theebladeren