Handleiding VA114 Gebouwsimulatie

Maart 2006

Inhoudsopgave Gebouwsimulatieberekening VA114

Algemeen
Gebouwsimulatieberekening................................................................................... 15 inleiding ................................................................................................................. 15 programmaschema ............................................................................................... 16 Begrippenlijst UO ..................................................................................................... 17 inleiding ................................................................................................................. 17 bouwlaag ............................................................................................................... 18 databank ................................................................................................................ 18 deelwand ............................................................................................................... 18 definities ................................................................................................................ 18 deur........................................................................................................................ 18 gebouwgeometrie .................................................................................................. 19 gebouwinvoer ........................................................................................................ 19 hoofdwand ............................................................................................................. 19 IWP ........................................................................................................................ 19 LVK ........................................................................................................................ 19 pijltjestoetsen (op toetsenbord) ............................................................................. 19 project .................................................................................................................... 19 raam....................................................................................................................... 19 ruimte..................................................................................................................... 19 vertrek.................................................................................................................... 20 vrije deelwand........................................................................................................ 20 zone ....................................................................................................................... 20 Functietoetsen .......................................................................................................... 20 F1 (Help)................................................................................................................ 20 F2 (Overslaan schermen of ruimten/zones) .......................................................... 20 F3 (Terughalen)..................................................................................................... 20 F4 (Toevoegen) ..................................................................................................... 21 F5 (Verwijderen) .................................................................................................... 21 F6 (Defaultwaarden).............................................................................................. 21 F7 (Rekenen)......................................................................................................... 21 F8 (Niveau wijzigen) .............................................................................................. 21 F9 (Scherm ophalen)............................................................................................. 21 F10 (Selecteren/Overzicht) ................................................................................... 22 Invoermogelijkheden................................................................................................ 22 inleiding ................................................................................................................. 22 knoppen ................................................................................................................. 22 knop databank inlezen........................................................................................... 23 knop databank wegschrijven ................................................................................. 23 gebruik van invoerschermen ................................................................................. 24 invoerveld .............................................................................................................. 24 omschrijving........................................................................................................... 24 selecteren van menu's en invoerschermen........................................................... 24 starten van het programma ................................................................................... 25 verwijzingsveld ...................................................................................................... 25 wijzigen van niveau ............................................................................................... 25 Scherm Productgegevens ....................................................................................... 25 inleiding ................................................................................................................. 25 knop overzicht inlezen ........................................................................................... 26 knop selectie productgegevens............................................................................. 26 Vabi Software BV ...................................................................................................... 26 adres...................................................................................................................... 26 Overzicht programma's............................................................................................ 27 Leidingnet .............................................................................................................. 27 Warmteverlies........................................................................................................ 27 Koellast .................................................................................................................. 27 Diverse rekentools................................................................................................. 27

Luchtkanalen ......................................................................................................... 28 Geluidwering gevels .............................................................................................. 28 Radiatorselectie..................................................................................................... 28 Verlichtingssterkte ................................................................................................. 28 Tapwater................................................................................................................ 28 Kabelnet NEN 1010............................................................................................... 29 Kabelnet NEN 1010 verkorte versie ...................................................................... 29 Behaaglijkheid ....................................................................................................... 29 Geluid in luchtkanalen ........................................................................................... 29 Zwembadverwarming m.b.v. zonnecollectoren ..................................................... 29 Gebouwsimulatie ................................................................................................... 29 Zonneboiler............................................................................................................ 30 Koudebrug ............................................................................................................. 30 Gasleiding.............................................................................................................. 30 Hemelwater- & Vuilwaterafvoer ............................................................................. 30 Energieprestatie woningen & utiliteitsgebouwen................................................... 31 Stooklijnen ............................................................................................................. 31 Luchtbalans in gebouwen...................................................................................... 31 H.E.N.K.................................................................................................................. 31 Uitvoervisualisatie.................................................................................................. 31

Projecten
Scherm projecten ..................................................................................................... 32 inleiding ................................................................................................................. 32 andere programmas starten ................................................................................. 32 importeren project.................................................................................................. 32 nieuw project starten ............................................................................................. 34 stoppen met het programma ................................................................................. 34 wegschrijven project .............................................................................................. 35 wegschrijven project als ........................................................................................ 35 wissen project........................................................................................................ 35 Inlezen project ..................................................................................................... 36 inleiding ............................................................................................................ 36 Koppeling met tekenpakketten .......................................................................... 37 inleiding ............................................................................................................ 37 algemeen ....................................................................................................... 37 bestandsnamen................................................................................................ 37 bouwlaag ....................................................................................................... 37 knop selecteren tekeninglagen ..................................................................... 37 knop verwerken DXF-file ............................................................................... 37 deurenblok ..................................................................................................... 38 eisen aan de tekening ................................................................................... 38 gebogen wand .................................................................................................. 38 hoogte ............................................................................................................ 39 hoogte bouwlaag ........................................................................................... 39 koppelen van vertrek aan geplaatste geometrie .............................................. 39 laagnaam ....................................................................................................... 39 naam DXF-file ............................................................................................... 40 noordpijl blok ................................................................................................. 40 plaatsen van een geometrie ............................................................................. 40 ramen blok ..................................................................................................... 40 ramen en deuren .............................................................................................. 40 ruimtenamen ................................................................................................. 41 ruimtenummers ................................................................................................ 41 schaal 1 ......................................................................................................... 41 scherm dxf->uo................................................................................................. 41 scherm lagenbestand ....................................................................................... 42 verticale offset ............................................................................................... 42 voorbeeld projecten.......................................................................................... 42 zoekstring tekeninglagen ............................................................................... 42

Voorbeeld DXF-koppeling .................................................................................. 43 inleiding ............................................................................................................ 43 inlezen DXF-file ................................................................................................ 43 overnemen ramen en deuren ........................................................................... 43 selecteren tekeninglagen ................................................................................. 43

Handleiding Gebouwinvoer
Scherm Gebouwinvoer ............................................................................................ 45 inleiding ................................................................................................................. 45 navigatieknoppen .................................................................................................. 46 inleiding ................................................................................................................. 46 zoomen .................................................................................................................. 46 passend zoom ....................................................................................................... 46 zoomgebied selecteren ......................................................................................... 46 bouwlaag onder / boven ........................................................................................ 46 vorige / volgende ruimte ........................................................................................ 46 overzicht van ruimten in gebouw........................................................................... 46 3D-weergave van bouwlaag.................................................................................. 46 3D-weergave van gebouw..................................................................................... 46 Scherm Gebouwinvoer (niveau Gebouw) .............................................................. 47 inleiding ................................................................................................................. 47 begane grond ..................................................................................................... 47 noordpijl .............................................................................................................. 47 scherm definities ................................................................................................. 47 Voorbeelden ......................................................................................................... 47 afstand opgeven tussen twee gebouwen ...................................................... 47 verwijderen van een gebouwdefinitie ............................................................ 48 werken met n gebouw ............................................................................... 48 werken met meerdere gebouwen .................................................................. 48 Scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) .......................................................... 48 inleiding ................................................................................................................. 48 knop legenda ...................................................................................................... 49 knop overzicht ....................................................................................................... 49 knop verplaatsen ................................................................................................... 49 scherm definities ................................................................................................. 49 Scherm Gebouwinvoer (niveau Lucht)................................................................... 50 inleiding ................................................................................................................. 50 knop legenda ...................................................................................................... 50 knop overzicht ....................................................................................................... 50 scherm definities ................................................................................................. 50 Scherm Gebouwinvoer (niveau LVK-app).............................................................. 51 inleiding ................................................................................................................. 51 knop legenda ...................................................................................................... 51 knop overzicht ....................................................................................................... 51 knop verplaatsen ................................................................................................... 51 scherm definities ................................................................................................. 51 Scherm Gebouwinvoer (niveau Rooster) ............................................................... 52 inleiding ................................................................................................................. 52 knop legenda ...................................................................................................... 52 knop overzicht ....................................................................................................... 52 scherm definities ................................................................................................. 52 Scherm Gebouwinvoer (niveau Ruimte) ................................................................ 53 inleiding ................................................................................................................. 53 algemeen principe ................................................................................................ 53 scherm ruimte-index ........................................................................................... 54 Knoppen zoomen en navigeren ......................................................................... 54 Knoppen lijnen..................................................................................................... 54 selecteren van lijnen ..................................................................................... 54 selectiegebied van lijnen .............................................................................. 54 teken lijn ....................................................................................................... 55

veelhoek tekenen ......................................................................................... 55 rechthoek tekenen ........................................................................................ 55 ellips of ovaal tekenen .................................................................................. 55 cirkelboog tekenen ....................................................................................... 55 offset serie lijnen .......................................................................................... 56 vaste rechthoek tekenen (lengte x breedte) .................................................. 56 lijnen maken van ruimten ............................................................................. 56 selectie lijnen verwijderen ............................................................................ 56 Knoppen ruimten................................................................................................. 56 ruimte selecteren .......................................................................................... 56 ruimte van gesloten lijnen maken ................................................................. 56 ruimte verplaatsen ........................................................................................ 57 ruimte splitsen .............................................................................................. 57 2D-weergave van ruimte .............................................................................. 57 3D-weergave van ruimte .............................................................................. 57 Knoppen bouwlaag ............................................................................................. 57 bouwlaag tussenvoegen ............................................................................... 57 bouwlaag verwijderen ................................................................................... 57 bouwlaag kopiren ....................................................................................... 58 Knoppen instellingen .......................................................................................... 58 instellingen ................................................................................................... 58 DXF-instellingen ........................................................................................... 58 rechtermuisknop ............................................................................................ 59 Voorbeelden ......................................................................................................... 60 geometrie van geplaatste ruimte wijzigen ..................................................... 60 ruimte invoeren via cirkel tekenen ................................................................. 61 ruimte invoeren via DXF-tekening ................................................................. 65 ruimte invoeren via offset van lijnen .............................................................. 66 ruimte invoeren via rechthoek tekenen ......................................................... 68 ruimte invoeren via veelhoek tekenen ........................................................... 71 ruimte kopieren .............................................................................................. 74 ruimte kopieren van onderliggende bouwlaag .............................................. 76 ruimte laten inspringen t.o.v. elkaar .............................................................. 77 ruimte maken m.b.v. omliggende ruimten ..................................................... 79 ruimte roteren en spiegelen ........................................................................... 81 ruimte verwijderen ......................................................................................... 83 ruimte tegen elkaar plaatsen ......................................................................... 84 Scherm Gebouwinvoer (niveau Vertrek) ................................................................ 86 inleiding ................................................................................................................. 86 knop legenda ...................................................................................................... 86 scherm definities ................................................................................................. 87 Scherm Gebouwinvoer (niveau Wand, Vloer, Plafond) ........................................ 87 inleiding ................................................................................................................. 87 scherm definities ................................................................................................. 88 hoek van de wand .............................................................................................. 88 vloeren en plafonds ............................................................................................ 88 wanden ............................................................................................................... 89 3D-weergave van ruimte ................................................................................... 89 vorige / volgende wand .................................................................................... 89 knop overzicht ..................................................................................................... 89 knop legenda ...................................................................................................... 89 Voorbeelden ......................................................................................................... 90 scherm Wanden ............................................................................................... 90 automatische wandkeuze op niveau 1 ............................................................. 90 automatische wandkeuze op niveau 2 ............................................................. 90 controle wandinvoer met wandoverzicht .......................................................... 91 een vlak benoemen .......................................................................................... 91 eigen wandkeuze vastleggen per vlak ............................................................. 91 hoofd- en deelwanden...................................................................................... 92 invoeren daken en plafonds ............................................................................. 92

invoeren deur met vaste afmetingen................................................................ 92 invoeren meerdere ramen in n wand ........................................................... 93 invoeren raam met percentage ........................................................................ 93 invoeren raam in een deur ............................................................................... 93 invoeren raamconstructie gegevens ................................................................ 94 invoeren raamconstructie gegevens op niveau 1............................................. 94 raamconstructie gegevens op niveau 2 ........................................................... 95 raamconstructie gegevens op niveau 3 ........................................................... 96 invoeren vloeren ............................................................................................... 96 invoeren vrije deelwanden................................................................................ 96 invoeren wandconstructie gegevens ................................................................ 97 invoeren wandconstructie gegevens met Rc-waarde ...................................... 97 invoeren wandconstructie gegevens laag voor laag ........................................ 97 meer vlakken in n keer benoemen ............................................................... 98 stappenplan wandtoewijzing ............................................................................ 98 verplaatsen deelwand ...................................................................................... 99 verplaatsen vrije deelwand............................................................................... 99 vervangen vrije deelwand................................................................................. 99 verwijderen vrije deelwand ............................................................................. 100 verwijderen deelwand uit hoofdwand ............................................................. 100 verwijderen eigen wandkeuze ........................................................................ 100 vlakken van een ruimte bepalen .................................................................... 100 vrije deelwanden ............................................................................................ 102 wijzigen wandkeuze ....................................................................................... 102 Scherm Gebouwinvoer (niveau Zone) .................................................................. 102 inleiding ............................................................................................................... 102 knop legenda .................................................................................................... 103 scherm definities ............................................................................................... 103

Invoeren
Scherm Absorptiecoefficienten ............................................................................ 104 inleiding ............................................................................................................... 104 overzicht .............................................................................................................. 104 Scherm Adresgegevens......................................................................................... 104 inleiding ............................................................................................................... 104 Scherm Afmetinggegevens ................................................................................... 104 inleiding ............................................................................................................... 104 breedte/hoogte ................................................................................................. 105 lengte ................................................................................................................ 105 Scherm Algemene gegevens................................................................................. 105 inleiding ............................................................................................................... 105 aantal dagen ..................................................................................................... 105 extra daguitvoer ................................................................................................ 105 jaarindeling ....................................................................................................... 105 klimaatfile .......................................................................................................... 105 extra maanduitvoer ........................................................................................... 105 overschrijdingsniveaus ..................................................................................... 106 startdatum rekenperiode .................................................................................. 106 telperiode overschrijdingsuren ......................................................................... 106 Beschaduwing ................................................................................................... 106 beschaduwing : omliggende gebouwen ...................................................... 106 beschaduwing : omliggende vertrekken ...................................................... 106 beschaduwing : uitstekende geveldelen ..................................................... 106 beschaduwing : verzonken ligging .............................................................. 107 Scherm Apparatuurgroep ...................................................................................... 107 inleiding ............................................................................................................... 107 aantal ................................................................................................................ 108 convectief deel .................................................................................................. 108 databank inlezen ................................................................................................. 108 eenheid ............................................................................................................. 108

gebruiksperiode ................................................................................................ 108 genstalleerd vermogen .................................................................................... 108 niveau buiten gebruiksperiode ......................................................................... 109 niveau tijdens gebruiksperiode ......................................................................... 109 voelbaar ............................................................................................................ 109 Scherm Armatuurgroep ......................................................................................... 109 inleiding ............................................................................................................... 109 aantal ................................................................................................................... 110 afgezogen luchtdebiet per 100 W verlichting ...................................................... 110 afzuiging .............................................................................................................. 110 convectief gedeelte.............................................................................................. 111 eenheid ................................................................................................................ 111 gebruiksperiode ................................................................................................... 111 geinstalleerd vermogen ....................................................................................... 111 in- en uitschakelen............................................................................................... 111 niveau buiten gebruiksperiode ............................................................................ 111 niveau tijdens gebruiksperiode............................................................................ 111 percentage verlichting altijd aan.......................................................................... 112 positie armatuur................................................................................................... 112 schakelende verlichting ....................................................................................... 112 Scherm Bedrijfswijze ............................................................................................. 113 inleiding ............................................................................................................... 113 Scherm Conditiegegevens .................................................................................... 113 inleiding ............................................................................................................... 113 temperatuursetpoints koeling ........................................................................... 113 temperatuursetpoints verwarming .................................................................... 113 Scherm Criteria te openen ramen ......................................................................... 113 inleiding ............................................................................................................... 113 ramen blijven dicht t.g.v. algemene belemmeringen ........................................ 114 ramen blijven dicht als buitentemperatuur < .................................................... 114 raam 1 stand dichter als luchtsnelheid in vertrek > .......................................... 114 mogelijke raamstanden .................................................................................... 114 regeling van de raamstand ............................................................................... 114 verschil Tbuiten-Tbinnen > ............................................................................... 115 ramen (verder) open/dicht als vertrektemperatuur ........................................... 115 ramen (loefzijde) blijven dicht als windsnelheid > ............................................ 115 ramen (lijzijde) blijven dicht als windsnelheid > ................................................ 115 Scherm Dagindeling ............................................................................................... 115 inleiding ............................................................................................................... 115 gebruiksperiode ................................................................................................ 115 uurvak ............................................................................................................... 115 Scherm Dakkapel.................................................................................................... 116 inleiding ............................................................................................................... 116 constructie dak ................................................................................................. 116 constructie voorwand ........................................................................................ 116 constructie zijwanden ....................................................................................... 116 gemiddelde dakdikte ......................................................................................... 116 gemiddelde wanddikte ...................................................................................... 116 hoek dak t.o.v. horizontaal vlak ........................................................................ 117 hoek voorwand t.o.v. horizontal vlak ................................................................ 117 Scherm Gebouwgegevens..................................................................................... 117 inleiding ............................................................................................................... 117 adres ................................................................................................................. 117 criteria te openen ramen .................................................................................. 117 gebruiksperiode van gebouw ........................................................................... 117 infiltratie ............................................................................................................ 118 plaats ................................................................................................................ 118 schakelende zonwering .................................................................................... 118 schakelniveau zonwering ............................................................................... 118 woning met GIW-garantie.................................................................................... 118

Scherm Gebouwzone ............................................................................................. 119 inleiding ............................................................................................................... 119 gebouwfunctie .................................................................................................. 119 installatie ........................................................................................................... 119 zones toekennen .............................................................................................. 120 Scherm Gegevens deelwand................................................................................. 120 inleiding ............................................................................................................... 120 afmeting ............................................................................................................ 120 C-omtrek ............................................................................................................ 121 constructie ........................................................................................................ 121 hoogte ............................................................................................................... 121 nummer ............................................................................................................ 121 omschrijving ...................................................................................................... 122 percentage ........................................................................................................ 122 soort .................................................................................................................. 122 te openen raamdeel .......................................................................................... 122 uitstekende geveldelen ..................................................................................... 122 Scherm Gegevens hoofdwand .............................................................................. 122 inleiding ............................................................................................................... 122 constructie ........................................................................................................ 123 grondsoort ........................................................................................................ 123 omgeving .......................................................................................................... 123 omkeren ............................................................................................................ 124 omschrijving ...................................................................................................... 124 soort .................................................................................................................. 124 temperatuur ...................................................................................................... 124 Scherm Gegevens hoofdwand/deelwand ............................................................ 125 inleiding ............................................................................................................... 125 knop overzicht ..................................................................................................... 125 knop overzicht ..................................................................................................... 125 knop toevoegen ................................................................................................... 125 knop toevoegen ................................................................................................... 125 knoppen vorige/volgende .................................................................................. 125 knoppen vorige/volgende .................................................................................. 125 Scherm Gegevens LVK-apparaat.......................................................................... 126 inleiding ............................................................................................................... 125 aantal ................................................................................................................ 126 productnummer ................................................................................................ 126 temperatuursetpoints koeling ........................................................................... 126 temperatuursetpoints verwarming .................................................................... 126 Scherm Installatiegegevens .................................................................................. 126 inleiding ............................................................................................................... 126 invoer van de componenten ........................................................................... 127 distributie ........................................................................................................ 127 opwekking....................................................................................................... 127 luchtbehandelingskast.................................................................................... 127 afgifte.............................................................................................................. 128 regelingen....................................................................................................... 128 adiabatische koeling ......................................................................................... 128 bedrijfswijze ...................................................................................................... 128 bij buitenluchttemperatuur ................................................................................ 128 decentrale koeling ............................................................................................ 128 decentrale verwarming ..................................................................................... 129 koelbatterij ........................................................................................................ 129 koelbron in 2e net .......................................................................................... 129 knop koudeopwekkers ...................................................................................... 130 luchtbevochtiger ............................................................................................... 130 luchtontvochtiger .............................................................................................. 130 mechanische luchtafvoer .................................................................................. 130 mechanische luchttoevoer ................................................................................ 130

mengsectie ....................................................................................................... 130 minimaal buitenluchtaandeel ............................................................................ 130 regeling lucht/comfort ....................................................................................... 131 RVmin ............................................................................................................... 131 RVmax .............................................................................................................. 131 stooklijnen ......................................................................................................... 131 verwarmingsbatterij .......................................................................................... 131 voorwaardelijke nachtventilatie ........................................................................ 131 voorwaardelijke nachtverwarming .................................................................... 132 warmtebron in 2e net ..................................................................................... 132 warmteopwekkers ............................................................................................. 132 WTW ................................................................................................................. 132 Scherm IWP criteria................................................................................................ 132 inleiding ............................................................................................................... 132 apparaten ......................................................................................................... 133 armaturen ......................................................................................................... 133 personen ........................................................................................................... 133 type vertrek ....................................................................................................... 133 vertrekdefinitie .................................................................................................. 133 Scherm Jaarindeling .............................................................................................. 133 inleiding ............................................................................................................... 133 Scherm Koelbatterij................................................................................................ 134 inleiding ............................................................................................................... 134 luchttemperatuur ingang ................................................................................... 134 luchttemperatuur aan de uitgang ...................................................................... 134 RV aan de ingang ............................................................................................. 134 RV aan de uitgang ............................................................................................ 135 thermisch vermogen ......................................................................................... 135 wateraanvoertemperatuur ................................................................................ 135 waterretourtemperatuur .................................................................................... 135 Scherm Koudeopwekkers...................................................................................... 135 inleiding ............................................................................................................... 135 aanvoertemperatuur ......................................................................................... 136 omgevingstemperatuur ..................................................................................... 136 retourtemperatuur ............................................................................................. 136 Scherm Luchthoeveelheid..................................................................................... 136 inleiding ............................................................................................................... 136 eenheid ............................................................................................................. 136 hoeveelheid ...................................................................................................... 136 Scherm Luchtontvochtiger.................................................................................... 137 inleiding ............................................................................................................... 137 luchttemperatuur aan de ingang ....................................................................... 137 luchttemperatuur aan de uitgang ...................................................................... 137 RV aan de ingang ............................................................................................. 137 RV aan de uitgang ............................................................................................ 137 thermisch vermogen ......................................................................................... 138 wateraanvoertemperatuur ................................................................................ 138 waterretourtemperatuur .................................................................................... 138 Scherm Luchtuitwisseling ..................................................................................... 138 inleiding ............................................................................................................... 138 toevoer/afvoer .................................................................................................. 138 eenheid ................................................................................................................ 139 Scherm Luchtuitwisselingsgroep ......................................................................... 139 inleiding ............................................................................................................... 139 infiltratie via kieren en naden ............................................................................ 139 natuurlijke ventilatie buiten gebruikswijze ........................................................ 139 natuurlijke ventilatie tijdens gebruikswijze ........................................................ 139 Scherm Materiaalgegevens ................................................................................... 140 inleiding ............................................................................................................... 140 code .................................................................................................................. 140

lambda/R .......................................................................................................... 140 mu ..................................................................................................................... 140 rho ..................................................................................................................... 140 s.w. ................................................................................................................... 140 Scherm Omgeving .................................................................................................. 140 inleiding ............................................................................................................... 140 beschutting ....................................................................................................... 141 dakhoek ............................................................................................................ 141 dakhoogte ......................................................................................................... 141 gebouwbreedte ............................................................................................... 141 gebouwdiepte ................................................................................................. 141 ligging ............................................................................................................. 141 Scherm Persoonsgroep ......................................................................................... 141 inleiding ............................................................................................................... 141 aantal ................................................................................................................ 143 activiteit ............................................................................................................. 143 clo-waarde (winter) ........................................................................................... 143 clo-waarde (zomer) ........................................................................................... 143 convectief deel .................................................................................................. 144 eenheid ............................................................................................................. 144 gebruiksperiode ................................................................................................ 144 niveau buiten gebruikswijze ............................................................................. 144 niveau tijdens gebruikswijze ............................................................................. 144 vermogen .......................................................................................................... 144 voelbaar ............................................................................................................ 144 Scherm Productgegevens LVK-apparaat............................................................. 145 inleiding ............................................................................................................... 145 apparaat ........................................................................................................... 145 functie ............................................................................................................... 145 percentage convectie ....................................................................................... 145 omgevingstemperatuur ..................................................................................... 145 wateraanvoertemperatuur ................................................................................ 146 waterretourtemperatuur .................................................................................... 146 vermogen bij installatie in dagbedrijf ................................................................ 146 vermogen bij installatie nacht/weekendbedrijf (standby) .................................. 146 Scherm Projectomschrijving................................................................................. 147 inleiding ............................................................................................................... 147 opdrachtgever ................................................................................................... 147 projectnummer .................................................................................................. 147 projectomschrijving ........................................................................................... 147 technicus .......................................................................................................... 147 voorbeeld .......................................................................................................... 147 Scherm Raamconstructies .................................................................................... 148 inleiding ............................................................................................................... 148 aantal lagen ...................................................................................................... 148 ABSglas ............................................................................................................ 149 ABSglas+zonw ................................................................................................. 149 ABSzonw .......................................................................................................... 149 CFglas ............................................................................................................ 149 CFglas+zonw .................................................................................................. 149 convectieweerstand .......................................................................................... 149 Dglas ................................................................................................................ 149 Dglas+zonw ...................................................................................................... 150 Dzonw ............................................................................................................... 150 doorstraling ....................................................................................................... 150 emissiecofficint ............................................................................................. 150 glasnetwerk ...................................................................................................... 150 LTAglas ............................................................................................................ 150 LTAglas+zonw .................................................................................................. 150 straling .............................................................................................................. 150

10

type zonwering ................................................................................................. 151 Uglas ................................................................................................................ 151 Uglas+zonw ...................................................................................................... 151 ventilatiegeleiding ............................................................................................. 151 zonweringnummer ............................................................................................ 151 ZTAglas ............................................................................................................ 152 ZTAglas+zonw .................................................................................................. 152 Scherm Roostergegevens ..................................................................................... 152 inleiding ............................................................................................................... 152 lucht wordt ......................................................................................................... 152 luchtdebiet tijdens dagbedrijf ........................................................................... 153 luchtdebiet tijdens nacht/weekendbedrijf (standby) ......................................... 153 luchtdebiet tijdens nachtkoeling/verwarming ................................................... 153 totaal inblaaslucht................................................................................................ 153 totaal afzuiging .................................................................................................... 153 bij VAV-systeem : minimum percentage van dagbedrijf ................................... 153 Scherm Stooklijnen ................................................................................................ 154 inleiding ............................................................................................................... 154 buitentemperatuur .......................................................................................... 154 gewenste temperatuur .................................................................................... 154 Scherm Temperatuur setpoints ............................................................................ 154 inleiding ............................................................................................................... 154 bij dagbedrijf ..................................................................................................... 155 bij nacht/weekendbedrijf (standby) ................................................................... 155 Scherm Uitstekende geveldelen ........................................................................... 155 inleiding ............................................................................................................... 155 afstand raam tot luifel ....................................................................................... 155 afstand raam tot uitstekend geveldeel links ..................................................... 155 afstand raam tot uitstekend geveldeel rechts ................................................... 156 luifel .................................................................................................................. 156 raam naar binnen gelegen ............................................................................... 156 uitstekend geveldeel links (van binnen uit gezien) ........................................... 156 uitstekend geveldeel rechts (van binnen uit gezien) ........................................ 156 Scherm Ventilatievoorzieningen ........................................................................... 157 inleiding ............................................................................................................... 157 Scherm Ventilatorgegevens .................................................................................. 157 inleiding ............................................................................................................... 157 codering ............................................................................................................ 157 debietregeling ................................................................................................... 157 leverancier ........................................................................................................ 158 luchtdebiet ........................................................................................................ 158 minimumstand .................................................................................................. 158 opwarming ........................................................................................................ 158 VAV regeling ..................................................................................................... 158 Scherm Vertrekgegevens ...................................................................................... 159 inleiding ............................................................................................................... 159 binnencondities bij VAV-systeem ..................................................................... 159 gemiddelde plenumhoogte ............................................................................... 160 gemiddelde vloerdikte ....................................................................................... 160 gemiddelde wanddikte ....................................................................................... 160 luchtuitwisseling met buiten .............................................................................. 160 type vertrek ....................................................................................................... 160 verwarming ....................................................................................................... 161 Scherm Verwarmingsbatterij................................................................................. 161 inleiding ............................................................................................................... 161 luchttemperatuur aan de ingang ....................................................................... 161 luchttemperatuur aan de uitgang ...................................................................... 161 thermisch vermogen ......................................................................................... 161 wateraanvoertemperatuur ................................................................................ 162 waterretourtemperatuur .................................................................................... 162

11

Scherm Voorwaardelijke nachtkoeling ................................................................ 162 inleiding ............................................................................................................... 162 aanschakelen als Tbinnen > ............................................................................. 162 koeling d.m.v. buitenlucht ................................................................................. 162 koeling d.m.v. luchtkoeler ................................................................................. 162 Tbinnen-Tbuiten ............................................................................................... 163 Tbuiten .............................................................................................................. 163 uitschakelen als Tbinnen < ............................................................................... 163 Scherm Voorwaardelijke nachtverwarming ......................................................... 163 inleiding ............................................................................................................... 163 aanschakeltemperatuur .................................................................................... 163 uitschakeltemperatuur ...................................................................................... 163 Scherm Wandconstructiegegevens...................................................................... 164 inleiding ............................................................................................................... 164 aantal lagen ...................................................................................................... 164 absorptie ........................................................................................................... 164 bron voor verwarming/koeling in constructie .................................................... 164 dikte .................................................................................................................. 165 emissie ............................................................................................................. 165 laagnr ................................................................................................................ 165 massa ............................................................................................................... 165 Rc-waarde ........................................................................................................ 165 Scherm Wandcriteria.............................................................................................. 165 inleiding ............................................................................................................... 165 andere zijde ...................................................................................................... 166 bouwlaag .......................................................................................................... 166 eigen ruimte ...................................................................................................... 166 helling wand ...................................................................................................... 166 hoek wand ........................................................................................................ 167 soort vertrekken ................................................................................................ 167 wandnummer .................................................................................................... 168 wandsoort ......................................................................................................... 168 zone .................................................................................................................. 168 Scherm Warmteopwekkers.................................................................................... 169 inleiding ............................................................................................................... 169 aanvoertemperatuur ......................................................................................... 169 omgevingstemperatuur ..................................................................................... 169 retourtemperatuur ............................................................................................. 169 Scherm Weekindeling ............................................................................................ 169 inleiding ............................................................................................................... 169 feestdag/vakantiedag ....................................................................................... 170 maandag/dinsdag/woensdag/donderdag/vrijdag/zaterdag/zondag ................. 170 Scherm WTW Warmteterugwinning...................................................................... 170 inleiding ............................................................................................................... 170 soort ................................................................................................................ 170

Uitvoeren
Scherm Uitvoeren ................................................................................................... 171 inleiding ............................................................................................................... 171 bouwlagen per pagina ...................................................................................... 171 hele gebouw doorrekenen ................................................................................ 171 oppervlaktetemperaturen ................................................................................. 171 ring doorrekenen .............................................................................................. 171 starten met pagina ............................................................................................ 171 starten uitvoer ................................................................................................... 172 stooklijnen ......................................................................................................... 172 uitvoer in ........................................................................................................... 174 keuze uitvoer .................................................................................................... 174 uitvoer gaat naar ............................................................................................... 174 uitleg uitvoerkolommen dag-, maand-, jaaroverzicht ....................................... 174

12

ventilatiestromen .............................................................................................. 177 visualisatiegegevens ........................................................................................ 177 weergave isometrisch ....................................................................................... 177 Scherm Meldingen.................................................................................................. 177 inleiding ............................................................................................................... 177 arraygrootte ...................................................................................................... 177 font .................................................................................................................... 178 pagina ............................................................................................................... 178 knop PgDn ........................................................................................................ 178 knop Pgup ........................................................................................................ 178 pijltjestoetsen .................................................................................................... 178 printen ............................................................................................................... 178 Wijzigingen nieuwe versies VA114 ....................................................................... 178 inleiding ............................................................................................................... 178 versie 2.00 ........................................................................................................ 179 versie 2.10 ........................................................................................................ 179 versie 2.11 ........................................................................................................ 180 versie 2.12 ........................................................................................................ 180 versie 2.13 ........................................................................................................ 181 versie 2.14 ........................................................................................................ 181 versie 2.14t ....................................................................................................... 181 versie 2.15 ........................................................................................................ 181 versie 2.16 ........................................................................................................ 182 versie 2.17b ...................................................................................................... 182 versie 2.18 ........................................................................................................ 182 versie 2.19 ........................................................................................................ 183

Configuratie
Scherm Configuratie .............................................................................................. 184 inleiding ............................................................................................................... 184 Scherm Instellen kleuren ....................................................................................... 184 inleiding ............................................................................................................... 184 achtergrond ......................................................................................................... 184 kleuren in programma's ....................................................................................... 184 rasterlijnen ........................................................................................................... 184 Scherm Instellen paden ......................................................................................... 184 inleiding ............................................................................................................... 184 algemene bestanden ........................................................................................... 184 huidige ................................................................................................................. 184 projectbestanden ................................................................................................. 185 tijdelijke bestanden .............................................................................................. 185 Vabi...................................................................................................................... 185 werkbestanden .................................................................................................... 185 Scherm Instellen uitvoer........................................................................................ 185 inleiding ............................................................................................................... 185 bestanduitvoer naar............................................................................................. 185 uitvoer font ........................................................................................................... 185 fontgrootte ........................................................................................................... 185 melding pauze ..................................................................................................... 185 pagina marges..................................................................................................... 186 snel scherm font .................................................................................................. 186 uitvoer naar.......................................................................................................... 186

Gebruik programma
Algemene werkwijze ............................................................................................ 186 inleiding ............................................................................................................. 186 Voorbeeld gebouwsimulatieberekening invoeren .............................................. 188 beschrijving voorbeeld gebouw ........................................................................... 188 invoer aan de hand van Gebouwsimulatieprogramma........................................ 189 invoeren Projectomschrijving .............................................................................. 190

13

invoeren Algemene gegevens............................................................................. 190 invoeren Gebouwgegevens................................................................................. 191 invoeren Ruimten ................................................................................................ 191 invoeren Vertrekdefinities .................................................................................... 193 hoofdwanden van een ruimte bepalen ................................................................ 195 hoofd- en deelwanden ......................................................................................... 196 automatische wandtoewijzing m.b.v. wandcriteria .............................................. 196 eigen keuze ......................................................................................................... 197 vrije deelwanden.................................................................................................. 197 automatisch toewijzen van wanden, vloer en plafond......................................... 197 controle automatisch toegewezen wanden ......................................................... 201 toewijzen wanden via eigen keuze...................................................................... 201 plaatsen van ramen en deuren............................................................................ 202 Invoeren Zone en installatie ................................................................................ 203 berekening starten............................................................................................... 204 Voorbeeldproject maken........................................................................................ 204 Plattegrond van het gebouw inlezen vanuit een CAD-tekening ........................ 204 Voorbeeld installaties ............................................................................................ 205 inleiding ............................................................................................................... 205 betonkernactivering ............................................................................................. 212

14

Algemeen
Gebouwsimulatieberekening VA114
Inleiding Het Gebouwsimulatie programma is een dynamisch model voor de berekening van temperaturen, temperatuuroverschrijdingen, de warmte- en koudebehoefte in vertrekken. In het model kunnen ook verschillende soorten klimaatinstallaties en hun regelingen worden gesimuleerd. Er kan gewerkt worden met een centrale luchtbehandelinginstallatie in combinatie met een lokale installatie. De lokale installatie kan zijn een radiatorverwarming, een fancoil of inductie-unit 2 -of 4 pijps, klimaatplafond of betonkernactivering. Het gebouwsimulatieprogramma is een meerkamermodel en neemt de interactie tussen de buurvertrekken mee. Het programma wordt geleverd met de klimaatgegevens van het referentiejaar 1964-1965, op verzoek kunnen ook klimaatgegevens van het jaar 1995 (warme zomer) of de klimaatgegevens van andere europese landen worden geleverd. Het programma is voorzien van een database met standaardwanden en een groot aantal databases met de verschillende glassoorten met hun specifieke eigenschappen. In het programma kunt u zelf de simulatieperiode opgeven, de uren wanneer er overschrijdingen geteld moeten worden en de temperaturen waarboven deze overschrijdingen geteld moeten worden.

Model Het model is gebaseerd op Fourier vergelijkingen. Deze worden opgelost met een volledig impliciete eindige differentiemethode. Deze methode heeft als voordeel dat voor elk knooppunt en elke tijdstap de oplossing stabiel blijft. De knooppunten die aan het oppervlak van een wand liggen hebben geen capaciteit. Voor deze verdeling van de capaciteiten is gekozen op grond van de bevindingen binnen TNO-Bouw en op grond van het proefschrift van P.J.J. Hoen "Energy consumption and indoor environment in residences", blz 5.13 en 5.14 (figuur 1). De gekozen matrixoplosmethodiek is niet afhankelijk van de capaciteitverdeling, zodat deze eventueel nog gewijzigd kan worden. In het model wordt ter berekening van alle temperaturen in een vertrek, een vertrekmatrix en meerdere wandmatrices opgesteld. Een wandmatrix bevat de capaciteiten in een wand en de geleiding binnen die wand. De vertrekmatrix bevat de stralings- en convectieve uitwisseling tussen de oppervlaktelagen van de wanden en het luchtknooppunt binnen het vertrek. In veel andere modellen wordt gewerkt met een grote matrix die het totale systeem van wanden en een luchtknooppunt in het vertrek bevat. Hierdoor ontstaat echter een grote matrix die op vele plaatsen leeg is. Het werken met een vertrekmatrix en meerdere wandmatrices heeft als voordeel dat de benodigde geheugenruimte beperkt blijft.

15

Programmaschema

16

Begrippenlijst UO
Inleiding Enige jaren geleden begon Vabi met TNO op initiatief van VNI met de ontwikkeling van de zgn. Uniforme Omgeving. Hierbij streeft men er naar alle basis invoergegevens voor alle applicaties die in een project gebruikt worden, zoveel mogelijk gelijk te maken. Voor een project werkt men dan met n set invoergegevens, waardoor men snel op een ander programma kan overgaan, zonder alle invoergegevens opnieuw in te hoeven voeren. Dat levert tijdwinst op en het beperkt de kans op invoerfouten.

Voordelen Uniforme Omgeving voor distributieprogrammas Het voordeel van de Uniforme Omgeving voor deze distributieprogrammas is de gelijke methode van invoer. In principe is de invoer voor het leidingnetprogramma net als bij het luchtkanalenprogramma of het gasleidingprogramma. Men gebruikt altijd het isometrisch scherm en kan van daaruit de andere schermen oproepen. Kan men met het leidingnetprogramma werken dan is de overstap naar de ander programma's zoals luchtkanalen, tapwater, gasleidng of hemel- & vuilwaterafvioer eenvoudig.

Voordelen Uniforme Omgeving voor gebouwprogrammas De basis invoergegevens van gebouwprogramma's zijn doorgaans namelijk identiek, de vraagstelling en presentatie van die gegevens verschillen toch onderling. De afmetingen van een ruimte voert men bijvoorbeeld in bij: een warmteverlies-, koellast, gebouwsimulatie- of EPN-berekening. Het is tijdrovend om bij de berekening met een ander programma die gegevens weer opnieuw te moeten opgeven en vaak nog te moeten omrekenen. Natuurlijk heeft elk programma ook zijn specifieke invoergegevens en zijn er programma's met unieke invoergegevens die bij geen enkel ander programma gebruikt worden. Men kan dus veel efficinter werken door te zorgen dat identieke gegevens zoals hoogte, breedte en diepte van een ruimte maar n maal te hoeven worden ingevoerd voor het rekenen met meerdere programma's. Hetzelfde geldt voor uitvoergegevens. In de loop van een project genereert men uitvoergegevens die men zal bewaren om in rapporten op te nemen. Ook kunnen berekeningsresultaten dienen als invoer voor andere programma's. Het ligt voor de hand uitvoergegevens en invoergegevens van een project samen in n bestand onder te brengen en te zorgen dat deze bestanden goed en efficint beheerd worden. Dit wordt niet alleen een gebruikersvriendelijk invoermedium maar tevens een database waarin invoergegevens, uitvoergegevens en ook productgegevens goed en eenvoudig beheersbaar worden opgeslagen.

Werken met de Uniforme Omgeving in de praktijk In de praktijk betekent het werken met programma's binnen de Uniforme Omgeving dat men in het ontwerpproces eenvoudig van programma kan wisselen terwijl de basis invoergegevens vrijwel ongewijzigd kunnen blijven. De ontwerper is vrij te kiezen met welk programma het eerst wordt gerekend. De invoer van gebouwgegevens gebeurt zowel in het EPN-programma als in de programma's warmteverlies of koellast. Bovendien is die invoer in al deze programma's identiek. Het maakt dus niet uit in welk van deze programma's men deze gegevens invoert. Doordat de programma's werken binnen de Uniforme Omgeving, zijn deze ook beschikbaar voor de andere programma's. Om de uitgangspunten voor de installatiegegevens voor een EPN-berekening vast te stellen zou men bijvoorbeeld kunnen beginnen met een warmteverliesberekening. Daarna start men een EPN-berekening. De

17

gegevens van de vertrekken, wanden, deelvlakken als ramen en deuren worden in het EPNprogramma automatisch ingelezen. Veel van de invoerschermen van het warmteverliesprogramma treft men met enige wijzigingen weer aan bij het EPN-programma. Zo is het scherm waarin vertrekgegevens worden ingelezen bij de EPN-berekening vrijwel identiek aan dat van de warmteverliesberekening. Invoervelden voor het opgeven van de soort verwarming, winter ontwerpcondities, oppervlakte meubilair en warmtetoeslag vinden we hier niet meer terug. Daarvoor in de plaats staan invoervelden specifiek voor de EPNberekening om aan te geven of de gebruiksoppervlakken verwarmd, of gekoeld of bevochtigd worden en wat het daglichtpercentage is (voor de EPN-verlichtingsberekening). De overige invoervelden die voor beide programma's gelden, zijn al automatisch ingevuld. Voor de EPNberekening hoeft men zich nu alleen te beperken tot het aanbrengen van een zone-indeling en het opgeven van installatiegegevens. Even zo kan men na de EPN-berekening snel een koellastberekening maken. Ook dan zijn de gegevens van vertrekken en wanden direct beschikbaar en hoeven in enkele schermen slechts enkele andere of aanvullende gegevens opgegeven te worden.

Bouwlaag Verzameling ruimten waarvan het vloeroppervlak van aansluitende ruimten op gelijk niveau ligt.

Databank Door middel van databanken is het mogelijk gegevens van producten van fabrikanten over te nemen in de projecten van de Uniforme Omgeving. Ook is het mogelijk eigen productgegevens op te slaan in eigen databanken.

Deelwand Een deelwand is een wand, deur, raam of ventilatievoorziening, welke zich in een hoofdwand of een deelwand bevindt.

Definities In het scherm Gebouwinvoer verschijnt op elk niveau een overzichtscherm met definities. Als men een regel uit dit overzicht selecteert, wordt afhankelijk van het ingestelde niveau de betreffende ruimte, vertrek, zone, wand, vloer of plafond in het scherm Gebouwinvoer actief. Bij wanden, plafonds of vloeren wordt dan tevens aangegeven of deze automatisch of via eigen keuze zijn geplaatst. Dat geldt ook voor de deelwanden hierin. Een eenmaal gedefinieerde wand kan nu ook snel geplaatst worden. Via de shift-toets en de LMK plaatst men de wand in het scherm Gebouwinvoer. Via de cntr-toets en de LMK worden deze toewijzingen weer ongedaan gemaakt. Men heeft ook een snelle toegang tot de invoerschermen. Bij dubbelklikken op een regel in het overzichtscherm of dubbelklikken in de ruimte wordt meteen het invoerscherm geopend dat hoort bij de aangeklikte ruimte, vertrek, zone, wand, vloer of plafond. Hierin kan men dan direct eventueel veranderingen aanbrengen.

Deur Zie deelwand.

18

Gebouwgeometrie De gebouwgeometrie geeft het grondvlak waarbinnen zich de ruimten bevinden.

Gebouwinvoer Grafisch scherm, waarin ruimten en gebouwen worden geplaatst.

Hoofdwand Een vlak wandgedeelte, dat een begrenzing vormt tussen twee ruimten of tussen een ruimte en buiten. Een hoofdwand kan deelwanden bevatten.

IWP Interne Warmte Productie: armaturen, personen en apparaten. Zie IWP-criteria.

LVK Afkorting voor Lokale Verwarmings- en Koelapparaten, bijvoorbeeld radiatoren. Zie LVKapparaten.

Pijltjestoetsen (op toetsenbord) In het scherm Gebouwinvoer (Gebouwprogrammas) en in het Isometrisch scherm (Stromingsprogrammas) kan het gebouw of het leiding-/kanaalstelsel verschoven worden via de pijltjestoetsen op het toetsenbord. Een andere manier is om met de LMK op het gebouw of het leiding-/kanaalstelsel te klikken en deze LMK ingedrukt te houden totdat het gebouw of het leiding-/kanaalstelsel op de juiste plaats staat.

Project Een project bevat alle invoergegevens van alle Vabi-programmas welke gebruik maken van de Uniforme Omgeving. Een project bestaat uit twee bestanden met de extensies *.PRJ en *.DIC

Raam Zie deelwand.

Ruimte Een ruimte is een drie dimensionale opgave van een gesloten object. Deze wordt gebruikt om de afmetingen van een gebouw of een vertrek op te geven.

19

Vertrek Vertrekken worden gedefinieerd in het vertrekscherm. Een vertrekdefinitie kan aan een ruimte worden toegekend.

Vrije deelwand Een vrije deelwand is een wand, deur, raam, dakkapel of ventilatievoorziening, welke aan een wand is gekoppeld.

Zone Gebouw of gedeelte van een gebouw, dat voor de berekening van het energieverbruik voor verwarming en koeling als n geheel mag worden beschouwd.

Functietoetsen
F1 (Help) De handleiding met beschrijving van schermen en invoervelden verschijnt op het scherm.

F2 (Overslaan schermen of ruimten/zones) De betreffende gegevens in het scherm worden (alleen in het huidige programma) overgeslagen, zodat de eventueel al ingevoerde gegevens niet voor de berekening worden gebruikt (maar wel bewaard). De titel van het scherm komt tussen vierkante haakjes te staan. Door middel van F2 kan het overslaan ook weer worden uitgezet. Dit kan op twee manieren : staand in het betreffende scherm gebruikt men de F2-toets, er verschijnen [ ] om de koptekst van het scherm. door in het Overzicht ingevoerde ruimten via de pijltjestoetsen door dit overzicht heen te lopen en met F2 ruimten op overslaan te zetten.

In het scherm Gebouwinvoer op het elk niveau is het mogelijk een ruimte op overslaan te zetten met F2. Het gevolg is dat de betreffende ruimte wel wordt berekend, maar niet in de uitvoer komt. Dit scheelt veel papier (bijvoorbeeld in transmissie berekeningen alle onverwarmde ruimten met F2 op overslaan zetten, zoals gang, toilet enz.). Deze optie geldt in het actuele programma. Deze optie werkt ook op het niveau van zone, om zones op overslaan te zetten.

F3 (Terughalen) Terughalen van eerder met F5 verwijderde records met gegevens. Er verschijnt een overzicht van verwijderde records, waaruit men de terug te halen records kan selecteren.

20

F4 (Toevoegen) Toevoegen records Heeft in de verschillende schermen dezelfde functie als de knop toevoegen, namelijk een nieuw record aanmaken in de database van de Uniforme Omgeving voor een volgende set gegevens.

Toevoegen eigen productdatabank De tweede functie is bij het wegschrijven van productdatabanken. Wordt in dat scherm op F4 gedrukt, dan wordt een nieuwe productdatabank gemaakt, die u kunt voorzien van een eigen naam.

F5 (Verwijderen) Het betreffende scherm met ingevoerde gegevens wordt verwijderd. Dit kan door in het betreffende scherm de F5-toets te gebruiken.

F6 (Defaultwaarden) Men kan voor een heel scherm "eigen" defaultwaarden vastleggen. Heeft men in een scherm gegevens ingevoerd en wil men die gegevens in elk volgend scherm als defaultwaarden terugzien, dan gaat dit door de F6-toets te gebruiken. Elke keer nadat de knop toevoegen of F4 is gebruikt, verschijnen deze defaultwaarden. Defaultwaarden opslaan geldt niet voor een dik omkaderd invoerveld en teksten zoals de omschrijving. Tevens kan bij de schermen, waarvoor dar van toepassing is ook het niveau van een scherm als default worden vastgelegd. Wil men in een project bijvoorbeeld altijd de geometrie starten op niveau 3 in plaats van op niveau 1, zet dan het geometriescherm op niveau 3 en druk op F6. Elk nieuw geometriescherm is dan op niveau 3.

F7 (Rekenen) Met deze toets kan men op elke plaats in het programma een berekening starten.

F8 (Niveau wijzigen) In sommige schermen kan het niveau worden veranderd. Op niveau 1 heeft het scherm weinig invoergegevens, op niveau 2 en 3 zijn er meer invoergegevens. Dit heeft dezelfde functie als de knop

F9 (Scherm ophalen) Achter elk dik omkaderd invoerveld bevindt zich een scherm, dat via de F9-toets op te roepen is.

21

F10 (Selecteren/Overzicht) Heeft dezelfde functie als de knop selecteren voor de berekening selecteren van een zojuist ingelezen set gegevens. In het scherm Gebouwinvoer heeft F10 de functie van overzicht. Op het niveau van Wand, vloer en plafond verschijnen alle hoofd- en deelwanden van actieve ruimte zoals men die ook in de uitvoer krijgt. Met het programma wordt een toetsenbordsjabloon meegeleverd met aanduiding van de functies. Het sjabloon is te gebruiken voor alle programmas die binnen de Uniforme Omgeving werken.

Invoermogelijkheden
Inleiding Hier wordt beschreven hoe men gegevens invoert in de programmas en hoe men de verschillende invoerschermen opent. Behandeld worden de typen invoervelden, knoppen en functietoetsen. Voorts wordt beschreven hoe het niveau van een invoerscherm is te wijzigingen, databanken zijn op te roepen en gegevens naar eigen databanken zijn weg te schrijven.

Knoppen Een knop dient om : een invoerscherm te activeren een overzicht op te reopen een vraag met Ja of Nee te beantwoorden

Een knop kan worden geactiveerd door het aanklikken met de muis. In plaats van een knop aan te klikken kan men de <Alt> toets in combinatie met een letter gebruiken.

Minimaliseer knop (rechtsboven in de meeste windows). Hiermee verkleint men het invoerscherm tot minimale afmetingen, een icoon. Maximaliseer knop (rechtsboven in de meeste windows). Hiermee vergroot men het invoerscherm tot maximale afmetingen, het gehele scherm. Close-knop (rechtsboven in de meeste windows). Sluiten van het betreffende invoerscherm. Scroll bar. Hiermee kan men een lijst voorbij laten schuiven. Door op een pijltje te klikken, verplaatst men per regel. Door op het vierkantje te klikken, verplaatst men per bladzijde. Wanneer men de muis aangeklikt houdt, kan men de 'vierkant' knop verplaatsen in het scherm en kan men snel op een andere plaats in het scherm komen (slepen). Knop in combinatie met een invoerveld, zogenaamde 'combo-box' . Door deze knop te activeren verschijnt een lijst waaruit men een gegeven voor het invoerveld kan selecteren. Dit wordt automatisch in het invoerveld ingevuld.

22

wordt gebruikt om bij het invoeren van gegevens van niveau te Niveau knop veranderen van niveau 1 (weinig invoergegevens) naar niveau 2 of niveau 3 (veel invoergegevens). Zie Wijzigen van niveau bij invoergegevens. De afbeelding in een grafisch scherm is te vergroten of te verkleinen met respectievelijk de - knop en de aangegeven achter Zoom. -knop. Het percentage verkleining wordt

Oproepen van een invoerscherm bijvoorbeeld Ventilatoren, vanuit het scherm Zonegegevens. Men kan bij een dergelijke knop meerdere ventilatoren opgeven voor de betreffende zone. Inlezen van de bij het programma geleverde of een eigen gemaakte databank met gegevens. Wegschrijven van zelf ingevoerde gegevens, of uit een databank geselecteerde gegevens naar een eigen databank. Koppelen van de gegevens van het scherm aan het voorgaande scherm. Men keert terug naar het vorige scherm. Deze knop verschijnt alleen als het scherm is opgeroepen vanuit een verwijzingsveld. Terugkeren naar het vorige scherm zonder het leggen van enige koppeling. Een reeds gemaakte koppeling wordt niet ongedaan gemaakt. Deze knop verschijnt alleen als het scherm is opgeroepen vanuit een verwijzingsveld. Sluiten van het scherm en terugkeren naar het vorige scherm. Deze knop verschijnt als het scherm niet is opgeroepen vanuit een verwijzingsveld. De knop Selecteren en Annuleren zijn dan vervangen door deze knop Sluiten. Record toevoegen aan de UO-database. Plaatst het vorige record van de UO-database in het scherm. Plaatst het volgende record van de UO-database in het scherm. Een overzicht van de records opvragen.

Knop Inlezen van de bij het programma geleverde databank, of een eigen gemaakte databank, met gegevens. Door op deze knop te klikken verschijnt het scherm Overzicht productgegevens . Indien de betreffende databank nog nooit eerder is opgeroepen verschijnt het scherm Selectie productgegevens

Knop Dit scherm kan worden geselecteerd in invoerschermen met de knop . In

het programma kunnen gegevens door middel van de knop in een eigen databank worden opgenomen. Na het klikken op deze knop verschijnt er een menu waarin een eigen databank kan worden gekozen. Als er nog geen eigen databank is, verschijnt er een extra scherm. Hierin kan de naam van een nieuwe databank worden ingevoerd. Na het bevestigen van dit scherm, door middel van het klikken op de OK knop, kunnen de gegevens

23

in de databank worden opgenomen. Als er al een eigen databank aanwezig is en men wil een nieuwe eigen databank toevoegen, gaat men als volgt te werk: Klik op de knop .

In het menu Eigen databanken toetst men op F4 (Toevoegen). Opgave van de naam van de nieuwe databank.

Gebruik van invoerschermen Er kunnen meerdere schermen over elkaar heen op het beeldscherm worden gezet. Men kan een scherm weer eenvoudig verlaten door op een scherm van een hoger niveau dat op het beeldscherm staat, te klikken. Een scherm wordt afgesloten door de Annuleer-knop, de Selecteer-knop, de Sluiten-knop of de algemene Close-knop te activeren. Een invoerscherm is o.a. opgebouwd uit: invoerveld met begeleidende teksten keuzeveld, na aanklikken volgt een lijst met keuzemogelijkheden verwijzingsveld met begeleidende teksten knoppen met teksten.

Invoerveld In de invoervelden tikt men getallen of teksten. Er zijn twee manieren om in het gewenste invoerveld getallen of tekst in te typen : ga met de muis naar het invoerveld en klik dit aan, type getallen of tekst in ga met de <Tab> toets of <Enter> toets naar het invoerveld. Men kan meteen tekst of getallen intypen in het invoerveld

In de verdere programmadocumentatie worden beide methoden aangeduid met 'invoeren' Keuzeveld Na aanklikken van een keuzeveld volgt een lijst met keuzemogelijkheden, hieruit kan men een mogelijkheid selecteren.

Omschrijving Omschrijving van de invoergegevens van het desbreffende scherm.

Selecteren van menu's en invoerschermen Men kan in de menubalk een menu selecteren door met de muis het gewenste menu aan te klikken. De invoerschermen van de verschillende menu's kunnen op drie manieren worden geselecteerd door : met de muis naar het gewenste item te gaan en dit aan te klikken

24

met de cursortoets naar het gewenste item te gaan en dit te activeren door de <Enter> toets in te drukken de onderstreepte letter van het gewenste invoerscherm in te toetsen

Met behulp van de muis of de cursortoetsen kan men snel door de verschillende menu's heenlopen en in verschillende invoerschermen komen.

Starten van het programma Een programma kan gestart worden door het activeren van de snelkoppeling naar het programma Vabimenu en vervolgens het gewenste programma te selecteren in het menu.

Verwijzingsveld Een dik omlijnd invoerveld is een verwijzingsveld. Door het aanklikken van een verwijzingsveld, verschijnt een nieuw invoerscherm. De gegevens van dit invoerscherm koppelt men aan het eerste scherm door de knop Selecteren te gebruiken. Wanneer in een dik omlijnd invoerveld een nul staat, wil dat zeggen dat er nog geen invoerscherm aan gekoppeld is. In dat geval of wanneer men voor de eerste keer vanuit een scherm een invoerscherm opent zijn de invoervelden daarin leeg (of gevuld met default waarden). Men kan dan direct nieuwe gegevens invoeren.

Wijzigen van niveau In enkele delen van het programma is het mogelijk een keuze te maken uit het niveau waarop men de gegevens invoert. Men kan dan kiezen uit : Niveau 1 ; eenvoudige invoer Niveau 2 ; uitgebreide invoer Niveau 3 ; zeer uitgebreide invoer

Reeds ingevoerde gegevens worden naar het hogere niveau meegenomen. Gaat men bijvoorbeeld van niveau 2 terug naar niveau 1, dan blijven de gegevens van niveau 2 wel bewaard, maar kan men slechts rekenen met de gegevens die behoren bij niveau 1. Het aan te klikken (of de F8-functietoets te niveau is te wijzigen door de niveau-icoon gebruiken). In het dan verschijnende invoerscherm selecteert men het niveau en activeert men dit door de knop Omzetten niveau aan te klikken. [1] In de handleiding worden de invoergegevens die behoren bij niveau 1 aangegeven met dit teken. [2] De invoergegevens die behoren bij niveau 2 worden aangegeven met dit teken. Alle invoergegevens van niveau 1 zijn ook te gebruiken op niveau 2.

Scherm Productgegevens
Inleiding In dit scherm kunnen productgegevens worden geselecteerd voor het huidige project. Door middel van de spatiebalk worden de betreffende gegevens in het huidige project ingelezen. Het scherm Overzicht productgegevens blijft zichtbaar.

25

Knop Met deze knop kunnen alle gegevens, die op dit moment in het Overzicht productgegevens staan, in n keer worden ingelezen. Het programma vraagt nog een bevestiging.

Knop Door middel van deze knop komt men in het scherm Selectie productgegevens, waar een selectie van alle productgegevens kan worden opgegeven. Door het aanklikken van het vakje achter een selectie-item geeft men aan dat men dit in de selectie wil betrekken. Binnen een rubriek kunnen meerdere vakjes worden 'aangekruist'. Onder Databank moet minimaal 1 fabrikaat worden aangevinkt om radiatoren te kunnen selecteren. Via de knop Overzicht databanken kan een overzicht worden verkregen van alle fabrikaten en typen radiatoren welke in het programma zijn opgenomen. Tevens is in dit overzicht de datum van de warmteafgiftetabel aangegeven.

Vabi Software BV
Adres Vabi Software BV Postbus 29 2600 AA Delft Kleveringweg 12 2616 LZ Delft Tel : 015-2574420 Fax : 015-2575910 E-mail: info@vabi.nl Internet: www.vabi.nl

De Vabi Software BV beschikt over een bibliotheek van circa 20 programmas die worden toegepast in de werkgebieden installatietechniek, bouwfysica en elektrotechniek. Ruim 800 bedrijven en instellingen, waaronder alle grote en middelgrote installatiebedrijven en adviesbureaus in Nederland, zoals Imtech, GTI, Stork Worksphere, Tebodin, Deerns, Rijksgebouwendienst etc. zijn aangesloten bij de Vabi. Dit houdt in dat bij haast alle in Nederland gerealiseerde grote projecten Vabi-programmas worden gebruikt. Alle bij de Vabi aangesloten gebruikers betalen voor de programmas alleen een jaarlijks onderhoudsbedrag, zodoende zijn zij verzekerd van gratis updates. De Vabi-programma's werken binnen de zgn. Uniforme Omgeving. Een belangrijk kenmerk hiervan is dat men voor een project de basis invoergegevens eenmaal invoert en dat vrijwel al deze gegevens voor alle programmas zijn te gebruiken. Men kan dus snel op een ander programma overgaan, zonder invoergegevens opnieuw in te hoeven voeren. Dit bespaart tijd, beperkt de kans op invoerfouten en sluit aan bij projectmatig werken.

26

Het bureau van de Vabi zorgt voor de ontwikkeling van de programmas, service aan de gebruikers, de telefonische helpdesk, organiseert cursussen en doet de administratie van het verhuur van de programmas. Vabi gaat de komende tijd het werkterrein verder uitbreiden door ook de buitenlandse markt te betreden. Het internationaal hoog aangeschreven programma Gebouwsimulatie zal daarbij een belangrijke rol spelen. De eerste stappen hiertoe hebben al geleid tot levering van pakketten aan een bedrijf in China! Verder zal Vabi hoe langer hoe meer de mogelijkheid bieden bestaande software uit te breiden met op maat gemaakte modules.

Overzicht programma's
Leidingnet Berekeningsmethode volgens ISSO-publicatie 18 (Leidingnetberekening). Dimensionering van leidingdiameters, bepaling van de grootste circuitdruk en van de inregeldrukken per apparaat incl. de instelstanden van de inregelafsluiters gebruik makend van een aantal leveranciersbestanden. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEPfiles.

Warmteverlies Berekening volgens de ISSO 51 (Woningen en woongebouwen), ISSO 53 (Utiliteitsgebouwen, vertrekhoogten tot 5 meter) en ISSO 57 (Utiliteitsgebouwen, vertrekhoogten groter dan tot 5 meter) . Ook kunnen nog oudere berekeningsmethoden gebruikt worden: ISSO 4 (1977 en 1992) en de NEN 5066. De gebouwgegevens (afmetingen vertrekken, ramen, constructies) zijn weer te gebruiken in andere gebouwprogramma's zoals, Koellast, Gebouwsimulatie, EPN, Luchtbalans in gebouwen en Verlichtingssterkte. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Koellast Berekeningsmethode volgens de Koellastnorm NEN 5067. Berekening van de uurlijkse koellast van de vertrekken en van het gehele gebouw. Berekening van de maximale koellast en het tijdstip ervan. Rekening kan gehouden worden met beschaduwing van omliggende gebouwen, eigen geveldelen en opstanden op het dak. Databank met wandconstructies volgens NEN 5067 en een door de Vabi samengestelde databank. De gebouwgegevens (afmetingen vertrekken, ramen, constructies) zijn weer te gebruiken in andere gebouwprogrammas zoals, Koellast, Gebouwsimulatie, EPN, Luchtbalans in gebouwen en Verlichtingssterkte. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Diverse rekentools Leidingisolatie, voor de berekening van leidingverliezen Mollierdiagram Graad- en gramuren, voor de bepaling van de graad- en gramuren van het standaardjaar 1964-1965 Hygrische toets, om van een opgegeven constructie te bepalen of er vochtproblemen tussen de materiaallagen kunnen ontstaan

27

Luchtkanalen Berekeningsmethode volgens ISSO-publicatie 17. Dimensionering van kanaalafmetingen, bepaling van de grootste circuitdruk en van de inregeldrukken en klepstanden per rooster. Berekening van toevoer- en afzuiginstallaties. Meerder kanaalvormen (rechthoekig, rond en ovaal) kunnen in een berekening worden meegenomen. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files. Het programma kan gebruikt worden in combinatie met het programma Geluid in luchtkanalen.

Geluidwering gevels Dit programma bestaat uit de deelprogrammas : Wegverkeer, gebaseerd op de VROM publicatie 'Berekening van wegverkeergeluid, rekenmethode I'. Grafische invoer is mogelijk. Industrielawaai gebaseerd op VROM publicatie 'Meten en rekenen van industrielawaai, standaardmethode (klasse B)'. Opgave van maximaal 300 geluidsbronnen; ook kunnen gebouwen en schermen tussen de bronnen en de waarnemer ingevoerd worden.

De resultaten van deze deelprogrammas kunnen gebruikt worden in het programma: Geluidwering gevels, gebaseerd op VROM publicatie 'Herziening rekenmethode geluids wering gevels' (1989).

Radiatorselectie Selectie op basis van de goedkoopste radiator die het benodigde vermogen kan leveren bij opgave van maximale radiatorhoogte en -lengte. Inlezen is mogelijk van de met Warmteverliesberekening berekende en door de radiatoren te leveren vermogens. Bestanden met gegevens van fabrikaten worden meegeleverd. De resultaten bevatten de geselecteerde radiatoren, de afmetingen, de prijs per radiator en de totaalprijs inclusief en exclusief de korting.

Verlichtingssterkte Berekening van de horizontale verlichtingssterkte voor willekeurig te plaatsen rekenvlakken die door een of meer armaturen worden verlicht. De ruimten kunnen zowel rechthoekig als willekeurig van vorm zijn. Armaturen zijn in een rooster- of cirkelopstelling of in elk willekeurig patroon te plaatsen. Armatuurbestanden van verschillende fabrikanten met o.a. de polaire diagrammen wordenmee geleverd. In de uitvoer worden de verlichtingssterkten weergegeven door isoluxlijnen en in kleur of zwart/wit, waarbij een kleurenschaal de waarden van de verlichtingssterkten aangeeft. Invoergegevens zoals afmetingen van het vertrek zijn via de 'Uniforme Omgeving' uitwisselbaar met die van andere Vabi-programma's. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Tapwater Berekeningsmethode volgens NEN 1006. Bepaling van de leidingdiameters en de totale circuitdruk. Onderscheid tussen : apparaten die werken volgens de de Q/n methode spoelkraaneenheden volgens de Q /n methode
4

28

apparaten met een continue verbruik brandslanghaspels nooddouches

Voldoet aan de eisen gesteld door de Werkgroep Inspectie en Automatisering van VEWIN. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Kabelnet NEN 1010 Berekeningsmethode volgens NEN 1010 'Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties 5e druk. Bepaling van de doorsnede van de kabels en de grootste spanningsval over het hele net voor een kabelnet waarop een aantal apparaten en eindgroepen zijn aangesloten. Berekening van de stroomsterkte in elke kabel, de totale stroomsterkte, de spanningsval per kabel, lengte beveiliging, kortsluitstromen en de nulgeleider.

Kabelnet NEN 1010 verkorte versie Verkorte versie van het programma Kabelnet 1010, waarmee n kabel berekend kan worden. Er is n invoerscherm en n uitvoerscherm.

Behaaglijkheid Berekening volgens behaaglijkheidtheorien van Fanger en ISO 7730 voor stationaire situaties. Twee behaaglijkheidsparameters kunnen in tien stappen worden gevarieerd tussen een onder- en bovengrens, waarna de optimale situatie wordt bepaald. Gegevens uit Gebouwsimulatie kunnen worden ingelezen om te bepalen of in het berekende vertrek gedurende de simulatieperiode aan de behaaglijkheideisen wordt voldaan (gewogen overschrijdingsuren).

Geluid in luchtkanalen Berekening van aantal dB dat in elke frequentieband gedempt moet worden om aan de geluidseis in het vertrek te voldoen. Voor elk kanaaldeel (gesoleerd en ongesoleerd) en voor bochten, aftakkingen, roosters etc. worden de eigen geluidsproductie en de geluidsdemping berekend. De geluidsproductie van ventilatoren kan opgegeven of berekend worden. Het programma kan alleen in combinatie met Luchtkanalen gebruikt worden.

Zwembadverwarming m.b.v. zonnecollectoren Dimensionering en optimalisatie van zonnecollectorinstallaties voor verwarming van openluchtbaden. Er kan gerekend worden met afgedekte en onafgedekte collectoren. Voor onafgedekte collectoren zijn gegevens beschikbaar uit een database. Men kan ook een eigen database opstellen. Uitvoer van de berekende warmtestromen in de installatie is mogelijk per uur, per dag of per week.

Gebouwsimulatie Dynamisch model voor de berekening van temperaturen, temperatuuroverschrijdingen, gewogen onder- en overschrijdingsuren en warmte- en koudebehoeften in vertrekken.

29

Meerkamermodel met interactie tussen de buurvertrekken. Berekening van de invloed van schaduwgevende geveldelen en omliggende schaduwgevende gebouwen. Klimaatgegevens van het referentiejaar 1964-1965 en eventueel van het jaar 1994 (zeer warme zomer) of van andere Europese landen. Simulatie van verschillende soorten klimaatinstallaties en hun regelingen. Opgave voor welk deel van het jaar de berekeningen moeten worden uitgevoerd, tijdens welke uren de overschrijdingen geteld moeten worden en boven welke temperaturen. De gebouwgegevens (afmetingen vertrekken, ramen, constructies) zijn weer te gebruiken in andere gebouwprogramma's zoals, Koellast, Gebouwsimulatie, EPN, Luchtbalans in gebouwen en Verlichtingssterkte. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Zonneboiler Het programma is geschikt voor het ontwerpen van kleine en grote zonneboilers en is gebaseerd op de productgegevens van fabrikanten. Het programma berekent zowel opbrengst als kosten op basis van technische en financile gegevens van de componentproducten. Ook optimalisatie van het systeemontwerp wordt ondersteund. Resultaat is een standaard offerte met uniforme presentatie van de systeemsamenstelling en een economische analyse. Vergelijking van offertes van verschillende fabrikanten, dus de keuze voor aanschaf van een zonneboilersysteem wordt zo vergemakkelijkt. Het programma sluit aan bij de reguliere werkwijze van leveranciers en ook zijn verbanden gelegd met Europese normering, mogelijke resultaatgarantie en certificering van het zonneboilerontwerp in de toekomst.

Koudebrug Bepaling van de temperatuurverdeling en de warmtestromen in een constructie. Stationaire berekening met een twee- of driedimensionaal temperatuurveld waarbij de stralingsuitwisseling niet wordt meegenomen. De berekening voldoet aan de tweedimensionale en driedimensionale berekeningsmethode van het Bouwbesluit 1992. Invoer en uitvoer in grafische vorm en in tabelvorm is mogelijk.

Gasleiding Berekening van aardgasleidingen volgens NEN-1078 (GAVO). Berekening van drukverliezen in aardgasleidingnetten. Er wordt onderscheid gemaakt in de berekeningsmethode tussen lagedruk- en hogedrukgasnetten. Het programma maakt bij de berekening gebruik van de diameters van een aantal genormaliseerde leidingmaterialen. Vermaasde gasnetten kunnen niet worden berekend. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEPfiles.

Hemelwater- & Vuilwaterafvoer Bepaling van de capaciteit en de afmetingen van een hemelwaterafvoersysteem volgens de van de toepassing zijnde richtlijnen en normen NEN 3215 en NPR 3216 voor zowel traditionele systemen (gedeeltelijk gevulde systemen) als UV-systemen (volledig gevulde systemen). Na vaststelling van de dakoppervlakken en het gewenste afvoersysteem wordt het aantal afvoerpunten bepaald, de leidingloop vastgesteld en worden de leidingdiameters berekend. Controleberekeningen van reeds bestaande of gedimensioneerde systemen zijn ook mogelijk. Bij de bepaling van de capaciteit en de afmetingen van binnenrioleringsystemen worden de van de toepassing zijnde richtlijnen en normen NEN 3215 en NPR 3216 gevolgd voor alleen traditionele systemen (gedeeltelijk gevulde systemen). Persriolen kunnen niet met dit

30

programma berekend worden. Na het bepalen van het aantal afvoerpunten en de plaats daarvan, wordt de belasting per afvoerpunt bepaald, de leidingloop vastgesteld en worden de leidingdiameters berekend. Koppeling met CAD-programmas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Energieprestatie woningen & utiliteitsgebouwen Bepaling van de Energieprestatie-cofficint voor zowel woningen (NEN 5128), utiliteitsgebouwen (NEN 2916) en voor gebouwen met beide functies. De voor de EPNberekening benodigde gebruiksoppervlakken en verliesoppervlakken bepaalt het programma uit de afmetingen van wanden en deelwanden. Omdat veel invoergegevens zoals de gebouwgegevens ook gebruikt kunnen worden bij andere programma's kan men eenvoudig overstappen op een warmteverliesberekening, koellastberekening etc. Koppeling met CADprogrammas via in te lezen DXF-files of STEP-files.

Stooklijnen Module voor de bepaling van energetische optimale stook-/ koellijnen van de centrale luchtbehandeling volgens ISSO 68. Deze module kan alleen in combinatie met het programma gebouwsimulatie gebruikt worden. Aan de hand van een zestal gebouwsimulatieberekeningen wordt bepaald wat energetisch gezien de optimale inblaastemperaturen zijn zodat gelijktijdig koelen en verwarmen van de lokale en centrale installatie voorkomen wordt. Veelal wordt door middel van deze inblaastemperaturen ook een beter thermisch comfort bereikt.

Luchtbalans in gebouwen Hiermee kan men de infiltratie- en ventilatiestromen in een gebouw berekenen. Het is zowel zelfstandig te gebruiken als in combinatie met andere Vabi-programma's binnen de Uniforme Omgeving.

H.E.N.K. Op basis van de vroegst beschikbare gegevens berekent h.e.n.k. de energiebehoefte van een gebouw, de ontwerpvermogens van de verschillende installatieonderdelen en de in te kopen energie. Daardoor vergemakkelijkt h.e.n.k. exploitatieberekeningen en kan men al heel vroeg de randvoorwaarden voor outsourcing en aanbestedingen in kaart brengen. Ook berekent h.e.n.k. het primaire energiegebruik van het gebouw, maakt een inschatting van de Energie Prestatie Cofficint en geeft door optimalisatie de voorwaarden voor het meest energiezuinige ontwerp.

Uitvoervisualisatie Uitvoer visualisatie, is een apart programma waarmee men de uitvoer bestanden van VA114 kan visualiseren. Dit programma wordt op dit moment als een apart programma gratis geleverd, maar zal op termijn ook gentegreerd worden in de Uniforme Omgeving.

31

Scherm Projecten
Projecten Inleiding In dit hoofdstuk worden alle handelingen besproken betreffende het projectbeheer, zoals het wegschrijven van projecten en het inlezen van projecten. Voorts wordt aangegeven hoe men een ander programma binnen de projecten en Uniforme Omgeving kan openen. Voor meer informatie over de werking van de programmas, zie Uniforme Omgeving. Er kan gekozen worden uit de volgende mogelijkheden : Nieuw project starten, Inlezen project, Importeren Project, Wegschrijven project, Wegschrijven project als, Wissen project, Andere Vabi-programmas en Stoppen met het programma.

Andere programmas starten Via de optie Andere Vabi programmas kan naar een ander Vabi programma binnen de Uniforme Omgeving worden gegaan. Na het aanklikken van deze optie verschijnt de lijst met programmas, waarin men het gewenste programma kan selecteren. Dit geldt alleen voor de door uw bedrijf gehuurde programmas welke gebruik maken van de Uniforme Omgeving en die ook daadwerkelijk op de PC zijn geinstalleerd.

Importeren project Het scherm Project importeren selecteert men in het menu Projecten. In dit scherm kunnen definities uit een ander project gemporteerd worden. Zo kunnen bijvoorbeeld de Wandcriteria uit een ander project worden overgenomen, zodat deze niet opnieuw moeten worden aangemaakt. De functionaliteit is te vergelijken met het gebruik van een voorbeeld project bij het starten van een nieuw project. Het importeren heeft de volgende voordelen: het kan altijd gebruikt worden (dus niet alleen aan het begin van project) er kan een gerichte keuze uit de definities gemaakt worden er kunnen definities uit meerdere projecten gehaald worden

32

In het scherm Project importeren moet een projectnaam worden opgegeven van een te importeren project. Als deze projectnaam is geselecteerd, worden de te importeren type definities in de lijst eronder zichtbaar gemaakt. Vervolgens moet worden aangevinkt of alleen programma specifieke definities getoond moeten worden. Als dit is aangevinkt worden alleen definities zichtbaar die voor dit programma van belang zijn. Bijvoorbeeld: de afmetingen voor VA104 worden niet zichtbaar gemaakt als VA101 een VA104-project importeert. De omschrijving van definities wordt als herkenningsleutel gebruikt. De optie overschrijf bestaande definities kan worden aangevinkt om te voorkomen dat tijdens het importeren identieke definities worden aangemaakt. Als in het eigen project dus een wand met de omschrijving Buitenwand is gemaakt, zal deze worden overschreven met de gegevens van de wand in het te importeren project als deze ook Buitenwand als omschrijving heeft. In de lijst met definities staan alle uit het geselecteerde project te importeren definities in drie kolommen : eerste kolom : definitie wordt gebruikt om aan te geven welke definities moeten worden gemporteerd. tweede kolom : selectie lijst bestaat uit de knop selectie die het selectiescherm (zie Importeren Definitie Selectiescherm hieronder) opent voor de individuele selectie van de definities. Het aantal reeds geselecteerde definities staat in haakjes erachter. derde kolom : incl. verwijzing bevat de selectie om aan te geven of de verwijzingen in de definitie ook gemporteerd moeten worden. Bv een wanddefinitie bevat een verwijzing naar een constructie (waarvan de wand is gemaakt). Als inclusief verwijzingen wordt gemporteerd dan wordt ook deze constructie automatisch mee gemporteerd. Anders zou de constructieverwijzing op nul worden gezet, en moet men met de hand een constructie aan de wand toewijzen.

Als voor Ok wordt gekozen worden de geselecteerde definitie in het huidige project gemporteerd.

Via importeren definitie selectiescherm worden alle aanwezige definities van een bepaald type zichtbaar gemaakt met eventueel wat extra informatie. Alleen de hier geselecteerde definities zullen worden gemporteerd. Als men het scherm via Ok verlaat en er zijn definities geselecteerd dan wordt automatisch de 1e kolom in Project Importeren scherm aangevinkt.

33

Nieuw project starten Nieuw project starten selecteert men in het menu Projecten. Deze optie kan gebruikt worden voor het wissen van eerder ingevoerde gegevens. Als deze optie gekozen wordt, vraagt het programma een bevestiging of alle huidige invoergegevens verloren mogen gaan. Deze bevestiging volgt alleen wanneer de gegevens zijn gewijzigd sinds: de laatste keer dat een nieuw project is begonnen een project is weggeschreven een project is ingelezen Indien men de ingevoerde gegevens wil bewaren, moeten deze eerst naar een projectbestand worden weggeschreven, alvorens een nieuw project te starten of een ander project in te lezen. Voor het wegschrijven van projectgegevens zie Wegschrijven project. De invoergegevens van een project bevatten alle invoergegevens van alle Vabi-programma's welke gebruik maken van de Uniforme Omgeving. Indien een onderhanden project niet is weggeschreven raken ook gegevens verloren van andere binnen het project gebruikte Vabi-programma's. Indien het project toch gewist is, zonder het eerst weg te schrijven, is er nog slechts n kans om het project terug te halen. Het terughalen van gewiste projectgegevens kan door het inlezen van VABIOUD.PRJ uit de tijdelijke directory zoals aangegeven in het scherm Bestanden en de gegevens vervolgens weg te schrijven. Wordt echter Nieuw project starten nogmaals uitgevoerd, dan zijn de projectgegevens definitief verloren. Wanneer gegevens eventueel gewijzigd zijn, volgt het scherm : Importeren definitie gegevens. Hierin kan men aangeven of men reeds bestaande invoergegevens wel of niet wil inlezen. De mogelijkheden zijn : Geen voorbeeld, start met een leeg project Het standaard voorbeeld project Een ander project als voorbeeld

Indien het project is weggeschreven en er zijn nadien geen invoergegevens meer gewijzigd in het betreffende project, verschijnt het scherm Nieuw Project met de bovenstaande vragen niet. Wanneer nog geen gegevens zijn weggeschreven verschijnt er de vraag : Er zijn gegevens veranderd die niet in het project zijn opgeslagen. Wilt u de wijzigingen alsnog opslaan ?

Stoppen met het programma De optie Stoppen met het programma selecteert men in het menu Projecten. Na aanklikken van 'Stoppen met het programma' vraagt het programma of de gewijzigde gegevens nog moeten worden weggeschreven in een project. Indien dit wordt bevestigd, kan het project alsnog worden weggeschreven. Door OK aan te klikken wordt het programma verlaten en keert men terug naar waar het programma werd gestart. Knop Terug Door Terug aan te klikken wordt het programma niet verlaten en wordt teruggekeerd naar het hoofdmenu van het programma.

34

Wegschrijven project Het scherm Wegschrijven project selecteert men in het menu Projecten. In het scherm Wegschrijven project kunnen de ingevoerde gegevens worden bewaard als UO project. De benaming van de items in dit scherm is afhankelijk van het besturingssysteem. Afwijkingen zijn daardoor mogelijk. Opslaan in Hier kan de map worden ingesteld, waar het project wordt bewaard. Standaard is dit de project directory, die in het scherm Paden instellen kan worden ingesteld. Onder het veld Opslaan in wordt een overzicht gegeven van aanwezige projecten. Uit dit overzicht kan een projectnaam geselecteerd worden, waarvan de naam bij Bestandsnaam verschijnt. Hier kan de naam worden opgegeven van het te bewaren project. Wijziging extensie van de projectnaam. Standaard is het type 'PRJ' voor UO projecten. Door Opslaan aan te klikken wordt het project weggeschreven. Na het wegschrijven keert men automatisch terug naar het hoofdmenu van het programma. Is er een naam opgegeven of geselecteerd van een project dat al eerder is weggeschreven, dan geeft het programma een melding. Het programma vraagt dan of het project mag worden overschreven. Als hier Ja wordt gekozen, wordt het oude project overschreven. Als er Nee wordt gekozen, kan er een andere projectnaam worden opgegeven. Door Annuleren aan te klikken wordt het project niet weggeschreven en wordt teruggekeerd naar het hoofdmenu van het programma.

Bestandsnaam Opslaan als type Knop Opslaan

Knop

Binnen de Uniforme Omgeving worden door de Vabi programma's alle gegevens van n project weggeschreven in een projectbestand. Een project bestaat uit 2 bestanden, n met de extensie .PRJ en n met de extensie .DIC.

Wegschrijven project als Het scherm Wegschrijven project als selecteert men in het menu Projecten. In het scherm Wegschrijven project als kunnen reeds ingevoerde gegevens onder een andere naam worden weggeschreven als UO project. Dit kan van toepassing zijn wanneer men een project gaat invoeren dat voor een deel identiek is aan een reeds bestaand project. Ook gebruikt men dit item wanneer men een voorbeeldproject inleest waarin een aantal standaardgegevens zijn opgeslagen en dit wegschrijft onder de naam van een nieuw project. Voor de beschrijving van de invoervelden en knoppen wordt verwezen naar Wegschrijven project.

Wissen project Indien een project wordt gewist, worden de twee bestanden (.PRJ en .DIC) in de prullenbak gedeponeerd.

35

Inlezen project
Inleiding Het scherm Inlezen project selecteert men in het menu Projecten. In het scherm Inlezen project kan worden opgegeven welk bestand moet worden geopend. De benaming van de items in dit scherm is afhankelijk van het besturingssysteem. Afwijkingen zijn daardoor mogelijk. Zoeken in : Hier kan de map worden ingesteld van waaruit een project kan worden ingelezen. Standaard is dit de project directory, die in het scherm Paden instellen kan worden ingesteld. Onder het veld Zoeken in wordt een overzicht gegeven van aanwezige projecten. Uit dit overzicht kan een project worden geselecteerd, waarvan de naam bij Bestandsnaam verschijnt. Bestandsnaam : Bestandstypen : Naam van het te openen project. Wijziging extensie van de projectnaam. Standaard is het type 'PRJ' voor UO projecten. Door de knop aan te klikken, verschijnen er andere extensies. Keuze uit : Projecten Uniforme Omgeving. Files volgens DXF tekening formaat. Files volgens STEP-formaat aangemaakt met het programma VA108 Door Openen aan te klikken wordt het gekozen project ingelezen, nadat een bevestiging is gegeven dat de huidige invoergegevens verloren mogen gaan. Dit gebeurt wanneer de gegevens zijn gewijzigd sinds : de laatste keer dat een nieuw project is begonnen een project is weggeschreven een project is ingelezen

*.PRJ *.DXF G*.STP

Bij het inlezen van DXF-files volgt na dit scherm nog een extra scherm, waarin tekening gegevens worden gevraagd. Zie Koppeling met tekenpakketten. Door Annuleren aan te klikken wordt het project niet ingelezen.

Binnen de Uniforme Omgeving worden door de Vabi programma's alle gegevens van n project weggeschreven in een projectbestand. Een project bestaat uit 2 bestanden, n met de extensie .PRJ en n met de extensie .DIC.

36

Koppeling met tekenpakketten

Inleiding In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe men gegevens uit een CAD-tekening kan inlezen in een VABI-programma. Er worden aanwijzingen gegeven voor de uitvoering van de CADtekening, er wordt aangegeven hoe de bestandsnaam moet worden samengesteld en hoe de verschillende lagen en blokken moeten worden gedefinieerd.

Algemeen De meeste tekenpakketten bieden de mogelijkheid om een tekening in een ASCI-file op te slaan. Hiervoor wordt het DXF-formaat gebruikt. Via de DXF-file wordt de lay-out van een gebouw (de plattegrond van alle aanwezige bouwlagen en de namen van de ruimten) overgebracht naar de Uniforme Omgeving (UO). Ook ramen en deuren kunnen vanuit een DXF-bestand worden ingelezen.

Bestandsnamen De extensie van het bestand moet .DXF zijn.

Bouwlaag Het volgnummer van de in te lezen bouwlaag. De onderste bouwlaag krijgt het volgnummer 0 (nul). De daarop volgende bouwlagen dienen opvolgend genummerd te worden. Stel dat er een kelder, begane grond en eerste verdieping worden ingelezen, dan krijgt de kelder het volgnummer 0, de begane grond het volgnummer 1 en de eerste verdieping het volgnummer 2. Wordt voor meerdere tekeninglagen hetzelfde voolgnummer opgegeven, wordt alleen de laatst opgegeven tekeninglaag op die bouwlaag ingelezen.

Knop Selecteren van de tekeninglagen, waarop (een deel van) het gebouw is getekend. Door het aanklikken van deze knop komt men in het scherm Lagenbestand.

Knop Door op deze knop te klikken, wordt het inlezen van de gegevens uit de DXF-file gestart. Als alle gegevens zijn ingelezen, verschijnt het scherm Projectomschrijving. In dit scherm wordt aangegeven dat het project is ingelezen in de UO, en wordt het aantal bouwlagen en ruimten weergegeven. Zijn ook ramen en deuren ingelezen worden ook hiervan het aantal weergegeven. Wanneer het scherm projectgegevens leeg blijft of alleen de tekst van het voorbeeldproject wordt weergegeven, is het inlezen niet gelukt. Controleer dan de tekening aan de hand van de eisen zoals deze zijn weergegeven.

37

Deurenblok De naam van het blok, dat de gegevens over de deuren bevat. Deze gegevens zijn opgeslagen in, aan het blok gekoppelde attributen. De naam van het deuren blok mag niet langer zijn dan 15 karakters. Wanneer geen deuren zijn getekend of moeten worden ingelezen kan de invoer van dit veld achterwege gelaten worden.

Eisen aan de tekening Om de lay-out van het gebouw en de gegevens goed in te kunnen lezen vanuit de DXF-file, moet de tekening aan de volgende voorwaarden voldoen : Van iedere bouwlaag, die overgebracht moet worden naar de UO, moet op een aparte tekeninglaag een enkellijnige tekening worden gemaakt. De lijnen worden in het midden van de wand gelegd, zodat na inlezen de afmetingen van een ruimte met hart op hart maten bekend is. De naam van de tekeninglaag mag niet langer zijn dan 15 karakters. Wanneer deze langer is worden de gegevens van deze tekeninglaag niet ingelezen in de UO. Er dient voor gezorgd te worden dat de bouwlagen op de juiste wijze boven elkaar liggen. Een bouwlaag mag niet over meerdere tekeninglagen verdeeld zijn. De lijnen, die de wanden voorstellen, moeten op elkaar aansluiten. Hierbij dient er rekening mee gehouden te worden dat het niet altijd zichtbaar is of de wanden goed aansluiten. Lijnen welke geen functie hebben bij het maken van de ruimten moeten worden verwijderd. Het kan n.l. zijn dat het programma hierop vastloopt. Wanneer lijnen over elkaar heen worden getekend, levert dit problemen op als een lijn halverwege een wand stopt. Dubbele lijnen moeten zoveel mogelijk worden voorkomen. Lijnen waarvan het beginpunt gelijk is aan het eindpunt, dus eigenlijk 1 punt, moeten uit de tekening worden verwijderd. De namen van de ruimten mogen op dezelfde tekeninglaag staan als de bijbehorende ruimten, deze mogen ook op een aparte tekeninglaag worden opgegeven. Het beginpunt van de naam moet binnen de bijbehorende ruimte liggen. De totale lengte van de naam mag de grenzen van de ruimte echter wel overschrijden. Voor het opgeven van teksten moet in AutoCad wel single line text worden gebruikt. Een ruimte mag een andere ruimte niet geheel omsluiten. De DXF-file wordt wel ingelezen, maar voor de berekening gaat dit niet goed. Door het plaatsen van 2 extra tussenwanden, welke later als fictieve wanden zijn op te geven, kan dit worden opgelost. Wanneer maar 1 tussenwand wordt opgegeven en de betreffende ruimte aan zichzelf grenst, gaat de berekening niet altijd goed. Hier moet dan een extra tussenwand (fictief) worden geplaatst. Wanneer de lijnstukken in de DXF-file op coordinaten met hoge waarden worden gezet, kan het zijn dat meerdere ruimten niet op de goede plaats en/of over elkaar heen worden gezet. In deze situatie is het noodzakelijk alle lijnstukken van alle tekeninglagen (bouwlagen) te verplaatsen richting oorsprong.

Gebogen wand Hieronder wordt verstaan wanden, die getekend zijn als (een deel van) een cirkel of ellips of op een andere wijze van een bocht zijn voorzien. Hiervoor gelden de volgende voorwaarden :

38

Als de gebogen wand slechts n ruimte omvat, kan deze blijven staan. De wand wordt tijdens het inlezen vervangen door rechte lijnstukken met een middelpuntshoek van 15 graden of een lengte van ongeveer 3.5 m. Als op de gebogen wand een of meerdere tussenwanden aansluiten, zodat de gebogen wand meerdere ruimten omvat, dan moet deze wand bij het opzetten van de enkellijnige tekening worden omgezet in rechte lijnstukken. Hierbij dient men ter plaatse van de tussenwand steeds met een nieuw lijnstuk te beginnen. Laat men hier de cirkelboog staan, dan is de kans aanwezig dat de tussenwanden welke aansluiten op de cirkelboog niet worden meegenomen bij het bepalen van de ruimten.

Hoogte De naam van het attribuut, dat de hoogte van de deur of het raam bevat. Dit attribuut moet zowel zijn opgegeven voor het ramen blok als voor het deuren blok. De inhoud van het attribuut moet zijn opgegeven in mm. De naam van het attribuut hoogte mag niet langer zijn dan 15 karakters. Voor het inlezen van ramen en/of deuren moet dit veld worden opgegeven.

Hoogte bouwlaag De hoogte van de bouwlaag in mm. Dit is de hoogte zoals deze in de Uniforme Omgeing bij de geometrie wordt opgegeven, nl. De hoogte bovenkant vloer tot bovenkant bovenliggende vloer/dak.

Koppelen van vertrek aan geplaatste geometrie Wanneer een project wordt ingelezen via DXF wordt altijd een vertrekdefinitie gekoppeld aan de ruimte. Zijn geen ruimtenamen in het DXF bestand opgegeven, dan wordt een standaard vertrekdefinitie aangemaakt en gekoppeld aan alle ruimten in het gebouw. Dit houdt dus in dat elke ruimte in het gebouw dezelfde vertrekgegevens heeft. Indien via het DXF bestand ruimtenamen worden opgegeven, wordt deze omschrijving in de vertrekgegevens gezet en deze vertrekgegevens worden gekoppeld aan de ruimte. Er wordt bij de vertrekgegevens echter ook gecontroleerd op de omschrijving die is opgegeven. Indien reeds een vertrek is aangemaakt met deze omschrijving, wordt geen nieuw record vertrekgegevens aangemaakt, maar het reeds bestaande vertrek gekoppeld aan de ruimte. Wanneer dus in het DXF bestand meerdere ruimten bijvoorbeeld de omschrijving Kantoor hebben (let op hoofd en kleine letters), wordt hiervoor maar n vertrek aangemaakt en wordt deze gekoppeld aan de verschillende ruimten. Zijn er verschillende kantoren binnen het gebouw, dan kunnen deze worden gesplitst in Kantoor 1, Kantoor 2 etc. Voor elk vertrek met een andere omschrijving wordt dan een vertrek aangemaakt.

Laagnaam De naam van de tekeninglaag waarop (een deel van) het gebouw getekend is. Door met de muis in het veld naast Laagnaam te klikken, verschijnt een lijst met namen van tekeninglagen, waaruit de gewenste laagnaam gekozen kan worden. Als bij Zoekstring tekeninglagen een of meer beginletters zijn ingevuld, krijgt u alleen die laagnamen te zien, die met die letters beginnen. De naam van de tekeninglaag mag niet langer zijn dan 15 karakters.

39

Naam DXF-file Dit veld is al ingevuld met de naam van de in te lezen DXF-file en kan niet meer worden veranderd. Als een andere DXF-file moet worden gebruikt, moet via het menu-item Inlezen project een nieuwe keuze worden gemaakt.

Noordpijl blok De naam van het blok dat in de tekening als noordpijlblok is gebruikt. De hoek waaronder het blok is geplaatst in de tekening geeft de draaiing aan van het gebouw t.o.v. het noorden. Voor het inlezen van een DXF is deze invoer niet noodzakelijk.

Plaatsen van een geometrie Tijdens het inlezen van een DXF bestand wordt de geometrie van de ruimte geplaatst. Indien een geometrie van een ruimte meerdere malen voorkomt in het gebouw wordt hiervoor maar n geometrie aangemaakt en meerdere malen geplaatst. Indien via de DXF file ook omschrijvingen van de ruimten worden opgegeven, worden deze omschrijvingen ook bij de geometrie ingevuld.

Ramen blok De naam van het blok, dat de gegevens over de ramen bevat. Deze gegevens zijn opgeslagen in, aan het blok gekoppelde attributen. De naam van het ramen blok mag niet langer zijn dan 15 karakters. Wanneer geen deuren zijn getekend of moeten worden ingelezen kan de invoer van dit veld achterwege gelaten worden.

Ramen en deuren Ramen en deuren kunnen via DXF worden ingelezen door in de tekening een ramen- en deurenblok aan te maken en te plaatsen. Het ramen- of deurenblok dient voor het aangeven in welke wand het raam of de deur zit en wat de afmetingen van de deur of het raam zijn. Via twee, aan het blok toegevoegde attributen, kunnen de hoogte en de verticale offset (hoogte boven de vloer) worden doorgegeven. De breedte van het raam of de deur wordt doorgegeven via de x factor. De namen van de attributen moeten voor het ramen- en deurenblok gelijk zijn opgegeven. De ramen en deuren worden binnen de UO aangemaakt als vrije deelwanden en worden als zodanig geplaatst in de betreffende hoofdwand. Er dient op het volgende gelet te worden : Ramen en deuren worden gedefinieerd door hiervoor op laag 0 (nul) een blok aan te maken. Als voorbeeld kan een rechthoek worden getekend (4 lijnstukken) waarbij de lengte van het langste lijnstuk 1000 mm is. Hierna worden 2 attributen geplaatst bij voorkeur boven de rechthoek. In het eerste attribuut kan de hoogte van de deur of raam worden opgegeven, in het tweede de vertikale offset (hoogte van het raam of deur in de wand t.o.v. de vloer). Hierna kan het blok worden gedefinieerd. Bij de definitie van het blok moeten zowel de rechthoek (lijnstukken), als de attributen als objecten worden geselecteerd. Het insertionpoint of aangrijpingspunt moet in het midden van de rechthoek worden opgegeven. De rechthoek (lijnstukken) moet een lengte hebben van 1000 mm. Als het raam of de deur een afwijkende breedte heeft, kan dit tijdens het plaatsen via de x-factor worden opgegeven. Is het raam bijvoorbeeld 0.80 m dan wordt voor de x-factor 0.8 opgegeven (de y-factor blijft 1.0).

40

De inhoud (figuur) van het blok speelt geen rol. De naam van een blok mag maximaal 15 karakters lang zijn en is vrij te kiezen. De naam van een attribuut mag maximaal 15 karakters lang zijn, mag geen spaties bevatten en kan vrij worden gekozen. Het blok wordt vervolgens in de juiste tekeninglaag (waar ook de lijnen zijn getekend) op de betreffende wand geplaatst. Het aangrijpingspunt van het blok moet op de wand liggen. De positie van een raam of deur in de wand (plaats van het aangrijpingspunt) wordt overgenomen in de UO. Hierbij wordt er dus vanuit gegaan dat dit punt zich in het midden van het raam of de deur bevindt.

Ruimtenamen De naam van de tekeninglaag waarop de namen van de ruimten staan. Dit kan dezelfde tekeninglaag zijn als degene, waarop de bouwlaag staat, of een aparte tekeninglaag. In beide gevallen moet de betreffende naam hier ingevuld worden. Door met de muis in het veld naast Ruimtenamen te klikken, verschijnt en lijst met namen van tekeninglagen, waaruit de gewenste laagnaam gekozen kan worden. Als bij Zoekstring tekeninglagen een of meer beginletters zijn ingevuld, krijgt u alleen die laagnamen te zien, die met die letters beginnen.

Ruimtenummers Het programma maakt in eerste instantie zelf de nummers van de ruimten aan. Dit is via de knop Gegevens onder het niveau Geometrie in het scherm Isometrie te wijzigen in een zelf op te geven ruimte nummer van maximaal 5 karakters. De verschillende ruimten worden gesorteerd op dit nummer binnen de bouwlaag. Het is echter ook mogelijk de ruimtenummers via het DXF bestand door te geven. Wanneer bijvoorbeeld bij de omschrijving van een ruimte in het DXF bestand de volgende tekst wordt opgegeven: 0.01:Kantoor, wordt de tekst voor de : als ruimtenummer gezien (max 5 karakters) en de tekst na de : als omschrijving voor de vertrekgegevens. Bij de omschrijving voor de vertrekgegevens wordt weer gecontroleerd of deze reeds in het project is aangemaakt.

Schaal 1 Hier moet de schaal worden opgegeven, waarop het gebouw in het tekenpakket is getekend. Bij schaal 1:1 wordt er vanuit gegaan dat de tekeneenheid in mm is.

Scherm dxf->uo Dit werkt voor de volgende programmas : VA101 VA102 VA107 VA114 VA121 Warmteverlies Koellast Verlichtingssterkte Gebouwsimulatie Energie Prestatie Advisering

41

VA122 VA126

Energie Prestatie Normering Luchtbalans in gebouwen

Voordat een DXF-file ingelezen kan worden, moeten eerst enkele gegevens over de, in de tekening, gebruikte lagen en blokken worden opgegeven. Bij eisen aan de tekening kan men lezen waaraan een tekening moet voldoen.

Scherm lagenbestand Dit werkt voor de volgende programmas : VA101 VA102 VA107 VA114 VA121 VA122 VA126 Warmteverlies Koellast Verlichtingssterkte Gebouwsimulatie Energie Prestatie Advisering Energie Prestatie Normering Luchtbalans in gebouwen

Het lagenbestand bevat alle laagnamen, waarop zich de bouwlagen van een gebouw bevinden. Voor de bouwlagen worden hier tevens de namen van de tekeninglagen met de ruimtenamen opgenomen. Het invoerscherm wordt geopend door in het scherm Koppeling DXF -> UO op de knop Selecteren tekeninglagen te drukken.

Verticale offset De naam van het attribuut, waarin de hoogte van de deur of het raam boven de vloer is opgegeven. Dit attribuut moet zowel zijn opgegeven voor het ramen blok als voor het deuren blok. De inhoud van het attribuut moet zijn opgegeven in mm. De naam van het attribuut hoogte mag niet langer zijn dan 15 karakters. Voor het inlezen van ramen en/of deuren moet dit veld worden opgegeven.

Voorbeeld projecten Indien gebruik gemaakt wordt van voorbeeldprojecten kunnen tevoren naast de wandcriteria, hoofd- en deelwanden, wand- en raamconstructies ook de nodige vertrekgegevens worden aangemaakt, waarbij alle vertrekgegevens zoals type vertrek, wanddikten, binnencondities, soort verwarming, ventilatie e.d. reeds worden ingevuld. Belangrijk is hierbij dat de omschrijving van de vertrekken uniek worden ingevuld zoals Kantoor, Kantoor 2, Kantoor 3, Toilet, Gang, Vergaderruimte etc. Door nu deze omschrijving ook via het DXF bestand door te geven, wordt automatisch de juiste vertrekdefinitie aan de ruimte gekoppeld.

Zoekstring tekeninglagen In dit veld kunnen een aantal beginletters worden ingevuld van tekeninglagen. Bij het weergeven van de aanwezige tekeninglagen worden alleen die laagnamen weergegeven, die met deze beginletters beginnen. Dit veld is alleen voor het verkleinen van het aantal tekeninglagen bij het selecteren en hoeft niet te worden ingevuld.

42

Voorbeeld DXF-koppeling
Inleiding Inlezen DXF-file Overnemen deuren en ramen Selecteren tekeninglagen

Inlezen DXF-file De DXF-file wordt gebruikt voor het overbrengen van de layout en enkele additionele gegevens van een gebouw naar de UO. Klik in het menu Projecten op de optie Inlezen Project. Selecteer het bestandstype *.DXF Ga naar de directory, waarin de in te lezen DXF-file staat. Klik op de naam van de DXF-file. Klik op de knop Openen. Het scherm Lees project verschijnt met de mededeling "Alle invoergegevens gaan verloren. Weet u het zeker?" Klik op de knop Ja. Het scherm Koppeling DXF->UO voor <programma naam> verschijnt. Selecteer de tekeningla(a)g(en) waarop de ruimten staan. Geef het nummer van de bouwlaag op. Klik op de knop Verwerken DXF-file.

Als de DXF-file is ingelezen verschijnt het scherm Projectgegevens. Tevens kunnen er nog gegevens over de ramen, deuren en de noordpijl worden overgebracht naar de UO. Overnemen deuren en ramen Als in de tekening ook ramen en/of deuren zijn aangegeven, kunnen deze als volgt worden overgenomen in de UO. Klik in het veld naast deurenblok Kies uit de lijst met bloknamen de bloknaam van het deurenblok. Klik in het veld naast ramenblok Kies uit de lijst met bloknamen de bloknaam van het ramenblok. Klik in het veld naast verticale offset Kies uit de lijst met attribuutnamen de naam van het attribuut, waarin de verticale offset is opgeslagen. Klik in het veld naast hoogte. Kies uit de lijst met attribuutnamen de naam van het attribuut, waarin de hoogte van de deur of raam is opgeslagen.

Selecteren tekeninglagen In de tekening moeten de bouwlagen in een gebouw verdeeld zijn over meerdere tekeninglagen, met n bouwlaag per tekeninglaag. De namen van deze tekeninglagen moeten opgegeven worden en daarbij moet aangegeven worden welke bouwlaag er op

43

staat.In dit invoerscherm kan tevens worden aangegeven op welke tekeninglaag de namen van de ruimten staan en wat de hoogte van de bouwlaag is. Klik met de muis op de knop Selecteren tekeninglagen. Klik met de muis in het veld naast Laagnaam. Kies uit de lijst met laagnamen de naam van de tekeninglaag, waarop een bouwlaag staat. Als ook de namen van de ruimten doorgegeven moeten worden dan : Klik met de muis in het veld naast Ruimtenamen. Kies uit de lijst met laagnamen de naam van de tekeninglaag, waarop de betreffende ruimtenamen staan. Tik het nummer van de bouwlaag in.Indien meer dan n bouwlaag opgegeven moet worden dan : Klik met de muis op de knop Toevoegen. Herhaal de punten 2 t/m 7. Afsluiten opgeven namen tekeninglagen met : Klik met de muis op de knop Sluiten.

44

Handleiding Gebouwinvoer
Scherm Gebouwinvoer
Inleiding Vanaf 1 maart 2006 is de term Isometrisch invoerscherm verleden tijd. Dit invoerscherm wordt nu Gebouwinvoer genoemd. In dit grafische scherm kan via punten, lijnen of veelhoeken een ruimte worden gemaakt. In dit scherm verschijnt naast niveau de knop niveaus worden ingesteld : Gebouw Ruimte Zone Vertrek Wand Vloer Plafond LVK-app. (alleen VA101,VA106,VA114) Rooster (alleen VA101,VA114,VA126) Lucht(uitwisseling) (alleen VA101,VA114,VA126) IWP-groep (VA101,VA102,VA107,VA114,VA121,VA122) . Door hier op te klikken kunnen verschillende

In de rechterhelft verschijnt het zogenaamde Definitiescherm. Afhankelijk van het niveau waarop de niveauknop is ingesteld (gebouw, ruimte, zone etc) worden hier bijbehorende definities (gebouwen, ruimten, zones etc) getoond. Het definitiescherm heeft 3 functies. Deze functies zijn : het plaatsen / toewijzen van definities het controleren van geplaatste / toegewezen definities het verwijderen / loskoppelen van definities.

Ook kan men via een nog leeg definitiescherm op elk niveau een definitie invoeren. Bij het niveau Gebouw is dat Gebouwgegevens, bij het niveau Vertrek het scherm Vertrekgegevens etc. Dit doet men door een dubbelklik in het lege definitiescherm. Heeft men op deze wijze bijvoorbeeld het vertrekscherm geopend en een vertrek ingevuld, dan kan men een nieuwe vertrekdefinitie invoeren door in het scherm Vertrekgegevens op de knop Toevoegen te klikken zodat een leeg scherm Vertrekgegevens wordt geopend. Door deze handeling te herhalen kan men alle vertrekdefinities invoeren. Nieuwe definities verschijnen vanzelf in het definitiescherm. Staan de definities (vertrekgegevens, wandgegevens etc.) in het definitiescherm dan kan men ze toewijzen. Dit doet men door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de linkermuisknop [LMK] in de ruimte of op de wand te klikken. Door de Control-toets ingedrukt te houden en met de [LMK] in de ruimte of op de wand te klikken kan de definitie worden verwijderd/losgekoppeld.

45

Navigatieknoppen
Inleiding Op elk niveau van het scherm Gebouwinvoer verschijnen zogenaamde navigatieknoppen, zoals zoomen, passend zoom, bouwlaag onder/boven, vorige/volgende ruimte, overzicht ruimten, 3D-weergave bouwlaag, 3D-weergave gebouw.

Zoom Vergroten of verkleinen van het gebouw in het scherm.

Passend zoom Het gebouw wordt passend in het midden van het scherm geplaatst.

Zoomgebied selecteren Een zoomgebied worden geselecteerd door eerst op deze icoon te klikken. Door op de [LMK] te klikken, de muis te verschuiven en nog een keer op de [LMK] te klikken, ontstaat een zoomgebied dat vergroot op het scherm wordt afgebeeld.

Bouwlaag onder / boven Naar vorige of volgende bouwlaag.

Vorige / volgende ruimte Naar vorige of volgende ruimte.

Overzicht van ruimten in gebouw Er verschijnt een overzicht van alle ingevoerde ruimten in het gebouw. Als in dit overzicht op een ruimte geklikt wordt, wordt deze ruimte actief. Dit overzicht is op elk niveau op te vragen. Men kan met de cursortoets door het overzicht navigeren en vervolgens met de F2-toets ruimten voor de berekening op overslaan zetten. 3D-weergave van bouwlaag Er verschijnt een 3D-afbeelding van de bouwlaag met alle ruimten.

3D-weergave van gebouw Er verschijnt een 3D-afbeelding van het hele gebouw. Dak- en begane grondvloervlakken zijn met een vinkje bij Dak en begane grond uit te zetten.

46

Scherm Gebouwinvoer (niveau Gebouw)

Inleiding Als via Invoeren voor de eerste keer Gebouwinvoer wordt geselecteerd, verschijnt een grafisch scherm, waarbij het niveau op Gebouw staat. Tevens verschijnt het scherm Gebouwgegevens en het definitiescherm Gebouwdefinities. Als het scherm Gebouwgegevens niet verschijnt, moet in het definitiescherm dubbelgeklikt worden op het gewenste gebouw. In de bovenste regel van Gebouwinvoer staan gegevens over gebouw, bouwlaag, zone, ruimte en vertrek. In het scherm kan de noordpijl en het bouwlaagnummer van de begane grond worden opgegeven. Onder deze gegevens staan diverse knoppen die n voor n worden verklaard.

Begane grond Hier wordt het nummer van de bouwlaag opgegeven, waarop de begane grond-verdieping zich bevindt. Als bv op bouwlaag 0 een kelder wordt ingevoerd en op bouwlaag 1 de begane grond vloer, moet hier een 1 worden opgegeven.

Noordpijl Hoek voor verandering van de richting van de noordpijl. De orintatie van het gehele bouwplan kan men hiermee eenvoudig wijzigen. De afbeelding van de plattegrond van het gebouw in het grafische scherm blijft onveranderd, alleen de richting van de noordpijl rechtsboven het grafische scherm verandert.

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde gebouwdefinities. Door een gebouw in dit scherm met de LMK actief te maken, ziet men in het scherm Gebouwinvoer de ruimten welke in het gebouw zijn aangemaakt. Andere gebouwen worden als rechthoek weergegeven. Anderzijds, wanneer men in het scherm Gebouwinvoer met de muis een gebouw actief maakt, wordt de corresponderende regel in het betreffende definitiescherm actief. Bij dubbel klikken op een regel in het definitiescherm wordt meteen het invoerscherm geopend dat hoort bij het aangeklikte gebouw. Hierin kan men dan direct eventuele veranderingen aanbrengen.

Voorbeelden
Voorbeeld : afstand opgeven tussen twee gebouwen Aantal gebouwdefinities kunnen als volgt worden uitgebreid : via Invoeren naar scherm Gebouwinvoer, niveau Gebouw met LMK dubbelklikken in het scherm of op regel in definitiescherm. Scherm gebouwgegevens nr. 1 verschijnt. via de knop Toevoegen verschijnt scherm Gebouwgegevens nr. 2 selecteer in definitiescherm gebouwnummer 2. Ga naar niveau Ruimte teken n of meerdere hulplijnen (via RMK, Lengte en rotatie lijn) om het beginpunt van het andere gebouw vast te leggen. teken het andere gebouw en maak een ruimte van de ingesloten lijnen

47

Voorbeeld : verwijderen van een gebouwdefinitie Een gebouwdefinitie kan alleen via F5 verwijderd worden in het scherm Gebouwgegevens, als in dit gebouw geen ruimten zijn geplaatst.

Voorbeeld : werken met n gebouw Als er slechts n gebouwdefinitie is opgegeven, behoren alle geplaatste ruimten automatisch tot deze gebouwdefinitie.

Voorbeeld : werken met meerdere gebouwen Aantal gebouwdefinities kunnen als volgt worden uitgebreid : via Invoeren naar scherm Gebouwinvoer, niveau Gebouw met LMK dubbelklikken in het scherm of op regel in definitiescherm. Scherm gebouwgegevens nr. 1 verschijnt. via de knop Toevoegen verschijnt scherm Gebouwgegevens nr. 2 selecteer in definitiescherm gebouwnummer 2 ga naar niveau Ruimte teken het andere gebouw en maak een ruimte van de ingesloten lijnen

In de bovenste balk verschijnen de gegevens van de getekende ruimte. Daarin moet ook staan dat gebouw 2 actief is.

Scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep)

Inleiding Onder niveau IWP-groep (Interne Warmte Productie) kunnen meerdere groepen (armaturen, personen en apparaten) worden geplaatst in n ruimte. In het definitiescherm kan worden aangegeven welke groep (armaturen, personen, apparaten) moet worden geplaatst. Via het scherm IWP-criteria kunnen deze groepen automatisch worden geplaatst, maar dan kan er maximaal n groep worden geplaatst in een ruimte. Het scherm IWP-criteria is alleen te bereiken als het scherm Gebouwinvoer gesloten is. Via het definitiescherm kunnen de automatisch geplaatste groepen worden gecontroleerd en handmatig groepen worden geplaatst. Het controleren van een geplaatste groep gaat door met de LMK dubbel te klikken in een geplaatste groep, of door met de LMK dubbel te klikken op de definitie in het definitiescherm. Het plaatsen van groepen gaat door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK binnen de ruimte te klikken. Op de positie waar met de muis is geklikt binnen de ruimte wordt de groep geplaatst. Het verwijderen van geplaatste groepen gaat door de Control-toets ingedrukt te houden en met de LMK in de te verwijderen groep te klikken. Hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is.

48

Knop legenda Via deze knop wordt een scherm geopend, waarin wordt uitgelegd wat de diverse vierkantjes en rondjes betekenen. Er verschijnen hier 4 mogelijkheden : Blauw vierkant met de letter a Grijs vierkant Blauw rondje met de letter v Grijs rondje : automatische keuze (via IWP-criteria). [actief] : automatische keuze (via IWP-criteria). [niet actief] : handmatig geplaatst. [actief] : handmatig geplaatst. [niet actief]

Knop Overzicht van alle ingevoerde IWP-groepen in de actieve ruimte. In dit overzicht staan gegevens van alle geplaatste IWP-groepen. Via de functietoets F10 verschijnt dit overzicht ook.

Knop Verplaatsen van een IWP-groep. Klik op de knop verplaatsen, klik met de LMK op de verplaatsen IWP-groep. Het icoontje beweegt nu over het scherm. Plaats de IWP-groep door nogmaals te klikken met de LMK. Door dubbel te klikken op het icoontje verschijnen de gegevens van de IWP-groep.

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer bij niveau IWP-groep. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde IWP-groepen. Door in dit scherm met de muis een regel actief te maken, ziet men in het scherm Gebouwinvoer via een vierkantje met de letter a (automatisch geplaatst) of via een rondje met de letter v (handmatig geplaatst) de hiermee corresponderende IWP-groepen. Anderzijds, wanneer men in het scherm Gebouwinvoer met de muis een IWP-groep actief maakt, wordt de corresponderende regel in het betreffende overzichtscherm actief.

49

Scherm Gebouwinvoer (niveau Lucht)

Inleiding Hier wordt de luchtuitwisseling tussen ruimten en buiten en ruimten onderling opgegeven. De luchtuitwisseling tussen ruimten en buiten en ruimten onderling kan alleen worden aangegeven als zich hiertussen ramen, deuren, ventilatievoorzieningen of openingen bevinden. Tussen de ruimten kunnen de debieten worden opgegeven in beide richtingen. Voor de warmteverliesberekening wordt alleen gekeken naar de toevoer van lucht uit andere ruimten en/of buiten. Zie scherm Luchtuitwisseling.

Knop legenda w in blauw rondje : w in grijs rondje : v in blauw rondje : v in grijs rondje : p in blauw rondje : p in grijs rondje : de geselecteerde luchtuitwisselingsgroep in een wand is actief in definitiescherm. de luchtuitwisselingsgroep in een wand is niet actief. de geselecteerde luchtuitwisselingsgroep in een vloer is actief in definitiescherm. de luchtuitwisselingsgroep in een vloer is niet actief. de geselecteerde luchtuitwisselingsgroep in een plafond is actief in definitiescherm. de luchtuitwisselingsgroep in een plafond is niet actief.

Knop Overzicht van alle luchtuitwisselingen in de actieve ruimte. Per ruimte wordt vermeld het nummer en de omschrijving van de luchtuitwisseling, het ruimtenummer waarmee de lucht wordt uitgewisseld en waarin de opening zit.

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde luchtuitwisselingsgroepen. Er is interactie tussen dit definitiescherm en het scherm Gebouwinvoer. Wanneer men in het definitiescherm op een regel klikt wordt de betreffende luchtuitwisseling in het scherm Gebouwinvoer actief. Bij dubbel klikken met de LMK op een regel in het definitiescherm wordt meteen het invoerscherm geopend dat hoort bij de aangeklikte luchtuitwisseling. Hierin kan men dan direct eventueel veranderingen aanbrengen. Voor overzicht van symbolen, zie legenda.

50

Scherm Gebouwinvoer (niveau LVK-apparaten)

Inleiding De afkorting LVK-app. staat voor Lokale Verwarming/Koeling-apparaat. Hiermee worden in het algemeen radiatoren, convectoren, inductie-units en fancoilunits aangeduid. Het plaatsen van de LVK-apparaten (bv radiatoren) gebeurt door de shift-toets en de LMK in combinatie met het type uit het definitiescherm. Bij VA106 kan als type worden gekozen voor productdefinitie of selectiecriteria. In de andere programmas is het type altijd een productdefinitie. Als dubbel geklikt wordt op de geplaatste LVK verschijnt het scherm Gegevens LVKapparaat.

Knop legenda blauwe streep : grijze streep : lvk-apparaat (niet actief, wel geselecteerd) lvk-apparaat (niet actief, niet geselecteerd)

blauwe streep met v in blauw rondje : lvk-apparaat (actief in definitiescherm, geselecteerd) grijze streep met v in blauw rondje : lvk-apparaat (actief in definitiescherm, niet geselecteerd)

Knop Overzicht van alle ingevoerde LVK-apparaten in de actieve ruimte. In het overzicht staan gegevens over fabrikaat, nummer, omschrijving en produktinformatie van het LVK-apparaat.

Knop Verplaatsen van een handmatig geplaatst LVK-apparaat door eerst met de linkermuisknop op het LVK-apparaat te klikken. Vervolgens beweegt het LVK-apparaat over het scherm, waarna het opnieuw geplaatst wordt door op de linkermuisknop te klikken.

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer bij niveau LVK-app. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde LVK-producten. Door in dit scherm met de muis een regel actief te maken, ziet men in het scherm Gebouwinvoer het geselecteerde product verschijnen via een actief icoontje. Als dubbel geklikt wordt met de LMK op een regel in het definitiescherm of op de icoon in het scherm Gebouwinvoer verschijnen de producteigenschappen.

51

Scherm Gebouwinvoer (niveau Rooster)

Inleiding Onder niveau roosters kunnen meerdere roosters worden geplaatst in n ruimte. Het controleren van een geplaatst rooster gaat door met de LMK in een geplaatst rooster te klikken, of door met de LMK de definitie in het definitiescherm actief te maken. Het plaatsen van roosters gaat door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK binnen de ruimte te klikken. Op de positie waar met de muis is geklikt binnen de ruimte wordt het rooster geplaatst. Het verwijderen van geplaatste roosters gaat door de Control-toets ingedrukt te houden en met de LMK in het te verwijderen rooster te klikken. Hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is. Bij de programmas VA114, VA121 en VA126 verschijnt het niveau Rooster altijd. In het scherm Roostergegevens worden gegevens opgegeven over luchtdebiet en/of de lucht wordt toegevoerd of afgevoerd.

Knop legenda v in blauw rondje :het geselecteerde rooster in de ruimte is actief in definitiescherm. grijs rondje : het rooster is niet actief.

Knop Overzicht van alle ingevoerde roosters in de actieve ruimte. Hierin staan gegevens over nummer, omschrijving, luchtdebiet en of de lucht wordt toegevoerd of afgevoerd.

Knop Verplaatsen van een rooster door eerst met de LMK de knop te activeren en vervolgens het betreffende rooster aan te klikken. Door dubbel te klikken op het icoontje verschijnen de gegevens van het rooster.

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde roosters. Er is interactie tussen dit definitiescherm en het scherm Gebouwinvoer. Wanneer men in het definitiescherm op een regel klikt wordt het betreffende rooster in het scherm Gebouwinvoer actief. Bij dubbel klikken met de LMK op een regel in het definitiescherm wordt meteen het invoerscherm geopend dat hoort bij het aangeklikte rooster. Dubbel klikken op een icoontje in het scherm Gebouwinvoer geeft hetzelfde resultaat. Hierin kan men dan direct eventueel veranderingen aanbrengen.

52

Scherm Gebouwinvoer (niveau Ruimte)

Inleiding Via Invoeren kan Gebouwinvoer worden geselecteerd. Er verschijnt een grafisch scherm, waarbij niveau Ruimte kan worden geselecteerd. Via dit niveau kunnen lijnen worden getekend, waarna van de gesloten lijnen een ruimte kan worden gemaakt. Een ruimte kan men verplaatsen of kopiren en indien nodig wissen. Na het maken van een ruimte worden de verschillende vertrekdefinities gekoppeld aan deze ruimten. In de bovenste regel van Gebouwinvoer staan gegevens over gebouw, bouwlaag, zone, ruimte en vertrek. In dit scherm staan een aantal iconen, die in 5 groepen kunnen worden ingedeeld : zoomen en navigeren. Met deze iconen kan naar de verschillende ruimten en bouwlagen worden gesprongen. Ook kan de afbeelding worden vergoot of verkleind lijnen. Deze iconen zijn in 2 soorten te onderscheiden. De eerste 7 iconen (selecteren van lijnen, selectiegebied van lijnen, teken lijn, veelhoek tekenen, rechthoek tekenen, ellips of ovaal tekenen, cirkelboog tekenen) moeten 1x aangeklikt worden, waarna zij actief blijven totdat een ander icoon wordt aangeklikt. De laatste 4 iconen (offset serie lijnen, vaste rechthoek tekenen (lengte x breedte), lijnen maken van ruimten, selectie lijnen verwijderen) moeten elke keer dat zij gebruikt worden opnieuw aangeklikt worden. ruimten bouwlaag instellingen

Algemeen principe In plaats van geometrien opgeven via het definitiescherm worden nu in de nieuwe versie ruimten gemaakt met behulp van getekende lijnen. Dit gaat in twee eenvoudige stappen: 1. 2. Hulplijnen tekenen zodat ruimten omsloten worden Ruimten maken van ingesloten vlakken

Het tekenen van ruimten vindt plaats in het niveau Ruimten van het scherm Gebouwinvoer. Boven in het scherm bevinden zich groepen icoontjes. In figuur 4 is aangegeven welke icoontjes gebruikt worden voor het tekenen van hulplijnen en welke bedoeld zijn voor het aanmaken en manipuleren van ruimten.

53

Nadat alle benodigde ruimten zijn samengesteld kan het gebouw verder ingevoerd worden via de verschillende niveaus. De andere niveaus zijn iet of nauwelijks veranderd.

Scherm Ruimte-index Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer bij niveau Ruimte. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde ruimten. Door in dit scherm met de muis een regel actief te maken, ziet men in het scherm Gebouwinvoer de geselecteerde ruimte oplichten. Deze ruimte is dan actief. Als dubbel geklikt wordt met de LMK op een regel in het scherm Ruimte-index of op de ruimte in het scherm Gebouwinvoer verschijnen de ruimteeigenschappen.

Knoppen zoomen / navigeren

Deze knoppen worden in een apart hoofdstuk behandeld, omdat deze knoppen op elk niveau terugkomen. Zie Navigatieknoppen.

Knoppen lijnen
Selecteren van lijnen Wanneer deze functie actief is, kan een lijn geselecteerd worden. De selectie kan ongedaan gemaakt worden door nogmaals op de lijn te klikken. Door dubbel te klikken op een geselecteerde hulplijn worden de gegevens (beginpunt, eindpunt, lengte, rotatie) van deze hulplijn zichtbaar.

Selectiegebied van lijnen Hiermee kunnen meerdere hulplijnen tegelijk worden geselecteerd. Door op de [LMK] te klikken, de muis te verschuiven en nog een keer op de [LMK] te klikken, ontstaat een selectiegebied. Alle hulplijnen binnen dit gebied worden geselecteerd. De hulplijn moet helemaal in het gebied passen, anders blijft de hulplijn niet geselecteerd.

54

Teken lijn Via de [LMK] wordt een beginpunt van een hulplijn getekend. Door de muis te verplaatsen en nog een keer op de [LMK] te klikken ontstaat een hulplijn. De lengte van de lijn is linksonder in het scherm zichtbaar en de muiscordinaten zijn rechts onder in het scherm zichtbaar. Via de [RMK] kan een aantal opties worden gebruikt, zoals coordinaten, lengte lijn en lengte en rotatie lijn. Zie ook Rechtermuisknop.

Veelhoek tekenen Hiermee kan een veelhoek van hulplijnen worden getekend door op de plaatsen te klikken waar een hoekpunt moet komen. De lengte van de lijn is linksonder in het scherm zichtbaar en de muiscordinaten zijn rechts onder in het scherm zichtbaar. Via de [RMK] is ook numerieke invoer van punten mogelijk door middel van bijvoorbeeld cordinaten. De veelhoekwordt gesloten via de [RMK]. Het tekenen kan afgebroken met de escape-toets.

Rechthoek tekenen Hiermee kan een rechthoek van 4 hulplijnen worden getekend door op de plaatsen te klikken waar een hoekpunt moet komen. De lengte van de zijden van de rechthoek zijn linksonder in het scherm zichtbaar en de muiscordinaten zijn rechts onder in het scherm zichtbaar. De lengte en breedte van de rechthoek kan via de [RMK], optie Cordinaten (relatief/absoluut) worden opgegeven. Zie Rechtermuisknop. Het tekenen kan afgebroken met de escape-toets.

Ellips of ovaal tekenen Hiermee kan een halve ellips worden getekend. Door op de [LMK] te klikken wordt een punt van de ellips getekend. Door de muis te verplaatsen en nog een keer op de [LMK] te klikken ligt een zijde/segment van de ellips/ovaal vast. Vervolgens wordt vanaf het midden tussen e deze 2 punten een ellips of ovaal getekend. Als via de [LMK] het 3 punt wordt geplaatst, verschijnt een scherm waarbij moet worden ingevuld uit hoeveel segmenten de ellips moet bestaan. De lengte tussen de 2 laatste punten is linksonder in het scherm zichtbaar en de muiscordinaten zijn rechts onder in het scherm zichtbaar. Het begin- en eindpunt kunnen met elkaar worden verbonden via de [RMK]. Zie Rechtermuisknop. Er ontstaat een gesloten vlak, dat via tot een ruimte kan worden gemaakt.

Cirkelboog tekenen Hiermee kan een cirkel worden getekend. Door op de [LMK] te klikken wordt een punt van de cirkel getekend. Door de muis te verplaatsen en nog een keer op de [LMK] te klikken ligt een zijde/segment van de cirkel vast. Vervolgens wordt vanaf het midden tussen deze 2 punten e een cirkel getekend. Als via de [LMK] het 3 punt wordt geplaatst, verschijnt een scherm waarbij moet worden ingevuld uit hoeveel segmenten de cirkel moet bestaan. Als via de e [LMK] het 3 punt wordt geplaatst, verschijnt een scherm waarbij moet worden ingevuld uit hoeveel segmenten de cirkel moet bestaan. Het begin- en eindpunt kunnen met elkaar worden verbonden via de [RMK]. Zie Rechtermuisknop. Er ontstaat een gesloten vlak, dat via tot een ruimte kan worden gemaakt.

55

Offset serie lijnen Hiermee kunnen een aantal lijnen parallel naast elkaar worden getekend, waarbij de onderlinge afstand hetzelfde is. Als op dit icoon is geklikt verschijnt de vraag onderin het scherm : Selecteer de lijn welk u wilt gebruiken voor de Offset lijnen. De richting van de te tekenen lijnen kan gewijzigd worden door op het target te klikken. Door op OK te klikken verschijnen het aantal opgegeven hulplijnen. Bij de afstand kan bv de stramienmaat worden opgegeven, waarna de diverse punten met elkaar kunnen worden verbonden door op de [RMK] te klikken. Zie Rechtermuisknop.

Vaste rechthoek tekenen (lengte x breedte) Hiermee kan een rechthoek van 4 hulplijnen met afmetingen (in meters) worden opgegeven. De rechthoek die zweeft in het scherm kan worden geplaatst waarbij via de (RMK) het snappunt worden aangegeven, waarmee de rechthoek op ander lijnen moet aansluiten.

Lijnen maken van ruimten Door een ruimte of meerdere ruimten te kopiren naar een andere plaats in het scherm ontstaan nieuwe ruimten. Echter hiervan zijn dan geen hulplijnen getekend. Door op dit icoontje te klikken worden van alle zijden van alle ruimten hulplijnen gemaakt.

Selectie lijnen verwijderen Door op dit icoontje te klikken verdwijnen alle geselecteerde hulplijnen.

Knoppen ruimten
Ruimte selecteren Hiermee kan een ruimte actief worden gemaakt. De actieve ruimte kan via de shift-toets en [LMK] worden gekopieerd en via control-toets en [LMK] worden verwijderd. Bij het kopiren wordt de zone en de vertrekdefinitie meegenomen. Door dubbel te klikken op de ruimte verschijnen de eigenschappen van de ruimte. Ruimtenummer, omschrijving, hoogte, eventueel hellende wanden kunnen aangepast worden. De ruimtelijst wordt gesorteerd op ruimtenummer en bouwlaag. Ook kan hier worden aangegeven of de ruimte moet worden overgeslagen in de berekening. Dit geldt dan per programma. Er kan een 2D en een 3D afbeelding opgevraagd worden.

Ruimte van gesloten lijnen maken Hiermee kan van een aantal gesloten lijnen een ruimte worden gemaakt. Tevens wordt de aangeklikte ruimte actief, waarna deze via de [RMK] gekopieerd, verplaatst of verwijderd kan worden. Door dubbel te klikken op de ruimte verschijnen de eigenschappen van de ruimte. De omschrijving, hoogte, eventueel hellende wanden kunnen aangepast worden. De ruimte moet worden gewist voordat deze opnieuw kan worden gebruikt.

56

Ruimte verplaatsen Hiermee kan een ruimte worden verplaatst naar een andere positie in het gebouw. Met de [RMK] kan via Bepaal snappunt het aangrijpingspunt gekozen worden.

Ruimte splitsen Hiermee kan een ruimte gesplitst worden in 2 ruimten. Door op dit icoontje te klikken verschijnt links onderaan de vraag : Geef de ruimte aan welk u wilt splitsen. Klik vervolgens op de gewenste ruimte. De vraag verschijnt : Teken mbv een lijn de te splitsen ruimte. Als de lijn is getekend verschijnt de waarschuwing of de ruimte gesplitst moet worden in 2 ruimten. Dit kan via Ja gerealiseerd worden.

2D-weergave van ruimte Er verschijnt een 2D-afbeelding van de ruimte.

3D-weergave van ruimte Er verschijnt een 3D-afbeelding van de ruimte.

Knoppen bouwlaag
Bouwlaag tussenvoegen Als op deze knop wordt geklikt, verschijnt de vraag Welke bouwlaag wilt u tussenvoegen ?. De ingevoerde bouwlaag krijgt het opgegeven bouwlaagnummer. Alle bouwlagen daarboven worden n laag opgehoogd. Dit heeft ook invloed op de gegevens die ingevuld zijn bij wandcriteria niveau 2. Daar wordt namelijk gecontroleerd op bouwlaag (>, <, =), indien ingevuld. Deze worden dan automatisch geplaatst. Maak altijd eerst een backup van het project. Er bestaat geen undo-functie.

Bouwlaag verwijderen Als op deze knop wordt geklikt, verschijnt de vraag Welke bouwlaag wilt u verwijderen ?. De ingevoerde bouwlaag wordt verwijderd na bevestiging. Alle bouwlagen daarboven worden n laag naar onderen verplaatst. Dit heeft ook invloed op de gegevens die ingevuld zijn bij wandcriteria niveau 2. Daar wordt namelijk gecontroleerd op bouwlaag (>, <, =), indien ingevuld. Deze worden dan automatisch geplaatst. Maak altijd eerst een backup van het project. Er bestaat geen undo-functie.

57

Bouwlaag kopiren Als op deze knop wordt geklikt, verschijnt de melding Kopieer ruimten op bouwlaag .. naar bouwlaag ... Hiermee wordt een bouwlaag met alle eigenschappen, zoals vertrekdefinities, zonenummers, wanden, ramen, deuren, LVK-apparaten, roosters, luchthoeveelheden en IWP-groepen gekopieerd naar een nieuwe bouwlaag. Kopieren kan alleen naar een lege bouwlaag.

Knoppen instellingen
Instellingen Als op deze knop wordt geklikt verschijnt het scherm Instellingen, waar de volgende gegevens kunnen worden opgegeven : X-afstand voor het grid (advies : 1 m). Elk vierkantje is dan 1 meter lang. Y-afstand voor het grid (advies : 1 m). Elk vierkantje is dan 1 meter lang. Snap-gevoeligheid (advies : 20 pixels). Bij een hoger aantal wordt sneller naar het snappunt gesprongen. Via RMK kan het snappen naar grid, lijnen, ruimten en/of DXF worden uitgezet. Assenstelsel voorgrond. Als dit wordt aangevinkt, verschijnt het assenstelsel altijd op de voorgrond in beeld. Grid zichtbaar. Als dit wordt aangevinkt zijn de horizontale en verticale lijnen zichtbaar. Zie ook RMK. Snappen op grid. Als dit wordt aangevinkt, verspringt tijdens het tekenen de cursor vanzelf naar nabijgelegen gridpunten. Zie ook RMK. Snappen op lijn. Als dit wordt aangevinkt, verspringt tijdens het tekenen de cursor vanzelf naar nabijgelegen lijnpunten. Zie ook RMK. Snappen op ruimte. Als dit wordt aangevinkt, verspringt tijdens het tekenen de cursor vanzelf naar nabijgelegen hoekpunten van ruimten. Zie ook RMK. Snappen op DXF. Wanneer een DXF tekening is opgegeven als onderlegger kan via deze optie snappen op lijnen vanuit een dxf-file als ondergrond. Zie ook RMK. Loodrecht. Als dit wordt aangevinkt, worden de op te geven lijnen evenwijdig aan het X/Y-assenstelsel geplaatst. Zie ook RMK. Loodrecht op lijn/ruimte. Als dit wordt aangevinkt, kan een beginpunt van een lijn willekeurig worden geplaatst, terwijl het eindpunt altijd loodrecht op andere lijn (indien mogelijk) wordt geplaatst. DXF. Als via dxf een tekening als onderlegger is ingelezen kan deze hiermee aan- en uitgezet worden. Zie ook RMK. Standaard hoogte ruimte. Hier wordt de bruto hoogte van ruimten ingesteld. Elke nieuwe ruimte, gemaakt met , krijgt deze hoogte. Het is belangrijk om deze voor het aanmaken van de ruimte te wijzigen.

Natuurlijk zijn ook combinaties van deze opties mogelijk. De meeste functies kunnen ook via RMK aan- en uitgezet worden.

DXF-instellingen Het DXF-bestand kan als onderlegger worden gebruikt, zodat de tekening hart-op-hart kan worden overgetekend. Hierbij verschijnt een scherm, waarbij DXF Instellingen kunnen worden opgegeven, zoals :

58

DXF-bestand. Via de kop bladeren kunt u een DXF tekening selecteren. Bij het selecteren wordt de tekening ingelezen en de tekeninglagen weergegeven. Verschuiving X-richting. Wanneer het nulpunt van de DXF tekening niet overeenkomt met de Uniforme omgeving kan hier een horizontale verplaatsing worden opgegeven. (in m) Verschuiving Y-richting. Wanneer het nulpunt van de DXF tekening niet overeenkomt met de Uniforme omgeveing kan hier een verticale verplaatsing worden opgegeven. (in m) Overzicht lagen. Na het selecteren van de DXF tekening verschijnt een lijst van gevonden tekeninglagen. Per laag wordt het laagnummer aangegeven, de laagnaam, hoeveel lijnen de laag bevat en een vinkje waarmee de tekeninglaag aan en uit gezet kan worden. Er kunnen maximaal 10000 lijnen als achtergrond zichtbaar worder gemaakt. Als er meer lijnen zijn aangevinkt geeft het programma een melding en worden de eerste 10000 lijnen ingelezen.

Rechtermuisknop Als in het grafisch scherm op de rechtermuisknop [RMK] wordt gedrukt, verschijnt een hulpscherm waarbij de volgende functies kunnen worden aangevinkt : Afbreken. De handeling waar men op dat moment mee bezig is, wordt afgebroken. De escape-toets heeft hetzelfde effect. een veelhoek wordt getekend, kan door deze optie aan te Veelhoek sluiten. Als via klikken de veelhoek worden gesloten. Begin- en eindpunt worden door een lijn verbonden. Cordinaten. Bij verschillende tekenfuncties van hulplijnen kan via deze optie e numeriek een cordinaat worden opgegeven. Nadat het 1 punt van een lijn/veelhoek e kan bij het 2 punt worden opgegeven of dit punt absoluut of relatief wordt opgegeven. Lengte lijn. Als een cordinaat is opgegeven, kan via deze optie een lengte van een lijn worden opgegeven. De richting van de hulplijn wordt bepaald door de positie van de muis. Lengte en rotatie lijn. Als een cordinaat is opgegeven, kan via deze optie een lengte en een rotatie (volgens vertoonde figuur) van een lijn worden opgegeven. Spiegelen horizontaal. Bij het plaatsen of kopieren van een ruimte kan via de optie spiegelen horizontaal de veelhoek worden gespiegeld. Spiegelen verticaal. Bij het plaatsen of kopieren van een ruimte kan via de optie spiegelen verticaal de veelhoek worden gespiegeld. Roteren. Bij het plaatsen of kopieren van een ruimte kan via de optie roteren de veelhoek worden geroteerd. Bepaal snappunt. Bij het plaatsen of kopieren van een ruimte kan via de optie bepaal snappunt een punt van de veelhoek worden aangegeven, welke moet aansluiten op een ander punt in de tekening. Grid. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen . . . . .

Snappen op grid. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen Snappen op lijn. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen

Snappen op ruimte. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen Snappen op DXF. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen Loodrecht. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen .

Loodrecht op lijn/ruimte. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen

59

DXF. Aan- of uitzetten. Zie Instellingen

Kopiren. Selecteer eerst een ruimte. Ga via de [RMK] naar de optie kopiren. Links onder in het scherm verschijnt de melding : Plaats de ruimte naar de gewenste positie. Plaats de nieuwe ruimte vervolgens in het gebouw. Verplaatsen. Selecteer eerst een ruimte. Ga via de [RMK] naar de optie verplaatsen. Links onder in het scherm verschijnt de melding : Plaats de ruimte naar de gewenste positie. Plaats de nieuwe ruimte vervolgens in het gebouw. Via [RMK] kan eventueel nog het aangijpingspunt worden veranderd. Verwijderen. Selecteer eerst een ruimte. Ga via de [RMK] naar de optie verwijderen. Als deze ruimte vertrek- en/of zonegegevens bevat, verschijnt een hulpscherm met de vraag : Weet u zeker dat u deze ruimte wilt verwijderen ? Hier kan met Ja of Nee op geantwoord worden. Eigenschappen. Van de op dat moment geselecteerde ruimte worden de eigenschappen weergegeven. Dezelfde eigenschappen worden ook vertoond via dubbelklik op een ruimte.

Voorbeelden
Voorbeeld : geometrie van geplaatste ruimte wijzigen Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Lijnen maken van ruimte verschijnt). Het programma maakt van de geplaatste ruimten hulplijnen. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Terwijl de ctrl-toets ingedrukt wordt gehouden, verandert de muiscursor in een hand met een - teken ernaast. Dan moet op de ruimte worden geklikt, die gewijzigd moet worden. Indien de ruimte zone en of vertekgegevens heeft, dan verschijnt de melding Ruimte <x> bevat o.a. vertrek en/of zone gegevens. Weet u zeker dat u deze ruimte wilt verwijderen? Klik op Ja. De ruimte is verwijderd. Nu kunt u de geometrie naar wens wijzigen. Klik op het icoon (tekst Maak ruimte van gesloten lijnen verschijnt). Het muisicoon verandert in een hand. Klik in het midden van de gewijzigde geometrie. Indien de geometrie gesloten is, maakt hij hiervan een nieuwe ruimte. Klik op het icoon (tekst Passend zoom verschijnt). Alle ruimten en lijnen komen volledig op het scherm. Klik op het icoon (tekst Selectie gebied lijnen verschijnt).

Klik met de LMK 1 keer in de linker bovenhoek van het tekenscherm. Als de muis naar de rechter onderhoek gaat verschijnt een rode gestippelde rechthoek. Klik voor de tweede keer met de linker muisknop in de rechter onderhoek. Alle lijnen die in het tekenscherm binnen de gestippeld rechthoek lagen, worden rood. Dit houdt in dat ze geselecteerd zijn. Klik op het icoon (tekst Verwijder selectie lijnen verschijnt). Alle geselecteerde lijnen zijn verwijderd. Indien in de orginele ruimte Zone- en Vertrekgegevens zijn toegewezen, dan moeten deze opnieuw in de gewijzigde ruimte toegewezen worden.

60

Voorbeeld : ruimte invoeren via cirkel tekenen De hieronder afgebeelde ruimte wordt hier ingevoerd.

Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Tijdens het tekenen zijn bepaalde functies als gereedschap/hulpmiddel nodig. Het is aan te bevelen om het scherm Instellingen als optiescherm open te houden op het bureaublad.

Klik op het icoon (tekst Instellingen verschijnt). Verplaats het scherm Instellingen naar de gewenste positie (bijv. rechter onderhoek van het bureaublad), zodat u deze makkelijk kunt bereiken, terwijl u tekent. Zet in het scherm Instellingen de X-afstand en de Y-afstand op 1.000 m. Vink Grid zichtbaar aan, indien deze uitgevinkt staat. Vink Snappen op gridaan, indien deze uitgevinkt staat. Klik op de knop Toepassen, zodat deze instellingen direct actief en zichtbaar worden in het scherm Gebouwinvoer. Klik op het icoon (tekst Geef vaste rechthoek (lengte x breedte) op verschijnt). Het scherm Vaste afmeting verschijnt.

61

Geef de X-grootte op, 3.250 m. Geef de Y-grootte op, 2.800 m. Klik op de knop Ok. In het scherm Gebouwinvoer verschijnt een bewegende rode rechthoek. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

62

Selecteer de optie Bepaal snappunt. Het scherm Bepaal snappunt verschijnt.

Klik met de muis op het rode punt links onder. Hiermee wordt het snappunt naar links onder verplaatst. De rode cirkel om de punt geeft aan welk punt het snappunt is. Klik op de knop Ok waarmee teruggekeerd wordt in het scherm Gebouwinvoer. Plaats de bewegende rode rechthoek naar de x-, y-oorsprong. Zodra de bewegende rode rechthoek op de x-, y-oorsprong snapt, met de LMK klikken. De rechthoek met vaste afmetingen ligt nu vast op de x-, y-oorsprong. Klik op het icoon (tekst Selecteer lijnen verschijnt).

Ga met de muis naar de rechter verticale lijn. Selecteer deze door eenmaal met de LMK op de verticale lijn te klikken. De lijn wordt rood. Klik op het icoon (tekst Verwijder selectie lijnen verschijnt). De geselecteerde lijn is uit de tekenscherm verwijderd. Zet in het scherm Instellingen de Y-afstand op 1.400 m.

63

Vink Snappen op lijn aan, indien deze uitgevinkt staat. Klik op de knop Toepassen, zodat deze instellingen direct actief en zichtbaar worden in het scherm Gebouwinvoer. Klik op het icoon (tekst Teken cirkelboog verschijnt).

Ga met de muis naar het open eindpunt van de bovenste horizontale lijn. Als de muis dicht bij het eindpunt komt, gaat het rode punt snappen naar het eindpunt. Klik met de LMK. Ga met de muis naar het open eindpunt van de onderste horizontale lijn. Een rode lijn verschijnt. Zodra de muis dicht bij het eindpunt komt, gaat het einde van de rode lijn snappen naar het eindpunt. Klik met de LMK. Zodra met de LMK geklikt wordt verschijnt een vaste rode lijn. Als de muis naar links of rechts beweegt wordt er een cirkelboog getekend vanuit de 2 ingevoerde punten. Ga met de muis precies tussen de twee ingevoerde punten staan en beweeg de muis iets naar rechts tot het eerste gridpunt. De cirkelboog snapt naar dit gridpunt. Rechtsonder in het scherm verschijnt : positie X (m) 4.000, Y (m) 1.400. Klik met de LMK. De cirkelboog ligt vast en het scherm Segmenten verschijnt.

In dit scherm moet aangegeven worden uit hoeveel segmenten de cirkelboog bestaat. Voer hier 12 in en klik op de knop Ok. De cirkelboog wordt opgedeeld in 12 stukken. (tekst Maak ruimte van gesloten lijnen verschijnt). Het muisicoon Klik op het icoon verandert in een hand. Klik in het midden van de rechthoek met cirkelboog welk net gemaakt is. Een nieuwe ruimte is ingevoerd.

64

Voorbeeld : ruimte invoeren via DXF-tekening Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon verschijnt. (tekst DXF Instellingen verschijnt). Het scherm DXF Instellingen

Klik op de knop Bladeren en selecteer het DXF bestand. Nadat het DXF-bestand is geselecteerd, worden alle lagen met de daarbij horende gegevens ingelezen en in het tabel onder weergegeven. In de velden Verschuiving X-richting en Verschuiving Y-richting kan de verschuiving opgegeven worden. De verschuiving is ten opzicht van de x-, y-oorsprong (0, 0). Het weergeven van de DXF als onderlegger in het tekenscherm kan per laag of meerdere lagen. Dit kunt aangegeven worden in het veld Aan. Een vinkje in het veld betekent dat de laag zichtbaar in het tekenscherm moet zijn. Met de knoppen Alles aanvinken en Alles uitvinken kan respectievelijk alles zichtbaar of niks zichtbaar gemaakt worden. In het veld Lijnen wordt het aantal lijnen op de desbetreffende laag vermeld. Klik op de knop Ok. De lijn gegevens worden ingelezen. Terug naar het tekenscherm. Klik op het icoon (tekst Passend zoom verschijnt). In het tekenscherm verschijnen de DXF lijnen van de lagen die geselecteerd zijn.

De DXF-lijnen die verschijnen, zijn eigenlijk onderleggers. Om een ruimte te maken van deze lijnen, moeten deze lijnen overgetrokken worden. In het scherm Instellingen of in het context menu kan de optie Snappen op DXF aangezet worden, zodat de lijnen overgetrokken kunnen worden. Pas op, lijnen die niet aansluiten worden ook zo overgenomen en dat heeft gevolgen bij het maken van de ruimte. Dit kan deels (bij hoekpunten) verholpen worden door de optie Snappen op lijn aan te zetten.

65

Voorbeeld : ruimte invoeren via offset van lijnen Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

Selecteer de optie Snappen op grid als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op grid, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esctoets. Klik op het icoon (tekst Teken lijn verschijnt).

Ga met de muis naar de x-,y-oorsprong (0, 0). Zodra het bewegende rode punt op de oorsprong snapt, met de LMK klikken. Het eerste punt van de lijn ligt vast op de oorsprong. Klik met de RMK in het Gebouwinvoer scherm. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Lengte en rotatie lijn. Het scherm Lengte en rotatie lijn verschijnt.

66

Vul voor veld Lengte in : 4.450 m Vul voor veld Rotatie in : 125 graden Klik vervolgens op Ok en de lijn wordt neergezet. Klik op het icoon (tekst Offset serie lijnen verschijnt). In de statusbalk onderaan het scherm verschijnt de melding Selecteer de lijn welk u wilt gebruiken voor de Offset lijnen. Selecteer met de muis de lijn die net is ingevoerd. Het scherm Offset lijnen verschijnt.

Geef het aantal lijnen op : 4 Geef de afstand (tussen deze lijnen) op : 3.350 m Klik met de muis op de rode schietschijf. Deze verandert in een rode richtingspijl. Hiermee wordt aangegeven in welke richting de lijnen moeten worden gekopieerd. Zorg dat de pijl naar linksonder wijst. Klik op de knop Ok. Er worden 4 lijnen op een afstand van 3.350 ten opzichte van elkaar naar linksonder geplaatst. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Snappen op lijn als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op lijn, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esctoets. Klik met de RMK in het Gebouwinvoer scherm. Het context menu verschijnt. Voor de optie Snappen op grid staat een vinkje. Door nogmaals deze optie te selecteren, wordt snappen op grid uitgezet. (vinkje verdwijnt). Klik op het icoon (tekst Teken lijn verschijnt).

Ga met de muis naar een hoekpunt van de eerste lijn. Zodra het bewegende rode punt op het hoekpunt snapt, met de LMK klikken. Vervolgens met de muis naar de laatste lijn gaan (die met offsetlijnen zijn gemaakt) en op de rode lijn aan het hoekpunt van de laatste lijn snappen (haaks op de geplaatste lijnen). Klik met de LMK en de nieuwe lijn is geplaatst. Ga met de muis naar het andere hoekpunt van de eerste lijn. Zodra het bewegende rode punt snapt, op de LMK klikken. Ga naar de laatste lijn en klik met de LMK zodra de lijn snapt op het hoekpunt. U ziet nu 4 rechthoeken naast elkaar.

67

(tekst Maak ruimte van gesloten lijnen verschijnt). Het muisicoon Klik op het icoon verandert in een hand. Klik in het midden van elk rechthoek. Er zijn 4 ruimten naast elkaar geplaatst.

Voorbeeld : ruimte invoeren via rechthoek tekenen Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. (tekst Geef vaste rechthoek (lengte x breedte) op verschijnt). Klik op het icoon Het scherm Vaste afmeting verschijnt.

68

Geef de X-grootte op, bijv. 3.250 m. Geef de Y-grootte op, bijv. 2.750 m. Klik op de knop Ok. In het scherm Gebouwinvoer verschijnt een bewegende rode rechthoek. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

Selecteer de optie Bepaal snappunt. En het scherm Bepaal snappunt verschijnt.

69

Klik met de muis op het rode punt links onder. Hiermee verplaatst het snappunt naar links onder. De rode cirkel om het punt geeft aan welk punt het snappunt is. Klik op de knop Ok. Terug in het scherm Gebouwinvoer. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Snappen op grid als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op grid, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esctoets. Plaats de bewegende rode rechthoek naar de x-, y-oorsprong. Zodra de bewegende rode rechthoek op de x-, y-oorsprong snapt, met de LMK klikken. De rechthoek met vaste afmetingen ligt nu vast op de x-, y-oorsprong. (tekst Maak ruimte van gesloten lijnen verschijnt). Het muisicoon Klik op het icoon verandert in een hand. Klik in het midden van de rechthoek welke net geplaatst is. U heeft een nieuwe ruimte ingevoerd m.b.v. een rechthoek.

70

Voorbeeld : ruimte invoeren via veelhoek tekenen De hieronder afgebeelde ruimte wordt hier ingevoerd. In dit voorbeeld wordt de veelhoek rechtsom getekend (is niet noodzakelijk).

Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Tijdens het tekenen zijn bepaalde functies als gereedschap/hulpmiddel nodig. Het is aan te bevelen om het scherm Instellingen als optiescherm open te houden op het bureaublad.

Klik op het icoon verschijnt.

(tekst Instellingen verschijnt). Het scherm Instellingen

Verplaats het scherm Instellingen naar de gewenste positie (bijv. rechter onderhoek van het bureaublad), zodat deze gemakkelijk bereikt kan worden, terwijl getekend wordt. Zet in het scherm Instellingen de X-afstand en de Y-afstand op 1.000 m. Vink Grid zichtbaar aan, indien deze uitgevinkt staat.

71

Vink Snappen op gridaan, indien deze uitgevinkt staat. Klik op de knop Toepassen, zodat deze instellingen direct actief en zichtbaar worden in het scherm Gebouwinvoer. Klik in het scherm Gebouwinvoer op het icoon (tekst Teken veelhoek verschijnt).

Ga met de muis naar de x-,y-oorsprong. Zodra de muis dicht bij de oorsprong komt, gaat het rode punt snappen op de x-,y-oorsprong (0, 0). Klik met de LMK en het eerste punt wordt vastgezet op de x-, y-oorsprong. De snap gevoeligheid is in te stellen in het scherm Instellingen. Dit bepaalt hoe groot de afstand is tussen de muispositie en de snappunt. Vergeet niet op de knop Toepassen te klikken, om de gewijzigde snap gevoeligheid in werking te stellen.

Druk op de pijltjestoets ->. Het tekenscherm verplaatst naar links. Met de pijltjestoetsen kan het tekenscherm naar de gewenste positie verplaatst worden. Dit kan ook met de muis, maar dan moet de LMK goed ingedrukt gehouden worden, terwijl de muis beweegt. Ga ten opzichte van het eerste punt 6 gridafstanden naar rechts. In de statusbalk onderin het scherm wordt de lengte van de rode lijn weergegeven (Teken veelhoek, lengte : 6.0000). En rechts onderin het scherm verschijnt : de positie X (m) 6.000 en Y (m) 0.000. Klik met de LMK. De eerste lijn wordt neergezet. Klik met de RMK in het tekenscherm. Het context menu verschijnt.

Selecteer de optie Lengte en rotatie lijn. Het scherm Lengte en rotatie lijn verschijnt.

72

Vul voor veld Lengte in : 4.250 m Vul voor veld Rotatie in : -45 (of 315 graden) Klik vervolgens op Ok en de tweede lijn wordt neergezet. Zet in het scherm Instellingen het vinkje Loodrecht aan en klik op de knop Toepassen. Klik met de RMK in het tekenscherm. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Lengte lijn en het scherm Lengte lijn verschijnt.

Vul voor veld Lengte in : 5.000 m Druk niet op de entertoets en klik ook niet op de knop Ok of Annuleren. Ga met de muis in het tekenscherm naar het laatst ingevoerde punt en beweeg naar links. De rode lijn moet loodrecht naar links gaan. Druk dan op de Enter-toets. De derde lijn wordt neergezet. Zet in het scherm Instellingen het vinkje Loodrecht uit en klik op de knop Toepassen. Klik met de RMK in het tekenscherm. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Lengte en rotatie lijn. Het scherm Lengte en rotatie lijn verschijnt. Vul voor veld Lengte in : 3.160 m Vul voor veld Rotatie in : 160 Klik vervolgens op Ok en de vierde lijn wordt neergezet. Klik met de RMK in het tekenscherm. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Veelhoek sluiten. De laatste lijn wordt neergezet. Klik op de knop (tekst Selecteer lijnen verschijnt).

Dubbelklik op de laatste lijn. Het scherm Teken lijn eigenschappen verschijnt.

73

In dit scherm ziet u de positie, rotatie en lengte van de lijn. De lengte 2.185 m geeft als controle aan dat de veelhoek goed is ingevoerd. Klik op het icoon (tekst Maak ruimte van gesloten lijnen verschijnt). Het muisicoon verandert in een hand. Klik in het midden van de veelhoek welk u net gemaakt heeft. Een nieuwe ruimte is ingevoerd m.b.v. een veelhoek.

Voorbeeld : ruimte kopieren In het scherm Gebouwinvoer kan op twee manieren een ruimte gekopieerd worden. Als een ruimte gekopieerd wordt van een ander bouwlaag of gebouw dan kan alleen methode 1 gebruikt worden. Methode 1 : Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Selecteer in het definitie scherm Ruimte-index de ruimte die gekopieerd moet worden. Als de shift-toets ingedrukt blijft, verandert de muiscursor in een hand met een + teken ernaast. Klik met de LMK 1 keer in het tekenscherm. In het tekenscherm verschijnen de rode contouren van de ruimte. Met de muis kan de ruimte naar de gewenste positie verplaatst worden. Klik nogmaals met de LMK om de ruimte vast te zetten.De ruimte is geplaatst.

In het definitie scherm Ruimte-index wordt de gekopieerde ruimte actief. In de omschrijving ziet u <kopie> voor de orginele omschrijving staan.

74

Indien er zone en/of vertrek gegevens aan de orginele ruimte zijn gekoppeld dan worden deze ook aan de kopie toegekend. Ook de hoogte en eventueel opgegeven hellingen worden meegenomen. Als de te kopieren ruimte op de onderliggende bouwlaag moet aansluiten, moet de functie snappen op ruimte aangezet worden. Tijdens het verplaatsen van de ruimte kunnen via het context menu een aantal hulpfuncties gebruikt worden, zoals spiegelen, roteren, snappunt bepalen, snappen op grid, lijn of ruimte.

Methode 2 : Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Selecteer de ruimte die u wilt kopieren met de LMK. In het definitiescherm Ruimteindex wordt de geselecteerde ruimte actief. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

75

Selecteer de optie Kopieren. In het tekenscherm verschijnen de rode contouren van de ruimte. Met de muis kan de ruimte naar de gewenste positie verplaatst worden. Klik met de LMK om de ruimte vast te zetten. De ruimte is geplaatst.

Voorbeeld : ruimte kopieren van onderliggende bouwlaag Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Ga naar de bouwlaag waar de te kopieren ruimte moet komen. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Selecteer in het definitie scherm Ruimte-index de ruimte van de onderliggende bouwlaag die gekopieerd moet worden. Terwijl de shift-toets ingedrukt wordt gehouden, verandert de muiscursor in een hand met een + teken ernaast. Klik 1 keer met de LMK in het tekenscherm. In het tekenscherm verschijnt de rode contouren van de ruimte. Met de muis kan de ruimte naar de gewenste positie verplaatst worden. Klik nogmaals met de LMK om de ruimte vast te zetten. De ruimte is geplaatst.

76

In het definitie scherm Ruimte-index wordt de gekopieerde ruimte actief. In de omschrijving verschijnt <kopie> voor de orginele omschrijving. Indien er zone en/of vertrek gegevens aan de orginele ruimte zijn gekoppeld dan worden deze ook aan de kopie toegekend. Ook de hoogte en eventueel opgegeven hellingen worden meegenomen. Als de te kopieren ruimte op de onderliggende bouwlaag moet aansluiten moet de functie snappen op ruimte aangezet worden. Het snappunt kan gewijzigd worden door met de RMK in het tekenscherm te klikken en in het context menu de optie Bepaal snappunt te kiezen.

Voorbeeld : ruimte laten inspringen t.o.v. elkaar In dit voorbeeld laten we zien hoe u een ruimte ten opzichte van de naastliggende ruimte kunt inspringen. Uitgangsituatie:

Eindsituatie:

Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Maak twee ruimten met de afmeting 5.4m x 2.7m naast elkaar zoals de boven afgebeelde Uitgangsituatie. Zie ook Ruimte invoeren via rechthoek tekenen en Ruimten tegen elkaar plaatsen Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

77

Selecteer de optie Snappen op ruimte als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op ruimte, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esc- toets. Klik op het icoon (tekst Teken lijn verschijnt).

Ga met de muis naar het hoekpunt rechtsboven van de linker ruimte (oftewel het punt linksboven van de rechter ruimte). Zodra het bewegende rode punt op dit punt snapt, met de LMK klikken. Het eerste punt van de lijn ligt vast en zodra de muis beweegt verschijnt een rode bewegende lijn. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Coordinaten. Het scherm Coordinaten verschijnt.

Vul voor veld X-positie in : 0.000 m Vul voor veld Y-positie in : -2.700 m

78

Zorg dat het vinkje Relatief aan staat. Dit houdt in dat het volgende punt ten opzichte van de laatst ingevoerde punt wordt geplaatst. De x-, y-positiess is m.a.w. de verschuiving. Klik vervolgens op Ok en de lijn wordt neergezet. U ziet een verticale lijn. (tekst Ruimte verplaatsen verschijnt). In de statusbalk onderin Klik op het icoon het scherm verschijnt de boodschap Ruimte verplaatsen. Klik met de LMK op de rechter ruimte. De ruimte verdwijnt en daarvoor in de plaats komen de bewegende rode contouren van de te verplaatsen ruimte. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Snappen op lijn als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op lijn, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esctoets. Ga met de muis naar de onderste eindpunt van de geplaatste verticale lijn. Zodra de bewegende rode contouren op dit eindpunt snapt, met de LMK klikken. De ruimte wordt neergezet. Klik op het icoon (tekst Selecteer lijnen verschijnt).

Ga met de muis naar de verticale lijn. Selecteer deze door eenmaal met de LMK op de verticale lijn te klikken. De lijn wordt rood. Klik op het icoon (tekst Verwijder selectie lijnen verschijnt). De geselecteerde lijn is uit de tekenscherm verwijderd.

Voorbeeld : ruimte maken m.b.v. omliggende ruimten De hieronder afgebeelde situatie wordt behandeld. In dit voorbeeld willen we de lege ruimte midden in het gebouw als hal invoeren.

Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

79

Selecteer de optie Snappen op ruimte als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op ruimte, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esc- toets. Klik op het icoon (tekst Teken lijn verschijnt).

Ga met de muis naar ruimte A en beweeg de muis naar de rechter onderhoek van de ruimte. Zodra het bewegende rode punt op dit hoekpunt snapt, met de LMK klikken. Het eerste punt van de lijn ligt vast. Ga met de muis naar ruimte B en beweeg de muis naar de linker onderhoek van de ruimte. Zodra het bewegende rode lijnpunt op dit hoekpunt snapt, klikken met de LMK. Het tweede punt van de lijn ligt vast en er wordt een lijn geplaatst. Klik op het icoon (tekst Maak ruimte van gesloten lijnen verschijnt). Het muisicoon verandert in een hand. Klik in het midden van de open ruimte in het gebouw. De ruimte is gemaakt.

80

Voorbeeld : ruimte roteren en spiegelen Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Selecteer de te roteren/spiegelen ruimte in het definitiescherm Ruimte-index. Terwijl de shift-toets ingedrukt gehouden blijft, verandert de muiscursor in een hand met een + teken ernaast. Klik met de LMK 1 keer in het tekenscherm.

of

Selecteer met de LMK de te roteren/spiegelen ruimte in het tekenscherm. Klik vervolgens met de RMK in het tekenscherm en selecteer in het context menu de optie Verplaatsen. In het tekenscherm verschijnen de rode contouren van de ruimte. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

81

Selecteer de optie Spiegelen horizontaal of Spiegelen verticaal om te spiegelen. De ruimte wordt direct gespiegeld. Selecteer de optie Roteren. Het scherm Rotatie verschijnt.

Vul hier de rotatie in. Het bereik van de rotatie is -359 t/m 359 graden. Tegen de klok in is de positive rotatie t.o.v. de x-as. Klik vervolgens op Ok. De ruimte wordt direct geroteerd. Met de muis kan de ruimte naar de gewenste positie verplaatst worden. Klik met de LMK om de ruimte vast te zetten. De ruimte is geplaatst.

82

Voorbeeld : ruimte verwijderen U kunt op twee manieren een geplaatste ruimte in het scherm Gebouwinvoer verwijderen. Methode 1 : Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt). Terwijl u de ctrl-toets ingedrukt houdt (de muiscursor verandert in een hand met een - teken er naast), klikt u op de ruimte, die u wilt verwijderen. Indien de ruimte zone- en of vertrekgegevens heeft, dan krijgt u de melding Ruimte <x> bevat o.a. vertrek en/of zone gegevens. Weet u zeker dat u deze ruimte wilt verwijderen? Klik op de knop Ja. De ruimte is verwijderd.

Methode 2 : Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Selecteer de ruimte die u wilt verwijderen met de LMK. In het definitiescherm Ruimteindex wordt de geselecteerde ruimte actief. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

83

Selecteer de optie Verwijderen. Indien de ruimte zone en/of vertrekgegevens heeft, dan krijgt u de melding Ruimte <x> bevat o.a. vertrek en/of zone gegevens. Weet u zeker dat u deze ruimte wilt verwijderen? Klik op de knop Ja. De ruimte is verwijderd.

Voorbeeld : ruimte tegen elkaar plaatsen In het onderstaande voorbeeld willen we de geplaatste ruimte kopieren en gespiegeld tegenaan plaatsen.

Open het scherm Gebouwinvoer. Ga naar niveau Ruimte. Klik op het icoon (tekst Ruimte selecteren verschijnt).

Klik in het tekenscherm met de LMK de geplaatste ruimte aan. Hiermee wordt de ruimte geselecteerd zowel in het tekenscherm als in het definitie scherm Ruimteindex. Terwijl de shift-toets ingedrukt wordt gehouden verandert de muiscursor in een hand met een + teken ernaast. Klik 1 keer met de LMK in het tekenscherm. In het tekenscherm verschijnt de rode contouren van de ruimte. Klik met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

84

Selecteer de optie Spiegelen verticaal. De rode contouren van de ruimte worden verticaal gespiegeld. Klik weer met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt. Selecteer de optie Bepaal snappunt. Het scherm Bepaal snappunt verschijnt.

Klik met de muis op het rode punt rechts boven. Hiermee wordt het snappunt naar rechts boven verplaatst. De rode cirkel om het punt geeft aan welk punt het snappunt is. Klik op de knop Ok. Terug in het scherm Gebouwinvoer. Klik weer met de RMK in het scherm Gebouwinvoer. Het context menu verschijnt.

85

Selecteer de optie Snappen op ruimte als er nog geen vinkje voor staat. Staat er een vinkje voor Snappen op ruimte, dan niets doen. Verlaat het context menu met de Esc- toets. Vervolgens moet met de muis de rode bewegende ruimte direct rechts naast de geplaatste ruimte geplaatst worden. Zodra de rode bewegende ruimte snapt op de geplaatste ruimte, met de LMK klikken. De ruimte is geplaatst.

Scherm Gebouwinvoer (niveau Vertrek)

Inleiding In het programma wordt onderscheid gemaakt tussen ruimten en vertrekken. Ruimten zijn gedefinieerd door de geometrie. Een standaard kantoorvertrek hoeft slechts nmaal te worden gedefinieerd (vertrekdefinitie). Zo kan men via een beperkt aantal vertrekdefinities een gebouw samenstellen, mits wel alle ruimten zijn ingevoerd. Elke ruimte krijgt automatisch een ruimtenummer toegewezen. Men kan het ruimtenummer ook wijzigen. Dit kan door in het scherm Gebouwinvoer, niveau Ruimte via de RMK de optie eigenschappen aan te klikken. De gegevens van een vertrek worden ingevoerd in het scherm Vertrekgegevens. Dit verschijnt in het scherm Gebouwinvoer, niveau Vertrek. De vertrekgegevens worden bewaard en kunnen later opnieuw worden gebruikt. Het toewijzen van een vertrekdefinitie gaat door de Shifttoets ingedrukt te houden en met de LMK binnen een ruimte te klikken. De in het definitiescherm actieve definitie wordt aan de ruimte toegewezen. Het controleren van een toegewezen vertrek gaat door met de LMK dubbel te klikken op de definitie in het definitiescherm of door met de LMK dubbel te klikken binnen de ruimte. Het loskoppelen van een toegewezen vertrek gaat met de LMK waarbij de Controltoets is ingedrukt; hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is. Een ruimte wordt echter alleen in de berekening meegenomen wanneer aan deze een vertrekdefinitie is toegewezen. Definities als wanden, roosters, etc kunnen pas worden toegewezen/geplaatst wanneer de vertrekdefinitie aan de ruimte is gekoppeld. Als geen vertrekdefinitie is toegewezen aan een ruimte verschijnt in de ruimte een rode *.

Knop legenda Een v in de ruimte betekent dat de geselecteerde vertrekdefinitie in het definitiescherm is toegewezen. Een * in een rood vierkantje betekent dat er nog geen vertrekdefinitie is toegewezen.

86

Scherm definities Via het scherm Gebouwinvoer, niveau Vertrek wordt het scherm Vertrek definities Er is interactie tussen dit definitiescherm en het scherm Gebouwinvoer. Wanneer men in het definitiescherm op een regel klikt wordt de betreffende vertrekdefinitie in het scherm Gebouwinvoer actief. Door de shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK op een ruimte te klikken wordt de betreffende vertrekdefinitie aan een ruimte gekoppeld. Het controleren van een toegewezen vertrek gaat door met de LMK dubbel te klikken op de definitie in het definitiescherm of door met de LMK dubbel te klikken binnen de ruimte.

Scherm Gebouwinvoer (niveau Wand, Vloer, Plafond)

Inleiding Hoofdwanden kunnen grotendeels automatisch worden toegewezen door deze op te geven via het scherm wandcriteria. Dit scherm is alleen te bereiken als het scherm Gebouwinvoer is gesloten. Via het definitiescherm kunnen de automatisch geplaatste wanden worden gecontroleerd en handmatig hoofd- en deelwanden worden toegewezen/geplaatst. Het controleren van een toegewezen hoofdwand aan een wand in het scherm Gebouwinvoer gaat door met de LMK te klikken in de buurt van de desbetreffende wand (bij buitenwanden moet dit wel aan de binnenzijde gebeuren), door met de LMK de definitie in het definitiescherm actief te maken of door met de LMK in het wandaanzichtscherm (onderdeel van het definitiescherm) op de (actieve) wand te klikken. Het controleren van deelwanden kan alleen vanuit het definitiescherm of vanuit het wandaanzichtscherm; vanuit het scherm Gebouwinvoer wordt alleen de geselecteerde hoofdwand actief gemaakt, en niet de (eventueel) geplaatste deelwanden. Via de knop Legenda wordt aangegeven hoe de hoofd- en deelwanden zijn geplaatst. Het plaatsen van hoofd- en deelwanden gaat door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK in de buurt van een wand (bij buitenwanden aan de binnenzijde), of door met de LMK te klikken in het wandaanzichtscherm. De in het definitiescherm actieve hoofdwand wordt als eigen keuze aan de wand gekoppeld of de actieve deelwand wordt als (extra) vrije deelwand in de de wand geplaatst. Een met eigen keuze geplaatste hoofdwand gaat voor op de automatische keuze die is geplaatst via de aangemaakte wandcriteria. Een deelwand kan meerdere keren worden geplaatst waarbij wordt aangegeven hoeveel keren deze deelwand is geplaatst; in het scherm wandaanzicht is ook te zien hoe de deelwand is geplaatst. Vanuit dit wandaanzicht-scherm kunnen de deelwanden ook worden verplaatst door met de LMK de deelwand te verslepen naar de gewenste positie. Het verwijderen van toegewezen/geplaatste hoofd- en deelwanden gaat door de Control-toets ingedrukt te houden en met de LMK te klikken in de buurt van een wand (bij buitenwanden aan de binnenzijde) of in het wandaanzichtscherm. Anders als bijvoorbeeld bij zones en vertrekken moet de hoofd- of deelwand die wordt verwijderd, ook actief zijn in het definitiescherm. Een hoofdwand kan alleen op deze manier als eigen keuze worden gewist. Hierna komt, wanneer deze is opgegeven, de automatische keuze naar voren. Zijn in de ruimte hellende wanden opgegeven of ruimten met verschillende hoogten, kan een wand in het scherm Gebouwinvoer zijn onderverdeeld in meerdere hoofdwanden. Dit is in het scherm Gebouwinvoer niet zichtbaar. Bij het toewijzen van hoofd- en deelwanden herkent het programma meerdere hoofdwanden, en wordt gevraagd de hoofdwand te selecteren waaraan de hoofdwand moet worden toegewezen of waarin de deelwand moet worden geplaatst. Deze vraag zal ook verschijnen wanneer er in het scherm Gebouwinvoer te ver is ingezoomd. Bij tussenwanden in het scherm Gebouwinvoer waar hellende wanden zijn opgegeven maak het dus verschil aan welke zijde van de wand wordt geklikt (ook te zien door het actief worden van de ruimte).

87

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer. Erwordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde wanden, vloeren en plafonds. Er is interactie tussen dit definitiescherm en het scherm Gebouwinvoer. Wanneer men in het definitiescherm op een regel klikt wordt de betreffende wand in het scherm Gebouwinvoer actief. Bij wanden, plafonds en vloeren wordt tevens aangegeven of deze automatisch of door eigen keuze zijn geplaatst. Dat geldt ook voor de deelwanden hierin. Een eenmaal gedefinieerde wand kan nu ook snel geplaatst worden. De definitie van de wand staat dan in het definitiescherm. Men maakt deze wand daar actief en plaatst deze dan in het scherm Gebouwinvoer door op de gewenste plaatsen met de LMK te klikken terwijl men de shifttoets ingedrukt houdt. Ook kunnen toewijzingen eenvoudig weer ongedaan gemaakt worden met de LMK in combinatie met de controltoets. Bij dubbel klikken met de LMK op een regel in het definitiescherm wordt meteen het invoerscherm geopend dat hoort bij de aangeklikte wand, vloer of plafond. Hierin kan men dan direct eventueel veranderingen aanbrengen. Voor overzicht van symbolen, zie legenda.

Hoek van de wand Hoek van de wand in het platte vlak. Boven het grafische scherm staat de hoekverdeling aangegeven.

Vloeren en plafonds Bij het toewijzen van vloeren en plafonds wordt de vloer of het plafond onderverdeeld in vloeren plafonddelen afhankelijk van het aantal aangrenzende ruimten. De verschillende vloer- of plafonddelen worden weergegeven met witte lijnen binnen de ruimte. Aan elk van deze vloeren plafonddelen kunnen hoofdwanden worden toegewezen of deelwanden worden geplaatst. Het controleren van een toegewezen hoofdwand aan een vloer- of plafonddeel in het scherm Gebouwinvoer gaat door met de LMK binnen een vloer- of plafonddeel te klikken, of door met de LMK de definitie in het definitiescherm actief te maken. Het controleren van deelwanden kan alleen vanuit het definitiescherm of vanuit het vloer- of plafondaanzicht scherm; vanuit het scherm Gebouwinvoer wordt alleen de geselecteerde hoofdwand actief gemaakt, en niet de (eventueel) geplaatste deelwanden. Via de knop Legenda wordt aangegeven hoe de hoofden deelwanden zijn geplaatst. Het plaatsen van hoofd- en deelwanden gaat door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK te klikken binnen een vloer- of plafonddeel. De in het definitiescherm actieve hoofdwand wordt als eigen keuze aan het vloer- of plafonddeel gekoppeld of de actieve deelwand wordt als (extra) vrije deelwand in het vloer- of plafonddeel geplaatst. Een met eigen keuze geplaatste hoofdwand gaat voor op de automatische keuze die is geplaatst via de aangemaakte wandcriteria. Een deelwand kan meerdere keren worden geplaatst waarbij wordt aangegeven hoeveel keren deze deelwand is geplaatst; in het scherm vloer- of plafondaanzicht is ook te zien hoe de deelwand is geplaatst. Vanuit dit aanzichtscherm kunnen de deelwanden ook worden verplaatst door met de LMK de deelwand te verslepen naar de gewenste positie.

88

Het verwijderen van toegewezen/geplaatste hoofd- en deelwanden gaat door de Controltoets ingedrukt te houden en met de LMK te klikken binnen het vloer- of plafonddeel. Anders als bijvoorbeeld bij zones en vertrekken moet de hoofd- of deelwand die wordt verwijderd, ook actief zijn in het definitiescherm. Een hoofdwand kan alleen op deze manier als eigen keuze worden gewist. Hierna komt, wanneer deze is opgegeven, de automatische keuze naar voren.

Wanden Als men in het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel klikt op de betreffende wand verschijnt het scherm Gegevens hoofdwand. Hier kan men wandgegevens opgeven.

Knop 3D-weergave van ruimte Er verschijnt een 3D-afbeelding van de ruimte.

Knoppen vorige / volgende wand Naar vorige wand resp. vloer of plafond in het vertrek.

Knop Overzicht van alle wanden, vloeren of plafonds per ruimte. In dit overzicht staan wandnummer, omschrijving, soort vlak, hoofd- en deelwandnummer, wandnummer waarin deelwand zit, omschrijving aangrenzend gebouw, omschrijving van aangrenzende ruimte, hoek en helling (0=plafond/dak, 15-90=hellende wand, 90=rechte wand, 180=vloer) van de wand, lengte en breedte/hoogte van de wand, oppervlakte van de wand. Als de afmetingen van een vlak zijn aangepast wordt er achter het oppervlak een * weergegeven. Dit gebeurt alleen als een deelwand niet goed in de hoofdwand past, omdat geen juiste maten zijn opgegeven of er niet goed rekening is gehouden met wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte van het vertrek. In de grafische presentatie van een wand kan het voorkomen dat een deel van de deelwand buiten de getekende wand vakt. De programmas rekenen echter wel goed.

Knop legenda Als in het scherm Gebouwinvoer bij niveau voor Wand, Vloer of Plafond is gekozen is de knop Legenda zichtbaar. Door op deze knop Legenda te klikken verschijnt een overzicht van alle ingevoerde soorten hoofd- en deelwanden. De verschillende symbolen en letters hebben de volgende betekenissen : Rechthoek Parallellogram Letter a Letter e Verticale wand (Hellingshoek = 90 graden), vloer of plafond Hellende wand (Hellingshoek < 90 graden) Met automatische keuze (via wandcriteria) geplaatste hoofd- of deelwand Met eigen keuze geplaatste hoofd- of deelwand

89

Letter v

Vrije deelwand. Een getal achter de letter geeft aan om hoeveel vrije deelwanden het gaat. Als er bijvoorbeeld twee dezelfde ramen als vrije deelwand in een wand wordt geplaatst, komt er v2 te staan. Niet correct geplaatste hoofd- of deelwanden via automatische keuze. Tevens krijgt het symbool een rode kleur.

Symbool *

Ook de kleur van de achtergrond van een rechthoek of parallellogram heeft een betekenis: Wit Grijs Rood Binnenwanden Buitenwanden Wanneer een rechthoek of parallellogram rood is gekleurd, is de automatische wandkeuze niet correct.

De controle hoofd- en deelwanden gaat per bouwlaag. Dus wil men een andere bouwlaag controleren dan zal men naar een andere bouwlaag moeten gaan.

Voorbeelden
Scherm Wanden Voor de berekening zijn naast de afmetingen van de ruimten ook de eigenschappen van de wanden van belang. In de volgende hoofdstukken wordt eerst een inleiding gegeven over de wanden en vervolgens wordt aangegeven hoe de wandeigenschappen worden vastgelegd.

Automatische wandkeuze op niveau 1 Toewijzing van meerdere vlakken in n keer kan gebeuren door middel van het opstellen van wandcriteria. In een wandcriterium wordt vastgelegd in welke situaties een bepaalde hoofdwand moet worden toegepast. Maakt men bijvoorbeeld een wandcriterium voor buitenwanden en koppelt men hieraan een hoofdwand, dan zullen alle vlakken die in het scherm Gebouwinvoer grenzen aan buiten, die betreffende hoofdwand hebben. De uitzondering hierop zijn vlakken die door middel van een eigen keuze zijn vastgelegd. In het onderstaande voorbeeld wordt getoond hoe alle buitenwanden in n keer worden benoemd. Er is vanuit gegaan dat de ruimten reeds zijn ingevoerd. Selecteer in het menu Invoeren de optie Wandcriteria. Geef als omschrijving in het scherm Wandcriteria op: buitenwand. Selecteer in het menu Wandsoort Buitenwand. (Wordt als default aangegeven). Klik op het veld Wandnr. om een Hoofdwand te selecteren. Selecteer door middel van de knop een Hoofdwand met constructie.

Automatische wandkeuze op niveau 2 Met de automatische wandkeuze is het onder andere mogelijk alle buitenwanden in n keer toe te wijzen. Het volgende voorbeeld laat zien dat door gebruik van wandcriteria op niveau 2 het mogelijk is per bouwlaag verschillende wandkeuzes te maken. Selecteer in het menu Invoeren de optie Wandcriteria.

90

Wijzig het niveau door de knop Zet de niveau keuze op 2. Klik op de knop Vul een omschrijving in. .

te selecteren.

Het scherm Gegevens wandcriteria verschijnt in uitgebreide vorm.

Klik op Wandnr. en selecteer een Hoofdwand. Zorg ervoor dat de volgende invoervelden zijn aangekruist: verwarmd onverwarmd buiten

De helling van de wand dient ingesteld te zijn als =90. Klik op het eerste veld achter Bouwlaag. Kies in het menu = Gelijk Een extra invoerveld achter Bouwlaag verschijnt. Vul in: 0. Voeg voor opgave van de hogere bouwlagen een wandcriterium toe door de knop te activeren. Herhaal de punten 2 tot en met 9. Kies in het menu: > Groter. Vul in: 0. Sluit het scherm met de knop .

Controle wandinvoer met wandoverzicht Nog voor het rekenen is het handig de ingevoerde wandgegevens per ruimte te controleren. Deze gaat controle via de knop Overzicht. Open het scherm Gebouwinvoer, niveau Wand, Vloer of Plafond. Klik op de te controleren ruimte. Klik op Overzicht. Na het inventariseren kan het scherm Overzicht wanden in ruimte worden verlaten met <ESC>.

Een vlak benoemen Aan elk vlak is het mogelijk een hoofdwand te koppelen. Deze wordt 'Eigen keuze' genoemd.

Eigen wandkeuze vastleggen per vlak De wandkeuze kan per vlak worden vastgelegd. In het onderstaand voorbeeld wordt getoond hoe de keuze vastgelegd kan worden. Uitgangspunt is dat de ruimten reeds zijn ingevoerd. Selecteer in het menu Invoeren de optie Gebouwinvoer

91

Zet het Niveau op Wand door middel van de knop . Van de actieve ruimte worden de wanden met zwarte lijnen aangegeven. De actieve wand wordt met een witte lijn aangegeven. Selecteer via de LMK een gewenste hoofdwand in het definitiescherm Hoofd- en deelwanden definities. Via de combinatie shift-toets en LMK kan op een lijn in de ruimte geklikt worden. Deze lijn (= vlak) krijgt de gewenste wand toegewezen. Via de combinatie control-toets en LMK kan de toewijzing weer worden verbroken.

Hoofd- en deelwanden De wandeigenschappen, zoals de constructie, worden vastgelegd in een hoofdwand. Aan deze hoofdwanden kunnen ook deelwanden worden gekoppeld. Deelwanden zijn ventilatieopeningen, ramen, deuren, dakkapellen en borstweringen, die onderdeel uitmaken van deze hoofdwand. Ook is het mogelijk deelwanden aan een deelwand te koppelen, bijvoorbeeld een raam in een deur.

Invoeren daken en plafonds Het invoeren gaat op dezelfde wijze als het invoeren van wanden. Open het scherm Gebouwinvoer , niveau Plafond. Selecteer in het definitiescherm de gewenste hoofdwand. Plaats deze wand via combinatie shift-toets en LMK in de gewenste wand. Het icoontje e van eigen keuze verschijnt. Hellende daken worden net als wanden ingevoerd in het scherm Gebouwinvoer op niveau Wand.

Invoeren deur met vaste afmetingen Net als ramen worden deuren in de Uniforme omgeving beschouwd als deelwanden en maken deel uit van de hoofdwanden. Via de automatische of eigen keuze heeft elk vlak een hoofdwand. Aan deze hoofdwand kan een deur gekoppeld worden. Het plaatsen van een deur in een hoofdwand gaat als volgt: Ga via menu Invoeren naar Deelwanden Kies als soort Deur. Vul een omschrijving in. Open het scherm Wandconstructies via het veld constructie. Geef de eigenschappen van de deur op. Selecteer bij afmeting met echte afmetingen. Klik op het veld achter Nummer. Het scherm Afmeting gegevens verschijnt. Vul de lengte en breedte in. Selecteer de gegevens met de knop Sluit het scherm. Selecteer in het menu Invoeren de optie Gebouwinvoer Zet het Niveau op Wand door middel van de knop . .

92

Selecteer via de LMK een gewenste deelwand in het definitiescherm Hoofd- en deelwanden definities. Via de combinatie shift-toets en LMK kan op een lijn in de ruimte geklikt worden. Op deze lijn (= vlak) verschijnt de gewenste deelwand (icoontje v). Via de combinatie control-toets en LMK kan de deelwand weer worden verwijderd. Deelwanden kunnen ook toegevoegd worden aan hoofdwanden, die gebruikt worden in Wandcriteria.

Invoeren meerdere ramen in n wand Hoofdwanden kunnen meerdere ramen bevatten. Het maakt hierbij uit of de ramen direct in de hoofdwand zitten, of dat de ramen bijvoorbeeld in een deur (welke in een hoofdwand zit) zitten. Selecteer in het menu Invoeren de optie Gebouwinvoer Zet het Niveau op Wand door middel van de knop .

Selecteer via de LMK een gewenste deelwand in het definitiescherm Hoofd- en deelwanden definities. Via de combinatie shift-toets en LMK kan op een lijn in de ruimte geklikt worden. Op deze lijn (= vlak) verschijnt de gewenste deelwand (icoontje v). Via de combinatie control-toets en LMK kan de deelwand weer worden verwijderd.

Invoeren raam met percentage Ramen worden in de Uniforme Omgeving beschouwd als deelwanden en maken deel uit van hoofdwanden. Via de automatische of eigen keuze heeft elk vlak een hoofdwand. Aan deze hoofdwand kan een raam gekoppeld worden. Het plaatsen van een raam in een hoofdwand kan als volgt: Ga via menu Invoeren naar Deelwanden Kies als soort Raam. Vul een omschrijving in. Open het scherm Raamconstructies via het veld constructie. Geef de eigenschappen van het raam op. Selecteer bij afmeting in percentage. Vul in het percentage, etc in. Sluit het scherm. Selecteer in het menu Invoeren de optie Gebouwinvoer Zet het Niveau op Wand door middel van de knop .

Selecteer via de LMK een gewenste deelwand in het definitiescherm Hoofd- en deelwanden definities. Via de combinatie shift-toets en LMK kan op een lijn in de ruimte geklikt worden. Op deze lijn (= vlak) verschijnt de gewenste deelwand (icoontje v). Via de combinatie control-toets en LMK kan de deelwand weer worden verwijderd. Deelwanden kunnen ook toegevoegd worden aan hoofdwanden, die gebruikt worden in Wandcriteria.

Invoeren raam in een deur Het invoeren van een raam (deelwand) in een deur (deelwand) is in de Uniforme Omgeving mogelijk. In onderstaand voorbeeld wordt behandeld hoe dit in zijn werk gaat.

93

Ga via Invoeren naar Deelwanden. Open het overzicht vrije deelwanden door op de knop Overzicht uit de bovenste rij te klikken. Selecteer de deur waar het raam in moet komen door er met de LMK op te klikken. Voeg een deelwand toe met de knop uit de onderste rij (deelwand in). Deze knop plaatst een deelwand in de deelwand, die op dat moment op het scherm staat. Kies als soort Raam. Vul een omschrijving in. Open het scherm Raamconstructies via het veld constructie. Geef de eigenschappen van het raam op en klik op Selecteren. Selecteer bij afmeting met echte afmetingen. Vul gewenste afmetingen in. Selecteer scherm Afmetingen. Sluit scherm Gegevens deelwand.

Invoeren raamconstructie gegevens Aan de deelwanden van het soort Raam moeten glas-/raamconstructies met bijbehorende eigenschappen worden gekoppeld. Het scherm kent 3 niveaus, zie Raamconstructies.

Invoeren raamconstructie gegevens op niveau 1 Opgave van een glas-/raamconstructie gaat als volgt: Open het scherm Raamconstructies via het veld Constructies in het scherm Gegevens deelwand, terwijl als Soort staat aangegeven: Raam. Stel het niveau in op 1. Vul de Omschrijving in. Geef de U-waarde op. Vul de overige programma afhankelijke velden in. Door te klikken op de knop gekoppeld aan de deelwand. worden de ingevoerde constructiegegevens

Voor het programma VA114 (gebouwsimulatieprogramma) worden meer gegevens gevraagd. Open het scherm Raamconstructies via het veld Constructies in het scherm Gegevens deelwand, terwijl als Soort staat aangegeven: Raam. Stel het niveau in op 1. Vul de Omschrijving in. Geef het type zonwering op. Keuze uit geen, binnen-, tussen- of buitenzonwering. Geef de soort schakeling op. Handgeschakeld of automatisch geschakeld. De schakelwaarden worden opgegeven in het scherm Gebouwgegevens.

94

Geef in nivo 1 respectievelijk de U, ZTA, CF en LTA van het glas op (VA114 werkt met netto glasafmetingen). Als er voor een combinatie met zonwering is gekozen, moet ook de U, ZTA, CF en LTA van het glas met zonwering worden opgegeven..

Als de glaseigenschappen in nivo 2 worden opgegeven, moeten ook de ABS en D worden ingevuld. Wanneer de absorptie niet bekend is, maar de reflectie wel, dan kan de waarde van de absorptie worden afgeleid uit de volgende formule : ABS + D + Reflectie = 1. Door te klikken op de knop gekoppeld aan de deelwand. worden de ingevoerde constructiegegevens

Het wijzigen van een raamconstructie kan ook direct via de optie Raamconstructies in het menu Invoeren.

Raamconstructie gegevens op niveau 2 De opgave van een glasconstructie op niveau 2 gaat als volgt: Open het scherm Raamconstructies via het veld Constructies in het scherm Gegevens deelwand, terwijl als Soort staat aangegeven: Raam. Stel het niveau in op 2. Vul de Omschrijving in. Vul het aantal glasvlakken in (aantal lagen). Dubbel glas met zonwering heeft 2 lagen. Geef eventueel op waar de zonwering moet worden geplaatst (buiten, tussen of binnenzonwering). Als er zonwering is geplaatst de soort schakeling opgeven. Handgeschakeld of automatisch geschakeld. De schakelwaarden worden opgegeven in het scherm Gebouwgegevens. Geef respectievelijk de U, ZTA, ABS, D en LTA van het glas op (VA114 werkt met netto glasafmetingen). Wanneer de absorptie niet bekend is, maar de reflectie wel, dan kan de waarde van de absorptie worden afgeleid uit de volgende formule : ABS + D + Reflectie = 1. Het programma rekent bij de opgave van 2 lagen op basis van de productgegevens automatisch de CF uit. De aanname is dat de reflectie van beide glaslagen hetzelfde is. De warmteweerstand tussen de twee lagen wordt gezien als n waarde. De straling en convectie worden samengenomen in 1 convectiecofficint. Als op het verwijzingsveld achter glasnetwerk wordt geklikt, verschijnt een netwerk, waarin alle waarden al zijn ingevuld. Dit glasnetwerk kunt u selecteren. Als er voor een combinatie met zonwering is gekozen moeten de ABS en D van de zonwering worden opgegeven. Ook hier geldt weer dat ABS + D + Reflectie = 1. De volgende waarden kunnen aangehouden worden : luxaflex (D=0.30 en ABS=0.34), buitenscreens (D=0.17 en ABS=0.23), binnenscreens, zoals verosol (D=0.06 en ABS=0.30). De D en ABS zijn uiteraard sterk afhankelijk van het gekozen zonweringsproduct. Als op het verwijzingsveld achter glasnetwerk wordt geklikt, verschijnt een netwerk met zonwering, waarin alle waarden al zijn ingevuld. Dit glasnetwerk kunt u Selecteren. Door te klikken op de knop Selecteren worden de ingevoerde constructiegegevens gekoppeld aan de deelwand.

95

Het wijzigen van een raamconstructie kan ook direct via de optie Raamconstructies in het menu Invoeren. Deze methode van automatisch bepalen werkt alleen voor niet spectraal selectieve systemen. Deze methode van automatisch bepalen werkt alleen voor 2 lagen.

Raamconstructie gegevens op niveau 3 De opgave van een glasconstructie op niveau 3 gaat als volgt: Open het scherm Raamconstructiegegevens via het veld Constructies in het scherm Gegevens deelwand, terwijl als Soort staat aangegeven: Raam. Stel het niveau in op 3. Vul de Omschrijving in. Vul het aantal glasvlakken in (aantal lagen). Dubbel glas met zonwering heeft 2 lagen. Geef eventueel op waar de zonwering moet worden geplaatst (buiten, tussen of binnenzonwering). Als er zonwering is geplaatst de soort schakeling opgeven. Handgeschakeld of automatisch geschakeld. De schakelwaarden worden opgegeven in het scherm Gebouwgegevens. Geef respectievelijk de Emissiecofficint (Ei), Doorlating (D), LTA, Absorptiewaarden, Stralingscofficinten en Convectieve overdrachtscofficinten van het glas op (VA114 werkt met netto glasafmetingen). Wanneer de absorptie niet bekend is, maar de reflectie wel, dan kan de waarde van de absorptie worden afgeleid uit de volgende formule : ABS + D + Reflectie = 1. Klik op de knop Berekenen, waarna de U, ZTA en CF worden berekend. Door te klikken op de knop Selecteren worden de ingevoerde constructiegegevens gekoppeld aan de deelwand. Als er voor een combinatie met zonwering is gekozen moet het bovenstaande nogmaals gebeuren, maar nu in combinatie met zonwering. Door te klikken op de knop Selecteren worden de ingevoerde constructiegegevens gekoppeld aan de deelwand.

Invoeren vloeren Het invoeren van vloeren gaat op dezelfde wijze als het invoeren van wanden. Open het scherm Gebouwinvoer , niveau Vloer. Selecteer in het definitiescherm de gewenste hoofdwand. Plaats deze wand via combinatie shift-toets en LMK in de gewenste wand. Het icoontje e van eigen keuze verschijnt.

Invoeren vrije deelwanden Door middel van zogenaamde vrije deelwanden is het mogelijk om een willekeurige deelwand in een vlak te plaatsen. In het volgende voorbeeld hebben alle buitengevels 50% glas. De enige uitzondering hierop vormt een stuk buitengevel, waarin de ingang zich bevindt. Beschreven wordt hoe zonder aan

96

de keuze van de hoofdwand iets te wijzigen, er in deze buitengevel een andere deelwand wordt geplaatst, gebruik makende van vrije deelwanden. Open het scherm Gebouwinvoer , niveau Wand Selecteer in het definitiescherm de gewenste deelwand. Plaats deze deelwand via combinatie shift-toets en LMK in de gewenste wand. Het icoontje v van vrije deelwand verschijnt.

Invoeren wandconstructie gegevens Aan de hoofd- en deelwanden moeten constructies met bijbehorende eigenschappen worden gekoppeld. Het scherm kent twee niveaus: op niveau 1 kan worden volstaan met het invoeren van de Rc-waarde en op niveau 2 kan een constructie laag voor laag worden opgegeven. De Rc-waarde wordt dan berekend. Voor het Koellast programma en het Gebouwsimulatie programma worden de wanden op niveau 2 opgegeven. Eventueel kan bij deze programma's ook worden volstaan met de opgave van de Rc-waarde en de massa.

Invoeren wandconstructie gegevens met Rc-waarde Opgave van constructies door middel van Rc-waarden gaat als volgt: Open het scherm Wandconstructiegegevens via het veld Constructie in het scherm Gegevens hoofdwand of Gegevens deelwand. Stel het niveau in op 1. Vul de Omschrijving in. Geef de Rc-waarde op. Vul de overige, programma afhankelijke, gegevens in. Door te klikken op de knop worden de ingevoerde constructiegegevens gekoppeld aan de hoofdwand of de deelwand. Indien er geen constructie aan een wand gekoppeld wordt, wordt de wand als een fictieve wand beschouwd. Achter het veld Constructie staat dan fictief. Het wijzigen van een constructie kan ook direct via de optie Wandconstructies in het menu Invoeren.

Invoeren wandconstructie gegevens laag voor laag Opgave van constructies met lagen gaat als volgt: Open het scherm Wandconstructiegegevens via het veld Constructie in het scherm Gegevens hoofdwand of Gegevens deelwand. Stel het niveau in op 2. Vul de Omschrijving in. Geef het Aantal lagen op. In het scherm wordt de ruimte gereserveerd voor de lagen. Vul de absorptiecofficinten, de emissiecofficinten en bekleding in voor buiten en binnen. Klik op het linker veld Laagnr. Om een materiaal uit het scherm Materiaalgegevens te selecteren.

97

Vul direct onder het betreffende veld Laagnr, de dikte van de laag in. De gegevens van de overige lagen staan schuin onder of schuin boven de vorige laag. Door er op te klikken kan men de materiaalgegevens selecteren. Vul direct onder het betreffende veld Laagnr de dikte van de laag in. Herhaal de punten 8 en 9 voor alle overgebleven lagen. worden de ingevoerde constructiegegevens Door te klikken op de knop gekoppeld aan de hoofdwand of de deelwand. De positie van de lagen is als volgt : Buitenwand : laag 1 (links op het scherm) is buiten, laag 9 (rechts op het scherm) is binnen Vloer/plafond : laag 1 (links op het scherm) is boven, laag 9 (rechts op het scherm) is onder Tussenwand : laag 1 zit in de ruimte met het hoogste ruimtenummer, laag 9 zit in de ruimte met het laagste ruimtenummer Door middel van de knop databank worden overgenomen. kunnen standaard wanden uit de

Meer vlakken in n keer benoemen Het programma biedt de mogelijkheid om meerdere vlakken in n keer te benoemen door middel van Automatische keuze. Dit is mogelijk doordat de gebruiker kan vastleggen in welke situatie een bepaalde hoofdwand moet worden gekozen. Dit wordt vastgelegd in een zogenaamd wandcriterium. Om gebruik te kunnen maken van deze functie moet het scherm Gebouwinvoer uit staan. Vervolgens geeft de gebruiker eerst deze wandcriteria op. Vastgelegd is dan welke hoofdwand moet worden gekozen in een bepaalde situatie. Het programma bepaalt vervolgens per vlak wat de situatie is en zoekt vervolgens op of de gebruiker voor deze situatie een hoofdwand heeft vastgelegd. Het programma herkent onder andere de volgende situaties: vlakken grenzend aan buiten vlakken tussen verwarmde vertrekken vlakken tussen onverwarmde vertrekken platte daken hellende daken tussenvloeren begane grond vloeren gebouwscheidende wanden/vloeren zonescheidende wanden/vloeren Eigen wandkeuze gaat altijd voor op automatische wandkeuze.

Stappenplan wandtoewijzing Na het invoeren van de ruimten moeten aan de vlakken van de ruimten hoofdwanden en deelwanden met constructies worden gekoppeld. Aangegeven wordt op welke wijze dit systematisch kan gebeuren.

98

Stel wandcriteria op voor alle soorten wanden: buitenwand, gangwand, tussenwand, plat dak, hellend vlak, tussenvloer, begane grond vloer enz. Koppel aan elk wandcriterium een hoofdwand met constructie en de meest voorkomende deelwanden. Open het scherm Gebouwinvoer. Controleer per vertrek of de wanden, vloeren en plafonds goed zijn benoemd. Voer voor afwijkende wanden een Eigen keuze in. Pas bij afwijkende deelwanden Vrije deelwanden toe.

Verplaatsen deelwand De deelwanden maken deel uit van de hoofdwanden. Het programma plaatst de deelwanden standaard in de linker beneden hoek. Voor sommige programma's is de positie van ramen en deuren van belang. Men kan in dat geval de ramen op de juiste positie plaatsen. Open het scherm Gebouwinvoer, niveau Wand. Selecteer de gewenste wand in een ruimte. Klik met de LMK in het Wandaanzicht van het definitiescherm op het te verplaatsen wanddeel. Houdt de LMK ingedrukt en beweeg de muis naar de gewenste positie. Rechts onder in het scherm staan de hoogte en de afstand tot de linker zijlijn vermeld. Leg de positie van de deelwand vast door de LMK los te laten. Als een deelwand in een hoofdwand via automatische wandcriteria is geplaatst en de positie van de deelwand wordt verplaatst, kan het voorkomen dat deze deelwand in een ander vlak buiten dit vlak valt. Dit kan worden voorkomen door de deelwand als vrije deelwand te plaatsen.

Verplaatsen vrije deelwand Bij vrije deelwanden wordt per vlak opgegeven welke vrije deelwanden in het betreffende vlak zitten. De positie van de vrije deelwand kan op precies dezelfde manier worden veranderd als bij deelwanden. Het verschil is echter dat het verplaatsen van een vrije deelwand geen invloed heeft op de positie van deze vrije deelwand in andere vlakken.

Vervangen vrije deelwand Het kan voorkomen dat een vrije deelwand vervangen moet worden door een andere vrije deelwand. Het gemakkelijkste is om de vrije deelwand eerst te verwijderen en daarna een andere vrije deelwand opnieuw te plaatsen. Open het scherm Gebouwinvoer , niveau Wand Klik met de LMK in het definitiescherm op de deelwand die vervangen moet worden. In het scherm Gebouwinvoer verschijnen de icoontjes v in de hoofdwanden, waarbij de v de vrije deelwand aangeeft. Verwijder de deelwand door via de combinatie controltoets en LMK op de te verwijderen deelwand te klikken. Plaats de nieuwe deelwand via combinatie shift-toets en LMK in de gewenste wand. Het icoontje v van vrije deelwand verschijnt.

99

Verwijderen vrije deelwand Open het scherm Gebouwinvoer , niveau Wand Klik met de LMK in het definitiescherm op de deelwand die vervangen moet worden. In het scherm Gebouwinvoer verschijnen de icoontjes v in de hoofdwanden, waarbij de v de vrije deelwand aangeeft. Verwijder de deelwand door via de combinatie controltoets en LMK op de te verwijderen deelwand te klikken.

Verwijderen deelwand uit hoofdwand Deelwanden, die deel uit maken van een hoofdwand (via automatische wandcriteria) kunnen verwijderd worden. Sluit het scherm Gebouwinvoer Ga via Invoeren naar Wandcriteria Selecteer via Overzicht de gewenste hoofdwand Klik in het scherm Gegevens wandcriteria op het verwijzingsveld achter wandnr. Klik in de onderste regel (deelwand in ..) op de knop Overzicht Overzicht hoofdwand en deelwanden verschijnt. Selecteer de te verwijderen deelwand. Toets <F5> om de deelwand te verwijderen. In een deelwand kan weer een andere deelwand zitten. Het verwijderen van een deelwand uit een deelwand kan alleen als de deelwand niet als vrije deelwand in gebruik is.

Verwijderen eigen wandkeuze Indien een wand is opgegeven door middel van een Eigen keuze en men besluit de eigen wandkeuze te laten vervallen en de automatische keuze te volgen, dan gaat men als volgt te werk: Open het scherm Gebouwinvoer, niveau Wand Klik met de LMK in het definitiescherm op de hoofdwand die vervangen moet worden. In het scherm Gebouwinvoer verschijnen de icoontjes e in de hoofdwanden, waarbij de e de eigen keuze aangeeft. Verwijder de hoofdwand door via de combinatie control-toets en LMK op de te verwijderen hoofdwand te klikken.

Vlakken van een ruimte bepalen Voor de wandtoewijzing is 'vlak' een belangrijk begrip. Een ruimte bestaat uit vlakken: wanden, vloeren en plafonds. Elk vlak grenst aan buiten of aan n andere ruimte. Een rechthoekige ruimte bestaat uit vier wanden, een vloer en een plafond, in totaal zes vlakken.

100

Indien twee ruimten tegen elkaar geplaatst zijn, wordt het raakvlak als een gemeenschappelijke wand gezien. Het vlak tussen twee ruimten wordt slechts nmaal benoemd. In de plattegrond behoort vlak 3 aan beide ruimten toe. De hoogte van de ruimte speelt ook een rol. Twee naast elkaar geplaatste ruimten met verschillende hoogten leveren een gezamenlijk vlak op en een stukje vlak, dat daar boven uitsteekt en grenst aan buiten.

In zijaanzicht 1 is te zien hoe vlakken 2 en 3 ontstaan. Het is niet mogelijk een ruimte te maken, die meerdere bouwlagen omvat zoals een liftkoker. Bij de geometrie is de hoogte wel op te geven, maar het programma gaat hier mee om alsof de gehele liftkoker in n bouwlaag zit.

Door schuine daken ontstaan ook vlakken. Deze worden hetzelfde behandeld als wanden

101

Net als bij wanden ontstaan ook bij vloeren en plafonds vlakken, nu echter doordat ruimten boven elkaar geplaatst worden en elkaar gedeeltelijk overlappen. Vlak 2 ontstaat doordat de bovenste ruimte uitsteekt. Overigens worden tussenvloeren en tussenplafonds slechts nmaal benoemd. Het maakt dus niet uit of er gekeken wordt naar het plafond of de vloer. Door het verplaatsen en aanpassen van de geometrie van een ruimte worden de afmetingen en plafonds ook aangepast.

Vrije deelwanden Elk vlak van een ruimte krijgt door automatische of eigen keuze een hoofdwand met bijbehorende deelwanden. Het is mogelijk om via automatische wandcriteria deelwanden aan een hoofdwand te koppelen, maar het is echter ook mogelijk om een deelwand direct te koppelen aan een vlak. De op deze wijze geplaatste deelwanden worden 'Vrije deelwanden' genoemd. Deelwanden van de hoofdwand vervallen indien er in een vlak Vrije deelwanden zijn geplaatst. Samenvatting : Per vlak zoekt het programma een wandcriterium welke het best voldoet in de situatie. Bij elk wandcriterium hoort een hoofdwand. Per vlak kan de gebruiker door middel van 'Eigen keuze' een hoofdwand selecteren. In de berekening gaat 'Eigen keuze' voor op 'Automatische keuze'. Per vlak kan de gebruiker 'Vrije deelwanden' plaatsen, waardoor de deelwanden van de hoofdwanden vervallen.

Wijzigen wandkeuze In de berekening heeft elk vlak de gegevens van een hoofdwand. Nu kan het zijn dat aan een vlak niet de juiste hoofdwand is toegekend. Het wijzigen van deze wandkeuze kan door via het scherm Gebouwinvoer , niveau Wand, Vloer of Plafond de gewenste wand te selecteren in het definitiescherm en deze vervolgens aan een vlak toe te kennen via de combinatie shift-toets en LMK.

Scherm Gebouwinvoer (niveau Zone)

Inleiding Voor de berekening moet men de plattegronden van de verschillende bouwlagen indelen in zones met bijbehorende bezettingsgraad en regeling van installatie. Dit doet men door de zone te koppelen aan de betreffende ruimten. Het toewijzen van een zone gaat door de Shifttoets ingedrukt te houden en met de LMK binnen een ruimte te klikken. De in het definitiescherm actieve definitie wordt aan de ruimte toegewezen. Het controleren van een toegewezen zone gaat door met de LMK dubbel te klikken op de definitie in het definitiescherm of door met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in het scherm Gebouwinvoer. Het loskoppelen van een toegewezen zone gaat met de LMK waarbij de Controltoets is ingedrukt; hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is. Als geen zonedefinitie is toegewezen aan een ruimte verschijnt in de ruimte een rode *.

102

Wil men een volgende zone definiren, dan gebruikt men in het scherm Gebouwzone de knop Toevoegen en selecteert vervolgens deze zone. De ruimten die aan deze zone worden toegewezen krijgen in het scherm een andere kleur. Ruimten in een verschillende zone kunnen niet in n en dezelfde berekening worden doorgerekend.

Knop legenda Er verschijnt een v in de ruimte(n) van het scherm Gebouwinvoer, waarbij de op dat moment geselecteerde zonedefinitie behoort. Als er een * in een rood vierkantje verschijnt is er geen zonedefinitie toegekend aan de geselecteerde ruimte.

Scherm definities Dit scherm wordt geopend in het scherm Gebouwinvoer. Er wordt een overzicht gegeven van alle ingevoerde zones. Door een zone in dit scherm met de LMK actief te maken, ziet men in het scherm Gebouwinvoer in de hiermee corresponderende zone een rechthoekje met de letter v geplaatst worden. Anderzijds, wanneer men in het scherm Gebouwinvoer met de muis een zone actief maakt, wordt de corresponderende regel in het betreffende definitiescherm actief. Als men een regel actief maakt kunnen ruimten in het scherm Gebouwinvoer aan deze zone gekoppeld worden door op de gewenste plaatsen met de LMK te klikken terwijl men de shifttoets ingedrukt houdt. Ook kunnen toewijzingen eenvoudig weer ongedaan gemaakt worden de LMK in combinatie met de controltoets. Bij dubbel klikken op een regel in het definitiescherm wordt meteen het invoerscherm geopend dat hoort bij de aangeklikte zone. Hierin kan men dan direct eventuele veranderingen aanbrengen.

103

Invoeren
Scherm Absorptiecoefficienten
Inleiding De absorptiecofficint van de buitenwand is afhankelijk van de materiaalsoort en de kleur van de buitenwand.

Scherm Adresgegevens
Inleiding In dit scherm kunnen de naam, afdeling, persoon, adres, plaats, telefoon, fax, modem en postbus worden ingevuld.

Scherm Afmetinggegevens
Inleiding In dit scherm kunnen afmetingen van deelwanden opgegeven worden.

104

Breedte/hoogte Breedte of hoogte [m] van de deelwand.

Lengte Lengte [m] van de deelwand.

Scherm Algemene gegevens

Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd in het menu Invoeren door Algemeen aan te klikken. Er worden VA114-gegevens als telperiode, overschrijdingsniveaus, klimaatfile, berekeningsperiode, daguitvoer, maanduitvoer en diverse soorten beschaduwing gevraagd.

Aantal dagen Het aantal dagen dat berekend moet worden. Standaard wordt voor de zomerperiode met 154 dagen gerekend.

Extra daguitvoer Hier wordt de data opgegeven waarvan u een daguitvoer wilt hebben. Eerst moet de Jaarindeling worden opgegeven, waarna dit item kan worden ingevuld. De gewenste dag wordt aangegeven door er met de muis op te klikken. Dit vakje krijgt een rode kleur.

Jaarindeling Openen van het scherm Jaarindeling, waarin vakantie- en feestdagen kunnen worden opgegeven.

Klimaatfile Hier wordt de klimaatfile opgegeven waarmee gerekend moet worden. Standaard worden de klimaatgegevens van 1964/1965 van de Bilt meegeleverd. Op verzoek kunnen ook klimaatgegevens van andere "de Bilt-jaren" (bv het jaar 1995 met heel warme zomer) en de klimaatgegevens van de zogenaamde TRY-jaren geleverd worden. Klimaatjaren die voor het VA114-DOS-programma zijn aangeschaft, zijn ook in de UO-versie te gebruiken. Het klimaatjaar wordt in de subdirectory \VABI_UO\KLIMAAT\ geplaatst. Daarbij moet ook een bestandje DBL??.114 worden aangemaakt (?? is jaartal). Dit bestand kan gratis aangevraagd worden bij de VABI.

Extra maanduitvoer Hier worden de maanden opgegeven waarvan de maanduitvoer wordt gewenst.

105

Overschrijdingsniveaus Wanneer de uurlijks berekende binnenluchttemperatuur boven de opgegeven temperaturen komt, wordt deze geteld bij het aantal temperatuuroverschrijdingen. Voor de overschrijdingsniveaus worden vaak de waarden 25 C en 28 C genomen.

Startdatum rekenperiode Dit is de startdatum (dag, maand, jaar), waarop de berekening moet starten. Voor gebouwsimulatie berekeningen wordt als startdag 27-4-64 aangehouden. Er wordt rekening gehouden met een zomertijd, die loopt vanaf het laatste weekend in maart t/m het laatste weekend in september. (Dit moet het laatste weekend in oktober worden)

Telperiode overschrijdingsuren Periode waarin overschrijdingsuren geteld moeten worden. Dit kan uurlijks worden opgegeven in het scherm Weekindeling. Er is onderscheid gemaakt tussen de gebruiksperiode van het gebouw en de telperiode van overschrijdingsuren. Hierdoor kan bijvoorbeeld geteld worden tussen 8-12 en 13-17 uur, terwijl de zonwering tussen 8-17 uur geschakeld wordt.

Beschaduwing : omliggende gebouwen Als hier Ja wordt ingevuld berekent het programma of omliggende gebouwen beschaduwing geven. Deze omliggende gebouwen moeten zijn ingevoerd in het scherm Gebouwinvoer (via toevoegen gebouw). Als er geen beschaduwing is, zet deze dan uit (Nee). Dit kan de rekentijd enorm verkorten.

Beschaduwing : omliggende vertrekken Als de omliggende vertrekken van het gebouw beschaduwing geven op de te berekenen ruimte(n), kan hier Ja worden opgegeven. Als Ja wordt ingevuld rekent het programma uit of de omliggende vertrekken van het eigen gebouw schaduw veroorzaken op de te berekenen ruimte(n). Als er geen beschaduwing is, zet deze dan uit (Nee). Dit kan de rekentijd enorm verkorten.

Beschaduwing : uitstekende geveldelen Als er uitstekende geveldelen, zoals overstekken, zijmuren, betonkolommen aanwezig zijn in de te berekenen ruimte(n), kan hier Ja worden opgegeven. Dan rekent het programma met de waarden die zijn opgegeven in het scherm Uitstekende geveldelen. Als er geen beschaduwing is, zet deze dan uit (Nee). Dit kan de rekentijd enorm verkorten.

106

Beschaduwing : verzonken ligging Als een raam van de te berekenen ruimte(n) naar binnen is gelegen t.o.v. de gevel kan hier Ja worden opgegeven. Als Ja wordt ingevuld rekent het programma met de waarde die is opgegeven bij raam naar binnen gelegen in het scherm Uitstekende geveldelen. Als er geen beschaduwing is, zet deze dan uit (Nee). Dit kan de rekentijd enorm verkorten.

Scherm Apparatuurgroep
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door : in het scherm IWP-criteria de knop Apparaten te activeren. in het scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) in het definitiescherm voor Apparaten te kiezen en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op de gewenste regel in het definitiescherm. in het scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) in het definitiescherm voor Apparaten te kiezen en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in de ruimte.

In dit scherm worden de apparaatgegevens opgegeven, die betrekking hebben op de interne warmteproductie. Dit scherm is afhankelijk van het ingestelde niveau . 1: eenvoudig, convectiefactor is 1.0. Bij VA114 wordt de gebruiksperiode van het gebouw aangehouden. Bij andere programmas : 8-18 uur. 2: uitgebreid 3: Het totaal energiejaarverbruik van de apparatuur kan hier worden opgegeven

In het definitiescherm kan worden aangegeven welke groep apparaten moet worden geplaatst. Via het scherm IWP-criteria kunnen deze groepen automatisch worden geplaatst, maar dan kan er maximaal n groep worden geplaatst in een ruimte. Het scherm IWP-criteria is alleen te bereiken als het scherm Gebouwinvoer gesloten is. Via het definitiescherm kunnen de automatisch geplaatste groepen worden gecontroleerd en handmatig groepen worden geplaatst. Het controleren van een geplaatste groep gaat door in het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in de ruimte, of door in het definitiescherm met de LMK dubbel te klikken op de gewenste regel (groep). Het plaatsen van groepen gaat door de shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK binnen de ruimte te klikken. Op de positie waar met de muis is geklikt binnen de ruimte wordt de groep geplaatst. Het verwijderen van geplaatste groepen gaat door de control-toets ingedrukt te houden en met de LMK in de te verwijderen groep te klikken. Hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is. Als er gekozen is voor vermogen per m2 dan kan de totale hoeveelheid per programma verschillen, omdat in bv VA102 met het netto vloeroppervlak gerekend wordt. Als er geen periode wordt opgegeven houdt het programma de gebruiksperiode van het gebouw aan, die in het scherm Gebouwgegevens is opgegeven. Is ook deze niet opgegeven houdt het programma een periode aan van 5 dagen per week tussen 8-18 uur.

107

Aantal Opgave van het aantal apparaten indien bij eenheid gekozen is voor vermogen in Watt.

Convectief deel Het convectief gedeelte van de apparatuurwarmte (default : 100%). Het overige gedeelte is stralingswarmte.

Knop Door te klikken op de knop inlezen verschijnt een tabel met apparaten en de bijbehorende vermogens. Na selectie wordt het type apparaat achter omschrijving vermeld en het vermogen ingevuld achter genstalleerd vermogen per apparaat. Voor diverse vermogens per apparaat, zie geinstalleerd vermogen.

Eenheid Opgave van de eenheid van het vermogen. Het vermogen kan worden opgegeven als vermogen per vloeroppervlakte (W/m2) of totaal vermogen (Watt).

Gebruiksperiode Dit is een koppeling naar het scherm Weekindeling. In het scherm wordt de periode opgegeven, dat de apparatuur aan staat. Houd rekening met het feit dat er bij VA102 maar n dag wordt opgegeven en bij VA114 meerdere dagen. Hierdoor zijn de gegevens voor de weekindeling van VA102 en van VA114 niet uitwisselbaar. Als er geen periode wordt opgegeven houdt het programma de gebruiksperiode van het gebouw aan, die in het scherm Gebouwgegevens is opgegeven. Is ook deze niet opgegeven houdt het programma een periode aan van 5 dagen per week tussen 8-18 uur.

Genstalleerd vermogen Genstalleerd vermogen aan apparatuur per m2 of totaal. Als gekozen is voor vermogen in Watt wordt dit vermogen vermenigvuldigd met het aantal. De vermogens voor PCs en beeldschermen variren per fabrikant. De volgende vermogens kunnen aangehouden worden

108

Niveau buiten gebruiksperiode Percentage van het totaal afgegeven vermogen buiten de gebruiksperiode.

Niveau tijdens gebruiksperiode Percentage van het totaal afgegeven vermogen tijdens de gebruiksperiode.

Voelbaar Percentage van het vermogen dat voelbaar is (default : 100%). De rest is latente warmtebelasting.

Scherm Armatuurgroep
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door : in het scherm IWP-criteria de knop Armaturen te activeren. in het scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) in het definitiescherm voor Armaturen te kiezen en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op de gewenste regel in het definitiescherm. in het scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) in het definitiescherm voor Armaturen te kiezen en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in de ruimte.

In dit scherm worden de armatuurgegevens opgegeven, die betrekking hebben op de interne warmteproductie. Dit scherm is afhankelijk van het ingestelde niveau . 1: eenvoudig, convectiefactor is 0.8, geen afzuiging van verlichtingswarmte. Bij VA114 wordt de gebruiksperiode van het gebouw aangehouden. Bij andere programmas : 818 uur. 2: uitgebreid

In het definitiescherm kan worden aangegeven welke groep armaturen moet worden geplaatst. Via het scherm IWP-criteria kunnen deze groepen automatisch worden geplaatst, maar dan kan er maximaal n groep worden geplaatst in een ruimte. Het scherm IWPcriteria is alleen te bereiken als het scherm Gebouwinvoer gesloten is. Via het definitiescherm kunnen de automatisch geplaatste groepen worden gecontroleerd en handmatig groepen worden geplaatst. Het controleren van een geplaatste groep gaat door in het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in de ruimte, of door in het definitiescherm met de LMK dubbel te klikken op de gewenste regel (groep). Het plaatsen van groepen gaat door de Shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK binnen de ruimte te klikken. Op de positie waar met de muis is geklikt binnen de ruimte wordt de groep geplaatst. Het verwijderen van geplaatste groepen gaat door de Control-toets ingedrukt te houden en met de LMK in de te verwijderen groep te klikken. Hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is. Als er gekozen is voor vermogen/m dan kan de totale hoeveelheid per programma verschillen, omdat in bv VA102 met het netto vloeroppervlak gerekend wordt.

109

Als er geen periode wordt opgegeven houdt het programma de gebruiksperiode van het gebouw aan, die in het scherm Gebouwgegevens is opgegeven. Is ook deze niet opgegeven houdt het programma een periode aan van 5 dagen per week tussen 8-18 uur. Aantal Opgave van het aantal armaturen, indien bij Eenheid gekozen is voor vermogen in Watt. Afgezogen luchtdebiet per 100 W verlichting Dit invoerveld verschijnt niet in het scherm. Het gedeelte van de verlichtingswarmte dat afgezogen wordt alleen berekend wanneer achter Afzuiging n van onderstaande mogelijkheden is ingevoerd : plenum kanaal ongesoleerd kanaal gesoleerd

Het convectieve gedeelte wordt door het programma bepaald volgens de tabel uit de norm aan de hand van positie van armatuur en soort afzuiging : afgezogen inbouw opbouw onbekend, pendel, klikstrip, stand, hand cf=0.68 cf=0.72 cf=0.76 cf=0.80

Het gedeelte van het verlichtingsvermogen, dat afgezogen wordt is afhankelijk van de Afzuiging en de Convectiefactor. Deze reductiefactor wordt als volgt berekend :

Afzuiging Wijze waarop de verlichtingsarmaturen worden afgezogen. Deze soort afzuiging is in combinatie met de positie bepalend voor het gedeelte van de convectieve verlichtingswarmte dat afgezogen wordt. Keuze uit : geen afzuiging plenumafzuiging ongesoleerd kanaal

110

gesoleerd kanaal De combinatie betonkernactivering met plenumafzuiging is in het programma VA114 nog niet mogelijk. Oplossing : geef niet het totale verlichtingsvermogen op, maar trek het afgezogen convectieve gedeelte van het totale verlichtingsvermogen af.

Convectief gedeelte Afhankelijk van de keuze van afzuiging wordt het convectief gedeelte hier vermeld (en kan niet gewijzigd worden). Eenheid Opgave van de eenheid van het vermogen. Het vermogen kan worden opgegeven als vermogen per vloeroppervlak (W/m2) of als vermogen (Watt), waarbij het laatste vermenigvuldigd wordt met het aantal. Gebruiksperiode Periode dat de verlichting ingeschakeld is. Dit kan per uur worden opgegeven in het scherm Weekindeling. Houd rekening met het feit dat er bij VA102 maar een dag wordt opgegeven en bij VA114 meerdere dagen. Hierdoor zijn de gegevens voor de weekindeling van VA102 en van VA114 niet uitwisselbaar. Als er geen periode wordt opgegeven houdt het programma de gebruiksperiode van het gebouw aan, die in het scherm Gebouwgegevens is opgegeven. Is ook deze niet opgegeven houdt het programma een periode aan van 5 dagen per week tussen 8-18 uur. Genstalleerd vermogen Genstalleerd vermogen aan verlichting per m2, per armatuur of totaal. Als via de Uniforme Omgeving het programma VA107 Verlichtingssterkte gebruikt is, waarbij afmetingen van vertrekken direct beschikbaar zijn, wordt het berekende vermogen hier zichtbaar. Met het programma VA107 wordt het genstalleerd vermogen van de verlichting bepaald. Inschakelen en uitschakelen Als de verlichting ingeschakeld en ook weer uitgeschakeld kan worden moet opgegeven worden bij welke daglichtintensiteit (lux) het overige deel van de verlichting wordt ingeschakeld en boven welke daglichtintensiteit dit deel van de verlichting weer uitgaat. Voor schakelwaarden, zie schakelende verlichting. Niveau buiten gebruiksperiode Percentage van het totaal afgegeven vermogen buiten de Gebruiksperiode. Niveau tijdens gebruiksperiode Percentage van het totaal afgegeven vermogen tijdens de Gebruiksperiode.

111

Percentage verlichting altijd aan Wanneer bij Schakelende verlichting gekozen is voor de mogelijkheid alleen inschakelen of in- en uitschakelen. Een gedeelte van de verlichting kan gedurende het gebruik van het gebouw altijd branden, terwijl de rest van de verlichting geschakeld wordt op basis van de daglichttoetreding. Hier kan worden opgegeven welk gedeelte van de verlichting altijd aan is. Deze waarde ligt tussen de 0 (alles schakelend) en 100 (alles vast aan). Positie armatuur Positie van de armaturen. Deze positie is in combinatie met de soort afzuiging bepalend voor het gedeelte van de convectieve verlichtingswarmte dat afgezogen wordt. Keuze uit : onbekend inbouw opbouw pendel klikstrip staand hand

Schakelende verlichting Er is keuze uit: geen alleen inschakelen (blijft de rest van de dag branden) in- en uitschakelen

Richtwaarden (volgens ISSO32) voor het schakelen van de verlichting zijn : 125 lux : 250 lux : 500 lux : 1000 lux : verkeersruimten, recreatieruimten, stalling, opslag ziekenhuizen, werkplaatsen (ruw werk), magazijnen, winkels woningen, kantoren, scholen, bejaardenhuizen, laboratoria, werkplaatsen (fijn werk) tekenkamers

112

Scherm Bedrijfswijze
Inleiding Dit scherm wordt geactiveerd door in het invoerscherm Installatiegegevens op het verwijzingsveld achter bedrijfswijze te klikken. In dit scherm wordt de bedrijfsperiode voor een hele week vastgelegd. Dit wordt via de schermen Weekindeling en Dagindeling opgegeven. Voor de weekindeling van de bedrijfswijze bij VA114 moeten 2 soorten weekindelingen worden opgegeven. Allereerst moet worden opgegeven wanneer de installatie stand by is en vervolgens moet aangegeven worden wanneer de installatie in dagbedrijf is. Voorbeeld : op een dag staat de installatie tussen 0 en 8 uur stand by, tussen 8 en 18 uur is het in dagbedrijf en tussen 18 en 24 uur staat de installatie weer stand by. Tijdens de uurvakken waarop de instalatie in dagbedrijf is, moet de installatie ook stand by zijn. In dit voorbeeld moet dan onder stand by van 0-24 uur worden opgegeven, waarna onder dagbedrijf van 818 uur worden ingevoerd. In het grafische scherm naast de invoervelden worden de uurvakken 1 t/ 8 en 19 t/m 24 donkerrood en de uurvakken 9 t/m 18 lichtrood. stand by is dus een voorwaarde voor de installatie om in bedrijf te komen.

Scherm Conditiegegevens
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door aanklikken van : Het invoerveld Binnenconditie kruipruimte in het scherm Gebouwgegevens. Het invoerveld Binnenconditie kelder in het scherm Gebouwgegevens. Het invoerveld Binnencondities in het scherm Vertrekgegevens.

In dit scherm geeft men gegevens op over de temperatuur-, verlichtings- en geluidseisen van een vertrek.

Temperatuursetpoints koeling Door dit invoerveld te activeren komt men in het scherm Temperatuursetpoints koeling waarin de temperatuursetpoints voor de koeling in dagbedrijf en nachtbedrijf moeten worden opgegeven.

Temperatuursetpoints verwarming Door dit invoerveld te activeren komt men in het scherm Temperatuursetpoints verwarming waarin de temperatuursetpoints voor de verwarming in dagbedrijf en nachtbedrijf moeten worden opgegeven.

Scherm Criteria te openen ramen

Inleiding Als in het scherm Gebouwgegevens voor 'opgave via vertrekdefinitie' is gekozen moeten er slechts 2 criteria worden opgegeven. Ramen blijven dicht t.g.v. algemene belemmeringen en de vertrektemperatuur waarbij de ramen open/dicht gaan. Voor opgave via gevelopeningen moeten meer gegevens worden opgegeven bij de criteria. De criteria moeten tijdens en buiten

113

de Gebruiksperiode opgegeven worden. Bovendien moeten bij deze keuze ook de gegevens bij Omgeving worden ingevuld. Indien voor een vaste stand (dit is ook de optie : via vertrekdefinitie) wordt gekozen bekijkt het programma aan het begin van de gebruiksperiode aan de hand van de criteria of het raam open mag of dicht moet staan. Deze raamstand wordt tijdens de gebruiksperiode gehandhaafd totdat de gebruiksperiode verandert.

Ramen blijven dicht t.g.v. algemene belemmeringen Ramen blijven dicht t.g.v. algemene belemmeringen. Algemene belemmeringen kunnen zijn : geluidshinder van buiten kan reden zijn om overdag de ramen gesloten te houden. beveiliging tegen inbraak kan reden zijn om s-nachts de ramen gesloten te houden. in een vertrek boven een bepaalde hoogte in het gebouw kunnen problemen met de wind optreden. het installatietype kan reden zijn om ramen niet te openen, bv. als er mechanische onbalans is of als er lokaal of centraal koeling genstalleerd is.

Voor zowel tijdens als buiten gebruiksperiode kan de belemmering worden opgegeven voor het openen van ramen.

Ramen blijven dicht als buitentemperatuur < Beneden een bepaalde buitenluchttemperatuur mogen de ramen niet geopend worden. (default : 12 C)

Raam 1 stand dichter als luchtsnelheid in vertrek > De maximaal toegestane luchtsnelheid [m/s] in het vertrek. Boven deze luchtsnelheid gaat het raam 1 stand dichter. (default 0.4 m/s)

Mogelijke raamstanden Bij de regeling van de raamstand zijn 5 standen te onderscheiden. Stand 1 is hierbij gesloten en stand 5 maximaal open. De openstanden 2,3 en 4 zijn tussengelegen standen. (0.4 betekent 40% open). Deze raamstanden worden voor het gehele gebouw slechts 1 keer opgegeven.

Regeling van de raamstand Het raam staat bij opening in een vaste stand of wordt geregeld. Indien voor een vaste stand wordt gekozen dient de raamstand opgegeven te worden. Het programma bekijkt dan aan het begin van de gebruiksperiode aan de hand van de criteria of het raam open mag of dicht moet staan. Deze raamstand wordt tijdens de gebruiksperiode gehandhaafd totdat de gebruiksperiode verandert.

114

Verschil Tbuiten-Tbinnen > Het temperatuursverschil (graden K) tussen buiten- en binnentemperatuur waarboven het raam dicht gaat of waaronder het raam open blijft.

Ramen (verder) open/dicht als vertrektemperatuur Als voor 'opgave via vertrekdefinitie wordt gekozen moet de vertrektemperatuur worden opgegeven waarboven het raam opent en waaronder het raam dicht gaat, zowel tijdens als buiten de gebruiksperiode. Als voor gedetailleerde opgave via gevelopeningen wordt gekozen moet de vertrektemperatuur worden opgegeven waarboven het raam verder open gaat en waaronder het raam verder dicht gaat, zowel tijdens als buiten gebruiksperiode. (default : 24 C) Indien voor een vaste stand (dit is ook de optie : via vertrekdefinitie) wordt gekozen bekijkt het programma aan het begin van de gebruiksperiode aan de hand van de criteria of het raam open mag of dicht moet staan. Deze raamstand wordt tijdens de gebruiksperiode gehandhaafd totdat de gebruiksperiode verandert.

Ramen (loefzijde) blijven dicht als windsnelheid > Boven een bepaalde windsnelheid mogen de ramen niet geopend worden, indien de wind op deze zijde van de gevel staat. (default 6 m/s)

Ramen (lijzijde) blijven dicht als windsnelheid > Boven een bepaalde windsnelheid mogen de ramen niet geopend worden, indien de wind niet op deze zijde van de gevel staat. (default 8 m/s)

Scherm Dagindeling
Inleiding In dit scherm wordt voor een dag de gebruiksperiode, telperiode of bedrijfsperiode vastgelegd. Door telkens een dagindeling te definieren en te selecteren wordt een indeling voor een gehele week opgebouwd. Dit scherm is afhankelijk van het ingestelde niveau : 1: eenvoudig, opgave van het begin en het einde van de periode 2: uitgebreid, opgave per uurvak

Gebruiksperiode Begin- en eindtijdstippen van de gebruiksperiode (uur).

Uurvak Uurvak dat binnen de periode valt. Door uurvakken 'aan te kruisen' wordt de periode vastgelegd. Het is ook mogelijk verschillende perioden per dag vast te leggen. Uurvak 1 is van 0 tot 1 uur, uurvak 9 is van 8 tot 9 uur.

115

Scherm Dakkapel
Inleiding Men komt in dit scherm door via menu Invoeren op Dakkapellen te klikken of bij het invoeren van deelwanden bij soort te kiezen voor Dakkapel. In het scherm moeten gegevens van een dakkapel worden ingevoerd, zoals de hellingen de voorwand en het dak, de constructie voor de voorwand, zijwanden en het dak, en de gemiddelde wand- en dakdikte. In het scherm Gebouwinvoer geeft men onder niveau Wand in de betreffende (hellende) wand de afmetingen van het gat in het dak op.

Bij berekening van de totale inhoud van de ruimte wordt de inhoud van de dakkapel niet meegenomen. Verder wordt er gerekend met de bruto afmetingen van de dakkapel. Bij de opgave van deelwanden in de voorwand wordt wel rekening gehouden met gemiddelde dakdikte en wanddikte, m.a.w. als de afmetingen van een raam te groot zijn opgegeven, worden deze afmetingen aangepast.

Constructie dak De constructie van het dak wordt opgegeven via het scherm Wandconstructies.

Constructie voorwand De constructie van de voorwand wordt opgegeven via het scherm Wandconstructies.

Constructie zijwanden De constructie van de zijwanden wordt opgegeven via het scherm Wandconstructies.

Gemiddelde dakdikte De gemiddelde dakdikte d1 van de dakkapel in meters (zie plaatje bij inleiding).

Gemiddelde wanddikte De gemiddelde wanddikte d1 van de dakkapel in meters (zie plaatje bij inleiding).

116

Hoek dak t.o.v. horizontaal vlak De hoek h2 (zie plaatje bij inleiding) is de hoek tussen het horizontale vlak en het dak van de dakkapel.

Hoek voorwand t.o.v. horizontal vlak De hoek h1 (zie plaatje bij inleiding) is de hoek tussen het horizontale vlak en de voorwand van de dakkapel.

Scherm Gebouwgegevens
Inleiding In dit scherm worden gegevens als adres en type gebouw verzameld. Het adres van het gebouw waarvoor de berekening wordt uitgevoerd, komt in de uitvoer. Dit is een eis van het Bouwbesluit. Dit scherm wordt geselecteerd door: in het scherm Gebouwinvoer op niveau Gebouw met de LMK dubbel klikken op een gebouw. in het scherm Gebouwinvoer op niveau Gebouw met de LMK dubbel klikken op een regel in het definitiescherm. in het menu Invoeren voor Gebouwen te kiezen.

Afhankelijk van de gebouwfunctie die men opgeeft, worden verder in het programma verschillende invoergegevens gevraagd. Invoeritems die alleen van belang zijn voor woningbouw, utiliteitsbouw of combinatie worden in de handleiding respectievelijk aangegeven met de code [W], [U] of [C].

Adres Het adres van het gebouw.

Criteria te openen ramen Openen van het scherm Criteria te openen ramen. Hier worden de criteria opgegeven waarbij de ramen open of dicht moeten gaan. Het aantal invoervelden van dit scherm is afhankelijk van hetgeen er in dit scherm bij infiltratie is opgegeven. Indien voor een vaste stand (dit is ook de optie : via vertrekdefinitie) wordt gekozen bekijkt het programma aan het begin van de gebruiksperiode aan de hand van de criteria of het raam open mag of dicht moet staan. Deze raamstand wordt tijdens de gebruiksperiode gehandhaafd totdat de gebruiksperiode verandert.

Gebruiksperiode van gebouw Openen van het scherm waarin voor maandag t/m zondag kan worden aangegeven wat de gebruiksperiode van het gebouw is. Deze gebruiksperiode is van belang bij schakeling van verlichting en/of zonwering en bij te openen ramen.

117

Infiltratie De natuurlijke ventilatiestromen kunnen op 2 manieren opgegeven worden. De twee mogelijkheden zijn : Eenvoudige opgave via vertrekdefinitie. De hoeveelheid wordt opgegeven in het scherm Vertrekgegevens bij het invoerveld Luchtuitwisseling met buiten. Gedetailleerde opgave via gevelopeningen. De karakteristieken en het te openen deel worden opgegeven bij de deelwanden (raam, deur, ventilatievoorziening). De ventilatiestromen worden berekend op basis van de windsnelheid, windrichting, temperatuurverschillen en de nog op te geven kier- en naadkarakteristieken. Wanneer men voor deze optie kiest, verschijnt de knop Omgeving om gegevens van de ligging van het gebouw op te geven.

Plaats Postcode en plaats van het gebouw.

Schakelende zonwering Opgave of er in het gebouw schakelende zonwering aanwezig is. Als Ja wordt ingevuld moeten de schakelniveaus bij automatische en handbediende systemen tijdens en buiten de gebruiksperiode worden opgegeven. Voor het schakelniveau wordt bij automatische systemen 250 Watt/m2 aangehouden en bij handbediende systemen wordt met 300 Watt/m2 gerekend. Deze waarden betreffen de totale hoeveelheid irradiantie (direct + diffuus + grondreflecties). Als bij glasgegevens de eigenschappen voor zonwering op en neer worden ingevuld, maar bij schakelende zonwering wordt nee ingevuld, kan de zonwering nooit schakelen. Indien de schakelende zonwering omhoog moet blijven (bv buiten de gebruiksperiode) moet bij het schakelniveau 2000 W/m2 worden ingevuld. Als de schakelende zonwering omlaag moet blijven, moet bij het schakelniveau 0 W/m2 worden ingevuld.

Schakelniveau zonwering Als er in het gebouw schakelende zonwering aanwezig is, kunnen hier de schakelniveaus bij handbediende en automatische systemen worden opgegeven. Voor het schakelniveau wordt bij automatische systemen 250 Watt/m2 aangehouden en bij handbediende systemen wordt met 300 Watt/m2 gerekend. Deze waarden betreffen de totale hoeveelheid irradiantie (direct + diffuus + grondreflecties). Indien de schakelende zonwering omhoog moet blijven (bv buiten de gebruiksperiode) moet bij het schakelniveau 2000 W/m2 worden ingevuld. Als de schakelende zonwering omlaag moet blijven, moet bij het schakelniveau 0 W/m2 worden ingevuld. Woning met GIW-garantie {bmc TAB_114geel.bmp} Vanaf maart 2006 is de methodiek woning met GIW-garantie volledig in de Vabiprogrammas ingebouwd. Met behulp van het gebouwsimulatieprogramma VA114 worden de lucht- en stralingstemperaturen berekend. Het behaaglijkheidsprogramma VA111 kan hieruit de overschrijdingsuren conform GIW/ISSO publicatie (2205) bepalen.

118

Indien bij de VA114-berekening wordt aangegeven dat het om een GIW-berekening gaat, wordt automatisch met de juiste interne warmtebelastingen gerekend afhankelijk van de ruimtefunctie. Als er al vermogens voor de interne warmtebelasting zijn ingevuld, worden deze genegeerd. Bij de vertrekgegevens moet het juiste vertrektype worden ingevuld. Bij een verblijfsruimte is er keuze uit een woonkamer of keuken. Bij een verblijfsgebied is er keuze uit een werkkamer of slaapkamer. De juiste telperiode dient wel zelf te worden ingevuld. Deze is voor elke ruimtefunctie anders. Bij het doorrekenen van meerdere ruimten kan hier een conflict ontstaan. Bij het maken van een berekening moet bij het scherm Uitvoeren het vinkje bij Oppervlaktetemperaturen worden aangezet. De resultaten worden dan door het behaaglijkheidsprogramma VA111 ingelezen en gebruikt voor die berekening.

Scherm Gebouwzone
Inleiding Men komt in dit scherm door : in het scherm Gebouwinvoer op niveau Zone dubbel te klikken met de LMK op een ruimte. in het scherm Gebouwinvoer op niveau Zone dubbel te klikken met de LMK op een regel (=zone definitie) in het definitiescherm.

In dit scherm en hieraan gekoppelde schermen worden de gebouwfunctie, de bezettingsgraadklasse en de installatiegegevens van die zones opgegeven. Via dit scherm worden ruimten aan zones gekoppeld.

Gebouwfunctie Keuze uit een aantal gebouwfuncties. Heeft men bij gebouwfunctie in het scherm Gebouwgegevens al voor woning gekozen, dan wordt die keuze hier vermeld en is niet meer te wijzigen. Bij een combinatie van woning en utiliteitsgebouw moet deze wel worden opgegeven. Voor VA101, ISSO53 en ISSO57 moet de gebouwfunctie worden ingevoerd. Tezamen met de gekozen bezettingsgraadklasse en het type vertrek worden de ventilatieeisen van de ruimten bepaald conform het Bouwbesluit, zie tabel 4.5 van ISSO53 en tabel 3.3 van ISSO57.

Installatie Door dit veld te activeren komt men in het scherm Installatiegegevens. Hierin geeft men gegevens op betreffende : bedrijfswijze van de installatie wijze van regelen type ventilatie (toevoer- dan wel afvoerventilator) stooklijnen ventilatie in nachtstand

Weliswaar kan men meerdere installaties definiren, doch n installatie kan slechts worden toegewezen aan n zone. Het nummer van de voor deze zone geselecteerde installatie komt in dit invoerveld.

119

Zones toekennen Zones worden toegekend aan een ruimte door in dit scherm op de knop Selecteren te drukken. De huidige zone wordt dan toegekend aan de huidige ruimte in het scherm Gebouwinvoer. Door nu andere ruimten aan te klikken die nog niet tot een zone behoren, worden deze ruimten ook toegekend aan de zone. Een snellere manier om een zone aan een ruimte toe te kennen is door in dit scherm de knop Definities te activeren. Het scherm Overzicht zonedefinities verschijnt. Kies een zonedefinitie, houdt de Shift-toets ingedrukt en klik met de linkermuisknop op de huidige ruimte. De ruimte is nu aan de zone toegewezen.

Scherm Gegevens deelwand

Inleiding In dit scherm worden de deelvlakken van een hoofdwand opgegeven. Dit scherm verschijnt door : in het scherm Gegevens hoofdwand te kiezen voor deelwand. Dit gebeurt door te klikken op de knop Toevoegen op de onderste rij knoppen die eindigt met deelwand in in het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel te klikken op een regel met een deelwand via de menukolom Invoeren en vervolgens Deelwanden selecteren. In dit scherm kan men zogenaamde Vrije Deelwanden invoeren.

Afmeting Voor het opgeven van de afmetingen van het deelvlak zijn er drie mogelijkheden: met echte afmetingen in percentage met hoogtebeperking

Afhankelijk van deze keuze komt men in de invoervelden nummer, percentage of hoogtebeperking. De afmetingen van de deelwanden zijn aan maxima gebonden. Deze maxima zijn de binnenmaten van een vertrek. Wordt bijvoorbeeld bij percentage 100% opgegeven, dan zal het programma rekening houdend met opgegeven wand-, vloer- of plenumdikte, een kleiner oppervlak voor de deelwand bepalen. Indien de oppervlakte is aangepast, verschijnt in het F10-overzicht achter opp een *.Bij hellende vlakken wordt bij hoogtebeperking gerekend langs de hellende wand. Wanneer men een percentage kleiner of gelijk aan 1 opgeeft, wordt dit getal als factor gezien. Dus 0.5 wordt niet genterpreteerd als 0,5 %, maar als factor 0,5. Bij het invullen van de maten bij hoogtebeperking dient men op te letten dat de maatvoering correct is en dat in het eerste invoerveld de kleinste maat en in het tweede invoerveld de grootste maat wordt ingevuld. Het plaatsen van deelwanden in plafond/dak gaat niet goed in het programma. De afmetingen zijn goed opgegeven, maar toch komt het deelvlak gedraaid in het dak/plafond terecht. In de huidige versie is dit opgelost door met percentages te werken. In de berekening wordt wel met het juiste oppervlak gerekend.

120

C-omtrek [1977] Luchtdoorlatendheid [10-6 m3/m.s.Pa2/3] kieren en naden van ramen en deuren opgeven. Naadverliezen : het verlies dat ontstaat door de ruimte tussen geveldelen die niet bedoeld zijn ten opzichte van elkaar te bewegen, anders dan door krimp, zetting etc. Kierverliezen : het verlies dat ontstaat door de ruimte tussen geveldelen die bedoeld zijn ten opzichte van elkaar te bewegen.

Constructie Bij het aanklikken van dit invoerveld komt men in een scherm voor opgave van de deelwand. Voor wand, deur of ventilatievoorziening komt men in het scherm Wandconstructiegegevens. Bij het deelvlak raam komt men in het scherm Raamconstructies.

Hoogte Kiest men bij afmeting 'met hoogtebeperking' dan zal men te maken hebben met een deelvlak dat zich over de gehele breedte van een hoofdwand uitstrekt, zoals een borstwering of een raam.Als breedte wordt de breedte van de hoofdwand aangehouden. Bij een borstwering zal men doorgaans alleen de hoogte opgeven, dit kan in het eerste invoerveld achter Hoogte. Er zijn de volgende mogelijkheden : hoogte > x hoogte < x : deelwand van x tot vertrekhoogte-vloerdikte-plenumhoogte : deelwand van 0 tot x

hoogte > x en < y : hoogte tussen x en y

Bij hellende wanden wordt de hoogtebeperking gerekend langs de hellende wand.

Nummer Kiest men bij Afmeting 'met echte afmetingen' dan verschijnt dit invoerveld. Door dit aan te klikken komt men in het scherm Afmetingengegevens , waarin men de hoogte en breedte van de deelwand kan opgeven, selecteren, toevoegen, etc.

121

Omschrijving Korte omschrijving van de deelwand. Deze omschrijving komt in de uitvoer.

Percentage Kiest men bij afmeting 'in percentage' dan geeft men in het invoerveld percentage het gedeelte dat het deelvlak uitmaakt van het hoofdvlak op, uitgedrukt in een percentage. Er wordt dan uitgegaan van het maximale hoofdvlak gecorrigeerd met gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte. Wanneer men een percentage kleiner of gelijk aan 1 opgeeft, wordt dit als een factor gezien. Dus 0.5 wordt niet geinterpreteerd als 0.5 %, maar als factor 0.5

Soort Soort deelwand. Keuze uit: Wand Raam Deur Ventilatievoorziening (suskast,ventilatierooster) Dakkapel

In een deelwand kan weer een andere deelwand worden opgegeven, bijvoorbeeld in een deelwand deur kan een raam als deelwand geplaatst worden. Te openen raamdeel Deze vraag verschijnt als bij Gebouwgegevens de criteria te openen ramen worden opgegeven. De berekening houdt alleen rekening met hetgeen hier opgegeven (ja/nee) wordt, als er bij Gebouwgegevens bij infiltratie voor opgave via gevelopeningen wordt gekozen.

Uitstekende geveldelen Opgave van de uitstekende geveldelen die beschaduwing geven op het raam. Door het aanklikken verschijnt het scherm Uitstekende geveldelen. Deze opgegeven uitstekende geveldelen worden alleen meegenomen indien bij Algemene Gegevens voor beschaduwing verzonken ligging of bij beschaduwing uitstekende geveldelen Ja is opgegeven.

Scherm Gegevens hoofdwand

Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door : In het scherm Gegevens wandcriteria te klikken op Wandnr In het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel te klikken in het definitiescherm Hoofd- en deelwanden definities op een regel met een hoofdwand

122

In het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel te klikken op een wand in een ruimte Via de menukolom Invoeren en vervolgens Hoofdwanden selecteren

In dit scherm kunnen wandgegevens worden opgegeven van hoofd- en deelwanden. Afwijkend van de overige schermen staan er in dit scherm twee rijen met knoppen. De bovenste rij is gereserveerd voor hoofdwanden, de onderste rij is gereserveerd voor deelwanden. Met de bovenste rij knoppen is het mogelijk nieuwe hoofdwanden te maken en een overzicht op te vragen van alle bestaande hoofdwanden. Met de onderste rij knoppen kunnen deelwanden, zoals ramen en deuren, worden toegevoegd aan hoofdwanden. Ook kan er van een hoofdwand een overzicht worden opgevraagd waarin de opbouw van de hoofdwand staat, compleet met alle deelwanden. Voor deelwand zie Gegevens deelwand.

Constructie Bij het aanklikken van dit invoerveld komt men in het scherm Wandconstructiegegevens waarin men de constructiegegevens van de deelwand kan opgeven zoals bouwfysische eigenschappen van de wandlagen, warmteoverdrachtscofficinten etc. Indien er geen constructie aan een wand wordt gekoppeld, wordt de wand als een fictieve wand beschouwd. Achter het veld constructie blijft dan fictief staan.

Grondsoort Als bij omgeving is gekozen voor direct op grond kan hier de grondsoort worden opgegeven. Er kan gekozen worden tussen heel droog zand, droog zand, klei, nat zand en heel nat zand met de daarbij behorende lambda-waarden. Er moet dan ook een temperatuur (op 3 meter diepte) opgegeven worden. Ook is het mogelijk om een lambda van 0 of van 300 te kiezen. De mogelijkheid van een lambda van 300 wordt gebruikt om een temperatuur op de buitenkant van een wand te drukken.

Omgeving Situatie aan de keerzijde van de wand. Hier kan een keerzijde opgegeven worden afwijkend van wat in de isometrische tekening is gevonden. Dit heeft alleen effect op de berekening, de wandkeuze wordt hierdoor niet beinvloed. Keuze uit : T B I A C G tekening aanhouden buitenlucht identieke ruimte ander gebouw/woning. Hier wordt een temperatuur van 18 C aangenomen. (alfa = 8.5 W/(K.m)) kruipruimte. De temperatuur in de kruipruimte moet worden opgegeven. (alfa = 8.5 W/(K.m)) direct op grond (grondtemperatuur en grondsoort opgeven). De mogelijkheid is aanwezig om temperatuur op buitenkant wand te drukken via optie 6.

123

K R

kelder. De temperatuur in de kruipruimte moet worden opgegeven. (alfa = 8.5 W/(K.m)) ruimte condities. De temperatuursetpoints opgeven voor verwarming/koeling en dag/nacht. Het programma rekent met het gemiddelde van de 2 dagsetpoints. (alfa = 8.5 W/(K.m)) temperatuur opgeven / onverwarmde ruimte. (alfa = 8.5 W/(K.m))

In het geval 'T tekening aanhouden' wordt in de berekening de keerzijde uit het scherm Gebouwinvoer tekening gehaald. Wil men voor een wand hiervan afwijken dan kan dit door een van de andere codes op te geven. Als de te berekenen ruimte aan een zone gekoppeld is en de ruimte ernaast ligt in dezelfde zone of is niet aan een zone gekoppeld, dan ziet het programma de tussenwand als identieke wand (in uitvoer : omgeving=2). Als de ruimte ernaast in een andere zone ligt, krijgt de tussenwand een aangrenzende temperatuur van 20 C. ( in uitvoer : omgeving=4 met T=20). Als de aangrenzende ruimte in dezelfde zone ligt, maar niet verwarmd wordt krijgt die aangrenzende ruimte de temperatuur die opgegeven is bij binnencondities in het scherm Vertrekgegevens. Als hier geen temperaturen zijn opgegeven, wordt 22 gr.C. aangehouden.

Omkeren Dit is alleen van belang indien het een asymmetrische constructie betreft waarbij de bekleding aan de binnenzijde niet overeen komt met de bekleding aan de buitenzijde. Het programma plaatst een constructie als volgt: een buitenwand met laag 1 (buiten) aan de buitenzijde een dak, plafond en vloer met laag 1 (buiten) aan de bovenzijde een binnenwand met laag 1 (buiten) aan de zijde van de ruimte met het hoogste nummer. Dus alleen deze plaatsing is met omkeren direct te wijzigen.

Omschrijving Korte omschrijving van de hoofdwand. Deze omschrijving komt in de uitvoer.

Soort Soort wand. Voor een hoofdwand staat dit vast : Hoofdwand.

Temperatuur Als bij het invoerveld omgeving is gekozen voor kruipruimte, direct op grond, kelder, zelf temperatuur opgeven geeft men hier de temperatuur aan andere zijde van de wand op.

124

Scherm Gegevens hoofdwand/deelwand

Inleiding In dit scherm kunnen wandgegevens worden opgegeven van hoofd- en deelwanden. Afwijkend van de overige schermen staan er in dit scherm twee rijen met knoppen. De ene rij is gereserveerd voor hoofdwanden, de andere rij is gereserveerd voor deelwanden. Met de rij 'hoofdwand'-knoppen is het mogelijk nieuwe hoofdwanden te maken en een overzicht op te vragen van alle bestaande hoofdwanden. Verder kunnen er met de rij 'deelwand'-knoppen deelwanden, zoals ramen en deuren worden toegevoegd aan hoofdwanden. Ook kan er van een hoofdwand een overzicht worden opgevraagd waarin de opbouw van de hoofdwand staat, compleet met alle deelwanden.Voor hoofdwand zie scherm Gegevens hoofdwand .Voor deelwand zie scherm Gegevens deelwand. Als de hoofdwand of deelwand die in het scherm staat ook als automatisch geplaatste wand gebruikt wordt, dan kan men de gegevens van deze wanden via de eigen keuze of vrije deelwanden niet veranderen of verwijderen. Dit is een extra beveiliging omdat automatisch te plaatsen wanden op heel veel plaatsen kunnen voorkomen.

Knop Lijst opvragen van de hoofdwand met bijbehorende deelwanden.

Knop Lijst opvragen van alle hoofdwanden in het project.

Knop Voegt een deelwand toe aan de wand die op dat moment op het scherm staat. Deelwanden kunnen dus ook in andere deelwanden zitten, zoals bijvoorbeeld een raam in een deur kan zitten.

Knop Voegt een hoofdwand toe aan het project.

Knoppen

(deelwand)

Naar de volgende/vorige deelwand, behorend bij deze hoofdwand.

Knop

(hoofdwand)

Naar de volgende/vorige hoofdwand in het project.

125

Scherm Gegevens LVK-apparaat

Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door in het scherm Gebouwinvoer op niveau LVK-app. dubbel te klikken met de LMK op een LVK-apparaat (bv radiator) in een ruimte van het scherm Gebouwinvoer. In dit scherm worden de produktgegevens ingevuld van de LVK-apparaten, die geplaatst zijn in de ruimte. Tevens moeten hier de temperatuursetpoints van de LVKapparaten worden opgegeven. Er is gekozen voor de naam 'Lokale Verwarming- en Koelapparaten' afgekort LVKapparaten, omdat dit scherm voorkomt in programma's waar verwarmingsapparaten worden geselecteerd en in programma's waar koelapparaten worden geselecteerd.

Aantal Het aantal LVK-apparaten met de in dit scherm ingevulde specificaties dat is geplaatst in de ruimte.

Productnummer Verwijst naar product in scherm Productgegevens LVK-apparaat. Hier worden de specificaties van het LVK-apparaat opgegeven.

Temperatuursetpoints koeling Als op het verwijzingsveld wordt geklikt, verschijnt een scherm waarin de Temperatuursetpoints voor de koeling moeten worden opgegeven. Bv Temperatuursetpoint van het koelplafond is 23.9 gr.C. en van de inductieunit is 24.0 gr.C. In dit voorbeeld verzorgt het koelplafond de basis en de inductieunit vangt de pieken op.

Temperatuursetpoints verwarming Als op het verwijzingsveld wordt geklikt, verschijnt een scherm waarin de Temperatuursetpoints voor de verwarming moeten worden opgegeven. Indien er meerdere LVK-apparaten in de ruimte zijn opgegeven kan d.m.v. setpoints de volgorde van in bedrijf komen worden geregeld door de setpoints 0.1 graad uit elkaar te zetten. Bv Temperatuursetpoint van de vloerverwarming is 22.1 gr.C. en van de radiator is 22.0 gr.C. In dit voorbeeld verzorgt de vloerverwarming de basis en de radiator vangt de pieken op.

Scherm Installatiegegevens
Inleiding In dit scherm worden gegevens over de installatie opgegeven. Men komt in dit scherm door : in het scherm Gebouwinvoer op niveau zone dubbel te klikken met de LMK op een ruimte en vervolgens in het scherm Gebouwzone op het verwijzingsveld achter installatie te klikken.

126

in het scherm Gebouwinvoer op niveau zone dubbel te klikken met de LMK op een regel (=zone definitie) in het definitiescherm en vervolgens in het scherm Gebouwzone op het verwijzingsveld achter installatie te klikken.. Het scherm Installatiegegevens is onderverdeeld in de volgende categorien Distributie, Opwekking, LBK, Afgifte, Regeling

Invoer van de componenten Het is belangrijk om de verhoudingen van de opgegeven vermogens van de centrale installatie goed in te voeren. Kies daarom bij het invoeren van de verschillende componenten voor n van de volgende mogelijkheden : Vul de componenten van een LBK in zoals deze in werkelijkheid zijn (detailleringfase) Alle gegevens relateren aan 1 vertrek.

Invoervoorbeeld : Voor een hele LBK : bij de ventilator 20.000 m3/h, bij de koelbatterij 200 kW en bij de verwarmingsbatterij 180 kW. In het geval van 1 vertrek : bij ventilator 100 m3/h, bij koelbatterij 1 kW en bij verwarmingsbatterij 0.9 kW. Als een situatie wordt doorgerekend waarbij in de door te rekenen vertrekken een andere luchthoeveelheid gebruikt wordt (opgave via roosters bij de vertrekken) schaalt het programma de vermogens van de koel- en verwarmingsbatterij terug of op, op basis van de verhouding van de door de vertrekken benodigde ventilatie en de opgegeven ventilatie bij de toevoerventilator. Als bijvoorbeeld voor de bovenstaande situatie een vertrek wordt doorgerekend dat 400 m3/h nodig heeft, dan wordt het vermogen van de koelbatterij in dat geval : 400/100 * 1 kW of 400/ 20.000 * 200 kW = 4 kW. Voor de verwarmingsbatterij geldt hetzelfde

Distributie Dit betreft het luchtgedeelte. Met het aanvinken van de toe- of afvoerventilator wordt het ventilatie principe opgegeven. Als er geen toevoerventilator is opgegeven is het ook niet mogelijk om de LBK componenten op te geven. Om gebruik te kunnen maken van de mengsectie, warmteterugwinning en adiabatische koeling dienen zowel een toevoer als afvoerventilator te zijn opgegeven.

Opwekking Afhankelijk van de gekozen componenten van de LBK of het afgifte principe kunnen hier de warmte en koude opwekkers worden opgegeven.

Luchtbehandelingskast Als de mechanische toe en afvoer zijn opgegeven zijn er standaard de volgende componenten te kiezen : verwarmingsbatterij, koelbatterij, mengsectie, warmteterugwinning, adiabatische koeling. Door te kiezen voor de verwarmingsbatterij wordt bevochtigen ook mogelijk. Door te kiezen voor de koelbatterij wordt het plaatsen van een ontvochtiger ook mogelijk.

127

Afgifte Bij de afgifte kan gekozen worden voor het afgifte concept. Deze lokale afgifte apparaten moeten bij de ruimten nog wel afzonderlijk worden opgegeven.

Regelingen De regelmogelijkheden zijn afhankelijk van het gekozen installatieconcept. RVmin kan alleen opgegeven worden als er een bevochtiger is. RVmax kan alleen opgegeven worden als er een ontvochtiger is. De vochtregeling gebeurt aan de hand van de condities in het regelvertrek. Het regelvertrek is in dit geval het vertrek wat doorgerekend wordt.

Adiabatische koeling Met de optie adiabatische koeling is het mogelijk om berekeningen te doen waarbij gebruik gemaakt wordt van adiabatische koeling. Adiabatische koeling kan op verschillende manieren worden gerealiseerd. De manier die op dit moment in VA114 wordt toegepast is gebaseerd op koeling van de buitenlucht door bevochtiging. Met behulp van een warmtewisselaar wordt met de gekoelde verzadigde buitenlucht de toevoerlucht voor de luchtbehandeling voorgekoeld. Keuze uit : geen buitenlucht retourlucht (nu nog niet mogelijk)

Bedrijfswijze Hier wordt via een verwijzingsveld het scherm Bedrijfswijze opgeroepen. De bedrijfswijze van de installatie wordt uurlijks voor een week opgegeven.

Bij buitenluchttemperatuur Als bij mengsectie ja is ingevuld, verschijnt dit invoerveld. Het programma kan met recirculatielucht werken. Hier wordt de buitenluchttemparatuur opgegeven, waaronder het buitenluchtaandeel verhoogd mag worden.

Decentrale koeling Hier kan worden opgegeven welke decentrale koeling wordt gebruikt in deze gebouwzone. Onder de niveauknop kunnen via LVK-app. de specificaties van een lokaal koelapparaat worden opgegeven en in een ruimte worden geplaatst. In combinatie met decentrale verwarming zijn vele combinaties mogelijk, maar als bv bij decentrale koeling gekozen wordt voor een 4-pijpsfancoilunit, dan verschijnt ook bij de decentrale verwarming een 4pijpsfancoilunit. Bij de decentrale koeling kan gekozen worden uit : geen 2-pijpsfancoilunit 4-pijpsfancoilunit

128

2-pijpsinductieunit 4-pijpsinductieunit mengen (dual duct) lokale opwekking

Decentrale verwarming Hier kan worden opgegeven welke decentrale verwarming wordt gebruikt in deze gebouwzone. Onder de niveauknop kunnen via LVK-app. de specificaties van een lokaal verwarmingsapparaat worden opgegeven en in een ruimte worden geplaatst. In combinatie met decentrale koeling zijn vele combinaties mogelijk. Bij de decentrale verwarming kan gekozen worden uit : radiator 2-pijpsfancoilunit 4-pijpsfancoilunit 2-pijpsinductieunit 4-pijpsinductieunit mengen (dual duct)

Koelbatterij Met een vinkje wordt aangegeven of er een koelbatterij aanwezig is. Als dit het geval is, verschijnt er een verwijzingsveld waarbij een scherm kan worden opgeroepen waarin productgegevens over de koelbatterij worden gevraagd. Het gaat hier om een specificatie van de koelbatterij. Door te kiezen voor de koelbatterij wordt het plaatsen van een ontvochtiger ook mogelijk. De gegevens voor de koelbatterij moeten alleen worden ingevuld als er met geconditioneerde lucht moet worden ingeblazen.

Koelbron in 2e net Het 2 net wordt in principe gebruikt om aan te geven of er vloer-, plafond- of wandkoeling aanwezig is. Als dat hier wordt opgegeven, moeten ook bij het scherm LVK-app. gegevens ingevoerd worden. Bij het scherm Wandconstructiegegevens moet de laag worden aangevinkt, waarin deze bron zit. Voor een nadere uitleg zie betonkernactivering. De combinatie betonkernactivering met plenumafzuiging is in het programma VA114 nog niet mogelijk. Voor oplossing, zie afzuiging.
e

129

Knop koudeopwekkers Hiermee wordt het scherm Koudeopwekkers opgeroepen, waarin gegevens over de koelinstallatie voor deze zone (energiesector) kunnen worden ingevoerd. Als de gewenste stooklijnen moeten worden gerealiseerd, moet de wateraanvoertemperatuur goed worden ingevuld.

Luchtbevochtiger Alleen als een verwarmingsbatterij is opgegeven kan hier iets ingevuld worden. Dan kan worden aangegeven of er een luchtbevochtiger aanwezig is. Als dit het geval is moet onderaan het scherm Installatiegegevens ook de minimale relatieve vochtigheid worden opgegeven.

Luchtontvochtiger Alleen als een koelbatterij is opgegeven kan hier iets ingevuld worden. Dan kan via een vinkje worden aangegeven of er een luchtontvochtiger aanwezig is. Als dit het geval is, verschijnt er een verwijzingsveld waarbij het scherm Centrale luchtontvochtiger kan worden opgeroepen, waarin productgegevens over de luchtontvochtiger worden gevraagd. Het gaat hier om een specificatie van de koeler / ontvochtiger. Onderaan het scherm Installatiegegevens moet dan ook de maximale relatieve vochtigheid worden opgegeven.

Mechanische luchtafvoer Met een vinkje wordt aangegeven of er mechanische luchtafvoer aanwezig is. Als dit het geval is, verschijnt er een verwijzingsveld waarbij een scherm kan worden opgeroepen waarin gegevens over de afvoerventilator worden gevraagd.

Mechanische luchttoevoer Met een vinkje wordt aangegeven of er mechanische luchttoevoer aanwezig is. Als dit het geval is, verschijnt er een verwijzingsveld waarbij een scherm kan worden opgeroepen waarin gegevens over de toevoerventilator worden gevraagd.

Mengsectie Hier kan ja of nee worden opgegeven. Als ja wordt ingevuld, verschijnen er onder regeling 2 extra invoervelden. Het minimaal buitenluchtaandeel onder een bepaalde buitenluchttemperatuur moet dan ingevuld worden.

Minimaal buitenluchtaandeel Als bij mengsectie ja is ingevuld, verschijnt dit invoerveld. Het programma kan met recirculatielucht werken. Hier wordt het minimaal buitenluchtaandeel opgegeven (in percentage). De ingeblazen luchthoeveelheid kan dan uiteraard uit een groter aandeel buitenlucht bestaan. Tevens moet de buitenluchttemparatuur worden opgegeven, waaronder het buitenluchtaandeel verhoogd mag worden.

130

Regeling lucht/comfort De installatie kan geregeld worden op de lucht- of comforttemperatuur. Deze geldt dan voor alle systemen.

RVmin Indien is aangegeven dat er een luchtbevochtiger aanwezig is, moet hier de minimale relatieve vochtigheid opgegeven worden.

RVmax Indien is aangegeven dat er een luchtontvochtiger aanwezig is, moet hier de maximale relatieve vochtigheid opgegeven worden.

Stooklijnen In het scherm installatie kunnen meerdere stooklijnen worden opgegeven. Afhankelijk van het gekozen installatieconcept kunnen 2 stooklijnen voor de gewenste luchtinblaastemperatuur (dag- en standbybedrijf), en 4 stooklijnen per distributienet (verwarmen, koelen, dag- en standbybedrijf) worden opgegeven. De distributienetten die kunnen worden opgegeven zijn : 1e net voor lokale afgifte apparaten zoals radiatoren en fancoilunits 2e net voor warmteafgifte in een constructie (bv. stralings- of koelplafond, vloerverwarming) LBK-net voor de voeding van de luchtbehandelingskast

Verwarmingsbatterij Met een vinkje wordt aangegeven of er een verwarmingsbatterij aanwezig is. Als dit het geval is, verschijnt er een verwijzingsveld waarbij een scherm kan worden opgeroepen waarin productgegevens over de verwarmingsbatterij worden gevraagd. Het gaat hier om een specificatie van de verwarmingsbatterij. Door te kiezen voor de verwarmingsbatterij wordt het plaatsen van een bevochtiger ook mogelijk. De gegevens voor de verwarmingsbatterij moeten alleen worden ingevuld als er met geconditioneerde lucht moet worden ingeblazen.

Voorwaardelijke nachtventilatie Als op dit verwijzingsveld wordt geklikt verschijnt het scherm Voorwaardelijke nachtkoeling. Hier worden de condities opgegeven, waarbij de nachtelijke koeling in werking treedt.

131

Voorwaardelijke nachtverwarming Als op dit verwijzingsveld wordt geklikt verschijnt het scherm Voorwaardelijke nachtverwarming. Hier worden de condities opgegeven, waarbij de nachtelijke verwarming in werking treedt voor de te berekenen ruimte.

Warmtebron in 2e net Het 2 net wordt in principe gebruikt om aan te geven of er vloer-, plafond- of wandverwarming aanwezig is. Als dat hier wordt opgegeven, moeten ook bij het scherm LVKapp. gegevens ingevoerd worden. Bij het scherm Wandconstructiegegevens moet de laag worden aangevinkt, waarin deze bron zit. Voor een nadere uitleg zie betonkernactivering. De combinatie betonkernactivering met plenumafzuiging is in het programma VA114 nog niet mogelijk. Voor oplossing, zie afzuiging.
e

Knop warmteopwekkers Hiermee wordt het scherm Warmteopwekkers opgeroepen, waarin gegevens over de verwarmingsinstallatie voor deze zone (energiesector) kunnen worden ingevoerd. Als de gewenste stooklijnen moeten worden gerealiseerd, moet de wateraanvoertemperatuur goed worden ingevuld.

WTW In VA114 kan een WarmteTerugWin-apparaat geplaatst worden. Het rendement is afhankelijk van het soort apparaat. Zie WTW.

Scherm IWP criteria

Inleiding In dit scherm kan worden opgegeven welke armaturen, personen en apparaten (Interne Warmte Productie) automatisch geplaatst moeten worden in de ruimten. Via het scherm Gebouwinvoer, niveau IWP-groep, kan via het definitiescherm worden gecontroleerd welke groepen automatisch (via IWP-criteria) zijn geplaatst in de ruimten. Er kan maximaal n groep (armaturen, personen en apparaten) automatisch worden geplaatst in de ruimte en deze groepen worden in het scherm Gebouwinvoer weergegeven met de letter a. Via het scherm IWP criteria worden groepen geplaatst in een ruimte van een bepaald type (verblijfsruimte, verkeersruimte, etc) of in een ruimte waaraan een bepaalde vertrekdefinitie is gekoppeld. Als deze IWP-criteria worden aangemaakt met een verwijzing naar een vertrekdefinitie (scherm vertrekgegevens), dan gaan deze criteria voor op criteria opgegeven voor een vertrektype zoals verblijfsruimte, verkeersruimte, etc. Als meerdere criteria worden opgegeven voor hetzelfde vertrektype of dezelfde vertrekdefinitie, dan wordt alleen de eerste criteria meegenomen en hebben de andere criteria geen functie. In het scherm Gebouwinvoer kunnen groepen ook direct in een ruimte worden geplaatst via het definitiescherm. Hiermee kunnen ook meerdere groepen in n ruimte worden geplaatst. Dit handmatig plaatsen heeft voorrang op het automatisch plaatsen; bij handmatige plaatsing vervalt de automatische plaatsing. Verder is het mogelijk om zowel de IWP-criteria of een bepaalde groep voor een bepaald programma op overslaan te zetten. Dit gaat via het

132

betreffende invoerscherm met de functietoets F2. In de titel van het invoerscherm en in het definitiescherm verschijnen [ ] om aan te geven dat deze definitie voor het betreffende programma niet wordt meegenomen in de berekening.

Apparaten Openen van het scherm Apparatuurgroep. Er kan slechts n apparatuurgroep worden geselecteerd.

Armaturen Openen van het scherm Armatuurgroep. Er kan slechts n armatuurgroep worden geselecteerd.

Personen Openen van het scherm Persoonsgroep. Er kan slechts n persoonsgroep worden geselecteerd.

Type vertrek Hier selecteert men het type vertrek waarin de op te geven armaturen, personen en/of apparaten geplaatst moeten worden. Het heeft geen zin om meerdere IWP-criteria aan te maken met verwijzingen naar hetzelfde type vertrek. De eerste IWP-criteria worden gebruikt bij de berekening. Via de IWP-criteria kan maximaal 1 groep (voor zowel armaturen, personen en apparaten) worden gekoppeld.

Vertrekdefinitie Hier kan een verwijzing worden opgegeven naar een vertrekdefinitie. In de ruimten waar deze vertrekdefinitie is gekoppeld, worden de IWP groepen geplaatst. IWP criteria met opgegeven vertrekdefinitie gaan voor op IWP criteria met opgegeven type vertrek. Het heeft geen zin meerdere IWP-criteria aan te maken met verwijzingen naar dezelfde vertrek definitie. De eerste IWP-criteria wordt dan gebruikt bij de berekening, en via de IWP-criteria kan maximaal 1 groep (voor zowel armaturen, personen en apparaten) worden gekoppeld.

Scherm Jaarindeling
Inleiding Als op dit verwijzingsveld geklikt wordt, verschijnt het geselecteerde klimaatjaar met alle dagen. Er zijn 3 niveaus : Niveau 1. Hier kan een jaartal worden opgegeven, waarna de dagen van het jaar worden getoond. De weekends zijn vet omrand. Gebruikelijk is om hier het jaar van de klimaatfile op te geven. Niveau 2. Deze geeft de dagen van het jaar aan, waarbij de weekends vet omrand zijn. De feestdagen (F) hebben een blauwe kleur gekregen. De vakantieperioden (V) zijn geel gekleurd. Hierbij is uitgegaan van de standaard kerstvakantie, voorjaarsvakantie, paasvakantie, zomervakantie en herfstvakantie. Deze jaarindeling kunt u aanpassen,

133

zodat een eigen jaar ontstaat. Dat kan door de opgave van schrikkeljaar (ja of nee), door de opgave van op welke dag 1 januari valt en door de opgave van vroege, normale of late pasen. Hierdoor ontstaan ook andere vakantiedagen. Ook kunnen de vakantiedagen uitgezet worden door het vinkje achter vakantiedagen uit te zetten. Niveau 3. Deze geeft de dagen van het jaar aan, waarbij de weekends vet omrand zijn. De jaarindeling kan ook hier aangepast worden. Er ontstaat een eigen jaar door op te geven of het een schrikkeljaar is en op welke dag 1 januari valt. Als achter vakantiedagen het vinkje aanwezig is, kunt u vakantiedagen opgeven door op verschillende dagen te klikken. Als het vinkje uit is achter vakantiedagen kunt u de feestdagen aangeven door op verschillende dagen te klikken. De feestdagen (F) hebben een blauwe kleur gekregen. De vakantieperioden (V) zijn geel gekleurd.

Als men via Extra daguitvoer in dit scherm komt kunnen hier de dagen worden aangevinkt, welke in de uitvoer moeten komen.

Scherm Koelbatterij
Inleiding In dit scherm kunnen de productgegevens van de koelbatterij opgegeven worden. Het gaat hier dus om een specificatie van de koelbatterij. Uit het opgegeven thermisch vermogen dat afgegeven kan worden bij een bepaalde wateraanvoertemperatuur, luchtaanvoertemperatuur en vochtcondities wordt de effectiviteit van de batterij bepaald. De bijbehorende luchthoeveelheid moet bij de toevoerventilator worden opgegeven. Het rekenprogramma is dan ook onder andere condities (luchthoeveelheden, aanvoertemperaturen, vochtgehalten) in staat het maximum thermisch vermogen te bepalen. De werkelijke luchthoeveelheden (onder de opgegeven bedrijfsomstandigheden) worden gespecificeerd bij de toevoerventilator, de aanvoertemperaturen bij de stooklijnen voor water en lucht. Indien de capaciteit van de batterij groot genoeg is zal er ook ontvochtiging optreden. De koelbatterij wordt geregeld op temperatuur. Als hierbij ontvochtigd moet worden om de gewenste temperatuur te bereiken zal dit ook gebeuren. Indien er op vocht geregeld moet worden, moet een ontvochtiger opgegeven worden met voldoende vermogen om zowel het voelbare als het latente deel weg te koelen.

Luchttemperatuur ingang Luchtaanvoertemperatuur waarbij het maximal thermisch vermogen is bepaald. De luchtaanvoertemperatuur is normaal de buitentemperatuur, of in geval van warmteterugwinning / recirculatie wordt dit door VA114 berekend. (default : 30 C)

Luchttemperatuur aan de uitgang Luchttemperatuur na de batterij waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt samen met de intrede temperatuur gebruikt om het luchtdebiet over de batterij te bepalen. VA114 rekent met een luchtstooklijn. (default : 10 C)

RV aan de ingang De vochtcondities aan de ingang zijn van belang voor de specificatie, omdat in het geval van ontvochtiging voor een groot deel het vermogen en daarmee de effectiviteit van de koelbatterij wordt bepaald. (default : 45%)

134

RV aan de uitgang De vochtcondities aan de uitgang zijn van belang voor de specificatie, omdat in het geval van ontvochtiging voor een groot deel het vermogen en daarmee de effectiviteit van de koelbatterij wordt bepaald. (default : 90%)

Thermisch vermogen Hier moet het totale thermische vermogen voor de hele zone worden opgegeven. Het moet in ieder geval kloppen met het debiet dat bij de toevoerventilator is opgegeven. Het gaat hier dus om het vermogen van de batterij zoals deze in de LBK geplaatst wordt. Bij een VA114berekening wordt via een deelfractie met de juiste ventilatiehoeveelheid (voor de door te rekenen vertrekken) gerekend. De deelfractie voor de koelbatterij wordt bepaald aan de hand van de deelfractie voor de ventilatie. Dit heeft als voordeel dat bij het berekenen van een ander vertrek uit dezelfde zone het vermogen van de koelbatterij niet aangepast hoeft te worden. Het thermisch vermogen wordt bepaald bij de op te geven wateraanvoertemperatuur, waterretourtemperatuur, luchttemperatuur en de relatieve vochtigheid aan de ingang en aan de uitgang. Indien het vermogen alleen wordt gebruikt om een inblaastemperatuur te realiseren, moet er voldoende vermogen (2 kW per 100 m3 lucht, het opgeven van 99999 kW kan tot kleine onnauwkeurigheden leiden t.g.v. het zeer grote debiet) aanwezig zijn.De defaultwaarden voor wateraanvoer-, waterretourtemperatuur en luchtcondities kunnen dan ongewijzigd worden overgenomen.

Wateraanvoertemperatuur Dit is de wateraanvoertemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. De wateraanvoertemperatuur waar het programma mee rekent wordt bepaald door de waterstooklijn. (default : 6 C)

Waterretourtemperatuur Waterretourtemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt gebruikt om het waterdebiet door de batterij te bepalen. (default : 12 C)

Scherm Koudeopwekkers
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd in het invoerscherm Installatie door de knop Koudeopwekkers te activeren. Het energiegebruik wordt berekend op basis van het hier op te geven opgesteld koelvermogen. In dit scherm worden gegevens van Koude-opwekkers opgegeven. Hier worden de gegevens van de koudeopwekker opgegeven. Het vermogen van de koudeopwekker wordt bepaald door het opgesteld vermogen van de LVKs in de vertrekken die doorgerekend worden en de deelfractie die voor de koelbatterij in de LBK nodig is. Dit totale vermogen wordt verdubbeld, zodat er voldoende vermogen is om de LVKs en de koelbatterij te voorzien. De aan- en afvoertemperatuur zijn van belang voor de debietbepaling.

135

Aanvoertemperatuur Dit is de aanvoertemperatuur. Deze is dimensionerend en is dus niet de stooklijn waarmee gerekend wordt. (default 6 gr.C.)

Omgevingstemperatuur Dit is de omgevingstemperatuur (default 20 gr.C.).

Retourtemperatuur Dit is de retourtemperatuur. Deze is dimensionerend en is dus niet de stooklijn waarmee gerekend wordt. (default 12 gr.C.)

Scherm Infiltratiehoeveelheid
Inleiding Als in het scherm Gebouwgegevens bij infiltratie gekozen is voor de optie opgave via vertrekdefinitie, verschijnt in het scherm Vertrekgegevens het invoerveld luchtuitwisseling met buiten. Als hier op geklikt wordt verschijnt het scherm Luchtuitwisselingsgroep. Door op de verwijzingsvelden te klikken komt men in het scherm Infiltratiehoeveelheid. Hier kunnen voor een vertrek de hoeveelheden met de bijbehorende eenheid voor de infiltratie door kieren en naden en natuurlijke ventilatie door te openen ramen worden ingevuld. Er zijn 2 niveaus te onderscheiden. Het eenvoudige niveau vraagt de gemiddelde hoeveelheid met eenheid. In het uitgebreide niveau kan met de windafhankelijkheid gerekend worden. Er moet dan een hoeveelheid worden opgegeven bij 0, 3 en 6 m/s. Bij de inhoudsbepaling van een vertrek rekent het programma met de inwendige hoogte.

Eenheid Hier kan de eenheid worden opgegeven voor de hoeveelheid. Er kan gekozen worden uit : m /s m /h m /(m .h) m /s/(m .gevel) m /s/(m .vloer) m /s/(persoon)
3 3 2 3 2 3 3 3 3

Hoeveelheid De hoeveelheid infiltratie door kieren en naden en/of de natuurlijke ventilatie door te openen ramen. Bij gebouwen zonder extra maatregelen voor kier- en naaddichting kan uitgegaan worden van een ventilatievoud van 0.2 m/(m.h). Bij maatregelen voor kier- en naaddichting kan worden uitgegaan van 0.1 m/(m.h). Voor natuurlijke ventilatie door te openen ramen zijn

136

geen richtwaarden te geven. Als men kiest voor het uitgebreide niveau, kan de hoeveelheid bij 0, 3 en 6 m/s worden opgegeven.

Scherm Luchtontvochtiger
Inleiding In dit scherm kunnen de productgegevens van de luchtontvochtiger opgegeven worden. Het gaat hier dus om een specificatie van de koeler / ontvochtiger. Uit het opgegeven thermisch vermogen dat afgegeven kan worden bij een bepaalde wateraanvoertemperatuur, luchtaanvoertemperatuur en vochtcondities wordt de effectiviteit van de batterij bepaald. Het rekenprogramma is dan ook onder andere condities (luchthoeveelheden, aanvoertemperaturen, vochtgehalten) in staat het maximum thermisch vermogen te bepalen. De werkelijke luchthoeveelheden (onder de opgegeven bedrijfsomstandigheden) worden gespecificeerd bij de toevoerventilator, de aanvoertemperaturen bij de stooklijnen voor water en lucht. De koeler / ontvochtiger wordt geregeld op temperatuur en vocht. Op dit moment is de werking van het model als volgt : indien er niet ontvochtigd hoeft te worden, wordt er gerekend met alleen de koelbatterij, indien er wel ontvochtigd moet worden, wordt er gerekend met alleen de ontvochtigingbatterij. Als de Luchtontvochtiger is aangevinkt, maar er worden verder geen gegevens opgegeven, worden de specificaties van de koelbatterij aangehouden.

Luchttemperatuur aan de ingang Luchtaanvoertemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. De luchtaanvoer temperatuur is normaal de buitentemperatuur, of in geval van warmteterugwinning / recirculatie wordt dit door VA114 berekend. (default : 30 C)

Luchttemperatuur aan de uitgang Lucht temperatuur na de batterij waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt samen met de intrede temperatuur gebruikt om het luchtdebiet over de batterij te bepalen. VA114 rekent met een luchtstooklijn. (default : 10 C)

RV aan de ingang De vochtcondities aan de ingang zijn van belang voor de specificatie, omdat in het geval van ontvochtiging voor een groot deel het vermogen en daarmee de effectiviteit van de koelbatterij bepalen. (default : 45%)

RV aan de uitgang De vochtcondities aan de uitgang zijn van belang voor de specificatie, omdat in het geval van ontvochtiging voor een groot deel het vermogen en daarmee de effectiviteit van de koelbatterij bepalen. (default : 90 C)

137

Thermisch vermogen Hier moet het totale thermische vermogen voor de hele zone worden opgegeven. Het moet in ieder geval kloppen met het debiet dat bij de toevoerventilator is opgegeven. Het gaat hier dus om het vermogen van de batterij zoals deze in de LBK geplaatst wordt. Bij een VA114 berekening wordt via een deelfractie met de juiste ventilatiehoeveelheid (voor de door te rekenen vertrekken) gerekend. De deelfractie voor de koelbatterij wordt bepaald aan de hand van de deelfractie voor de ventilatie. Dit heeft als voordeel dat bij het doorrekenen een ander vertrek uit dezelfde zone het vermogen van de koelbatterij niet aangepast hoeft te worden. Het thermisch vermogen wordt bepaald bij de op te geven wateraanvoertemperatuur, de waterretourtemperatuur, de luchttemperatuur aan de ingang en aan de uitgang en de RV aan de ingang en aan de uitgang.

Wateraanvoertemperatuur Wateraanvoertemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. De wateraanvoertemperatuur waar het programma mee rekent wordt bepaald door de waterstooklijn. (default : 6 C)

Waterretourtemperatuur Waterretourtemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt gebruikt om het waterdebiet door de batterij te bepalen. (default : 12 C)

Scherm Luchtuitwisseling
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd in het scherm Gebouwinvoer door het niveau op Lucht te zetten en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op een regel in het scherm Luchtuitwisseling definities. Ook kan met de LMK dubbel geklikt worden op een icoontje in een ruimte. Het scherm luchtuitwisseling verschijnt, waarmee toevoer en/of afvoer van en/of naar ruimten en/of buiten kan worden opgegeven. Het programma bepaalt tussen welke ruimten en/of buiten luchtuitwisseling plaats kan vinden. Indien in een wand tussen ruimten wandopeningen zijn opgegeven (deuren, ramen, ventilatievoorzieningen of openingen (fictieve wanden)) kan de luchtuitwisseling hier worden opgegeven. Deze luchtuitwisseling kan ook worden opgegeven voor wandopeningen naar buiten. De luchtuitwisseling tussen 2 ruimten en/of buiten kan maar n keer worden opgegeven, ook als er meerdere ramen, deuren etc. zijn opgegeven.

Toevoer/afvoer De volgende velden dienen voor het opgeven van het luchtdebiet voor de bepaling van de luchtuitwisseling: toevoer van buiten tijdens het dagbedrijf. Luchtdebiet dat tijdens dagbedrijf van buiten wordt toegevoerd. afvoer naar buiten tijdens dagbedrijf. Luchtdebiet dat tijdens dagbedrijf naar buiten wordt afgevoerd. toevoer van ruimte x tijdens dagbedrijf. Luchtdebiet dat tijdens dagbedrijf van ruimte x wordt toegevoerd.

138

afvoer naar ruimte x tijdens dagbedrijf. Luchtdebiet dat tijdens dagbedrijf naar een ruimte x wordt afgevoerd.

Bij uitwisseling met buitenlucht geldt: Wanneer er meerdere gevels in een ruimte aanwezig zijn, wordt de luchtuitwisseling bij elke gevel op het scherm met een icoontje aangegeven. Wanneer men met de LMK dubbel klikt op een icoontje, wordt in het scherm dat dan verschijnt, de luchtuitwisseling aangegeven. Die geldt dan voor alle gevels tezamen en niet voor die enkele gevel! Eenheid Eenheid in m/s of m/h.

Scherm Luchtuitwisselingsgroep
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door te klikken op het verwijzingsveld achter infiltratie/ventilatie of achter luchtuitwisseling met buiten in het scherm Vertrekgegevens. In dit scherm geeft men gegevens op over de ventilatieklasse en/of infiltratie/ventilatiehoeveelheden van een vertrek.

Infiltratie via kieren en naden Als in het scherm Gebouwgegevens bij infiltratie/ventilatie voor opgave via vertrekdefinitie is gekozen, kan in het scherm Vertrekgegevens bij luchtuitwisseling met buiten een verwijzingsveld worden aangeklikt, waarna het scherm Luchtuitwisselingsgroep verschijnt. Door op het verwijzingsveld achter infiltratie via kieren en naden te klikken kan in het scherm Infiltratiehoeveelheid de hoeveelheid worden opgegeven.

Natuurlijke ventilatie buiten gebruikswijze Als in het scherm Gebouwgegevens bij infiltratie/ventilatie voor opgave via vertrekdefinitie is gekozen, kan in het scherm Vertrekgegevens bij luchtuitwisseling met buiten een verwijzingsveld worden aangeklikt, waarna het scherm Luchtuitwisselingsgroep verschijnt. Door op het verwijzingsveld achter natuurlijke ventilatie door te openen ramen buiten gebruiksperiode te klikken kan in het scherm Natuurlijke ventilatiehoeveelheid de hoeveelheid worden opgegeven.

Natuurlijke ventilatie tijdens gebruikswijze Als in het scherm Gebouwgegevens bij infiltratie/ventilatie voor opgave via vertrekdefinitie is gekozen, kan in het scherm Vertrekgegevens bij luchtuitwisseling met buiten een verwijzingsveld worden aangeklikt, waarna het scherm Luchtuitwisselingsgroep verschijnt. Door op het verwijzingsveld achter natuurlijke ventilatie door te openen ramen tijdens gebruiksperiode te klikken kan in het scherm Natuurlijke ventilatiehoeveelheid de hoeveelheid worden opgegeven.

139

Scherm Materiaalgegevens
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door in het scherm Wandconstructies op het verwijzingsveld achter laagnummer te klikken.

Code De code geeft aan wat de materiaalsoort is. Dit wordt grafisch weergegeven. Door op de grafische weergave te klikken verschijnt het selectiescherm materiaalsoort. De code is van belang als er voor een spouw wordt gekozen. In dat geval moet niet de lambda, maar de warmteweerstand worden opgegeven.

Lambda/R Warmtegeleidingscofficint in [W/m.K] van het materiaal. Indien als materiaalsoort een spouw is opgegeven (code = lucht), dient hier de warmteweerstand te worden opgegeven in [m2 K/W]. Voor een horizontale spouw wordt een warmteweerstand van 0.182 aangehouden, een verticale spouw krijgt een warmteweerstand van 0.169.

Mu Dampdiffusieweerstandscofficint.

Rho Dichtheid (volumieke massa) in [kg/m3]

S.W. Soortelijke warmte in [J/kg.K]

Scherm Omgeving
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door in het scherm Gebouwgegevens te klikken op de knop Omgeving. Afhankelijk van ligging, beschutting en de verhouding breedte/diepte van het gebouw worden voor de verschillende orintaties de winddrukcofficinten bepaald en toegepast in de berekening.

140

Beschutting Keuze uit: onbeschut normaal beschut

Dakhoek De hoek van het dak wordt ook gebruikt voor het bepalen van de winddrukcofficint. Het programma maakt voor de bepaling van de winddrukcofficinten onderscheid tussen gebouwen met een dakhelling kleiner dan 10 een da khelling tussen 10 en 30 en een , dakhelling groter dan 30 De dakhelling van een plat dak is 0 . .

Dakhoogte Hoogte van het gebouw is nodig om de windsnelheid op dakhoogte te berekenen.

Gebouwbreedte Breedte van het gebouw gezien vanuit de orintatie Zuid [m]. Alleen van toepassing voor de verhouding 1:1 tot maximaal 1:3. Dit is belangrijk voor de berekening van winddrukcofficinten.

Gebouwdiepte Diepte van het gebouw gezien vanuit de orintatie Zuid [m]. Alleen van toepassing voor de verhouding 1:1 tot maximaal 1:3. Dit is belangrijk voor de berekening van winddrukcofficinten.

Ligging Keuze uit drie mogelijkheden: vlak open terrein bossen, geaccidenteerd terrein stadscentra

Scherm Persoonsgroep
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door : in het scherm IWP-criteria de knop Personen te activeren.

141

in het scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) in het definitiescherm voor Personen te kiezen en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op de gewenste regel in het definitiescherm. in het scherm Gebouwinvoer (niveau IWP-groep) in het definitiescherm voor Personen te kiezen en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in de ruimte.

In dit scherm worden gegevens over aantal personen en warmte-afgifte van personen opgegeven. Dit scherm is afhankelijk van het ingestelde niveau : 1: eenvoudig, convectief is 50%, voelbaar is 60%. Bij VA114 wordt de gebruiksperiode van het gebouw aangehouden. Bij andere programmas : 8-18 uur. 2: uitgebreid

In het definitiescherm kan worden aangegeven welke groep personen moet worden geplaatst. Via het scherm IWP-criteria kunnen deze groepen automatisch worden geplaatst, maar dan kan er maximaal n groep worden geplaatst in een ruimte. Het scherm IWP-criteria is alleen te bereiken als het scherm Gebouwinvoer gesloten is. Via het definitiescherm kunnen de automatisch geplaatste groepen worden gecontroleerd en handmatig groepen worden geplaatst. Het controleren van een geplaatste groep gaat door in het scherm Gebouwinvoer met de LMK dubbel te klikken op het icoontje in de ruimte, of door in het definitiescherm met de LMK dubbel te klikken op de gewenste regel (groep). Het plaatsen van groepen gaat door de shift-toets ingedrukt te houden en met de LMK binnen de ruimte te klikken. Op de positie waar met de muis is geklikt binnen de ruimte wordt de groep geplaatst. Het verwijderen van geplaatste groepen gaat door de control-toets ingedrukt te houden en met de LMK in de te verwijderen groep te klikken. Hierbij maakt het niet uit welke definitie in het definitiescherm actief is. Als er gekozen is voor vermogen per m2 dan kan de totale hoeveelheid per programma verschillen, omdat in bv VA102 met het netto vloeroppervlak gerekend wordt. Als er geen periode wordt opgegeven houdt het programma de gebruiksperiode van het gebouw aan, die in het scherm Gebouwgegevens is opgegeven. Is ook deze niet opgegeven houdt het programma een periode aan van 5 dagen per week tussen 8-18 uur. Als bij niveau 1 wordt gekozen voor de optie W of W/m2 rekent VA114 conform ISSO32 met 1.2 Met en clo=0.7/0.9. De verhouding latent en voelbaar staat dan vast. De convectiefactor staat vast op 0.5 Als wordt gekozen voor de optie aantal personen rekent VA114 bij de PMV-bepaling met een metabolisme (met) die overeen komt met de gekozen activiteit. VA114 rekent dan met een model voor personen waarbij de verhouding voelbaar en latent afhankelijk is van de temperatuur (de temperatuur die gebruikt wordt is van het vorige uur). In niveau 1 staat de clo-waarde vast op 0.7 en 0.9. In niveau 2 kunnen de clo-waarden worden opgegeven. Als bij niveau 2 wordt gekozen voor de optie W of W/m2 rekent VA114 conform ISSO32 met 1.2 Met en clo-waarde en verhouding voelbaar/latent kan opgegeven worden.

142

In nivo 2 kan gekozen worden voor een activiteit. Houdt rekening met het feit dat bij de keuze voor rustend, lichte kantoorwerkzaamheden (M=85 Watt en met=0.81) de voelbare warmteproductie bij 22 gr.C en een clo=0.8 ca. 74 Watt is. Bij een hogere binnentemperatuur van bv. 25 gr.C. is de voelbare warmteproductie slechts ca. 55-60 Watt. Als men wilt uitkomen op een voelbare warmteproductie van ca. 85 Watt per persoon (zie ISSO32 en ISSO8) bij een clo=0.8 moet er voor zittend schrijftafelwerk (M=130, met=1.24) worden gekozen (zie NEN5087).

Aantal Aantal personen aanwezig in het vertrek. Dit wordt gevraagd als bij eenheid gekozen is voor aantal personen.

Activiteit Hiermee wordt de aard van de werkzaamheden aangegeven. Hoe zwaarder de werkzaamheden, hoe meer vermogen de personen gaan afgeven. Het metabolisme stijgt dan ook.

De bovenstaande tabel komt uit de Koellastnorm NEN5067 (blz.27, tabel 1 en 1a) en is vergelijkbaar met de tabel uit ISSO32 (tabel 6) en ISSO8 (tabel 14).

Clo-waarde (winter) Hier wordt de kledingweerstand (clo-waarde) van de personen in de winter opgegeven. (default : 0.9)

Clo-waarde (zomer) Hier wordt de kledingweerstand (clo-waarde) van de personen in de zomer opgegeven. (default : 0.7)

143

Convectief deel Het convectieve deel van de personenwarmte. Het overige deel is stralingswarmte. De defaultwaarde voor het convectieve deel is 0.5

Eenheid Opgave van de eenheid van het vermogen. Keuze uit: vermogen per oppervlakte totaal vermogen aantal personen

Gebruiksperiode Dit is een koppeling naar het scherm Weekindeling. In het scherm wordt de periode opgegeven dat de personen aanwezig en afwezig zijn. Houd rekening met het feit dat er bij VA102 maar een dag wordt opgegeven en bij VA114 meerdere dagen. Hierdoor zijn de gegevens voor de weekindeling van VA102 en van VA114 niet uitwisselbaar. Als er geen periode wordt opgegeven houdt het programma de gebruiksperiode van het gebouw aan, die in het scherm Gebouwgegevens is opgegeven. Is ook deze niet opgegeven houdt het programma een periode aan van 5 dagen per week tussen 8-18 uur.

Niveau buiten gebruikswijze Percentage van het totaal afgegeven buiten de gebruiksperiode.

Niveau tijdens gebruikswijze Percentage van het totaal afgegeven tijdens de gebruiksperiode.

Vermogen Het totaal vermogen aan personen of het totaal vermogen aan personen per m2 (totaal = voelbaar + latent). Het voelbare deel moet ook worden opgegeven, waarna het programma bepaalt hoeveel voelbaar / latent wordt afgegeven. Alleen het voelbare vermogen verschijnt in de uitvoer.

Voelbaar Percentage van het vermogen dat voelbaar is (default : 60%). De rest is latente warmtebelasting.

144

Als het vermogen in nivo 1 wordt opgegeven, houdt u er dan rekening mee, dat het voelbare deel 60% is. Het programma VA114 rekent dan met 60% van het totaal vermogen. In nivo 2 is het voelbare deel afhankelijk van de binnentemperatuur.

Scherm Productgegevens LVK-apparaat

Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door in het scherm Gebouwinvoer, niveau LVK-app. met de LMK dubbel te klikken op een regel in het definitiescherm. Het scherm Productgegevens LVK-apparaat verschijnt. Bij de Installatiegegevens is bij decentrale koeling of verwarming een 4-pijpssysteem opgegeven en het LVK-apparaat is geselecteerd en geplaatst. Als daarna bij de Installatiegegevens het 4-pijpssysteem gewijzigd wordt in een 2-pijpssysteem kan er een melding verschijnen over het koel- of verwarmingsdeel, terwijl dat niet is opgegeven. Open daarvoor eerst het scherm met het LVK-apparaat. Hierna verschijnt de melding niet meer.

Apparaat Standaard staat hier 'radiator'. Bij VA114 verschijnt hier het apparaat dat is gekozen bij decentrale koeling/verwarming in het scherm Installatiegegevens. Als daar meerdere apparaten zijn geselecteerd, kan hier een keuze worden gemaakt tussen de diverse LVKapparaten. Van elk apparaat moeten de specificaties worden opgegeven.

Functie Standaard staat hier 'verwarming'. Bij VA114 kan hier een keuze worden gemaakt tussen verwarmen, koelen en verwarmen en koelen.

Percentage convectie Het percentage van de radiatorwarmte, dat convectief aan de lucht wordt afgegeven. Voor paneelradiatoren kunnen voor de percentages convectie de volgende richtwaarden worden aangehouden :

Omgevingstemperatuur De omgevingstemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Als tijdens de berekening de omgevingstemperatuur anders is wordt deze hiervoor gecorrigeerd. De omgevingstemperatuur welke wordt toegepast volgens de Europese norm NEN EN 442 is 20 gr.C.

145

Wateraanvoertemperatuur De wateraanvoertemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. De wateraanvoertemperatuur waar het programma mee rekent wordt bepaald door de waterstooklijn. De aanvoertemperatuur welke wordt toegepast volgens de Europese norm NEN EN 442 is 75 C.

Waterretourtemperatuur De waterretourtemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt gebruikt om het waterdebiet door het apparaat te bepalen. De retourtemperatuur welke wordt toegepast volgens de Europese norm NEN EN 442 is 65 C.

Vermogen bij installatie in dagbedrijf Opgave van het voelbaar vermogen van het afgifteapparaat volgens de productspecificaties. Dit is het vermogen dat het apparaat kan leveren tijdens dagbedrijf bij een bepaalde wateraanvoertemperatuur en omgevingstemperatuur. Indien tijdens de berekening de temperaturen hiervan afwijken vindt er in het programma een correctie plaats voor de afwijkende condities.

Vermogen bij installatie nacht/weekendbedrijf (standby) Dit voelbaar vermogen is van toepassing voor inductieapparaten en geeft aan hoeveel vermogen er nog afgegeven kan worden als er geen lucht ingeblazen wordt (inductie). Zie scherm Bedrijfswijze. Bij andere apparaten dan inductieunits is het vermogen tijdens nacht/weekendperiode gelijk aan het vermogen tijdens dagbedrijf. De setpoints zijn dan voor verwarming 99.9 en voor koeling 999.9

146

Scherm Projectomschrijving
Inleiding In dit hoofdstuk worden de invoerschermen Projectomschrijving, Adresgegevens opdrachtgever en Adresgegevens leveranciers behandeld. Deze schermen komen in alle programmas binnen de Uniforme Omgeving voor. Het scherm Projectomschrijving is voor alle programmas hetzelfde. Men selecteert het in het menu Invoeren. In dit scherm worden de algemene, administratieve gegevens voor de berekening verzameld. Het Bouwbesluit schrijft namelijk voor welke algemene gegevens op elke pagina van de uitvoer van rekenprogrammas moeten worden vermeld.

Opdrachtgever In gevolge het Bouwbesluit moet in de uitvoer van een berekening naam en adres van de opdrachtgever worden vermeld. Na aanklikken volgt het scherm Adresgegevens.

Projectnummer Het project- of werknummer komt op iedere pagina van de uitvoer.

Projectomschrijving Deze omschrijving (max. 60 karakters) geldt voor het gehele project en komt in de uitvoer van elk programma dat binnen dit project (binnen uniforme omgeving) wordt gebruikt. De hele omschrijving komt op het voorblad van de uitvoer. De eerste regel komt op iedere pagina van de uitvoer.

Technicus Naam van de technicus komt op iedere pagina van de uitvoer.

Voorbeeld In het scherm Projectomschrijving worden algemene project gegevens opgegeven. Het bouwbesluit schrijft voor welke algemene gegevens op elke pagina van de uitvoer van rekenprogramma's vermeld moeten worden. De hele omschrijving komt op het voorblad van de uitvoer en de eerste regel komt steeds op iedere pagina van de uitvoer. Klik in het menu Invoeren op de optie projectomschrijving. Vul de projectgegevens in. Klik met de muis op het veld achter opdrachtgever. Het scherm Adresgegevens opdrachtgever verschijnt. Geef de adresgegevens van de opdrachtgever op. Klik op de knop selecteren. De adresgegevens worden nu aan het project gekoppeld.

147

Scherm Raamconstructies
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door : Het invoerveld constructie aan te klikken in het scherm Gegevens deelwand, wanneer de deelwand een raam is Door in het menu te kiezen voor Raamconstructie

In dit scherm geeft men de eigenschappen op van een glas-/raamsysteem. De glassystemen worden gedefinieerd aan de hand van productgegevens zoals deze door glas- of zonweringsfabrikanten worden geleverd. De U-waarde, ZTA, ABS en D zijn van belang voor de bepaling van de energetische / thermische eigenschappen van het glassysteem. De LTA is van belang voor de schakeling van de verlichting. Er zijn 3 niveaus : Niveau 1 : opgave U, ZTA, ABS, D, CF, LTA en eventueel type zonwering. Bij de opgave op dit niveau mogen de ABS en de D worden ingevuld, maar het programma VA114 rekent niet met deze waarden Niveau 2 : opgave van aantal lagen, eventueel in combinatie met zonwering. Daarnaast moeten de glaseigenschappen U, ZTA, ABS, D en LTA worden opgegeven, waarmee de CF kan worden bepaald. Vervolgens kan via het verwijzingsveld na glasnetwerk het glasnetwerk worden berekend. Als voor een combinatie met zonwering wordt gekozen moet de ABS en D van de zonwering worden opgegeven, waarna het programma de U, ZTA, LTA en CF van de combinatie bepaalt. Ook hier kan het glasnetwerk worden bepaald. De volgende algemene waarden kunnen aangehouden worden : luxaflex (D=0.30 en ABS=0.34). De D en ABS zijn uiteraard sterk afhankelijk van het gekozen zonweringsproduct. buitenscreens (D=0.17 en ABS=0.23) binnenscreens, zoals verosol met verschillende doekkwaliteiten : 312 (D=0.06 en ABS=0.30), 316 (D=0.21 en ABS=0.25), 976 (D=0.03 en ABS=0.25). Niveau 3 : Netwerkversie. Hier kan vanuit het verwijzingsveld glasnetwerk het glasnetwerk worden opgeroepen, waarna u zelf alle cofficinten kunt invullen. Vervolgens berekent het programma de U, ZTA en CF. Alleen op dit niveau kan een klimaatraam opgegeven worden.

De invoergegevens die specifiek vallen onder niveau 1 worden aangegeven met [1], die vallen onder niveau 2 worden aangegeven met [2] en die vallen onder niveau 3 met [3]. Als men van niveau 3 naar niveau 2 terug gaat, waarbij bepaalde waarden in niveau 3 nul zijn (zoals U, ZTA, LTA, D of ABS), dan verschijnt deze nul ook in niveau 2. Gaat men vervolgens van niveau 2 terug naar niveau 1, dan verschijnen deze waarden (nul) niet op het scherm. Vanuit niveau 2 kan het glasnetwerk bepaald worden. Dit is echter alleen mogelijk voor de combinatie van dubbel glas met binnen- , tussen- of buitenzonwering. Voor glassystemen met 3 glaslagen kan het glasnetwerk niet automatisch bepaald worden. Dit netwerk kan uiteraard wel via niveau 3 handmatig worden ingevuld.

Aantal lagen Aantal glasvlakken in de raamconstructie exclusief zonwering, rolluik, gordijn en spouwen (maximaal 3). Na opgave van het aantal lagen verschijnen de lagen op het scherm.

148

ABSglas Het gedeelte van de door het glas geabsorbeerde zonne-energie. Buitenlandse benamingen zijn : absorptance (eng), absorption (du), absorption (fr). Bij de opgave op niveau 1 mogen de ABS en de D worden ingevuld, maar het programma VA114 rekent niet met deze waarden.

ABSglas+zonw Het gedeelte van de door het glas+zonwering geabsorbeerde zonne-energie. Bij de opgave op niveau 1 mogen de ABS en de D worden ingevuld, maar het programma VA114 rekent niet met deze waarden. ABS-zonw Het percentage van de opvallende zone-energie dat door de zonwering wordt geabsorbeerd. De volgende algemene waarden kunnen aangehouden worden : luxaflex (ABS=0.34), buitenscreens (ABS=0.23), binnenscreens, zoals verosol (ABS=0.30).

CFglas De convectiefactor. Dit is het gedeelte van de totale binnenkomende zonne-energie dat via convectie direct aan de vertreklucht wordt afgegeven. De waarde wordt berekend uit de U, ZTA, D en ABS. Wanneer een zonwering aanwezig is : opgave voor zonwering omhoog en omlaag.

CFglas+zonw De convectieweerstand. Dit is het gedeelte van de totale binnenkomende zonne-energie door het glas+zonwering dat via convectie direct aan de vertreklucht wordt afgegeven. De waarde wordt berekend uit de U, ZTA, D en ABS.

Convectieweerstand De convectieve overgangsweerstanden aan de buiten- en binnenkant en tussen de diverse glas- en zonweringsvlakken. (in W/(m.K))

Dglas De directe energietransmissie. Het gedeelte van de direct doorgelaten zonne-energie of m.a.w. D= doorgelaten zonnestraling/de totale opvallende zonnestraling. Buitenlandse benamingen zijn : direkte transmission (du), transmission directe (fr). Bij de opgave op niveau 1 mogen de ABS en de D worden ingevuld, maar het programma VA114 rekent niet met deze waarden.

149

Dglas+zonw De directe energietransmissie. Het gedeelte van de direct doorgelaten zonne-energie door het glas+zonwering of m.a.w. D= doorgelaten zonnestraling/de totale opvallende zonnestraling. Bij de opgave op niveau 1 mogen de ABS en de D worden ingevuld, maar het programma VA114 rekent niet met deze waarden. D-zonw Het percentage van de opvallende zone-energie dat door de zonwering wordt doorgelaten. De volgende algemene waarden kunnen aangehouden worden : luxaflex (D=0.30), buitenscreens (D=0.17), binnenscreens, zoals verosol (D=0.06).

Doorstraling De doorstraling door zonwering. (in W/(m.K)). Volgens ISSO32 kan hier 0.86 aangehouden worden. De waarde van de doorstraling bij binnen- of buitenzonwering is nul.

Emissiecofficint Emissiecofficint van het glas. Het is raadzaam om voor glas zonder coating 0.84 aan te houden.

Glasnetwerk Als op dit verwijzingsveld wordt geklikt, verschijnt het glasnetwerk (niveau 3). Zie Raamconstructie gegevens op niveau 3

LTAglas De lichttoetredingscofficint. Het betreft hier de doorlating van het zichtbare gedeelte van de zonnestraling, m.a.w. LTA=doorgelaten zichtbare zonnestraling/totale opvallende zichtbare zonnestraling. Deze cofficint wordt gebruikt om het licht in het vertrek te bepalen en wordt gebruikt om de verlichting te schakelen. Buitenlandse benamingen zijn : light transmittance (eng), lichtdurchlassigkeit (du), transmission lumiere (fr). Wanneer een zonwering aanwezig is : opgave voor zonwering omhoog en omlaag.

LTAglas+zonw De lichttoetredingscofficint. Het betreft hier de doorlating van het zichtbare gedeelte van de zonnestraling door het glas+zonwering, m.a.w. LTA=doorgelaten zichtbare zonnestraling/totale opvallende zichtbare zonnestraling. Deze cofficint wordt gebruikt om het licht in het vertrek te bepalen en wordt gebruikt om de verlichting te schakelen.

Straling De stralingsweerstanden tussen de diverse glas- en zonweringsvlakken. (in W/(m.K))

150

Type zonwering Type zonwering. Keuze uit : geen buiten tussen binnen

Wanneer een zonwering aanwezig is : opgave voor zonwering omhoog en omlaag.

Uglas De warmtedoorgangscofficint van het glas in W/K.m. (VA114 werkt met netto glasafmetingen). De doorgang van de warmte in Watt, per tijdseenheid en per m bij een temperatuursverschil binnen en buiten van een graad Kelvin. Wanneer een zonwering aanwezig is : opgave voor zonwering omhoog en omlaag.

Uglas+zonw De warmtedoorgangscofficint van het glas+zonwering in W/K.m. De doorgang van de warmte in Watts, per tijdseenheid en per m bij een temperatuursverschil binnen en buiten van een graad Kelvin.

Ventilatiegeleiding De ventilatiegeleiding bij zonweringsvlakken (in W/(m.K)). Als richtwaarden (volgens ISSO32) worden aangehouden : Bij goed een goed geventileerde ruimte tussen buitenzonwering (bv uitvalscherm) en buitenste glasvlak : 200. Hierbij is de temperatuur in die ruimte vrijwel gelijk aan de buitentemperatuur. Als de buitenzonwering (bv screens) dicht bij het buitenste glasvlak ligt : 50 Bij rolluiken (vrijwel geen ventilatie) : 25 Bij binnenzonwering : 32

Zonweringnummer In niveau 2 kunt u een keuze maken uit : geen zonwering zonwering gordijn rolluik

Na selectie wordt dit getekend in het beeldscherm.

151

ZTAglas De zontoetredingsfactor van het glas. (VA114 werkt met netto glasafmetingen). Dit is een productgegeven van een glassysteem en een maat voor de totale hoeveelheid zonne-energie die door het glassysteem wordt doorgelaten in de vorm van kortgolvige straling, langgolvige straling en convectieve overdracht. De waarde ligt tussen 0 en 1. Buitenlandse benamingen zijn : solar radiant heat total transmission (eng), gesamt-energie-durchlassigkeit (dui), facteur solaire (fr). Wanneer een zonwering aanwezig is : opgave voor zonwering omhoog en omlaag. In Amerikaanse normen wordt vaak gesproken over een g-cofficint (solar gain). Deze is gelijk aan de ZTA. Ook wordt een SC (Shading Cofficint) genoemd, deze SC is gelijk aan de ZTA / 0.87

ZTAglas+zonw De zontoetredingsfactor van het glas+zonwering. Dit is een productgegeven van een glassysteem en een maat voor de totale hoeveelheid zonne-energie die door het glassysteem wordt doorgelaten in de vorm van kortgolvige straling, langgolvige straling en convectieve overdracht. De waarde ligt tussen 0 en 1.

Scherm Roostergegevens
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd in het scherm Gebouwinvoer, niveau Rooster en vervolgens met de LMK dubbel te klikken op : of een regel in het definitiescherm Rooster definities een icoontje in een ruimte

Een rooster is via de invoervelden te definiren en te plaatsen in de actieve ruimte door de knop Selecteren te gebruiken. Een eenmaal gedefinieerd rooster kan meerdere malen in een ruimte geplaatst worden en ook in andere ruimten. Lucht wordt Keuze uit : toegevoerd afgevoerd via installatie afgevoerd naar buiten

152

Luchtdebiet tijdens dagbedrijf Luchtdebiet van het rooster [m3/h]. Dit is het luchtdebiet dat tijdens dagbedrijf wordt toegevoerd of afgevoerd. Het betreft hier het primaire debiet (afkomstig van de LBK).

Luchtdebiet tijdens nacht/weekendbedrijf (standby) Het luchtdebiet [m3/h] dat tijdens nacht/weekendbedrijf (standby) wordt toegevoerd of afgevoerd. Als bij de Installatiegegevens gekozen is voor voorwaardelijke nachtventilatie, moet hier nul worden opgegeven en moet het debiet worden opgegeven bij luchtdebiet tijdens nachtkoeling/verwarming. Het betreft hier het primaire debiet (afkomstig van de LBK).

Luchtdebiet tijdens nachtkoeling/verwarming Het luchtdebiet [m3/h] dat tijdens nacht/weekendkoeling of -verwarming (standby) wordt toegevoerd of afgevoerd. Het betreft hier het primaire debiet (afkomstig van de LBK).

Totaal inblaaslucht Hoeveelheid totale primaire lucht [m3/h] tijdens : Dagbedrijf Nachtbedrijf Nachtkoeling/verwarming

Het aandeel buitenlucht wordt opgegeven in het scherm Installatie bij minimaal buitenluchtaandeel.

Totaal afzuiging Hoeveelheid totaal afzuiging [m3/h] tijdens: Dagbedrijf Nachtbedrijf Nachtkoeling/verwarming

Bij VAV-systeem : Minimum percentage van dagbedrijf Geeft aan hoeveel de VAV-box teruggeregeld kan worden ten opzichte van het bij Roosters opgegeven primaire debiet. Indien voor de totale installatie het aandeel verse lucht onder het minimum debiet dreigt te komen, zal op centraal niveau in de mengsectie het aandeel verse lucht verhoogd worden.

153

Scherm Stooklijnen
Inleiding In het scherm installatie kunnen meerdere stooklijnen worden opgegeven. Afhankelijk van het gekozen installatieconcept kunnen 2 stooklijnen voor de gewenste luchtinblaastemperatuur (dag- en standbybedrijf), en 4 stooklijnen per distributienet (verwarmen, koelen, dag- en standbybedrijf) worden opgegeven. De distributienetten die kunnen worden opgegeven zijn : 1e net voor lokale afgifte apparaten zoals radiatoren en fancoilunits 2e net voor warmteafgifte in een constructie (bv. stralings- of koelplafond, vloerverwarming) LBK-net voor de voeding van de luchtbehandelingskast

De opgegeven inblaastemperaturen worden opgegeven als functie van de buitenluchttemperatuur : Bij centrale luchtbehandelinginstallatie: opgave gewenste inblaastemperatuur. Bij decentrale koeling/verwarming : opgave gewenste wateraanvoertemperatuur.

In dit scherm kan de gewenste temperatuur als functie van de buitenluchttemperatuur opgegeven worden. De stooklijn kan met maximaal 4 punten of minimaal 1 punt beschreven worden. Als er slechts 1 punt wordt opgegeven dan is de gewenste wateraanvoer- / inblaastemperatuur bij alle buitentemperaturen gelijk. De stooklijn kan aflopend, oplopend of een combinatie van deze twee zijn. De inblaastemperatuur mag zowel afnemend als oplopend zijn, de buitentemperatuur mag alleen oplopend zijn. Als een stooklijn wordt opgegeven, waarbij een buitentemperatuur van 0 C wordt gebruikt, verschijnt een foutmelding op het scherm, dat de inblaas- of wateraanvoertemperatuur niet tussen 0 en 0 ligt. Geef in dat geval voor de buitentemperatuur 0.1 C op. De inblaastemperatuur heeft betrekking op de primaire lucht (na de LBK en ventilator en vr een eventuele inductieunit).

Buitentemperatuur Hier wordt een buitentemperatuur opgegeven, waarna in het invoerveld ernaast een gewenste inblaastemperatuur/wateraanvoertemperatuur wordt opgegeven.

Gewenste temperatuur Hier wordt een gewenste inblaastemperatuur/wateraanvoertemperatuur opgegeven, welke bij een opgegeven buitentemperatuur hoort.

Scherm Temperatuur setpoints

Inleiding Hier worden de temperatuursetpoints voor dag- en nachtbedrijf opgegeven. Als er geen temperatuursetpoints worden opgegeven bij het LVK-apparaat, rekent VA114 met de volgende default-waarden : verwarming bij dagbedrijf 20 gr.C.

154

 verwarming bij nacht/weekendbedrijf koeling bij dagbedrijf koeling bij nacht/weekendbedrijf

16 gr.C. 24 gr.C. 999 gr.C.

Als tijdens nacht/weekendbedrijf geen verwarming aanwezig is het temperatuursetpoint 99.9 gr.C. Als tijdens nacht/weekendbedrijf geen koeling aanwezig is het temperatuursetpoint 999.9 gr.C.

Bij dagbedrijf Dit is de temperatuur welke in de ruimte gehandhaafd moet worden tijdens dagbedrijf.

Bij nacht/weekendbedrijf (standby) Dit is de temperatuur welke in de ruimte gehandhaafd moet worden tijdens nacht/weekendbedrijf.

Scherm Uitstekende geveldelen

Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door het invoerveld Uitstekende geveldelen aan te klikken in het scherm Gegevens deelwand in hoofdwand. Hier moeten de afmetingen worden ingevuld voor de luifel of de uitstekende geveldelen links/rechts. Alle invoergegevens worden opgegeven van binnen uit het vertrek gezien. Als er gegevens over de luifel of de uitstekende geveldelen links/rechts moeten worden ingevuld, moet in het scherm Algemene gegevens ja ingevuld zijn bij voor geveldelen van te berekenen vertrekken. Als in het scherm Algemene gegevens ja is ingevuld bij verzonken ligging geveldelen moet in dit scherm alleen de afmeting bij raam naar binnen gelegen worden opgegeven. j

Afstand raam tot luifel Kortste afstand [m] tussen raam en luifel. Als er geen luifel aanwezig is en een zijwand loopt verder door dan de bovenkant van het raam, kan hier de afstand opgegeven worden vanaf de bovenkant van het raam tot de bovenkant van de zijwand.

Afstand raam tot uitstekend geveldeel links Kortste afstand [m] tussen raam en uitstekend geveldeel links. Indien er geen uitstekend geveldeel links aanwezig is, maar de luifel loopt aan de linkerkant van het raam verder door, kan hier de afstand opgegeven worden, dat de luifel verder doorloopt.

155

Afstand raam tot uitstekend geveldeel rechts Kortste afstand [m] tussen raam en uitstekend geveldeel rechts. Indien er geen uitstekend geveldeel rechts aanwezig is, maar de luifel loopt aan de rechterkant van het raam verder door, kan hier de afstand opgegeven worden, dat de luifel verder doorloopt.

Luifel Afmeting [m] van de luifel loodrecht op de gevel.

Raam naar binnen gelegen Afstand [m] welke het raam naar binnen ligt.

Uitstekend geveldeel links (van binnen uit gezien) Afmeting van uitstekend geveldeel links (van binnenuit gezien) loodrecht op de gevel.

Uitstekend geveldeel rechts (van binnen uit gezien) Afmeting van het uitstekend geveldeel rechts (van binnenuit gezien) loodrecht op de gevel.

156

Scherm Ventilatievoorzieningen
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door: het invoerveld constructie aan te klikken in het scherm Gegevens deelwand in hoofdwand, wanneer de deelwand een ventilatievoorziening is door in het menu te kiezen voor Ventilatievoorziening

In dit scherm geeft men de eigenschappen op van een ventilatievoorziening.

Scherm Ventilatorgegevens
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd in het scherm Installatiegegevens door het veld Mechanische luchttoevoer of luchtafvoer te activeren. Hier worden gegevens van een ventilator opgegeven. Hier worden de gegevens van een toevoer- en een afvoerventilator opgegeven. Voor beide ventilatoren kan de opwarming worden opgegeven. Bij de toevoerventilatoren moet de regeling worden ingevuld. Debiet en regeling worden overgenomen van de toevoerventilator. Indien er alleen afgezogen wordt, wordt het luchtdebiet bepaald aan de hand van de opgegeven debieten bij de roosters. Dit geldt ook als er via de roosters is aangegeven dat er meer of minder wordt afgevoerd dan toegevoerd.

codering Unieke codering van de ventilator, dit kan bijvoorbeeld een bestelcodering zijn.

debietregeling Keuze uit: geen regeling. Deze wordt gebruikt bij de opgave van een constant volume systeem (CAV) smoorregeling. Dit is een variabel volume systeem (VAV) met een continue regeling. inlaatklepverstelling. Dit is een variabel volume systeem (VAV) met een continue regeling. waaierschoepverstelling. Dit is een variabel volume systeem (VAV) met een continue regeling. toerenregeling. Hier moet de manier van regelen nog opgegeven worden.

De eerste optie is voor de opgave van een constant volumen systeem (CAV). Smoorregeling, Inlaatklepverstelling en Waaierschoepverstelling zijn variabel volume systemen (VAV) met een continue regeling.

157

VA114 maakt geen onderscheid tussen de 3 bovengenoemde regelingen. Dit onderscheid is gemaakt t.b.v. de EPN-berekening). Bij toerenregeling moet de manier van regelen nog opgegeven worden. Als er gekozen is voor een VAV regeling moet in VA114 bij de Roostergegevens een minimum luchtdebiet per rooster worden opgegeven.

Leverancier Leverancier van de ventilator. Klikt men dit invoerveld aan, dan komt men in het scherm Adresgegevens leveranciers en kan men in dit scherm de naam en adres van de leverancier intikken. Deze gegevens komen dan in de uitvoer.

Luchtdebiet Hier moet het totale luchtdebiet voor de hele zone worden opgegeven, het moet in ieder geval kloppen bij de gegevens die voor de componenten uit de Luchtbehandelingskast gelden. Bij een VA114 berekening wordt via een deelfractie met de juiste ventilatiehoeveelheid ( voor de door te rekenen vertrekken) gerekend. Dit heeft als voordeel dat bij de keuze om een ander vertrek door te rekenen met andere luchtinblaashoeveelheden het debiet bij de ventilator niet aangepast hoeft te worden.

Minimumstand Deze optie kan alleen ingevuld te worden indien er bij debietregeling is gekozen voor toerenregeling en bij VAV-regeling voor debiet in stap regelen. De ventilator schakelt naar deze stand indien de totale vraag door de vertrekken lager is de opgegeven fractie.

Opwarming Door wrijving van de ventilator en de kanalen en door de drukvereffening zal de ventilatielucht opwarmen. In een aantal gevallen zal ook de koeling van ventilatormotor plaatsvinden via de ventilatielucht. De totale opwarming is afhankelijk van de effectiviteit van de ventilator en de optredende drukken en luchtsnelheden. In normale gevallen kan 1.5 graad worden aangehouden. In het uitvoeroverzicht voor de installatie is de energie die met deze opwarming gepaard gaat te vinden als dissipatie-energie. Bij aanvoerventilatoren zit bij de regeling van de inblaastemperatuur het "meetpunt" van de luchttemperatuur achter de gehele LBK inclusief ventilator. Bij afvoerventilatoren speelt de dissipatie-energie alleen een rol bij recirculatie of bij warmteterugwinning. De ventilator zit vanuit de vertrekken gezien voor de mengsectie en/of warmteterugwinning.

VAV regeling Indien er gekozen is voor een VAV systeem bij de debietregeling wordt hier de wijze van regelen opgegeven. Alleen bij toerenregeling is er een keuze uit: debiet continu regelen: De ventilatoren worden zo geregeld dat het luchtdebiet welke bij de centrale unit geconditioneerd wordt gelijk is aan de som van de benodigde luchtdebieten in de vertrekken. Debiet in stap regelen: Als het debiet naar de vertrekken lager is dan het minimumdebiet dan wordt op de minimumstand overgeschakeld.

158

Wanneer het debiet continu geregeld wordt past de ventilator zich ten alle tijde aan aan de vraag van de vertrekken. Bij de optie debiet in stap regelen schakelt de ventilator pas een stap terug als de vraag van de vertrekken onder een opgegeven waarde zakt. De temperatuursetpoints bij het VAV-systeem moeten opgegeven worden in het scherm Vertrekgegevens bij binnencondities.

Scherm Vertrekgegevens
Inleiding In dit scherm worden de Vertrekgegevens van de verschillende programmas beschreven. Het scherm Vertrekgegevens wordt geselecteerd door : in het scherm Gebouwinvoer, niveau Vertrek met de LMK dubbel te klikken op een ruimte in het scherm Gebouwinvoer, niveau Vertrek met de lMK dubbel te klikken op een ruimte in het menu Invoeren voor Vertrekken te kiezen

In dit scherm worden specifieke gegevens voor een vertrek ingevoerd zoals de wanddikte, vloerdikte, infiltratie / ventilatie, reflectiecofficinten van wanden en plafond etc. Hiermee wordt de vertrekdefinitie vastgelegd. Een standaard kantoorvertrek hoeft dus slechts eenmaal te worden gedefinieerd. Men koppelt dit scherm aan de ruimten die aan deze`vertrekdefinitie voldoen door in het scherm Gebouwinvoer met de LMK op die ruimten te klikken terwijl men de SHIFT toets ingedrukt houdt. De toewijzing kan verbroken worden door met de LMK te klikken en de CONTROL toets ingedrukt te houden.

Binnencondities bij VAV-systeem Door het aanklikken van dit invoerveld komt men in het scherm Conditiegegevens om de temperatuursetpoints van dit vertrek bij een VAV-systeem op te geven en te selecteren voor de berekening.

Gemiddelde plenumhoogte Voor een juiste omrekening naar de binnenmaat is opgave van de hoogte van het plenum, dat wil zeggen de afstand van de onderkant van het plenum tot de onderkant van de erboven liggende vloer, noodzakelijk. Voor de berekening van ventilatiehoeveelheden wordt rekening gehouden met de inwendige hoogte. Gemiddelde vloerdikte Om dezelfde reden als bij de gemiddelde wanddikte houdt het programma rekening met de vloer-op-vloer maten. Hier dient de gemiddelde vloerdikte te worden opgegeven. Voor de berekening van ventilatiehoeveelheden wordt rekening gehouden met de inwendige hoogte.

159

Gemiddelde wanddikte In alle programma's die werken binnen de Uniforme Omgeving wordt in verband met uitwisselbaarheid van gegevens voor de vertrekafmetingen primair gewerkt met de 'hart op hart maten' of 'stramien-maten'. In de verschillende programma's worden die maten indien nodig omgerekend naar buiten- en binnenmaten met behulp van de gemiddeld wanddikte. Voor de omrekening van 'hart op hart maten' naar binnenmaten moet de gemiddelde wanddikte van het vertrek worden opgegeven. Is de wanddikte (nog) niet bekend dan kan men de default-waarde aanhouden.

Koeling Opgave of het vertrek wel of niet gekoeld wordt. Als hier Ja wordt ingevuld en bij de Installatiegegevens wordt geen koeling opgegeven, wordt er een LVK-apparaat ingevoerd met een vermogen van 99999 Watt. De default temperatuursetpoints staan echter op 999.9 gr.C., zodat het apparaat nooit in zal komen.

Luchtuitwisseling met buiten Als in het scherm Gebouwgegevens bij infiltratie wordt opgegeven opgave via vertrekdefinitie verschijnt deze invoeroptie. Door het activeren van dit verwijzingsveld komt men in het scherm Luchtuitwisselingsgroep, waar men gegevens invoert over ventilatievoorziening.

Type vertrek Er zijn twee invoervelden. In het eerste veld selecteert men het type vertrek zoals gedefinieerd in het Bouwbesluit : verblijfsruimte, verblijfsgebied etc. In het tweede invoerveld selecteert men het soort vertrek. Voor een soort vertrek gelden bepaalde binnencondities zoals : binnentemperatuur in de zomer, toegelaten stijging hiervan en vochtgehalte. Hiervan is af te wijken door het invoerveld binnencondities te gebruiken. De keuze van het soort vertrek in het tweede invoerveld is afhankelijk van hetgeen in het eerste veld gekozen is.Bij VA101, VA121, VA122 en VA126 wordt aan de hand van het type vertrek, gebouwfunctie en bezettingsgraadklasse de ventilatie-eisen volgens het Bouwbesluit gecontroleerd. Verder wordt dit invoerveld gebruikt voor de automatische wandtoewijzing en is tevens bedoeld als herkenning voor de gebruiker. De keuze bestaat uit : Verblijfsruimte Verblijfsgebied Verkeersruimte Technische ruimte Algemene ruimte Toilet Badruimte Meterruimte Lift/liftkooi Serre

160

Overige ruimte

Het programma VA114 doet niets met deze invoervelden.

Verwarming Wel of geen verwarming in het vertrek. Opgave in verband met de automatische wandselectie. Als hier Ja wordt ingevuld en bij de Installatiegegevens wordt geen verwarming opgegeven, wordt er een LVK-apparaat ingevoerd met een vermogen van 99999 Watt. De default temperatuursetpoints staan echter op 99.9 gr.C., zodat het apparaat nooit in zal komen.

Scherm Verwarmingsbatterij
Inleiding In dit scherm kunnen de productgegevens van de verwarmingsbatterij opgegeven worden. Het gaat hier dus om een specificatie van de verwarmingsbatterij. Uit het opgegeven thermisch vermogen dat afgegeven kan worden bij een bepaalde wateraanvoertemperatuur en luchtaanvoertemperatuur wordt de effectiviteit van de batterij bepaald. De bijbehorende luchthoeveelheid moet bij de toevoerventilator worden opgegeven. Het rekenprogramma is dan ook onder andere condities (luchthoeveelheden, aanvoertemperaturen) in staat het maximum thermisch vermogen te bepalen. De werkelijke luchthoeveelheden (onder de opgegeven bedrijfsomstandigheden) worden gespecificeerd bij de toevoerventilator, de aanvoertemperaturen bij de stooklijnen voor water en lucht.

Luchttemperatuur aan de ingang Luchtaanvoertemperatuur waarbij het maximal thermisch vermogen is bepaald. De luchtaanvoertemperatuur is normaal de buitentemperatuur, of in geval van warmteterugwinning / recirculatie wordt dit door VA114 berekend. (default : 0 C)

Luchttemperatuur aan de uitgang Luchttemperatuur na de batterij waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt samen met de intrede temperatuur gebruikt om het luchtdebiet over de batterij te bepalen. VA114 rekent met een luchtstooklijn. (default : 20 C)

Thermisch vermogen Hier moet het totale thermische vermogen voor de hele zone worden opgegeven. Het moet in ieder geval kloppen met het debiet dat bij de toevoerventilator is opgegeven. Het gaat hier dus om het vermogen van de batterij zoals deze in de LBK geplaatst wordt. Bij een VA114berekening wordt via een deelfractie met de juiste ventilatiehoeveelheid (voor de door te rekenen vertrekken) gerekend. De deelfractie voor de verwarmingsbatterij wordt bepaald aan de hand van de deelfractie voor de ventilatie. Dit heeft als voordeel dat bij het berekenen van een ander vertrek uit dezelfde zone het vermogen van de verwarmingsbatterij niet aangepast hoeft te worden. Het thermische vermogen wordt bepaald bij te op te geven wateraanvoertemperatuur, waterretourtemperatuur en de luchttemperatuur aan de ingang en aan de uitgang.

161

Wateraanvoertemperatuur Wateraanvoertemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. De wateraanvoertemperatuur waar het programma mee rekent wordt bepaald door de waterstooklijn. (default : 90 C)

Waterretourtemperatuur Waterretourtemperatuur waarbij het thermisch vermogen is bepaald. Dit wordt gebruikt om het waterdebiet door de batterij te bepalen. (default : 70 C)

Scherm Voorwaardelijke nachtkoeling

Inleiding In dit scherm kunt u opgeven of de nachtelijke koeling geleverd wordt d.m.v. inname van extra buitenlucht en/of door de centrale luchtkoeler. De centrale luchtbehandelingsinstallatie wordt voor de voorwaardelijke nachtelijke koeling geregeld op basis van condities in een van de vertrekken. Indien de vertrektemperatuur in de te berekenen ruimte lager wordt dan de aanschakeltemperatuur en het temperatuursverschil (binnen-buiten) is groter dan opgegeven treedt de nachtelijke koeling in werking. Er wordt dan overgeschakeld naar het debiet bij voorwaardelijke nachtkoeling. Voorwaardelijke nachtelijke koeling met ventilatielucht is alleen mogelijk als : er bij mechanische ventilatie een debiet voor nachtkoeling is opgegeven het debiet bij voorwaardelijke nachtkoeling groter is dan bij het debiet bij bedrijfswijze 2

De debieten worden opgegeven bij de roosters.

Aanschakelen als Tbinnen > Voorwaardelijke nachtkoeling inschakelen boven een bepaalde ruimtetemperatuur in vertrek. (default : 24 gr.C)

Koeling d.m.v. buitenlucht Voorwaardelijke nachtkoeling d.m.v. onbehandelde buitenlucht.

Koeling d.m.v. luchtkoeler Voorwaardelijke nachtkoeling d.m.v. door de centrale luchtkoeler behandelde lucht. De stooklijn voor de nacht wordt in dit geval ook gevolgd. Deze moet dan wel opgegeven zijn.

162

Tbinnen-Tbuiten Voorwaardelijke nachtkoeling mag alleen inkomen indien het verschil tussen de ruimtetemperatuur en de buitenluchttemperatuur groter is dan een bepaald minimum. Voor wat betreft de ruimtetemperatuur wordt steeds gekeken naar de temperatuur aan het eind van het vorige uur. (default : 3 K)

Tbuiten Voorwaardelijke nachtkoeling mag alleen inkomen boven deze buitentemperatuur. (default : 12 gr.C)

Uitschakelen als Tbinnen < Voorwaardelijke nachtkoeling uitschakelen onder een bepaalde ruimtetemperatuur in vertrek. (default : 19 gr.C)

Scherm Voorwaardelijke nachtverwarming

Inleiding De centrale luchtbehandelingsinstallatie wordt voor de voorwaardelijke nachtelijke verwarming geregeld op basis van condities in een van de vertrekken. Indien de vertrektemperatuur in de te berekenen ruimte lager wordt dan de aanschakeltemperatuur treedt de nachtelijke verwarming in werking. Er wordt dan overgeschakeld naar het debiet bij voorwaardelijke nachtverwarming. Voorwaardelijke nachtelijke verwarming met ventilatielucht is alleen mogelijk als : er een luchtverwarmer aanwezig is er bij mechanische ventilatie een debiet voor nachtverwarming is opgegeven het debiet bij voorwaardelijke nachtverwarming groter is dan bij het debiet bij bedrijfswijze 2

De debieten worden opgegeven bij de roosters. De stooklijn voor de nacht wordt aangehouden, maar deze moet dan wel opgegeven zijn evenals de waterstooklijnen voor de nacht.

Aanschakeltemperatuur Dit is de ruimtetemperatuur waarbij de luchtverwarmer en ventilatoren inkomen.

Uitschakeltemperatuur Dit is de ruimtetemperatuur waarbij de luchtverwarmer en ventilatoren uitgaan.

163

Scherm Wandconstructiegegevens
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door het invoerveld Constructie aan te klikken in : of door via de menubalk op Invoeren te klikken en vervolgens Wandconstructies te selecteren. In het scherm Wandconstructiegegevens worden wandconstructies opgegeven door middel van Rc-waarde en massa of door opgave van de verschillende constructielagen. Het scherm Wandconstructiegegevens heeft twee niveaus {bmc Niveau.bmp} : 1 : opgave van de Rc-waarde en/of massa 2 : opgave laag voor laag, met absorptie- en emissiecofficinten Voor het koellastprogramma VA102 en het temperatuuroverschrijdings-programma VA114 is het aan te bevelen de wandconstructie laag voor laag (niveau 2) op te geven. Wordt de constructie opgegeven door de Rc-waarde en de massa in te vullen (niveau 1), zal het programma hiervoor een constructie kiezen bestaande uit 3 lagen, te weten steen-isolatie-steen. De dikte van de constructie zal worden bepaald aan de hand van de opgegeven Rc-waarde en massa. In de Uniforme Omgeving wordt nu per constructielaag 1 rekenknooppunt aangenomen. Als men meerdere knooppunten in een laag wil hebben, moet de laag in 3 delen (diktes) worden opgegeven. Geef aan de oppervlakte geen dikke lagen op. Bv bij een betonwand van 35 cm kan het beste aan de buitenkant een laag van 5 cm worden opgegeven, vervolgens een laag van 10 cm, resp. 20 cm. In het scherm Gegevens hoofdwand In het scherm Gegevens deelwand in hoofdwand

Aantal lagen Hier wordt het aantal lagen opgegeven, waaruit de constructie bestaat (maximaal 9). In VA114 mogen deuren uit slechts 1 laag bestaan.

Absorptie Absorptiecofficinten aan binnen- en buitenzijde. Zie Overzicht absorptiecofficinten.

Bron voor verwarming/koeling in constructie Als in het scherm Installatie in net 2 bij de decentrale koeling/verwarming een koel- of warmtebron (koelplafond, klimaatplafond of vloerverwarming) in constructie is opgegeven, dan moet hier de laag aangegeven worden, waar deze bron zit. De bron bevindt zich, vanuit de te berekenen ruimte gezien, aan de binnenkant van de aangevinkte laag. Indien de bron zich in het midden van een constructielaag bevindt moeten de lagen in meerdere lagen opgesplitst worden. Er kan slechts 1 laag worden aangevinkt. Bij meerdere vinkjes kiest het programma de laag, die het dichtst bij de ruimte ligt. Bij de LVK-apparaten moeten de gegevens van de bron worden ingevuld.

164

Dikte De dikte van de laag van de constructie in meters. Voor dikke wanden, zie opmerking onder inleiding.

Emissie Emissiecofficinten aan binnen- en buitenzijde. (default : 0.9)

Laagnr De materiaaleigenschappen van de verschillende lagen van de constructie geeft men op in het scherm Materiaalgegevens.

Massa Massa van de wandconstructie in [kg/m2].

Rc-waarde Warmteweerstand van de wandconstructie in [m2K/W].

Scherm Wandcriteria
Inleiding Als het scherm Gebouwinvoer gesloten is, kan dit scherm worden geselecteerd door in het menu Invoeren voor Wandcriteria te kiezen. Wandcriteria worden opgegeven om te voorkomen dat elke wand in het gebouw apart moet worden toegewezen. Het programma herkent in de plattegrond in het grafische scherm om welk type wand het gaat en wijst aan de hand van de opgegeven wandcriteria de bijbehorende wandgegevens toe aan de wanden. Het programma geeft elk item in de wandcriteria punten wanneer deze voldoet en strafpunten wanneer deze niet voldoet. Het wandcriterium met de meeste punten wordt gebruikt voor de selectie van de wand. Het scherm Gegevens wandcriteria is afhankelijk van het ingestelde niveau : 1: eenvoudig, menu met wandsoorten 2: uitgebreid, zelf criteria opgeven De invoergegevens die specifiek vallen onder niveau 1 worden aangegeven met [1], die vallen onder niveau 2 worden aangegeven met [2].

165

Andere zijde Situatie waaraan de wand mag grenzen: buiten verwarmd onverwarmd ander gebouw andere zone

Door het vakje achter de betreffende situatie aan te klikken geeft men aan dat de wand toegepast mag worden bij die situatie. In het geselecteerde vakje verschijnt een vinkje. Nogmaals klikken en het vinkje verdwijnt. Klikt men geen enkel vakje aan dan mag de wand in alle situaties worden toegepast.

Bouwlaag Bouwlaag of bouwlagen waar een wand toegepast mag worden bij de automatische plaatsing van wanden. Bij het isometrisch invoeren kunnen vertrekken in verschillende bouwlagen worden geplaatst.De default instelling is vrij, dit betekent dat de wand bij alle bouwlagen toegepast mag worden.Bij een opgave van bouwlaag van "> 3 en < 5" betekent dit dat dit wandcriterium geldt voor alle wanden die liggen tussen de 3e bouwlaag en de 5e bouwlaag. Bouwlaag 3 en 5 tellen dan mee. Bij tussenvloeren wordt, wanneer hier bijvoorbeeld Bouwlaag=2 is ingevuld, de vloer van bouwlaag 2 en het plafond van bouwlaag 1 bedoeld. Voor Helling wand moet dan voor de vloer 180 graden en voor het plafond 0 graden worden ingevuld.

Eigen ruimte Situatie in de 'eigen' ruimte: verwarmd onverwarmd begane grond vloer ('eigen' ruimte ligt op de begane grond)

Door het vakje achter de betreffende situatie aan te klikken geeft men aan dat de wand toegepast mag worden bij die situatie. In het geselecteerde vakje verschijnt een vinkje. Nogmaals klikken en het vinkje verdwijnt. Klikt men geen enkel vakje aan dan mag de wand in alle situaties worden toegepast. Standaard is de begane grond vloer op bouwlaag 0. Dit kan gewijzigd worden door in het scherm Gebouwinvoer, niveau Gebouw achter het invoerveld Begane grond aan te geven welke bouwlaag de begane grond is.

Helling wand Hellingshoek(en) waarbij de wand mag worden toegepast bij de automatische plaatsing van wanden. Voorbeeld: 90 : verticale wand 0 : plafond of dak 180 : vloer

166

Achter dit item staan twee invoervelden waarmee men grenzen of vaste waarden kan opgeven. Door het invoerveld aan te klikken verschijnen de volgende keuzemogelijkheden: vrij < kleiner of gelijk = gelijk > groter of gelijk

Hiermee heeft men bij het instellen van de criteria voor de te plaatsen wanden verschillende mogelijkheden: n grenswaarde, event. met een vaste waarde twee grenswaarden een vaste waarde twee vaste waarden

Bij tussenvloeren moeten altijd twee vaste waarden worden ingevuld, namelijk 0 en 180. Daar zijn plafond en vloer immers aan elkaar gekoppeld.

Hoek wand Hoek(en) waaronder de wand, bij de automatische plaatsing van wanden, toegepast mag worden.In de isometrische plattegrond kun je zien wat de hoek van de wand is. Deze hoek is onafhankelijk van gebouwdraaiing of noordpijl. Daardoor hebben we het hier over de hoek en niet over de orientatie van de wand. Wanneer het gebouw niet gedraaid is en de noordpijl staat op 0, dan betekent een noordwand (horizontaal van links naar rechts) een hoek van 0 graden, een oostwand (verticaal van boven naar beneden) betekent een hoek van 90 graden, enz. Met een hoek van "> 0 en < 45" wordt een wandcriterium bedoeld voor alle wanden die een hoek hebben tussen 0 en 45 graden, waarbij 0 en 45 graden meetellen.

Soort vertrekken In het vertrekscherm wordt aangegeven om wat voor soort vertrek het gaat. Dit kan dan worden gebruikt bij het bepalen of dit wandcriterium moet worden gebruikt. Dit zijn bestaande basisbegrippen in het Bouwbesluit. De gebruiker kan ze gebruiken om een bepaalde indeling te maken. Achter dit item staan twee invoervelden waarmee men grenzen of vaste waarden kan opgeven. Door het invoerveld aan te klikken verschijnen de volgende keuzemogelijkheden: vrij < kleiner of gelijk = gelijk > groter of gelijk

Hiermee heeft men verschillende mogelijkheden: n grenswaarde, event. met een vaste waarde twee grenswaarden een vaste waarde twee vaste waarden

167

Wandnummer Klikt men dit invoerveld aan dan komt men in het scherm Gegevens hoofdwand/deelwand, waar men gegevens over de wand en eventuele deelwanden kan opgeven.

Wandsoort Het programma heeft dit gegeven nodig om in het grafisch scherm te herkennen om wat voor wand het gaat en dan de betreffende wandsoort toe te wijzen. Wanneer eerst op niveau 1 een wandsoort is geselecteerd en vervolgens naar niveau 2 wordt overgegaan, verschijnen de standaard instellingen van deze wandsoort. Keuze uit : Buitenwand Gangwand Tussenwand Plat dak Hellend dak Tussenvloer Beganegrond vloer Gebouwscheidende wand Gebouwscheidende vloer Zonescheidende wand

Zone Zone of zones waarin een wand toegepast mag worden, bij de automatische plaatsing van wanden. Bij het isometrisch invoeren kunnen vertrekken in verschillende zones worden geplaatst. De default instelling is vrij, dit betekent dat de wand in alle zones toegepast mag worden. Achter dit item/criterium staan twee invoervelden (gescheiden door het woord 'en') waarmee men grenzen of vaste waarden kan opgeven. Door zo'n invoerveld aan te klikken verschijnen de volgende keuzemogelijkheden: vrij < kleiner of gelijk = gelijk > groter of gelijk

Hiermee heeft men bij het instellen van de criteria voor de te plaatsen wanden verschillende mogelijkheden: n grenswaarde, event. met een vaste waarde twee grenswaarden een vaste waarde twee vaste waarden

168

Scherm Warmteopwekkers
Inleiding Dit scherm wordt geselecteerd door in het scherm Installatiegegevens de knop Warmteopwekkers te activeren. Hier worden de gegevens van de warmteopwekker opgegeven. Het vermogen van de warmteopwekker wordt bepaald door het opgesteld vermogen van de LVKs in de vertrekken die doorgerekend worden en de deelfractie die voor de verwarmingsbatterij in de LBK nodig is. Dit totale vermogen wordt verdubbeld, zodat er voldoende vermogen is om de LVKs en de verwarmingsbatterij te voorzien. De aan- en afvoertemperatuur zijn van belang voor de debietbepaling.

Aanvoertemperatuur Dit is de aanvoertemperatuur. Deze is dimensionerend en is dus niet de stooklijn waarmee gerekend wordt. Uit de aanvoer- en retourtemperatuur wordt het debiet bepaald. Standaardwaarden zijn 6/12 en 90/70. Indien er bij de afgifte met 15/17 of met 50/30 wordt gerekend dienen deze waarden ingevuld te worden.

Omgevingstemperatuur Dit is de omgevingstemperatuur (default 20 gr.C.) van de ruimte waar het apparaat (ketel/koelmachine) staat opgesteld. (In de toekomst wordt deze omgevingstemperatuur voor de rendementsbepaling gebruikt).

Retourtemperatuur Dit is de retourtemperatuur. Deze is dimensionerend en is dus niet de stooklijn waarmee gerekend wordt. Uit de aanvoer- en retourtemperatuur wordt het debiet bepaald. Standaardwaarden zijn 6/12 en 90/70. Indien er bij de afgifte met 15/17 of met 50/30 wordt gerekend dienen deze waarden ingevuld te worden.

Scherm Weekindeling
Inleiding In dit scherm en in het scherm Dagindeling wordt de gebruiksperiode, de bedrijfsperiode of de telperiode voor een hele week vastgelegd. De gebruikswijze van een gebouw wordt gebruikt voor de schakeling van de zonwering en verlichting en voor de te openen ramen. Voor de bedrijfswijze bij VA114 moeten 2 soorten weekindelingen worden opgegeven. Allereerst moet worden opgegeven wanneer de installatie stand by is en vervolgens moet aangegeven worden wanneer de installatie in dagbedrijf is. Als de installatie in dagbedrijf is, moet de installatie ook stand by zijn. Voorbeeld : op een dag staat de installatie tussen 0 en 8 uur stand by, tussen 8 en 18 uur is het in dagbedrijf en tussen 18 en 24 uur staat de installatie weer stand by.

169

Onder stand by moet dan 0-24 worden ingevuld en onder in dagbedrijf moet 8-18 worden opgegeven. In het grafische scherm naast de invoervelden worden de uurvakken 1 t/m 8 en 19 t/m 24 donkerrood en de uurvakken 9 t/m 18 lichtrood.

Feestdag/vakantiedag Welke feestdagen? Wanneer is de vakantie? Door dit invoerveld te activeren komt men in het scherm Dagindeling. Hierin geeft men aan hoe de periode over de dag verdeeld is. De periode wordt grafisch in dit scherm Weekindeling weergegeven.

Maandag/dinsdag/woensdag/donderdag/vrijdag/zaterdag/zondag Door dit invoerveld te activeren komt men in het scherm Dagindeling. Hierin geeft men aan hoe de periode over de dag verdeeld is. De periode wordt grafisch in dit scherm Weekindeling weergegeven.

Scherm WTW Warmteterugwinning

Indeling In dit scherm geeft men gegevens op over de warmteterugwinning. Er kunnen verschillende systemen worden opgegeven, waarvoor een ander rendement geldt.

Soort Soort warmteterugwinning. Afhankelijk van de keuze van het systeem wordt achter gebruikt rendement het rendement hiervan vermeld. Bij overige kan men het rendement opgeven achter afwijkend rendement (men heeft dan wel een kwaliteitsverklaring nodig betreffende het gebruikte rendement).

Een overige waarde moet 'overlegd' worden voor gelijkwaardigheid. De waarde moet worden afgerond naar een veelvoud van 0.05.

170

Indien bij Koudeopwekkers gekozen is voor Koudeopslag en laden met luchtbehandelingskast, wordt er ook met een WTW gerekend (rendement = 0.40) Als voor type overige wordt gekozen, kan het rendement worden ingevuld. In de huidige versie gaat dit niet zonder problemen. Er moet eerst in de invoervelden van omschrijving worden geklikt en daarna in het invoerveld achter rendement.

Uitvoeren
Scherm Uitvoeren
Inleiding In dit hoofdstuk wordt het samenstellen van de uitvoer behandeld, het gebruik van de schermen met berekeningsresultaten en het meldingenscherm met de foutmeldingen en waarschuwingen. Door in het hoofdmenu Uitvoeren aan te klikken, kan de uitvoer worden samengesteld en de berekening worden gestart. De berekening wordt gestart door op de knop Starten uitvoer te klikken. Er kan ook direct worden gestart met F7.

Bouwlagen per pagina Het aantal bouwlagen dat per pagina in de uitvoer komt.

Hele gebouw doorrekenen Als deze optie aangezet wordt, rekent het programma VA114 alle ruimten door met het zonenummer (en de daarbij behorende installatie) van het geselecteerde vertrek, mits het aantal te berekenen te vertrekken kleiner is dan 30. Als het aantal vertrekken groter is dan 30 wordt alleen het geselecteerde vertrek berekend.

Oppervlaktetemperaturen Als deze optie aangezet wordt, worden de oppervlaktetemperaturen van de (deel)vlakken weggeschreven in UITVOER.PMV. Deze uitvoerfile staat in de TEMP-directory.

Ring doorrekenen Als deze optie aangezet wordt, rekent het programma VA114 niet alleen de geselecteerde ruimte door, maar ook alle aangrenzende ruimten die hetzelfde zonenummer hebben. Als deze optie uitstaat wordt alleen de geselecteerde ruimte doorgerekend.

Starten met pagina De paginas van de uitvoer worden genummerd. Als een onderdeel van de uitvoer moet worden uitgeprint, kan hier de paginanummering van de uitvoer worden aangepast.

171

Starten uitvoer Voor het genereren van de uitvoer kan op de knop Starten uitvoer worden geklikt. Indien er nog geen berekening is gemaakt, zal het programma het scherm Berekening openen en wordt in het kort de status van de berekening getoond. Tijdens de berekening kunnen er meldingen op het scherm komen. Meldingen worden na de berekening getoond. Na de berekening gaat de uitvoer naar scherm of printer.

Stooklijnen Als deze optie aangevinkt wordt, kan het programma VA114 de ideale stooklijn voor de luchtinblaas berekenen. Een stooklijnberekening bestaat uit een aantal verschillende VA114-berekeningen, die achter elkaar worden uitgevoerd. Deze berekeningen worden gebruikt voor de bepaling van de optimale inblaastemperaturen. Achtereenvolgens worden nog twee berekeningen gedaan met de optimale stooklijn en de opgegeven stooklijn om de energiebesparing zichtbaar te kunnen maken. Voor de theoretische onderbouwing wordt verwezen naar ISSO publikatie 69 "Optimale stook en koellijnen". Voorwaarden voor een stooklijnberekening : Het vermogen voor personenwarmte moet opgegeven worden Het vermogen van het LVK-apparaat moet voldoende groot zijn opgegeven om de warmte- en koudebehoefte te dekken. Dit betekent dat het lokale vermogen op 99999 W gezet moet worden. Bij de centrale installatie worden geen verwarmings- en koelbatterijen opgegeven. (Er wordt lokaal met buitenlucht ingeblazen). Om voldoende punten in het verwarmingsgebied te hebben moet een heel jaar doorgerekend worden. Een stooklijn berekening kan niet gecombineerd worden met een ring berekening

Als tevens gebruik gemaakt wordt van de uitvoervisualisatie levert dit de volgende grafieken in de uitvoer op :

172

De groene lijn is de optimale inblaastemperatuur als functie van de buitenluchttemperatuur :

173

Als alle vinkjes worden aangezet en het invoerconcept is onjuist, leidt dit tot een foutmelding : ongedefinieerde fout (593). De oplossing is om het invoerconcept te wijzigen of om het vinkje bij stooklijnen uit te zetten.

Uitvoer in Keuze uit: NEDERLANDS: uitvoer in het Nederlands IBM-SET: uitvoer in het Nederlands, met getrokken lijnen voor IBM printerdefinities.

In sommige gevallen kunnen hier meer keuzes staan.

Keuze uitvoer Met deze groep invoervelden wordt de uitvoer samengesteld. Als alle vakjes achter de uitvoermogelijkheden leeg zijn, wordt de totale uitvoer afgedrukt.

Uitvoer gaat naar Standaard verschijnt de uitvoer op het scherm. Door hier Printer te selecteren wordt de uitvoer direct naar de printer gestuurd.

Uitleg uitvoerkolommen dag-, maand-, jaaroverzicht Hier wordt uitgelegd wat de diverse uitvoerkolommen voorstellen en wat er mee gedaan kan worden. Een aantal uitvoerkolommen zijn voor het dag-, maand- en jaaroverzicht hetzelfde. In het maandoverzicht worden de doorgerekende dagen van die maand geprint en

174

getotaliseerd. In het jaaroverzicht worden de doorgerekende maanden geprint en getotaliseerd.

De uitvoerkolommen in het dagoverzicht Uur : zon hor. vlak (W/m2) : buit. temp. gem. (gr.C) : binnentemp. lucht gem. (gr.C) : binnentemp. comf. gem. (gr.C) : uurvak. totale zonnestraling op horizontaal vlak per m2. gemiddelde buitenluchttemperatuur (van klimaatfile). gemiddelde binnenluchttemperatuur in vertrek. gemiddelde comforttemperatuur in vertrek. Tcomfort = (Tlucht+Tstraling) / 2. Als er verschillen met de luchttemperatuur ontstaan, duidt dat op warme of koude vlakken. gemiddelde inblaastemperatuur. Als er een verschijnt wordt er niet ingeblazen in dat uurvak. verschil in warmte-inhoud tussen de lucht die het vertrek in gaat en de lucht die het vertrek uit gaat (systeemgrens ligt op de grens van het vertrek). verwarmingsenergie die waterzijdig in het apparaat afgegeven wordt en nodig is om een temperatuursetpoint te realiseren. Dit vermogen wordt afgegeven door een lokale unit (naverwarmer, zoals fancoilunit, inductieunit, radiator, vloerverwarming, etc, ). In het geval van vloerverwarming is dit dus het vermogen wat door de buizen aan de vloer wordt afgegeven. Dit vermogen wordt afhankelijk van de situatie vertraagd aan het vertrek afgegeven. verschil in warmte-inhoud tussen de lucht die het vertrek in gaat en de lucht die het vertrek uit gaat (systeemgrens ligt op de grens van het vertrek). koelenergie die waterzijdig in het apparaat afgegeven wordt en nodig is om een temperatuursetpoint te realiseren. Dit vermogen wordt geleverd door een lokale unit (nakoeler, zoals fancoilunit, inductieunit, plafondkoeling, etc). In het geval van vloerkoeling is dit dus het vermogen wat door de buizen aan de vloer wordt afgegeven. Dit vermogen wordt afhankelijk van de situatie vertraagd aan het vertrek afgegeven. directe zonnewarmte die in het vertrek blijft (in versie 2.19 ontbreekt het convectieve deel).

inbl. temp. gem. (gr.C.) : warmtelevering inblaas (Wh) :

warmtelevering lokaal (Wh) :

koudelevering inblaas (Wh) :

koudelevering lokaal (Wh) :

andere wa.bronnen zoninstr. (Wh) :

andere wa.bronnen int.wp.voelbr. (Wh):voelbare warmte geleverd door personen, apparatuur en verlichting. Deze waarde kan fluctueren, indien gekozen wordt voor de optie aantal personen bij de interne warmteproductie of tgv schakelende verlichting.

175

zw (0=op) :

aantal zonweringen dat neer is in het vertrek.

De uitvoerkolommen in het dagoverzicht van de centrale luchtbehandelingsinstallatie uur : buitentemp. gem. (gr.C) : retourtemp. gem. (gr.C): inbl. temp. gem. (gr.C.) : warmtelevering van buiten (Wh) : uurvak. gemiddelde buitenluchttemperatuur (van klimaatfile). gemiddelde retourluchttemperatuur van installatie. gemiddelde inblaastemperatuur. verschil in warmte-inhoud tussen de lucht die de installatie van buiten in gaat en de lucht die de installatie uit gaat naar buiten. verwarmingsvermogen dat nodig is om een inblaastemperatuur te realiseren. verschil in warmte-inhoud tussen de lucht die de installatie van buiten in gaat en de lucht die de installatie uit gaat naar buiten. koelvermogen dat nodig is om een inblaastemperatuur te realiseren. energie afgegeven door ventilatoren. vochtgehalte voor behandeling (van klimaatfile). vochtgehalte na behandeling.

warmtelevering door heater (Wh) : koudelevering van buiten (Wh) :

koudelevering door koeler (Wh) : diss. door fans (Wh) : vocht. voor beh. (g/kg) : vocht. na beh. (g/kg) :

vochtigheid inblaaslucht w-levering bevocht. : vochtigheid inblaaslucht w-levering ontvocht. : vochtigheid inblaaslucht k-levering ontvocht. :

De extra uitvoerkolommen in het maandoverzicht dag : binnentemp. lucht max. (gr.C) : binnentemp. lucht min. (gr.C) : T-overs. 25.0 : T-overs. 28.0 : dagnummer van de maand maximale binnenluchttemperatuur in vertrek op die dag minimale binnenluchttemperatuur in vertrek op die dag aantal overschrijdingen boven de 25 gr.C. in vertrek op die dag aantal overschrijdingen boven de 28 gr.C. in vertrek op die dag

176

De extra uitvoerkolommen in het jaaroverzicht mnd : maandnummer

Ventilatiestromen Als deze optie aangezet wordt, verschijnt in de daguitvoer (opgeven via Extra Daguitvoer) ook een dagoverzicht van de ventilatiestromen in de ruimte.

Visualisatiegegevens Als men gebruik wil maken van het via de CD meegeleverde visualisatieprogramma, moet deze optie aangezet worden. Met het visualisatieprogramma wordt van elke dag tijdens de rekenperiode een grafisch overzicht gemaakt.

Weergave isometrisch Als deze optie aan staat wordt het gebouw in de uitvoer isometrisch getoond.

Scherm Meldingen
Inleiding In het Meldingenscherm bekijkt men de foutmeldingen en waarschuwingen van de laatste berekening. Dit scherm verschijnt na de berekening of na het selecteren van de optie Foutmeldingen in het menu Help.

Arraygrootte In het programma VA114 wordt met een vaste arraygrootte gewerkt. Hierdoor kan het voorkomen dat tijdens het berekenen arraygrenzen worden overschreden. Vanaf versie 2.20 worden meldingen gegeven indien buiten de grenzen van onderstaande parameters wordt gegaan : maximaal aantal vertrekken maximaal aantal hoekpunten maximaal aantal vlakken maximaal aantal hoekpunten van vlak maximaal aantal constructies maximaal aantal lagen in constructie maximaal aantal knooppunten in constructie maximaal aantal matrices maximaal aantal verschillende orientaties vlakken maximaal aantal belemmeringen mbt beschaduwing maximaal aantal omliggende gebouwen mbt beschaduwing maximaal aantal werkplekken mbt comfort 30 15300 100 100 20 10 21 1500 30 1000 10 200

177

Font Keuze van het lettertype voor de uitvoer naar scherm en printer. Kies hiervoor een True Type lettertype. Dit type wordt zowel voor het scherm als voor de printer gebruikt. Indien in het scherm Instellen uitvoer het item Snel scherm font is aangekruist, wordt voor het scherm een standaard lettertype gebruikt.

Pagina Deze knop geeft het huidige pagina nummer weer. Indien er op geklikt wordt, kan direct worden opgegeven waar naartoe gesprongen moet worden.

Knop PgDn Blader naar de vorige pagina.

Knop Pgup Blader naar de vorige pagina.

Pijltjestoetsen Met de pijltjestoetsen kan men in een pagina omhoog en omlaag gaan en naar links en rechts.

Printen De gehele of gedeeltelijke uitvoer kan door middel van deze knop naar de printer worden gestuurd.

Wijzigingen nieuwe versies VA114

Inleiding Sinds 5 november 2002 wordt het programma VA114 ook in de Uniforme Omgeving geleverd. De rekenkern van VA114 is in principe hetzelfde gebleven. T.o.v. de DOS-versie is de stralingsuitwisseling verbeterd zodat deze ook met niet-rechthoekige vertrekken overweg kan. De basis rekenkern van beide versies zijn dan ook nagenoeg hetzelfde. Sinds 2002 zijn er wel een aantal uitbreidingen gedaan die alleen in de Uniforme Omgeving zijn opgenomen (betonkernactivering, koelplafonds, etc). Er zijn een aantal nationale en internationale testen voor dit soort rekenprogrammatuur. Internationaal is dit de Building Energy Simulation Test (BESTTEST), nationaal is dit de Energy Diagnose Referentie (EDR). Zowel de DOS- als de UO-versie voldoen aan beide testen. Bij elke wijziging wordt de BESTEST opnieuw uitgevoerd. Bij de overgang van DOS naar UO zijn ook een aantal vergelijkende berekeningen gedaan. De verschillen voor de doorgerekende projecten bedroegen niet meer dan 5 overschrijdingsuren of maximaal 0.2 gr.C. voor een klein aantal uren.

178

Deze testen zijn ook door gebruikers uitgevoerd. Indien er verschillen ontstonden waren deze altijd terug te voeren op verschillen in de invoer. (De meeste van deze verschillen zijn terug te voeren op verschillen met betrekking tot de interne warmte produktie). De wijzigingen/verbeteringen van de versie 2.00 t/m 2.19 hebben voor een groot deel betrekking op de vertaling van de invoer uit de UO-schil naar de invoer van de rekenkern. De invoer voor de rekenschil wordt weergegeven in de invoer van de uitvoer. Indien deze bij een DOS-versie gelijk is aan die van de UO-versie moet dit ook leiden tot negenoeg dezelfde uitkomsten.

Versie 2.00 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.00) 05-11-2002 VA114 is nu opgenomen in de Uniforme Omgeving. Belangrijkste uitbreidingen van de rekenfunctionaliteit zijn : Gedetailleerde stralings uitwisseling voor willekeurige vormen Gedetailleerde zonverdeling, beschaduwing door eigen geveldelen Voorbereiding voor Opwekkers (met een rendementcurve) Stooklijn optimalisatie (VA124) Uitbreiding afgifteprincipes. Bronnen in constructie voor bv. betonkernactivering, koel / klimaatplafonds Koelbatterijen, verwarmingsbatterijen met beperkte capaciteit. Regeling op vocht (met name ontvochtiging) Adiabatische koeling Warmteterugwinning Doorrekenen van een vertrek inclusief alle omliggende vertrekken Voor lokale afgifte-apparaten dient nu aanvoer, retour en vermogen bij omgevingscondities opgegeven te worden, het programma bepaald hierbij het uitwisselend oppervlak en effectiviteit Mogelijkheid voor grafische weergave daguitvoer

Versie 2.10 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.10) 08-04-2003 Algemene veranderingen : Nieuw vabi logo bij opstarten van het programma en onder item 'info' (help) De geometrie van ruimten zijn losgekoppeld van de vertrekgegevens. Deze geometrie is onder een apart niveau in het isometrisch scherm te plaatsen In de isometrie niveau 'gebouw' is knop geometrie toegevoegd. Hiermee kan men de geometrie van het gebouw bepalen of weghalen In de isometrie op niveau 'zone' en 'vertrek' komt achter de knop 'ontkoppelen' de omschrijving van de actieve zone- of vertrekdefinitie te staan

Invoer : Invoeren van de raamgegevens ging niet altijd goed.

179

Invoerveld te openen ramen was niet zichtbaar Temp. lucht verwamingsbatterij kon niet onder de nul worden ingevoerd

Berekening : Inbouwen van diverse meldingen bij foutieve invoer Diverse aanpassingen voor de LVK's Aanpassingen voor de uitvoer

Versie 2.11 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.11) 07-07-2003 Berekening : Bron in constructie : zoeken van laag waar de bron in de constructie zit is verbeterd Bron in constructie : beperking maximale vermogen is verbeterd Verdeling van lvk's bij meerdere vertrekken ging niet altijd goed, dit is opgelost Snelheidsverbetering door tijdelijk wegschrijven van deelresultaten (dit kan tijdelijke files van +/- 30 MB produceren) Aanpassing uitvoer : diverse verduidelijkingen, vertreknaam doorgeven naar berekening Luchtstromen t.g.v. mechanische onbalans zijn verbeterd Meldingen vanuit berekening verbeterd Aanpassing van het rekenmodel : zonverdeling via raytracing methode Aanpassing van het rekenmodel : beschaduwing door geveldelen via raytracing methode Aanpassing van het rekenmodel : zon door binnenraam wordt ook meegenomen. Het percentage doorstraling van opvalende zon staat hierbij voorlopig vast op 90%. Er vindt geen absorbtie plaats in het binnenraam. Aanpassen beschaduwing door omliggende gebouwen zodat andere gebouwen ook tegen de gevel van het eigen gebouw gezet kunnen worden Te openen ramen in combinatie met ventilatiestromen door gevelopeningen kan weer worden opgegeven Schakeling zonwering is verbeterd. Bepaling plenumafzuiging is verbeterd. Verhouding voelbaar latent wordt door rekenprogramma zelf bepaald aan de hand van de binnentemperatuur, metabolisme en clo waarde, afhankelijk van het nivo waarmee de warmteproductie door personen is opgegeven.

Versie 2.12 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.12) 11-07-2003 Schakelende zonwering betekende altijd zonwering neer. In deze versie is dit, overeenkomstig de dos-versie, altijd zonewering op.

180

Versie 2.13 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.13) 24-10-2003 Extra controle op de doorberekening van glassystemen. Indien nodig wordt het netwerk opnieuw uitgerekend. Ventilatiestromen via luchtuitwisseling tussen vertrekken werd in sommige gevallen niet juist bepaald. Bepaling inwendige maten, indien nodig, verbeterd. Projectnaam in uitvoer aangepast. Indien geen temperaturen werden opgegeven werd s nachts soms tot 99 graden verwarmd.

Versie 2.14 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.14) 26-01-2004 Beschaduwing gebouwen en eigen gebouwdelen verbeterd Invoer polygone vormen van glas in dak via percentage

Versie 2.14t Wijzigingen in VA114 (UO) (2.14t) 15-12-2003 Vakantie en feestdagen stond de installatie altijd uit. Het programma keek niet naar de invoer. Dit is nu aangepast. Melding dat deelvlakken net niet in een hoofdwand ligt is grotendeels opgelost. Wanneer deelvlakken echt erbuiten vallen volgt nog steeds een melding. Bij percentage glas in horizontale vlakken wordt nu de contouren van de hoofdwand meegenomen. Hierdoor kunnen ook andere vormen van vertrekken worden meegenomen. Let wel op dat met sommige vormen van vertrekken 8-vormige contouren kunnen ontstaan. Het programma controleert hier niet op. De locatie van de comfortkubus is aangepast zodat deze in de vertrekken met andere vormen ook bijna altijd in het vertrek ligt. Zou dit niet het geval zijn dan rekent het programma niet. De hoogte van de comfortkubus wordt nu op 0.8 m boven de vloer gesitueerd.

Vereenvoudiging UO: Invoer voor een groot deel ook in het engels Inlezen projecten met 3 opties: leeg, voorbeeld of ander project Toewijzen en ontkoppelen van definities kan nu via een definitieschermpje

Versie 2.15 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.15) 05-03-2004 Als er geen lokale unit was werd er toch een doorgerekend met een vermogen van 0 Watt. Nu wordt er geen unit meegenomen.

181

Door afwijkingen in de hoekpunten van enkele milimeters kon het voorkomen dat de berekening niet goed ging. Dit kwam doordat de helling van de vloer geen 180 graden meer was. Het programma kon dan geen vloer meer vinden en berekende de warmteuitstrling per m2 vloer verkeerd. Extra melding in berekening ingebouwd wanneer er geen VLOER is in vertrek. Lengte filenamen is verhoogd van 55 characters naar 250 characters.

Versie 2.16 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.16) 05-06-2004 Verminderen van meldingen over verkeerd geplaatste ramen

Versie 2.17b Wijzigingen in VA114 (UO) (2.17b) 22-12-2004 Algemene veranderingen : Bugfix : Het gelijktijdig gebruiken van meerdere UO programma's op een computer is niet meer mogelijk. Aanpassing in de detectie van een verandering in een project, waardoor er minder snel de vraag wordt gesteld om het project weg te schrijven bij afsluiten en inlezen. De laatst gebruikte projectfolder wordt tijdens het gebruik van het programma onthouden. Voorheen werd altijd de ingestelde projectfolder als basis gebruikt. Het isometrische invoerscherm is ook te verschuiven met een ingedrukte muisknop, ipv alleen de cursortoetsen.

Programma specifiek : Als men bij een nieuw project eerst de gebouw gegevens invoerde en vervolgens de isometrie opstartte, maakte het programma een nieuw gebouw aan waardoor de geplaatste geometrien niet in het eerste gebouw terecht kwam. Dit is nu opgelost. Dakkapellen toegevoegd. Bij het toevoegen of verwijderen van bouwlagen worden de eigen keuzes en vrije deelwanden nu wel mee verplaatst. Driehoekige vormen van vertrekken ook mogelijk. Voorbereid op koppeling met va111 voor uniforme omgeving. Berekening van meerdere (3) netten met afzonderlijk stooklijnen mogelijk. Melding onbalans in centrale luchttoevoer verminderd. Beschaduwing omliggende gebouwen verbeterd.

Versie 2.18 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.18) 28-05-2005 Beschaduwing verzonken ligging aangepast, bleek in 2.16 en 2.17 niet goed te gaan. Beschaduwing door eigen gebouwdelen andere vertrekken verbeterd. Interne zonverdeling is verbeterd.

182

In de dagoverzichten staat nu de hoeveelheid zon die binnen blijft, tm versie 2.16 stond hier de zon die binnenkomt (het verschil is de hoeveelheid zon die weer door een raam verdwijnt). Interne warmteproductie opgegeven via personen is verbeterd (de Cconv werd te laag genomen (percentage op basis van totaal(voelbaar+latent), ipv alleen het voelbare deel) Als er in versie 2.18 plenum afzuiging wordt opgegeven zonder plenum, volgt hier een melding van en wordt de warmteproductie aangepast op het nivo zonder plenum afzuiging. In versie 2.16 gebeurde dit niet, hierdoor kan de interne warmteproductie in 2.18 hoger zijn. Klimaatramen kunnen weer ingevoerd en doorgerekend worden. Warmtebalans probleem bij binnen zonwering met ventilatiekoppeling van de spouw naar het vertrek opgelost. Karakterisering BKA verbeterd, gaat nu ook goed bij lage vermogens (koelplafonds) Vermogens voor verwarmen en koelen bij bron in constructie zijn niet meer aan elkaar gekoppeld (er wordt wel een melding gegegeven indien de berekende debieten voor koelen en verwarmen niet hetzelfde zijn. Er kunnen nu maximaal 30 vertrekken in 1 keer doorgerekend worden (met dezelfde installatie). Indien het hele gebouw uit minder dan 30 vertrekken bestaat wordt dit in een keer doorgerekend (via ringberekening). In de overige gevallen wordt er teruggevallen op een gewone ringberekening. Limiet staat nu op 100 vlakken per vertrek. Er kan gerekend worden met een zelf op te geven rendement bij WTW. Ventilatie lucht uitwisseling via niveau lucht is verbeterd. Melding punt in vlak kan niet meer voorkomen. De berekening van oppervlakten van vloeren is verbeterd voor ruimten met grillige vormen. Hierdoor kan er een klein verschil in oppervlakten ontstaan.

Versie 2.19 Wijzigingen in VA114 (UO) (2.19) 07-07-2005 Beschaduwing omliggende vetrekken eigen gebouw kon bij meerdere bouwlagen verschoven zijn. Dit is in de 2.19 versie aangepast. Bij een ringberekening werd in sommige gevallen de beschaduwing door geveldelen van de door te rekenen vertrekken (anders dan het geselecteerde project) buiten beschouwing gelaten.

183

Configuratie
Scherm Configuratie
Inleiding Het scherm Configuratie selecteert men door in het scherm op Configuratie te klikken. Er is dan keuze uit Instellen uitvoer, Kleuren en Bestanden.

Scherm Instellen kleuren

Inleiding Hier kunnen de kleuren van de rasterlijnen, achtergrond en diverse onderdelen van de programmas worden ingesteld. Gebruikers kunnen nu het hinderlijke fel gele isometrisch scherm vervangen door een kleur, die men zelf kan instellen. Als men geen rasterlijnen wil, kiest men voor de achtergrond en de rasterlijnen dezelfde kleur.

Achtergrond De kleur van de achtergrond in het isometrisch scherm kunnen hier aangepast worden

Kleuren in programma's De kleuren in de stromingsprogrammas (leiding/kanaal, retourstelsel, inactief stelsel, warmwaterleiding, teksten/symbolen, gekoppelde apparaten) en in het wanden selectie scherm (wanden, ramen, deuren, ventilatieopeningen, dakkapellen) kunnen hier worden aangepast.

Rasterlijnen De kleur van de rasterlijnen in het isometrisch scherm kunnen hier aangepast worden.

Scherm Instellen paden

Inleiding In dit scherm staan de paden die de Vabi Uniforme Omgeving programma's gebruiken.

Algemene bestanden Het programma maakt gebruik van data-bestanden, die door de gebruiker zijn aan te passen. Hier is het pad van de bestanden aangegeven (niet te wijzigen).

Huidige Het huidige pad, waarin is opgestart (niet te wijzigen).

184

Projectbestanden Hier kan het pad van de projectbestanden worden opgegeven. Deze directory wordt standaard weergegeven bij het inlezen en wegschrijven van projecten.

Tijdelijke bestanden Het programma maakt gebruik van tijdelijke bestanden. Hier is het pad van deze tijdelijke bestanden aangegeven (niet te wijzigen).

Vabi Hier is het pad aangegeven, waar de Vabi-UO-programma's genstalleerd zijn (niet te wijzigen).

Werkbestanden Het programma slaat gegevens op in de UO-database, die werkbestanden bevat Hier is het pad van deze werkbestanden aangegeven (niet te wijzigen).

Scherm Instellen uitvoer

Inleiding Hiermee kunnen enkele instellingen worden veranderd die betrekking hebben op de uitvoer van het programma.

Bestanduitvoer naar Hier kan een bestand worden opgegeven, waar de uitvoer moet worden opgeslagen.

Uitvoer font Hier kan het font (lettertype, tekstgrootte) ingesteld worden.

Fontgrootte Hier kan de grootte van het gekozen lettertype vergroot of verkleind worden door het percentage te veranderen. Dit is bijvoorbeeld handig voor sommige lettertypes die standaard nogal smal of breed zijn.

Melding pauze Tijdens de berekening van het programma kunnen er schermpjes met waarschuwingen opkomen die automatisch weer verdwijnen. Dit kan de duur van de berekening bij veel

185

waarschuwingen aanzienlijk verlengen. Bij Melding pauze kan het aantal seconden van deze pauze worden opgegeven. Door 0 seconden in te voeren worden de schermpjes helemaal niet getoond. (Alle meldingen worden na de berekening alsnog in een lijst getoond!)

Pagina marges Opgave van de linker- en bovenmarge in [mm] voor de uitvoer naar printer.

Snel scherm font Afhankelijk van het font dat voor de uitvoer is geselecteerd, kan het voorkomen dat het scrollen van de uitvoer (op het scherm) traag verloopt. Door deze optie aan te zetten kan dit enigszins worden versneld. Er wordt dan een standaard font gebruikt, die dus zal afwijken van het font op de printer.

Uitvoer naar Hier staat een lijst met printers die onder Windows beschikbaar zijn. De uitvoer van het programma zal standaard naar de printer worden gestuurd die hier geselecteerd is.

Gebruik programma
Algemene werkwijze
Inleiding Hieronder wordt de algemene werkwijze beschreven voor het maken van een TO-berekening. Na het opstarten verschijnt een scherm met daarin alle Vabi-programmas. Nadat een programma is gekozen verschijnt een scherm met daarop de bedrijfsnaam en bovenin het scherm een menubalk. Klik in het menu Projecten op de optie Nieuw project (en vervolgens de optie standaard project) of op de optie Inlezen project. Binnen de Uniforme Omgeving worden alle gegevens van een project weggeschreven in een projectbestand. Een project bestaat uit 2 bestanden, een met de extensie .PRJ en een met de extensie .DIC Het scherm Projectomschrijving verschijnt. Vul de invoergegevens in en sluit het scherm. Klik via de menubalk op de optie Invoeren en vervolgens op Algemeen. Voer de algemene gegevens in en sluit het scherm. Klik via de menubalk op de optie Invoeren en daarna op Gebouwen.Vul de gegevens in. Sluit het scherm. Klik via de menubalk op de optie Invoeren en daarna op Wandconstructies. In nivo 1 wordt alleen de Rc-waarde en de massa van de constructie gevraagd. In het programma VA114 is de accumulatie van grote invloed op het resultaat. Hierbij is het belangrijk om te weten waar de massa (bv beton) zich bevindt. Het is dus beter om de wandconstructies in niveau 2 in te voeren, omdat hier de constructies laag voor laag moeten worden ingevuld. Voer alle wandconstructies een voor een in (bv. Buwand, Syst.wand, Gawand, Dak, Tuvloer, BG vloer).

186

Klik via de menubalk op de optie Invoeren en daarna op Raamconstructies. In niveau 1 worden alleen de U, ZTA, ABS, D, LTA en CF gevraagd. In dit niveau doet het programma VA114 nog niets met de ABS en de D. Voor de opgave van een glasnetwerk moet men naar niveau 2. Hier zijn de ABS en D wel van belang om het glasnetwerk te bepalen. Deze waarden moeten bij de glasleverancier bekend zijn. Via het verwijzingsveld glasnetwerk wordt het glasnetwerk bepaald. Als er een glas in combinatie met zonwering moet worden opgegeven, moet bij zonwering voor een type worden gekozen. Dan verschijnen een aantal nieuwe invoervelden, zoals schakeling zonwering, ABS zonwering en D zonwering. Voorbeelden staan bij raamconstructies. Via het tweede verwijzingsveld achter glasnetwerk wordt het netwerk voor glas inclusief de zonwering bepaald. Vergeet niet de ventilatiegeleiding in te vullen. Klik via de menubalk op de optie Invoeren en daarna op Hoofdwanden. Voeg de hoofdwanden toe met de daarbij behorende wandconstructies. In het programma worden wanden, vloeren en plafonds hoofdwanden genoemd. Naast de hoofdwanden zijn er ook Deelwanden, zoals een wand, raam, deur, ventilatieopening of dakkapel. Klik via de menubalk op de optie Invoeren en daarna op Deelwanden. Voeg de deelwanden (meestal alleen ramen en/of deuren) toe met de daarbij behorende raamconstructies en/of deurconstructies. Deze deelwanden kunnen later als Vrije deelwanden in de diverse hoofdwanden worden geplaatst. (bv. Raam met bu.zw. : 2 x 1.5, Raam zonder zonwering : 2 x 1.5, Raam met bu.zw. : 3 x 1.5, Deur 1.0 x 2.1) Voor de berekening van de vertrekken zijn de eigenschappen van de wanden van belang. Het koppelen van wanden, vloeren en plafonds aan een ruimte kan door middel van Automatische keuze. De meest voorkomende wand-, vloer- en plafondconstructies worden dan automatisch toegewezen. Daartoe moeten de zgn. Wandcriteria worden opgesteld. Automatisch toegewezen wanden kunnen worden overschreven door gebruik te maken van de zgn. Eigen keuze. (maak via automatische keuze bv. aan : Buitenwand, Tussenwand, Gangwand, Dak, Tussenvloer, BG Vloer). De algemeen geldende vermogens voor personen, apparatuur en verlichting kunnen per vertrektype of per vertrekdefinitie worden ingevoerd via IWP-criteria. Als voor kantoorruimten bv geldt dat voor de personen, apparatuur en verlichting resp. 8, 15 en 12 W/m2 moet worden aangehouden kunnen deze vermogens bij de IWP-criteria worden ingevoerd. Eventuele uitzonderingen hierop kunnen in het scherm Gebouwinvoer via IWP-groepen worden ingevoerd. Via menubalk Invoeren, optie Vertrekken kunnen de vertrekdefinities aangemaakt worden. Bij een eenvoudig kantoorgebouw is er bv een kantoor, vergaderzaal en een gang. Deze vertrekdefinities kunnen later gekoppeld worden aan de ruimten. Hierna kan het scherm Vertrekgegevens gesloten worden. Alle ruimten hebben bepaalde afmetingen. Deze ruimten moeten via het scherm Gebouwinvoer, niveau Ruimte worden getekend. Ga naar niveauknop Vertrek en koppel de verschillende vertrekdefinities aan de ruimten via de shift-knop en LMK. Ga naar niveauknop Wand en controleer de automatisch geplaatste wanden via de wanddefinities. In het scherm Gebouwinvoer verschijnen diverse vierkantjes met symbolen. Voor uitleg zie Legenda. Wanden die uitzonderingen vormen op de automatisch geplaatste wanden (via wandcriteria), kunnen aangepast worden door deze in het definitiescherm te selecteren en via de shift-knop en LMK aan de betreffende wanden te koppelen. Naast de wanden kunnen via Plafond en Vloer ook aanpassingen worden gedaan.

187

Ook de ramen en deuren kunne op deze manier in de diverse wanden geplaatst worden. De ramen en deuren kunnen op de juiste positie geplaatst worden via het scherm met het wandaanzicht (boven het definitiescherm). Via de niveauknop Zone kunnen de Installatiegegevens worden ingevoerd. Als er meer ruimten tot dezelfde zone behoren (hebben dus dezelfde installatie) kan deze zone in het definitiescherm geselecteerd worden en via de shift-knop en LMK aan de diverse ruimten gekoppeld worden. Als er bij de Installatiegegevens mechanische luchttoevoer of -afvoer is opgegeven kunnen er in diverse ruimten roosters worden geplaatst. Via de niveauknop Rooster kunnen toevoer- en/of retourroosters worden aangemaakt. De roosters kunnen na geselecteerd te zijn in het definitiescherm via de shift-knop en de LMK in de ruimten worden geplaatst. Hierna verschijnt een rondje in de ruimte, zie Legenda. Als er bij de Installatiegegevens bij decentrale koeling of verwarming een apparaat is opgegeven kunnen er in diverse ruimten LVK-apparaten worden geplaatst. Via de niveauknop LVK-app. kunnen productgegevens worden aangemaakt. Nadat de productgegevens van het apparaat is geplaatst, verschijnt er een rondje in de ruimte. Als hierop dubbel wordt geklikt verschijnt het scherm Gegevens LVK-apparaten, waarin het aantal en de setpoints nog moeten worden ingevuld. Via de niveauknop Lucht kunnen eventuele luchtstromen tussen ruimten onderling of tussen een ruimte en buiten worden opgegeven. Via de niveauknop IWP-groep kunnen eventuele uitzonderingen op de IWP-criteria worden opgegeven en in de ruimten worden geplaatst. Als al deze gegevens zijn ingevoerd, kan via de menubalk Uitvoeren en Starten Uitvoer de berekening worden gestart.

Natuurlijk zijn er meer mogelijkheden. Zo kunnen na het opgeven van de Gebouwgegevens eerst de Wandcriteria worden ingevoerd. Vanuit de wandcriteria kan dan direct de wandconstructie worden ingevoerd. Zo kunnen ook alle deelwanden met de diverse raamconstructies in een keer worden ingevoerd. Een invoervoorbeeld staat ook op onze site www.vabi.nl , via Producten, Handleidingen, Gebouwinvoer en wandtoewijzing van Transmissieberekeningen.

Voorbeeld gebouwsimulatieberekening invoeren

Beschrijving voorbeeld gebouw De plattegrond van een bankgebouw is hieronder weergegeven. De ruimten bg01,bg02, bg03 en bg05 zijn kantoorruimten, ruimte bg04 is een vergaderruimte, ruimte bg06 de toiletgroep, ruimte bg08 de technische ruimte en ruimte bg07 is de bankhal met daarin een aantal bankbalies.

188

Het gebouw bestaat alleen uit de begane grondverdieping en heeft een plat dak. De inwendige hoogte van de ruimten is 2.7 m. De hoogte bovenkant vloer tot bovenkant dak is 3.4 m. De gemiddelde wanddikte van de ruimten is 10 cm, de vloerdikte 20 cm en de dikte van het dak is 20 cm. Er is op 2.7 m een verlaagd plafond (thermisch gesloten). Alle buitenwanden hebben een Rc-waarde van 2.5 m K/W. De begane grondvloeren hebben 2 een Rc-waarde van 3.0 m K/W. Het dak (verlaagd plafond) heeft een Rc-waarde van 3.0 2 2 m K/W. De tussenwanden zijn systeemwanden en hebben een Rc -waarde van 1.25 m K/W. De wanden tussen de toiletgroep en de overige ruimten zijn van kalkzandsteen, de Rc2 waarde van deze wanden is 0.1 m K/W. Dit geldt ook voor de technische ruimte. In de buitenwanden van de kantoorruimten is 40% glas aanwezig. In de buitenwand van de bankhal is dit 70% glas (incl. glazen toegangsdeur). De U-waarde van het glas is 3.2 W/m2 K. In de buitenwanden van de toiletgroep en technische ruimte is geen raam aanwezig. Tussen de bankhal en alle overige ruimten is een deur aanwezig, de afmeting van de deur is 2 1.0 m bij 2.10 m. De Rc-waarde van de deur is 0.1 m K/W. In alle ruimten, op de technische ruimte en het toilet na, is gebalanceerde ventilatie aanwezig.
2

Invoer aan de hand van het Gebouwsimulatieprogramma Start het programma Gebouwsimulatie. Een algemeen scherm verschijnt met daarop de bedrijfsnaam en bovenin het scherm een menu balk. Klik in het menu Projecten op de optie Nieuw project. Er verschijnt een scherm Importeren definitie gegevens met de keuzemogelijkheden : Geen voorbeeld, start met leeg een project

189

Het standaard voorbeeldproject Een ander project als voorbeeld Indien het project is weggeschreven en er zijn nadien geen invoergegevens meer gewijzigd in het betreffende project, verschijnt het scherm Nieuw Project met de bovenstaande vragen niet. Wanneer nog geen gegevens zijn weggeschreven verschijnt er de vraag: 'Er zijn gegevens veranderd die niet in het project zijn opgeslagen. Wilt u de wijzigingen alsnog opslaan ?'

Klik nu op de knop Ja. Schrijf de veranderde gegevens weg, of in het geval nog geen gegevens zijn weggeschreven: geef de naam van de nieuwe file op. Het scherm Projectomschrijving verschijnt.

Invoeren Projectomschrijving In het scherm Projectomschrijving worden gegevens over het project opgegeven. Het Bouwbesluit schrijft voor welke gegevens op elke pagina van de uitvoer van rekenprogramma's vermeld moeten worden. De projectomschrijving komt op het voorblad van de uitvoer, en de eerste regel komt eveneens steeds op iedere pagina van de uitvoer. Klik in het menu Invoeren op de optie Projectomschrijving of indien scherm Projectomschrijving al aanwezig is, ga dan naar stap 2. Vul de projectgegevens in. 'Invoeren van plattegrond Bankgebouw Sla het invoerveld Projectnummer over. Vul bij invoerveld Technicus je eigen naam in. Klik met de muis op het veld achter Opdrachtgever. Het scherm Adresgegevens opdrachtgevers verschijnt. Omdat in het verwijzingsinvoerveld achter opdrachtgever een 0 staat wordt een leeg scherm geopend. Verzin een naam en adres van de opdrachtgever en voer dit in. Klik op de knop Selecteren. De adresgegevens worden nu aan het project gekoppeld (er staat nu 1 achter Opdrachtgever). Sluit het scherm

Invoeren Algemene gegevens De invoergegevens van het scherm Algemene gegevens worden niet uitgebreid behandeld. Vul achtereenvolgens in : De telperiode (meestal kantoortijden) De temperaturen, waarbij de overschrijdingsuren moeten worden geteld (default 25 en 28 graden) De klimaatfile (default het KNMI-jaar 1964) De startdatum (default : 27 april 1964) en het aantal rekendagen (default 154) Selecteer bij Jaarindeling het jaar 1964

190

Klik op Extra daguitvoer en klik vervolgens de warme dag 26 augustus aan. In de uitvoer verschijnt dan een daguitvoer van 26 augustus, waarbij u kunt controleren of de stooklijnen het gewenste stramien volgen. Sla Extra maanduitvoer over Vul eventueel beschaduwing in

Invoeren Gebouwgegevens Bij een nieuw project opent het scherm Gebouwinvoer automatisch op het niveau Gebouw met het scherm Gebouwgegevens Geef de Adresgegevens van het bankgebouw op. Geef in het invoerveld gebouwfunctie aan dat het om een Utiliteitsgebouw gaat. Dit maakt voor VA114 overigens niet uit. Geef de Gebruikswijze van het gebouw op (meestal kantoortijden). Geef bij infiltratie op op welke wijze u deze wilt opgeven. Via het vertrek (hoeveelheden opgeven) of via gevelopeningen ( VA114 berekent de infiltratie) Als er te openen ramen zijn moeten de criteria opgegeven worden Geef voor het schakelniveau bij handbediende zonwering 300 W/m2 op en bij automatische zonwering 250 W/m2. Sluit het scherm.

Invoeren Ruimten Vervolgens worden nu de ruimten ingevoerd en geplaatst in het scherm Gebouwinvoer. Elke ruimte krijgt een uniek ruimtenummer. Dit nummer is door de gebruiker aan te passen.

Invoeren Kantoorruimten bg01, bg02, bg03 Er wordt gestart met ruimte 1 Zet het scherm Gebouwinvoer op niveau Ruimte Klik op . Scherm Vaste Afmeting opent

Geef afmetingen op en sluit af met Ok Via kan van deze rechthoek een ruimte worden gemaakt

De eerste regel in het scherm rechts Ruimte-index wordt gevuld De afmetingen van kantoren bg01, bg02 en bg03 zijn identiek, bg02 en bg03 kunnen gekopieerd worden. Klik met rechter muisknop op ruimte bg01 In het scherm dat zich dan opent, klikt men op kopiren

191

Vervolgens klikt men op Bepaal snappunt, klikt het juiste snappunt aan en sluit dit scherm Plaats de ruimte bg02 Alle afmetingen worden opgegeven in hart op hart maten, de hoogte is bovenkant vloer bovenkant bovenliggende vloer/dak. Bij de vertrekgegevens worden de gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte opgegeven om ook de inwendige oppervlakken te kunnen bepalen.

Doe dezelfde handeling voor bg03 Om de gegevens van de ingevoerde ruimten te controleren en te complementeren, maakt men een ruimte actief (LMK) en vervolgens klikt men met de RMK er opent zich een scherm waarin men op het onderste item Eigenschappen klikt. Het scherm Ruimte eigenschappen opent. Vul achter Omschrijving kantoor bg01 in, pas de hoogte aan (3.4 meter) Doe dit ook voor bg02 en bg03 Klik op de button Sluiten

Invoeren Vergaderruimte bg04 Klik op Scherm Vaste Afmeting opent

Geef afmetingen op en sluit af met Ok. De contour van de ruimte is zichtbaar. Alvorens deze te plaatsen, klikt men met de rechter muisknop en in het scherm dat zich dan opent gaat men naar Bepaal snappunt. Kies het snappunt, sluit af met Ok Plaats de ruimte Via kan van deze rechthoek een ruimte worden gemaakt

Om de gegevens van de ingevoerde ruimten te controleren en te complementeren, maakt men een ruimte actief (LMK) en vervolgens klikt men met de RMK er opent zich een scherm waarin men op het onderste item Eigenschappen klikt. Het scherm Ruimte eigenschappen opent. Vul achter Omschrijving Vergaderruimte bg04 in, pas de hoogte aan (3.4 meter) Klik op de button Sluiten.

Voer op de zelfde wijze de ruimten bg05 (kantoor), bg06 (toiletgroep) en bg08 (technische ruimten) in.

Invoeren Bankhal bg07 Alle voorgaande vertrekken waren rechthoekig, in de bankhal is een schuine wand aanwezig. Klik op de icoon Teken lijn en trek een verbindingslijn tussen de hoekpunten die de buitenwand van de bankhal vormen kan van de nu ontstane veelhoek een ruimte worden gemaakt. Om de Via gegevens van de ingevoerde ruimten te controleren en te complementeren, maakt men

192

een ruimte actief (LMK) en vervolgens klikt men met de RMK. Er wordt een scherm geopend waarin men op het onderste item Eigenschappen klikt. Het scherm Ruimte eigenschappen opent. Geef als omschrijving Bankhal op Vul achter Omschrijving Bankhal bg07 in en pas de hoogte aan (3.4 meter) Klik op de button Sluiten

Invoeren Vertrekdefinities Vervolgens worden nu de vertrekdefinities ingevoerd en gekoppeld aan de geometrien. In dit voorbeeld worden de volgende vertrekdefinities gemaakt : Kantoor (ruimten bg01, bg02, bg03 en bg05) Vergaderruimte (ruimten bg04) Toiletgroep (ruimte bg06) Technische ruimte (ruimte bg08) Bankhal (ruimte bg07)

Vertrekdefinitie 1 (ruimten bg01, bg02, bg03, bg05) Start met vertrekdefinitie 1 te koppelen aan de ruimten bg01, bg02, bg03 en bg05 Verander het Niveau in Vertrek. In elke geplaatste geometrie staat nu een rood rechthoekje met sterretje, dit geeft aan dat er nog geen vertrekdefinitie aan gekoppeld is Maak ruimte bg01 actief. Dubbel klik in het scherm Vertrekdefinities. Het scherm Vertrekgegevens verschijnt Geef als omschrijving Kantoor op Maak voor type vertrek de keuze verblijfsruimte. Dit is voor VA114 niet van belang. De gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte zijn respectievelijk 0.1 m, 0.2 m en 0.5 m (de gemiddelde vloerdikte is de vloerdikte van de bovenliggende vloer of dak, in dit geval het dak). De gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte zijn voor alle vertrekken gelijk. Door op de <F6> toets te drukken worden deze waarden als default opgeslagen. Na het toevoegen van een nieuw record verschijnen in het scherm deze default-waarden. Er kunnen geen default-waarden worden opgeslagen voor verwijzingsvelden en tekstvelden. Geef bij verwarming en koeling in beide gevallen Ja op De Binnencondities moeten alleen opgegeven worden als er een VAV-systeem wordt gebruikt. Klik met de muis in het veld achter luchtuitwisseling met buiten. Het scherm Luchtuitwisselinggroep verschijnt.

193

Omschrijving wordt overgenomen uit het scherm Vertrekgegevens. Als bij de Gebouwgegevens voor opgave via vertrekdefinitie is gekozen bij infiltratie 0.2 m3/(m3/h) invullen en evt. een hoeveelheid voor te openen ramen Klik op de button Selecteren. De luchtuitwisselinggroep wordt nu aan het vertrek gekoppeld. Men keert terug in het scherm Vertrekgegevens. Sluit het scherm met de Sluiten Houdt de shift-toets ingedrukt en koppel vervolgens met de LMK deze Vertrekdefinitie aan de ruimte bg01 die actief is. Door nu te klikken op de ruimten bg02, bg03 en bg05, wordt deze vertrekdefinitie ook aan de andere ruimten gekoppeld. Als men vergeet een vertrekdefinitie te koppelen aan een geometrie, zal deze geometrie niet mee worden genomen in de berekening en zal in omliggende ruimten als buitenlucht worden gezien. Een koppeling van een vertrekdefinitie aan een ruimte kan men ongedaan maken via de control-toets en de LMK.

Vertrekdefinitie 2 (ruimten bg04) Vervolgens wordt vertrekdefinitie 2 ingevuld. Dit betreft de vergaderruimte. Omdat er verschillen zijn in bezettingsgraad en ventilatie t.o.v. de kantoren moet hiervoor een aparte vertrekdefinitie gemaakt worden. Maak ruimte bg04 actief Dubbel klik in het scherm Vertrekdefinities. Het scherm Vertrekgegevens verschijnt. Klik op de button Toevoegen. In het nu lege invoerscherm kunnen de nieuwe gegevens worden ingevoerd. De invulling in het scherm Vertrekgegevens is voor een groot deel hetzelfde als bij de voorgaande vertrekdefinitie. Bij Omschrijving en bij type vertrek wordt Vergaderruimte ingevuld.

Vertrekdefinitie 3 (toiletgroep bg06) Vervolgens wordt vertrekdefinitie 3 ingevuld. Dit betreft de toiletgroep. Er zijn de volgende verschillen ten opzichte van de vorige vertrekdefinities: Geef bij Omschrijving op: Toiletgroep Kies bij Type vertrek voor toilet

Vertrekdefinitie 4 (technische ruimte bg08) Vertrekdefinitie 4 betreft de technische ruimte. Er zijn de volgende verschillen ten opzichte van de vorige vertrekdefinities : Geef bij Omschrijving op: Technische ruimte Maak voor type vertrek de keuze technische ruimte

194

Vertrekdefinitie 5 (bankhal, ruimte bg07) Tenslotte wordt de vertrekdefinitie 5 betreffende de bankhal ingevuld. Geef bij Omschrijving op: Bankhal Bij functie ruimte wordt gekozen voor andere ruimte

Hoofdwanden van een ruimte bepalen Voor de wandtoewijzing is 'hoofdwand' een belangrijk begrip. Een rechthoekige ruimte bestaat uit 4 wanden, een vloer en een plafond: 6 hoofdwanden. Elke hoofdwand grenst aan buiten of aan een andere ruimte.

Indien twee ruimten tegen elkaar geplaatst zijn, zoals in Plattegrond 1 hierboven, onderscheidt het programma waar de twee ruimten aan elkaar grenzen, de volgende hoofdwanden: wand 2 naar buiten gemeenschappelijke tussenwand 3 wand 9 naar buiten

De hoofdwand tussen twee ruimten wordt slechts n maal benoemd. In bovenstaande plattegrond behoort hoofdwand 3 aan beide ruimten toe. De hoogte van de ruimte speelt ook een rol. Twee naast elkaar geplaatste ruimten met verschillende hoogten leveren een gezamenlijke hoofdwand op, en een stukje hoofdwand dat daar boven uitsteekt en grenst aan buiten. In Zijaanzicht 1 is te zien hoe hoofdwanden 2 en 3 ontstaan.

195

Het is niet mogelijk een ruimte te maken die meer bouwlagen omvat, zoals een liftkoker. Bij het tekeken van de ruimte is de hoogte wel op te geven, maar het programma gaat hier mee om als of de hele liftkoker in n bouwlaag zit. Men moet dus de liftkoker vertikaal opdelen en per bouwlaag een ruimte plaatsen met de hoogte van een bouwlaag en met een fictieve tussenvloer.

Door schuine daken ontstaan ook hoofdwanden. In bovenstaand voorbeeld Zijaanzicht 2, ontstaat verticale hoofdwand 2 en schuine hoofdwand 3. Deze worden hetzelfde behandeld als de andere wanden.

Net als bij wanden ontstaan ook bij vloeren en plafonds hoofdwanden, nu echter doordat ruimten boven elkaar geplaatst worden en gedeeltelijk overlappen. Hoofdwand 2 ontstaat doordat de bovenste ruimte uitsteekt. Een tussenvloer wordt nmaal benoemd, wordt in de onderliggende ruimte gezien als plafond en in de beschouwde ruimte als vloer. Door het verplaatsen en aanpassen van ruimte worden de afmetingen van wanden, vloeren en plafonds ook aangepast.

Hoofd- en deelwanden De wandeigenschappen, zoals de constructie, worden vastgelegd in een hoofdwand. In zon hoofdwand kunnen ook deelwanden zoals ramen en deuren worden opgenomen. Wordt een hoofdwand in het gebouw toegepast, dan is dat inclusief de deelwanden die in de hoofdwand zijn opgenomen. Ook is het mogelijk weer deelwanden in een deelwand te plaatsen: bijvoorbeeld een raam in een deur. Verder is het mogelijk ook alleen vrije deelwanden te plaatsen.

Automatische wandtoewijzing m.b.v. Wandcriteria Het programma biedt de mogelijkheid om een hoofdwand automatisch te koppelen aan verschillende ruimten. Dit is mogelijk doordat de gebruiker kan vastleggen in welke situatie een bepaalde hoofdwand moet worden toegewezen. Dit doet men in een zogenaamd wandcriterium. Het programma bepaalt vervolgens per wand, vloer of plafond wat de situatie is en zoekt vervolgens in de door de gebruiker opgestelde wandcriteria of deze situatie daar

196

is opgegeven. Het programma kan aan de hand van de tekening de volgende situaties herkennen : Buitenwand, gangwand, tussenwand, plat dak, hellend dak, tussenvloer, begane grond vloer, gebouwscheidende wand, gebouwscheidende vloer, zonescheidende wand, zonescheidende wand. Voor een gebouw moeten minimaal wandcriteria worden opgesteld van : Buitenwand, tussenwand, begane grond vloer, dak, tussenvloer (bij meerdere verdiepingen), gangwand (wanneer men onderscheid wil maken met tussenwand).

Eigen keuze Het is mogelijk een hoofdwand direct aan een wand, vloer of plafond te koppelen met de zogenaamde 'Eigen keuze'. Deelwanden opgenomen in een hoofdwand, worden meegenomen. De hoofdwand die direct door middel van de eigen keuze aan een wand, vloer of plafond is gekoppeld, gaat voor een automatisch toegewezen hoofdwand.

Vrije deelwanden Elke wand, vloer of plafond krijgt door automatische of eigen keuze een hoofdwand met eventueel bijbehorende deelwanden toegewezen. Het is echter ook mogelijk om een deelwand direct te plaatsen in een wand, vloer of plafond. De op deze wijze geplaatste deelwand wordt 'Vrije deelwand' genoemd. Deelwanden die opgenomen zijn in hoofdwanden kan men ook gebruiken als Vrije deelwanden. Reeds in een hoofdwand opgenomen deelwanden vervallen wanneer er in een wand, vloer of plafond vlak 'Vrije deelwanden' worden geplaatst.

Automatisch toewijzen van wanden, vloer en plafond Er wordt gebruik gemaakt van automatische wandtoewijzing. Het programma plaatst dan zelf met behulp van de wandcriteria de hoofdwanden. De eigen keuze kan dan gebruikt worden om op bepaalde plaatsen in het gebouw af te wijken van de automatisch geplaatste wand. Voor de automatische wandtoewijzing stelt men wandcriteria op. Aan een wandcriterium is een hoofdwand gekoppeld. Een hoofdwand kan n of meerdere deelwanden bevatten. Aan de hoofd- en deelwanden zijn weer constructies gekoppeld.

197

In het bovenstaande figuur is te zien dat Wandconstructie nr. 1 gekoppeld is aan Hoofdwand nr. 4 en dat hoofdwand nr. 4 gekoppeld is aan Wandcriteria nr. 1 Deze wand 'Buitenwand' wordt door het programma automatisch als buitenwand geplaatst. De optie Wandcriteria uit het menu Invoeren kan alleen gekozen worden nadat het scherm Gebouwinvoer is gesloten. Het scherm Gebouwinvoer wordt gesloten door op de knop rechtsboven in het isometrisch scherm te klikken.

Wandcriterium tussenwanden Begonnen wordt met de automatische toewijzing van de tussenwanden Sluit het scherm Gebouwinvoer door op de knop rechtsboven te klikken

Kies in het menu Invoeren de optie Wandcriteria. Het scherm met gegevens wandcriteria nr. 1 verschijnt. Het programma komt altijd met een reeds ingevuld wandcriterium voor een Default buitenwand. Verander bij omschrijving Default buitenwand in Binnenmuur Kies bij wandsoort voor Tussenwand Klik in het veld achter wandnr. Het scherm Gegevens hoofdwand nr 1 verschijnt en is reeds ingevuld voor de Default buitenwand. Verander de omschrijving Default buitenwand in Binnenmuur. Klik met de muis in het invoerveld achter constructie. Het scherm Wandconstructiegegevens verschijnt, verander de omschrijving in Systeemwand. Vul de wandconstructie in nivo 2 in (uitgebreid nivo)

198

Klik vervolgens op de knop Selecteren. De constructiegegevens worden nu aan de hoofdwand gekoppeld. Achter het veld Constructie staat de omschrijving van de constructie. Laat bij omgeving T: tekening aanhouden staan.Het programma herkent in het isometrisch scherm hoe het gebouw is samengesteld, welke ruimten aan elkaar grenzen en welke ruimten aan buiten grenzen. Door T (tekening aanhouden) te laten staan, houdt het programma de keerzijde temperatuur volgens de tekening aan. Hiervan wordt afgeweken, wanneer gekozen wordt voor bijvoorbeeld: B: buitenlucht; A: ander gebouw/woning; C: kruipruimte; G: direct op grond, etc. Wanneer bij de begane grondvloer toch wordt gekozen voor T (tekening aanhouden), kiest het programma voor vloer direct op grond. Het is echter beter om altijd bij een begane grondvloer aan te geven waar deze aan grenst (kelder, kruipruimte etc.). Laat bij omkeren Nee staan. De constructie wordt niet omgekeerd toegepast. Klik nu op de knop Selecteren. Men keert terug in het scherm Wandcriteria.

Wandcriterium buitenwanden Klik in het scherm Gegevens wandcriteria op de knop Toevoegen om een nieuw criterium aan te maken. Geef op als omschrijving Buitenwand 40% glas Kies bij wandsoort voor Buitenwand Klik in het veld achter wandnr. Het scherm Gegevens hoofdwand verschijnt (nieuw record). Omschrijving Buitenwand 40% glas wordt van het vorige scherm meegenomen. Klik met de muis in het invoerveld achter constructie. Het scherm Wandconstructiegegevens verschijnt, de omschrijving veranderen we in: buitenmuur gesoleerd. Vul de wandconstructie in nivo 2 in (uitgebreid nivo) Klik vervolgens op de knop Selecteren. De constructiegegevens worden nu aan de hoofdwand gekoppeld. Achter het veld constructie staat de omschrijving van de constructie. Laat bij omgeving T (tekening aanhouden) staan, aan de hand van de isometrische tekening wordt de keerzijde temperatuur van de wand bepaald (buitenlucht). Laat bij omkeren Nee staan. De constructie wordt niet omgekeerd toegepast. De hoofdwand is nu gedefinieerd. Nu moet in deze hoofdwand een deelwand worden opgenomen. Klik op de knop Toevoegen Deelwand (onderste regel). Het scherm Gegevens deelwand ... in hoofdwand .. verschijnt. Geef bij soort aan dat de deelwand een raam is. Vul bij omschrijving Raam 40% glas in Klik met de muis in het invoerveld achter constructie. Het scherm Raamconstructies verschijnt. Bij omschrijving is Raam 40% glas overgenomen. Verander dit in Isolatieglas

199

Vul de eigenschappen van het glas in Klik nu op de knop Selecteren. De raamconstructie wordt nu gekoppeld aan de deelwand. Achter het veld Constructie verschijnt de opgegeven omschrijving van de raamconstructie. Geef bij afmeting aan dat de deelwand in percentage van de hoofdwand wordt opgegeven. Vul bij het invoerveld percentage 40 % in. Door op de knop Overzicht deelwand (onderste regel) te klikken, verschijnt er een overzicht van de hoofdwand met daarin opgenomen deelwanden. De F5 kan gebruikt worden om records te wissen. Op deze wijze kan dus ook een deelwand uit een hoofdwand gewist worden.

Klik nu op de knop Selecteren. Men keert terug in het scherm Wandcriteria.

Wandcriterium begane grond vloer Wijs op dezelfde manier zoals hierboven de begane grond gegevens toe. Aandachtspunten hierbij zijn : Voeg een nieuw wandcriterium toe. Kies bij wandsoort voor Begane grondvloer Geef in het scherm Hoofdwandgegevens bij omschrijving op: gesoleerde vloer. Vul in het scherm Wandconstructiegegevens bij omschrijving in: begane grond vloer gesoleerd en via nivo 2 de constructie lag voor laag Kies bij omgeving voor C (kruipruimte).

Wandcriterium dak Wijs op dezelfde manier de dakgegevens toe. Aandachtspunten hierbij zijn : Voeg een nieuw wandcriterium toe. Kies bij wandsoort voor Plat dak Geef in het scherm Hoofdwandgegevens bij omschrijving op: dak.

Vul in het scherm Wandconstructiegegevens bij omschrijving in : dak gesoleerd en vul de constructie in Kies bij omgeving voor T (Tekening aanhouden) Sluit scherm Wandcriteria

200

Controle automatisch toegewezen wanden Er kan nu gecontroleerd worden of de gegevens van de systeemwand, de buitenwand met 40% glas, de begane grondvloer en het dak op de juiste plaats in het gebouw terecht zijn gekomen. Dit kan als volgt gecontroleerd worden : Kies uit het menu Invoeren de optie Gebouwinvoer. Het scherm Gebouwinvoer met de plattegrond van het gebouw verschijnt Kies bij Niveau voor wand

In de rechterhelft van het scherm zijn geopend de schermen: Wand aanzicht (boven) en Hoofd- en deelwanden definities (onder). In het bovenste scherm wordt een aanzicht geven van de actieve wand en in het onderste scherm een overzicht van de geplaatste wanden Wanneer men in dit scherm klikt op een regel met een hoofdwand (of een deelwand), worden deze in de plattegrond gemarkeerd door een vierkantje met een a (automatisch toegewezen). Niet correcte wanden worden weergegeven met een rood vierkantje met een *. Anderzijds wanneer men klikt op een wand in de plattegrond wordt de desbetreffende regel in het scherm Hoofd- en deelwanden definities actief en laat zien waar deze wanden nog meer zijn geplaatst. Ook kan men het invoerscherm van een wand snel openen en bekijken door op de betreffende het overzichtsscherm dubbel te klikken. Zet men het scherm Gebouwinvoer op niveau vloer, dan wordt een overzicht gegeven van de geplaatste vloeren (idem bij niveau Plafond).

Toewijzen wanden van de technische ruimte en de toiletgroep Het programma heeft automatisch overal buitenwanden met ramen geplaatst. Echter de buitenwanden van de toiletgroep en de technische ruimte hebben geen ramen! Hierdoor zijn we genoodzaakt via de eigen keuze de automatisch geplaatste wanden met ramen te overrulen met blinde buitenmuren. Kies in het scherm Gebouwinvoer voor niveau Wand en maak een buitenwand van de toiletgroep actief door dubbel klik met de LMK. Het invoerscherm Gegevens hoofdwand verschijnt. Klik op de knop Toevoegen. Geef als omschrijving Blinde buitenmuur op Klik met de muis in het invoerveld achter constructie. Het scherm Wandconstructiegegevens verschijnt Klik in het scherm Wandconstructiegegevens op de knop Overzicht en kies uit het overzicht de constructie van de eerder opgegeven buitenwand Klik vervolgens op de knop Selecteren. De constructiegegevens worden nu aan de hoofdwand gekoppeld. Achter het veld constructie staat de omschrijving van de constructie. Laat bij omgeving T (tekening aanhouden) staan, aan de hand van de tekening wordt de keerzijde temperatuur van de wand bepaald. Laat bij omkeren Nee staan. De constructie wordt niet omgekeerd toegepast. De hoofdwand is nu gedefinieerd.

201

Klik nu op de knop Sluiten. De wand staat nu in Hoofd- en deelwanden definities. Wijs nu de andere buitenmuur van de toiletgroep toe en de buitenwanden van de technische ruimte. Maak hierbij steeds gebruik van de gedefinieerde hoofdwand blinde buitenmuur. Zorg dat de betreffende regel in het overzichtsscherm actief is. Ga naar de wand waaraan men deze blinde muur wil koppelen. Houdt de Shift-toets ingedrukt en klik met de LMK. Wijs op dezelfde wijze m.b.v. eigen keuze de gegevens van de steenachtige binnenmuren

Plaatsen raam bankhal m.b.h. vrije deelwand De buitenwand van de bankhal bevat 70% glas en wijkt af van de andere buitenwanden met 40% glas, die automatisch geplaatst zijn. De buitenwand in de bankhal kan met de optie eigen keuze worden geplaatst, maar dan moet een hoofdwand met een deelwand (70% glas) worden gedefinieerd. Andere methode is, een raam als een vrije deelwand te plaatsen in de automatisch geplaatste hoofdwand, dan vervalt de oorspronkelijk in die hoofdwand opgenomen deelwand (raam 40%). Kies onder Invoeren op Deelwanden. Het invoerscherm Gegevens deelwand verschijnt. Klik op Toevoegen Soort blijft raam Geef als omschrijving raam 70% op Klik met de muis in het invoerveld achter constructie. Het scherm Raamconstructies verschijnt. Klik in het scherm Raamconstructies op de knop Overzicht en kies de eerder opgegeven eigenschappen van het isolatieglas. Klik nu op de knop Selecteren. De raamconstructie wordt nu gekoppeld aan de deelwand. Achter het veld Constructie verschijnt de opgegeven omschrijving van de constructie. Geef bij afmeting aan dat de deelwand in percentage van de hoofdwand wordt opgegeven. Vul bij het invoerveld percentage 70 % in. Klik nu op de knop Sluiten. De vrije deelwand, het raam, staat nu in het scherm Hoofd- en deelwanden definities. Maak deze regel actief en plaats het raam in de buitenwand van de Bankhal. Met de knop Overzicht krijgt men afhankelijk van het ingestelde niveau een overzicht van de Wanden, Vloeren of plafonds/daken van de desbetreffende ruimte.

Plaatsen van deuren m.b.v. vrije deelwanden In wanden tussen de bankhal en de kantoren, toiletgroep en technische ruimte zijn deuren aanwezig met dezelfde afmetingen en Rc-waarden.

202

Kies onder Invoeren op Deelwanden. Het invoerscherm Gegevens deelwand verschijnt. Geef bij soort aan dat de deelwand een deur is. Vul bij omschrijving binnendeur in Klik met de muis in het invoerveld achter constructie. Het scherm Wandconstructiegegevens verschijnt. De omschrijving is overgenomen uit het voorgaande scherm Vul bij Rc-waarde 0.1 m2K/W in Bij bekleding binnen als bij bekleding buiten hoeft voor deuren niets opgegeven te worden. Klik nu op de knop Selecteren. De constructie wordt nu gekoppeld aan de deelwand. Achter het veld Constructie verschijnt de opgegeven omschrijving van de constructie. Geef bij afmeting aan dat de deelwand met echte afmetingen wordt opgegeven Klik in het invoerveld achter nummer. Het scherm Afmetinggegevens verschijnt. Geef respectievelijk bij lengte en breedte/hoogte 1.0 m en 2.10 m op Klik op de knop Selecteren. De afmeting wordt aan de deelwand gekoppeld, in het scherm Gegevens deelwand komen de opgegeven afmetingen te staan De vrije deelwand, de deur, staat nu in het scherm Hoofd- en deelwanden definities. Maak deze regel actief en plaats de deur via shift/LMK.

Plaatsen van de overige deuren Voor het opnieuw plaatsen (dus nog een deur toevoegen in de wand) moet eerst in het definitiescherm deelwand deur actief gemaakt worden en dan kan shift-toets en LMK de deur aan een wand worden toegevoegd. Klik in het overzichtsscherm op de regel van de zojuiste ingevoerde vrije deelwand deur. Houdt de shift-toets ingedrukt en klik met de LMK op de wand waar men de deur wil plaatsen.

Invoeren Zone en installatie Zet het scherm Gebouwinvoer op het niveau Zone Dubbelklik in het scherm Zone definities. Het scherm Gebouwzone verschijnt. Geef als Omschrijving Bankgebouw op De Gebouwfunctie en de Bezettingsgraadklasse zijn voor VA114 onbelangrijk Klik op het verwijzingsveld achter installatie. Zie installatievoorbeelden

203

Berekening starten Er zijn nu voldoende gegevens ingevuld om een Koellastberekening te kunnen maken. Klik in de menubalk op het menu Uitvoeren. Het scherm Uitvoer verschijnt. Als geen uitvoeropties worden aangevinkt, verschijnt de gehele uitvoer (inclusief de uitvoer van de invoer). Als er voor een beperkte uitvoer wordt gekozen geef dan in dit scherm aan, wat er in de uitvoer moet verschijnen. Als er een optie gekozen verschijnt er een v teken in het vakje. Door nogmaals in het vakje te klikken wordt een optie uitgezet en het v teken verdwijnt. Als alle vertrekken moeten worden doorgerekend geef dat dan bij Ringberekening aan. Klik nu op de knop Starten uitvoer, de berekening wordt gestart.

Indien er geen fouten zijn gemaakt bij de invoer, verschijnen de resultaten op het scherm. Zijn er wel fouten gemaakt, dan verschijnen deze na het rekenen op het scherm en worden in een lijst getoond bij de resultaten. De lijst met fouten is met de optie foutmeldingen uit het menu help opnieuw op te roepen.

Voorbeeldproject maken
Een aantal invoergegevens zijn in vrijwel alle projecten identiek. Zoals bijvoorbeeld de temperaturen in de vertrekken, de wandeigenschappen en de wandcriteria. Ga eerst na welke gegevens bij elk project nagenoeg identiek zijn. Start een nieuw project. Vul in de verschillende schermen de steeds terugkerende gegevens in. Schrijf dit voorbeeldproject weg. Lees bij elk project eerst het voorbeeld project in, in plaats van de optie Nieuw project. Het is ook mogelijk om een voorbeeldbestand te maken, dat automatisch door het programma ingelezen wordt bij het starten van een nieuw project en bij het inlezen van een DXF-file. Dit voorbeeldbestand moet een vaste naam VRBLD....PRJ hebben, en weggeschreven worden in de desbetreffende programma-directory. Het voorbeeldproject voor VA114 wordt dan VRBLD114.PRJ en wordt weggeschreven in de programma-directory VA114.

Plattegrond van het gebouw inlezen vanuit een CAD-tekening

Naast het invoeren van de geometrin m.b.v. VABI-programmas is het ook mogelijk om de plattegrond in een CAD-pakket op te zetten en deze met een VABI-programma in te lezen. Start het CAD-pakket Definieer in het CAD-pakket een nieuwe tekeninglaag en maak deze tekeninglaag actief. Teken de plattegrond, enkellijnig in deze tekeninglaag Aandachtpunten bij opzetten van een CAD-tekening zijn : lijnen van de vertrekken moeten goed aansluiten

204

 voor elke bouwlaag moet een nieuwe tekeninglaag worden gedefinieerd de bouwlagen moeten precies boven elkaar worden getekend sla de tekening op in DXF-format start het VABI-programma Koellast klik in het menu Projecten op de optie Inlezen Project selecteer het bestandstype *.DXF ga naar de directory, waarin de in te lezen DXF-file staat In deze directory moet de gebruiker schrijfrechten hebben, omdat er in een tussenbestand wordt geschreven. klik op de naam van de DXF-file klik op de knop Openen. Het scherm Koppeling DXF->UO voor <programma naam> verschijnt. selecteer de tekeningla(a)g(en) waarop de ruimten staan. geef het nummer of naam van de bouwlaag op, bijvoorbeeld 0. klik op de knop Verwerken DXF-file. Als de DXF-file is ingelezen verschijnt het scherm Projectgegevens klik in het menu Invoeren op de optie Gebouwinvoer. Het scherm Gebouwinvoer verschijnt, kijk of de plattegrond uit het CAD-pakket is overgenomen.

Voorbeeld installaties
Inleiding Ga via het scherm Gebouwinvoer, niveau Zone naar scherm Gebouwzone. Voor VA114 behoeft de gebouwfunctie en bezettingsgraadklasse niet ingevoerd te worden. Via het verwijzingsveld achter installatie verschijnt het scherm Installatie. Hieronder worden 5 installatievoorbeelden aangegeven :

Voorbeeld 1 : Mechanische ventilatie met buitenlucht (geen decentrale koeling/verwarming) Omschrijving invoeren Verwijzingsvelden achter mechanische luchttoevoer en luchtafvoer aanklikken. Bij de mechanische luchttoevoer moet de totale hoeveelheid toegevoerde lucht voor de gehele zone worden opgegeven. Ook de eventuele opwarming t.g.v. de ventilator kan hier worden ingevoerd. Als er met een constant volume wordt geventileerd kan dit scherm gesloten worden. In het geval van een VAV-systeem moet bij de debietregeling voor een andere optie (dan geen regeling) gekozen worden. Als er lucht mechanisch wordt afgevoerd moet er bij luchtafvoer ook een hoeveelheid worden ingevoerd. Als er net zoveel lucht wordt toe- als afgevoerd moet hier dezelfde hoeveelheid als bij mechanische toevoer worden opgegeven (mechanische balans). De defaultgegevens bij de Warmteopwekkers (90, 70, 20) kunnen geactiveerd worden door op de knop Warmteopwekkers te klikken en vervolgens op de knop Sluiten te

205

klikken. Op de vraag Default gegevens gebruiken moet Ja geantwoord worden. De knop Warmteopwekkers verschijnt altijd, omdat volgens het Bouwbesluit altijd een verwarmingsapparaat (bv een radiator) aanwezig moet zijn. Omdat met buitenlucht wordt ingeblazen behoeven de koel- en de verwarmingsbatterij niet aangevinkt te worden. Bij adiabatische koeling geen laten staan, bij mengsectie Nee en WTW hoeft niet aangevinkt te worden. Bij decentrale koeling geen (1 net) en nee (2 net) laten staan. Bij decentrale verwarming radiator (1 net) selecteren en nee bij 2 net laten staan. Regeling op luchttemperatuur laten staan. Bij de bedrijfswijze (deze kan meestal worden overgenomen uit een voorbeeld project) moet het verwijzingsveld aangeklikt worden, waarna het scherm Weekindeling verschijnt. Als er alleen overdag wordt geventileerd van 8-18 uur moet bij maandag eerst het verwijzingsveld onder installatie stand by worden aangeklikt en bij de Dagindeling van 8-18 uur worden ingevuld. Vervolgens bij het verwijzingsveld onder waarvan dagbedrijf bij de Dagindeling ook 8-18 uur invullen. Als er naast de mechanische ventilatie (tussen 8-18) s-nachts (tussen 0-8 en 18-24) voorwaardelijk wordt geventileerd moet bij maandag onder installatie stand by bij de Dagindeling van 0-24 uur worden ingevuld. Vervolgens bij het verwijzingsveld onder waarvan dagbedrijf bij de Dagindeling 8-18 uur invullen. Bij dinsdag t/m vrijdag kan hetzelfde worden ingevuld. Als in het weekend van 0-24 voorwaardelijk wordt geventileerd, moet bij zaterdag en zondag onder installatie stand by bij de Dagindeling 0-24 uur worden opgegeven. Onder waarvan dagbedrijf hoeft niets te worden ingevuld. Vervolgens moet de Weekindeling geselecteerd worden. Bij de stooklijn voor het 1e net (water verwarming, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Twater 90 gr.C. Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen. Als er s-nachts niet voorwaardelijk wordt geventileerd hoeft bij voorwaardelijk nachtventilatie niets ingevuld te worden. Als dit wel het geval is kunnen bij de Gegevens voorwaardelijke nachtventilatie de volgende gebruikelijke waarden worden ingevuld : koeling dmv buitenlucht : Ja, koeling dmv luchtkoeler : Ja, aanschakelen als Tbinnen > : 23, uitschakelen als Tbinnen < : 19, Tbinnen Tbuiten > : 3, uitschakelen als Tbuiten < 12. Vervolgens dit scherm selecteren. Bij de voorwaardelijke nachtverwarming niets invullen. Hierna moet het scherm Installatiegegevens geselecteerd worden. Hierna scherm Gebouwzone selecteren. Nu moeten de roosters geplaatst worden in de ruimte. Via het scherm Gebouwinvoer, niveau rooster en door met de LMK dubbel te klikken op een rooster in het scherm Rooster definities, verschijnt het scherm Roostergegevens. Als er alleen overdag mechanisch geventileerd wordt moet alleen de luchthoeveelheid in de ruimte bij dagbedrijf worden ingevuld. Bij het invoerveld lucht wordt moet toegevoerd worden geselecteerd. Vervolgens op het scherm Roostergegevens sluiten. In het scherm Rooster definities moet een regel (=roosterdefinitie) geselecteerd worden door er dubbel op te klikken met de LMK, waarna het rooster geplaatst kan worden in een ruimte. In de geselecteerde ruimte verschijnt een rondje (met een v). Als s-nachts voorwaardelijk wordt geventileerd moet bij nachtbedrijf een nul worden ingevuld en bij nachtkoeling/verwarming de gewenste hoeveelheid.
e e e e

206

Als ook mechanisch wordt afgevoerd, moet tevens een afvoerrooster in de geselecteerde ruimte worden geplaatst. Nu moet de radiator nog geplaatst worden in de ruimte. Via het scherm Gebouwinvoer, niveau LVK-app. en door met de LMK dubbel te klikken op een regel (=LVK-product) in het definitiescherm LVK Product definities verschijnt het scherm Productgegevens LVK-apparaat. Vul de productgegevens in van de (fictieve) radiator. Voer de specificaties in, een vermogen van 0 Watt bij een aanvoerwatertemperatuur van 90 gr.C., een retourwatertemperatuur van 70 gr.C. en een omgevingstemperatuur van 20 gr.C. Sluit het scherm Productgegevens LVK-apparaat. Selecteer de opgegeven radiator in het definitiescherm en wijs deze via de combinatie shift-toets en LMK toe aan de gewenste ruimte. Er verschijnt een icoontje in de ruimte, waarop met de LMK dubbel geklikt moet worden. Dan verschijnt het scherm Gegevens LVK-apparaat. Hier staat het productnummer van de radiator in, het aantal en de temperatuursetpoints voor dag en nacht moeten worden ingevoerd. Sluit vervolgens dit scherm.

Voorbeeld 2 : Mechanische ventilatie via stooklijn (geen decentrale koeling/verwarming) Omschrijving invoeren Mechanische luchttoevoer en luchtafvoer aanklikken. De defaultgegevens bij de Warmteopwekkers (90, 70, 20) kunnen geactiveerd worden door op de knop Warmteopwekkers te klikken en vervolgens op de knop Sluiten te klikken. Op de vraag Default gegevens gebruiken moet Ja geantwoord worden.De knop Warmteopwekkers verschijnt altijd, omdat volgens het Bouwbesluit altijd een verwarmingsapparaat (bv een radiator) aanwezig moet zijn. De defaultgegevens bij de Koudeopwekkers (6, 12, 20) kunnen geactiveerd worden door op de knop Koudeopwekkers te klikken en vervolgens op de knop Sluiten te klikken. Op de vraag Default gegevens gebruiken moet Ja geantwoord worden. Omdat via een stooklijn wordt ingeblazen moeten de koel- en de verwarmingsbatterij aangevinkt worden. Vul bij de Centrale koelbatterij het vermogen in dat nodig is om de mechanisch toegevoerde lucht te koelen. Dit vermogen wordt afgegeven onder bepaalde omstandigheden, zoals wateraanvoertemperatuur (bv. 6), waterretourtemperatuur (bv. 12), luchttemperatuur (30, resp. 10) en RV (45, resp. 90) aan de ingang en aan de uitgang. Als deze waarden gewijzigd worden vul dan wel normale specificaties in, zoals die door de fabrikant worden opgegeven. Vul ook de gegevens bij de Centrale verwarmingsbatterij (default 90, 70, -7, 20) in. De Luchtontvochtiger niet aanvinken. Bij Luchtbevochtiger niets invullen. Bij adiabatische koeling geen laten staan, bij mengsectie Nee en WTW hoeft niet aangevinkt te worden. Bij decentrale koeling geen (1 net) en nee (2 net) laten staan. Bij decentrale verwarming geen (1 net) selecteren en nee bij 2 net laten staan. Regeling op luchttemperatuur laten staan. Voor de bedrijfswijze zie het eerste voorbeeld. Bij de stooklijn voor het LBK-net (water koeling, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Twater 6 gr.C. Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen. Bij de stooklijn voor het LBK-net (water verwarming, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Twater 90 gr.C. Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen.
e e e e

207

Bij de stooklijn (lucht, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Tlucht 18 gr.C. als er overdag constant met 18 gr.C. moet worden ingeblazen. Ook een andere (geleidende) stooklijn is mogelijk. Voor de voorwaardelijke nachtventilatie en het plaatsen van roosters en LVK-apparaten zie het eerste voorbeeld. Als er bij decentrale koeling/verwarming niets is opgegeven, behoeven er ook geen LVK-apparaten geplaatst te worden.

Voorbeeld 3 : Decentrale koeling(2p-fancoil) en decentrale verwarming(radiator) Omschrijving invoeren. De 2-pijpsfancoilunit heeft een watertraject van 15/17 en de radiator een watertraject van 80/60. Mechanische luchttoevoer en luchtafvoer niet aanvinken. Door op de knop Warmteopwekkers te klikken kunnen de gegevens bij Warmteopwekkers (80, 60, 20) ingevuld worden. De knop Koudeopwekkers verschijnt nog niet. Bij decentrale koeling 2p-fancoil (1 net) selecteren en nee (2 net) laten staan. Bij decentrale verwarming radiatoren (1 net) selecteren en nee (2 net) laten staan. Door op de knop Koudeopwekkers te klikken kunnen de gegevens bij Koudeopwekkers (15, 17, 20) ingevuld worden. Regeling op luchttemperatuur laten staan. Voor de bedrijfswijze zie het eerste voorbeeld. Bij de stooklijn voor het 1 net (water koeling, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de 2-pijpsfancoilunit worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=15 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het 1 net (water verwarming, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de radiator worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=80 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Nu moeten de 2-pijpsfancoilunit en de radiator nog geplaatst worden in de ruimte. Via het scherm Gebouwinvoer, niveau LVK-app. en door met de LMK dubbel te klikken op een regel (=LVK-product) in het definitiescherm LVK Product definities verschijnt het scherm Productgegevens LVK-apparaat.Vul eerst de productgegevens in van de 2pijpsfancoilunit. Voer normale specificaties in, zoals een redelijk vermogen bij installatie in dagbedrijf. Vul bij aanvoerwatertemperatuur 15 gr.C. in, bij retourwatertemperatuur 17 gr.C. en bij omgevingstemperatuur 20 gr.C. Sluit het scherm Productgegevens LVK-apparaat. Selecteer de opgegeven fancoilunit in het definitiescherm en wijs deze via de combinatie shift-toets en LMK toe aan de gewenste ruimte. Er verschijnt een icoontje in de ruimte, waarop met de LMK dubbel geklikt moet worden. Dan verschijnt het scherm Gegevens LVK-apparaat. Hier staat het productnummer van de fancoilunit in, het aantal en de temperatuursetpoints voor dag en nacht moeten worden ingevoerd. Sluit vervolgens dit scherm. Voer vervolgens op de radiator in door met de LMK dubbel te klikken op een regel (=LVK-product) in het definitiescherm LVK Product definities. Als het scherm Productgegevens LVK-apparaat verschijnt, kan via Toevoegen de productgegevens van de radiator worden opgegeven. Sluit het scherm en wijs deze via de combinatie shift-toets en LMK toe aan de gewenste ruimte. Zie verder voorbeeld 2.
e e e e e e

208

Voorbeeld 4 : Decentrale koeling/verwarming (betonkernactivering : plafondkoeling/ vloerverwarming) Zie ook betonkernactivering. Omschrijving invoeren. De plafondkoeling heeft een watertraject van 19/21 en de vloerverwarming een watertraject van 35/29. Mechanische luchttoevoer en luchtafvoer niet aanvinken. Door op de knop Warmteopwekkers te klikken kunnen de gegevens bij Warmteopwekkers (35, 29, 20) ingevuld worden. De knop Koudeopwekkers verschijnt nog niet. Bij decentrale koeling geen (1 net) selecteren en ja (2 net) opgeven. Bij decentrale verwarming kan geen niet geselecteerd worden. Kies voor radiatoren e e (1 net) en voor ja in het 2 net. Door op de knop Koudeopwekkers te klikken kunnen de gegevens bij Koudeopwekkers (19, 21, 22) ingevuld worden. Regeling op luchttemperatuur laten staan. Voor de bedrijfswijze zie het eerste voorbeeld. Bij de stooklijn voor het 1 net (water verwarming, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de radiator worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=80 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als de radiator s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het 2 net (water koeling, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de plafondkoeling worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=19 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het 2 net (water verwarming, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de vloerverwarming worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=35 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Nu moeten de (fictieve) radiator, de vloerverwarming en de plafondkoeling nog geplaatst worden in de ruimte. Aangezien er in het programma nog niet gerekend kan worden met apart vloerverwarming en apart plafondkoeling, moeten deze twee LVKapparaten in n apparaat verenigd worden. Bij de wandconstructies kan ook maar 1 laag aangevinkt worden in of de vloer of het plafond. Via het scherm Gebouwinvoer, niveau LVK-app. en door met de LMK dubbel te klikken op een regel (=LVK-product) in het definitiescherm LVK Product definities verschijnt het scherm Productgegevens e LVK-apparaat. Vul de gegevens in voor vloerverwarming (1 kolom) en plafondkoeling e (2 kolom). Kies bij apparaat voor bron in constructie en bij functie voor verwarmen en koelen. Voer de specificaties in. Bij het verwarmingsdeel een aanvoerwatertemperatuur van 35 gr.C., een retourwatertemperatuur van 33 gr.C. en een omgevingstemperatuur van 20 gr.C. in. Vul bij het koeldeel bij de aanvoerwatertemperatuur 19 gr.C. in, bij retourwatertemperatuur 21 gr.C. en bij omgevingstemperatuur 22 gr.C. Sluit het scherm Productgegevens LVK-apparaat. Selecteer de opgegeven bron in het definitiescherm en wijs deze via de combinatie shift-toets en LMK toe aan de gewenste ruimte. Er verschijnt een icoontje in de ruimte, waarop met de LMK dubbel geklikt moet worden. Dan verschijnt het scherm Gegevens LVK-apparaat. Hier staat het productnummer van de bron in, het aantal en de temperatuursetpoints (verwarming en koeling) voor dag en nacht moeten worden ingevoerd. Sluit vervolgens dit scherm.
e e e e e

209

Omdat het programma de effectiviteit en het debiet van het koeldeel bepaald aan de hand van de gegevens die zijn ingevuld bij het verwarmingssysteem, is de retourwatertemperatuur (33 gr.C.) aangepast. Dit is om het debiet gelijk te houden aan dat van het koeldeel) Voer vervolgens de radiator in volgens voorbeeld 1.

Voorbeeld 5 : Combinatie mechanische ventilatie via stooklijn, 2p-fancoilunit, radiator, vloerverwarming en plafondkoeling Zie ook betonkernactivering. Omschrijving invoeren. Mechanisch wordt er lucht van 18 gr.C. ingeblazen. De plafondkoeling heeft een watertraject van 17/19, de vloerverwarming 35/29, de 2pfancoilunit 9/15 en de radiator 90/70. De vloerverwaming en de plafondkoeling moeten het voornaamste deel verzorgen, waarna de fancoilunit en de radiator de ruimte moeten nakoelen, resp. naverwarmen. Omdat niet alle opties met de verschillende aanvoer/retourtemperaturen opgegeven kunnen worden, moeten sommige temperaturen aangepast worden. De inblaastemperatuur van 18 gr.C. moet in elk geval gehaald worden. Voor wat betreft het decentrale koelgedeelte heeft de plafondkoeling een groter aandeel dan de 2pijpsinductieunit. Daarom is het beter om de stooklijn van de plafondkoeling aan te houden. Voor het decentrale verwarmingsdeel levert de vloerverwarming het grootste aandeel, dus hier moet de stooklijn van de vloerverwarming worden opgegeven. Mechanische luchttoevoer en luchtafvoer aanvinken en gegevens invoeren. Zie 2e voorbeeld. Koel- en verwarmingsbatterij aanvinken. Als dit gebeurt, verschijnt ook de knop Koudeopwekkers. Door op de knop Warmteopwekkers te klikken kunnen de gegevens bij Warmteopwekkers (35, 29, 20) ingevuld worden. Door op de knop Koudeopwekkers te klikken kunnen de gegevens bij Koudeopwekkers (17, 19, 22) ingevuld worden. Vul bij de Centrale koelbatterij het vermogen in dat nodig is om de mechanisch toegevoerde lucht te koelen. Dit vermogen wordt afgegeven onder bepaalde omstandigheden, zoals wateraanvoertemperatuur (17 gr.C.), waterretourtemperatuur (19 gr.C.), luchttemperatuur (30, resp. 10) en RV (45, resp. 90) aan de ingang en aan de uitgang. Vul ook de gegevens bij de Centrale verwarmingsbatterij (35, 29, -7, 20) in. De Luchtontvochtiger niet aanvinken. Bij Luchtbevochtiger niets invullen. Bij adiabatische koeling geen laten staan, bij mengsectie Nee en WTW hoeft niet aangevinkt te worden. Bij decentrale koeling 2-pijpsinductieunit (1 net) selecteren en ja (2 net) opgeven. Bij decentrale verwarming radiator selecteren (1 net) en ja (2 net) opgeven. Regeling op luchttemperatuur laten staan. Voor de bedrijfswijze zie het eerste voorbeeld.
e e e e

210

Bij de stooklijn voor het 1 net (water koeling, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van het koeldeel van de fancoilunit worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=12 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het 1 net (water verwarming, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van het verwarmingsdeel van de fancoilunit worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=50 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het 2 net (water koeling, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de plafondkoeling worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=17 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het 2 net (water verwarming, dag) moet de wateraanvoertemperatuur van de vloerverwarming worden ingevuld (Tbuiten=20, Twater=35 gr.C.). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen als het apparaat s-nachts uit staat. Bij de stooklijn voor het LBK-net (water, koeling, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Twater 6 gr.C. (lucht, dag). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen. Bij de stooklijn voor het LBK-net (water, verwarming, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Twater 80 gr.C. (lucht, dag). Bij de nachtelijke stooklijn niets invullen. Bij de stooklijn (lucht, dag) kan bij Tbuiten 20 gr.C. worden ingevuld en bij Tlucht 18 gr.C. als er overdag constant met 18 gr.C. moet worden ingeblazen. Ook een andere (geleidende) stooklijn is mogelijk. Voor de voorwaardelijke nachtventilatie en het plaatsen van roosters zie het eerste voorbeeld. Nu moeten de vloerverwarming, de plafondkoeling, de 2-pijpsinductieunit en de radiator nog geplaatst worden in de ruimte. Voor de invoer van de warmte- en koelbron zie voorbeeld 4. Voer de radiator in door met de LMK dubbel te klikken op een regel (=LVK-product) in het definitiescherm LVK Product definities. Als het scherm Productgegevens LVKapparaat verschijnt, kan via Toevoegen de productgegevens van de radiator worden opgegeven. Sluit het scherm en wijs deze via de combinatie shift-toets en LMK toe aan de gewenste ruimte. Zie voorbeeld 1. Voer de 2pijps-fancoilunit in door met de LMK dubbel te klikken op een regel (=LVKproduct) in het definitiescherm LVK Product definities. Als het scherm Productgegevens LVK-apparaat verschijnt, kan via Toevoegen de productgegevens van de fancoilunit worden opgegeven. Sluit het scherm en wijs deze via de combinatie shift-toets en LMK toe aan de gewenste ruimte. Zie voorbeeld 2. Omdat de vloerverwarming en de plafondkoeling de basis moeten zijn moeten de temperatuursetpoints als volgt opgegeven worden : Tsetpoint plafondkoeling (dag) = 24.0 gr.C. Tsetpoint inductieunit (dag) = 24.1 gr.C. Tsetpoint vloerverwarming (dag) = 22.0 gr.C. Tsetpoint radiator (dag) = 21.9 gr.C.
e e e

211

Omdat het programma de effectiviteit en het debiet van het koeldeel bepaald aan de hand van de gegevens die zijn ingevuld bij het verwarmingssysteem, is de retourwatertemperatuur (33 gr.C.) aangepast. Dit is om het debiet gelijk te houden aan dat van het koeldeel) Betonkernactivering Onder betonkernactivering verstaat men ook vloerverwarming en vloerkoeling. Om de afgifte van warmte en koude via een wandconstructie te kunnen gebruiken moeten er op 3 verschillende plaatsen gegevens worden ingevoerd. Bij wandconstructies (in nivo 2) moet een constructielaag worden aangevinkt, waar de bron zich bevindt. De bron bevindt zich, vanuit de te berekenen ruimte gezien, aan de binnenkant van de aangevinkte laag. Indien de bron zich in het midden van een constructielaag bevindt moeten de lagen in meerdere lagen opgesplitst worden. Bij de installatiegegevens moet het gebruik van een 2 net voor de koelbron of e warmtebron worden opgegeven en de stooklijnen voor het 2 net Bij LVK-appa moet een bron in constructie (vermogen, aanvoer, retour en setpoints) worden opgegeven.
e

Na het invoeren van deze gegevens gebeurt het volgende in de berekening : Voor het 2 net wordt gewerkt met de bij de LVK opgegeven aanvoer- en retourtemperatuur. e Er wordt bijgemengd uit het 1 net op basis van de temperatuur die bij de stooklijnen wordt opgegeven. Het bijmengen gebeurt op basis van de opgegeven dT bij de opwekker (ZONE) en de opgegeven DT bij de bron in constructie (LVK). Als bv. dT opwekker = (12-6) = 6 en dT LVK-apparaat = (20-18) = 2, dan wordt op basis van verhouding dT bijgemengd. In dit geval 1 deel uit het primaire circuit (waarvan de aanvoertemperatuur de temperatuur is die bij de zone wordt opgegeven) en 2 delen uit het LVK-circuit, bv de vloer. Hierdoor wordt de vloer gevoed met een mengtemperatuur, die wel eens lager kan zijn dan wat in eerste instantie gedacht wordt. Om zeker te zijn van de aanvoertemperatuur (bv 18 C), moet bij de opwekker en bij de LVK dezelfde dT worden opgegeven (er wordt dan niet bijgemengd). De temperatuur die bij de stooklijn wordt opgegeven gaat dan ook de vloer in. De specificaties van de bron in constructie wordt opgegeven door vermogen, wateraanvoer-, waterretour- en omgevingstemperatuur. Het maximaal vermogen wat afgegeven kan worden wordt bepaald aan de hand van het oppervlak, de overdrachtscofficinten (convectie en straling inclusief emissiecofficint), de aanvoer-, retour- en omgevingstemperatuur. Het maximale vermogen wordt als volgt afgeschat : Qmax = Oppervlakte * Vinfactor * Overdracht * (Taanv Tret) / Ln(1.0 EFFs) Vinfactor (Heff) wordt als volgt bepaald : Heff = (Hinw) / (Hc + Hr + Hinw). Hinw staat vast op 25 W/m2K. In normale gevallen (waarbij de emissie van de vloer of plafond is 0.9) is Heff 0.75 De effectiviteit van het systeem Eff wordt als volgt bepaald : dT1 = Taanv Tret dT2 = Taanv Tomg Eff = dT1/ dT2 qmax = 0.75 * 8 * dT1 / Ln (1- dT1/4) [W/m2]
e

212

Indien het opgegeven vermogen meer is dan via bovenstaande formule bepaald is wordt het vermogen door het rekenprogramma beperkt. Als het vermogen wordt aangepast, verschijnt een mededeling in het meldingscherm. Wanneer de betonkernactivering zowel bij dag als bij nachtbedrijf gebruikt wordt moeten er twee vermogens ingevuld worden (bij lucht door unit en vermogen nat convectie) Indien er zowel gekoeld als verwarmd wordt, wordt de effectiviteit en het debiet gebruikt die voor het verwarmingssysteem zijn bepaald. De beperking is op dit moment dat er slechts met n bron in constructie per vertrek kan worden gewerkt. Indien er meerdere wanden met bron in constructie zijn opgegeven kiest het programma er zelf een. (volgorde van keuze : 1. plafond, 2. vloer, 3. wanden. Een eventuele automatische keuze wordt aangegeven bij de uitvoer van de invoer. Indien er vertrekken onder en boven het doorgerekende vertrek staan, waarbij een wand een vloer of plafond in tween deelt, kan slechts n van de vlakken gebruikt worden voor een bron in constructie.

213