Beste Jan, Leeuwarden 17 maart 2006.

Hierbij enige notities over vriespuntdaling.

1. Formule(uit Walter J.Moore: Physical Chemistry , 1966, blz 134.):

λf 1 1
ln X= _____ ( ___ - ____ ) waarin:
R To T X = aantal mol van X : totaal aantal mol van de opl
R = de gasconstante, 8,3145
To= het smeltpunt van X
T = het smeltpunt van de oplossing
λf = de smeltwarmte van X in J mol-1 K-1

Deze formule geldt voor “ideale oplossingen”, dat zijn oplossingen van 2 stoffen die in alle
verhoudingen in elkaar oplosbaar zijn. Dit geldt bij benadering voor alcohol in water.
Omwerken geeft: 1/To – 1/T = R ln X/ λf → 1/T = -R ln X/ λf + 1/To →
T= 1/(1/To- R ln X/ λf ).

2.Voor alcohol opgelost in water nemen we X = water.

To = 273 K
λf = 334∙103 J kg-1 K-1 = 334∙103∙18,02 ÷1000 = 6018,7 J mol-1 K-1
R/ λf = 8,3145÷6018,7 = 1,3814∙10-3

Dan wordt de formule: T=1/(3,661∙10-3 - 1,3814∙10-3 ln X)

3.Tabel van X tegen T in een mengsel van 1,00 mol waarin ook berekend het massa %
alcohol.

X = mol H2O mol alc. g H2O g alc. m% H2O m% alc. T(smeltpunt mengsel in K)
1,0 0,0 18,0 0 100 0 273
0,9 0,1 16,2 4,6 78 22 263
0,8 0,2 14,4 9,2 61 39 252
0,7 0,3 12,6 13,8 48 52 241
0,6 0,4 10,8 18,4 37 63 229
0,5 0,5 9,0 23,0 28 72 216
0,4 0,6 7,2 27,6 21 79 203
0,3 0,7 5,4 32,2 14 86 188
0,2 0,8 3,6 36,8 9 91 170
0,126 0,874 2,3 40,2 5,4 94,6 153,3
0,1 0,9 1,8 41,4 4 96 146
0,05 0,95 0,9 43,7 2 98 128
0,01 0,99 0,2 45,5 0,4 99,6 100
4.Voor water opgelost in alcohol; nemen we X = alcohol.
To = 159 K
λf = 105∙103 J kg -1 K-1 = 105∙103 ∙46,07÷1000 = 4837,4 J mol-1 K-1
R/ λf = 8,3145÷4837,4 = 1,719∙10-3

Dan wordt de formule: T=1/(6,289∙10-3 - 1,719∙10-3 ln X)

5. Tabel van X tegen T in een mengsel van 1,00 mol.

X = mol alc. mol H2O g alc. g H2O m% alc. m% H2O T(smeltpunt mengselin K)
1,0 0,0 46,0 0 100 0 159
0,9 0,1 41,4 1,8 96 4 154
0,874 0,126 40,2 2,3 94,6 5,4 153,3
0,8 0,2 36,8 3,6 91 9 150
0,7 0,3 32,2 5,4 86 14 145
0,6 0,4 27,6 7,2 79 21 140
0,5 0,5 23,0 9,0 72 28 134
0,4 0,6 18,4 10,8 63 37 127
0,3 0,7 13,8 12,6 52 48 120
0,2 0,8 9,2 14,4 39 61 110
0,1 0,9 4,6 16,2 22 78 98
0,05 0,95 2,3 17,1 12 88 87
0,01 0,99 0,46 17,8 2,5 97,5 70

6.Conclusie uit formule, tabellen en grafieken: er is duidelijk geen lineair verband tussen X en
T ook niet tussen massa percentage alcohol en T.

7. De grafiek kun je aldus lezen: koel je een bepaald alcohol water mengsel af dan ga je in de
grafiek langs een verticale lijn naar beneden, totdat je de grafieklijn bereikt.
Op dat moment (als je links van het eutectisch punt zit) begint er wat water te bevriezen.
Daardoor neemt het alcohol gehalte in het mengsel toe en daalt tegelijk het stolpunt van het
mengsel.
De lijn volgt nu de grafieklijn net zolang totdat het eutectisch punt bereikt is.
Nu wordt het hele mengsel vast en volgt de lijn weer een verticale koers, bij een molfractie
van 0,874.
Rechts van het eutectisch punt geldt hetzelfde verhaal met alleen dit verschil dat er nu
alcohol gaat bevriezen en de grafieklijn naar links wordt gevolgd tot het eutectisch punt.

8.De grafieklijnen in dit fasediagram zijn dus onafhankelijk van de opgeloste stof, maar
alleen afhankelijk van of de stof water of de stof alcohol.
Zo kun je dus fasediagrammen opstellen voor andere combinaties met water zoals
ammoniak, methanol, glycol, azijnzuur etc.
In theorie zal de waterstollijn daardoor niet veranderen.
In de praktijk zullen de bovenstaande grafieken wel niet precies zo lopen.
Dat lijkt me een heel interessant onderwerp voor een praktische opdracht!

Met vriendelijke collegiale groeten, Bert Meijknecht.

Grafieken smeltpunten water met alcohol daarin opgelost(A) en alcohol met water
daarin opgelost(B).

De x as is te lezen als het mol% alcohol, met 12 = 100%.De y as is de Kelvin Temp.

A B

Main Title Main Title

275 160
150
250 140
225 130
120
200 110
175 100
90
150
80 T-alc
T water 70
125
60
100
50
75 40
30
50
20
25 10
0 0

Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro Ro
w2 w3 w4 w5 w6 w7 w8 w9 w w w w2 w3 w4 w5 w6 w7 w8 w9 w w w
10 11 12 10 11 12